Diyuturunumiyu
Igpewun‑a
Ka baseen te Diyuturunumiyu, impaay-ayaran megsinsinundula ne me guhuren ni Muwisis diye te me kabuhalan ni Israil, diye te inged te Muwab, ka inged ne insanggelan dan puun te naluhey ne peggipanew ran diye te disirtu, wey te timpu ne mahaan e sikandan egseled wey eg-ugpe diye te Kanaan.
Ne seini ka duma ne impurtanti ne nahuhud te seini ne baseen: 1.) Nahuhud kayi ka pegpasuman-suman ni Muwisis te me kabuhalan ni Israil meyitenged te neneyitabu te nanlihad ne hep‑at ne pulu (40) ne leg‑un, wey ka peghangyu din te me kabuhalan ni Israil te pegsuman-suman ke immenu sikandan te eg-inahak te Magbebaye diye te disirtu. Ne nahuhud man‑e kayi ka peghangyu ni Muwisis kandan ne eg-ikul wey egmatinumanen te Manama. 2.) Nahuhud man‑e kayi ka pegguhud ni Muwisis te Sapulu (10) ne Suhu wey ka pegpasabut din te An-anayan ne Suhu, wey ka pegpanengneng din te me kabuhalan ni Israil ne keilangan ne iyan dan de iya egpamakayen ka Magbebaye ne Manama. Nalagkes nahuhud kayi ka lein-lein ne balaud ne egpeikulan te me kabuhalan ni Israil diye te Kanaan. 3.) Nahuhud man‑e kayi ka pegpasuman-suman ni Muwisis te me kabuhalan ni Israil te igpasabut te kasabutan te Manama diye te kandan, wey ka pegbagget din kandan te pegtuman te sika ne kasabutan. 4.) Nahuhud man‑e kayi ka peg-alam ki Huswi isip igliwan te pangulu te keet-etawan te Manama wey ka peg-ulahing ni Muwisis te peggale-gale te pegkamatinumanen te Manama te me saad din, wey ka pegpanalangin te me kabuhalan ni Israil. Nahuhud man‑e kayi ka pegpatey ni Muwisis diye te Muwab, talipag te Hurdan dapit te igsile.
Ka mabantug ne uluwan te seini ne baseen iyan ka pegluwas wey pegpanalangin te Manama te keet-etawan ne in-alam din wey inggeyinawaan. Purisu eleg iya ne egsumsumanen te me kabuhalan ni Israil ne eggeyinawaan wey egtahuren ka Manama eyew egpakaangken sikandan te umul, wey kene egkaawaan te panalangin.
Ka amana ne impurtanti ne me birsikulu kayi iyan ka 6:4-6 wey sika ne me birsikulu ka ingkahi ni Hisus ne labew te langun ne suhu ne miggenendue: Geyinawei niyu ka Manama niyu te intiru ne pusung, gimukud, wey keseg niyu.
Ka nenasulat te seini ne baseen
Ka an-anayan ne pegpakiglalag ni Muwisis 1:1–4:49
Ka igkarangeb ne pegpakiglalag ni Muwisis 5:1–26:19
a. Ka Sapulu (10) ne Suhu 5:1–10:22
b. Me balaud, me tulumanen, wey me paney-paney 11:1–26:19
Ka me paney-paney te pegseled diye te Kanaan 27:1–28:68
Ka pegbalew-balew te kasabutan 29:1–30:20
Ka katamanan ne pegpakiglalag ni Muwisis 31:1–33:29
Ka pegpatey ni Muwisis 34:1-12
1
Ka igpewun‑a te me lalag ni Muwisis
1 Seini ka insulat ne me guhuren ni Muwisis diye te me kabuhalan ni Israil taheed te diye pad sikandan te disirtu, diye te talipag te Weyig ne Hurdan dapit te igsile. Te seeye ne timpu, diye sikandan te Bangalug te Hurdan, marani te Sup, elat-elat te Paran wey te me lungsud te Tupil, Laban, Hasirut, wey Disahab. 2 Ne puun te Bubungan ne Sinay peendiye te Kadis-Barniya, me sapulu wey sabeka (11) ne aldew ka peggipanew ne diye egbaye te me bubungan te inged ne Idum.* Bubungan ne Siir ka dangeb ne ngaran te inged ne Idum. 3 Te an-anayan ne aldew te igkasapulu wey sabeka (11) ne bulan te igkeep‑at ne pulu (40) ne leg‑un puun te peg-awe te me kabuhalan ni Israil te Ihiptu, impangguhuran e sikandan ni Muwisis te langun ne igpahuhud te Magbebaye diye te kandan. 4 ✡ Num 21:21-35.Ingguhud seini ni Muwisis te natalu rin e si Sihun ka Amurihanen ne Hari ne migmandu te Hisbun, wey si Ug ne matig-Basan ne Hari ne migmandu te Astarut wey Idrii. 5 Impangguhuran ni Muwisis ka me kabuhalan ni Israil meyitenged te balaud te Manama te diye pad sikandan te inged te Muwab ne talipag te Hurdan dapit te igsile.
Ka peg-awe te me kabuhalan ni Israil puun te Sinay
6 Ne ingkahiyan ni Muwisis ka me kabuhalan ni Israil, “Te diye ki pad te Bubungan ne Sinay, migkahi ka Magbebaye ne Manama ta, ‘Naluhey kew e ka mig-uugpe te seini ne bubungan. 7 Purisu awe kew e kayi. Pangendiye kew e te me bubungan te me Amurihanen, wey te nakalingut ne me inged ne iyan ka napu te Hurdan, me bubungan, me kapatahan dapit te iglineb, me napu te inged te Nigib, wey diye te me inged ne ilis te Dahat ne Miditiranyu. Pabulus kew diye te Kanaan, wey Libanun, taman diye te dakel ne Weyig ne Iyupratis. 8 Pammineg kew, igbehey kud kuntee kaniyu ka tane ne eggendiyaan niyu. Hipanew kew e wey angkena niyud ka Inged ne Insaad ku te me kaap-apuan niyu ne ensi Abraham, Isaak, wey si Hakub, wey te langun ne kabuhalan dan.’ ”
Ka peg-alam ni Muwisis te me pangulu
(Iks. 18:13-27)
9 Ne ingkahiyan e man‑e ni Muwisis ka me kabuhalan ni Israil, “Taheed te diye ki pad te Bubungan ne Sinay, migkahi a kaniyu, ‘Kene ku egkeyimu ka pegpangulu kaniyu ke sikeddiey re sabeka. 10 Imbuhal kew te Magbebaye ne Manama niyu, wey egpekeiling kew e kasulug te me bituen diye te langit. 11 Ne egbuhalen kew pad iya man‑e perem te Magbebaye ne Manama te kaap-apuan niyu te sabeka ne libu (1,000) ne lupi, wey egmatubungen sumale te insaad din kaniyu. 12 Piru egmenuwen ku naa te eggusey ka masumpit ne igmekeg-apul niyu, wey ka me prublima niyu ke sikeddiey re sabeka. 13 Purisu alam kew te me etew ne matagseb, masinabuten, wey talahuren puun te me kabuhalan niyu, eyew eggimuwen ku ne me pangulu niyu.’ 14 Ne migkahi kew keddi te, ‘Meupiya sika ne planu nu.’ 15 Purisu impeumew ku ka me pangulu te me kabuhalan niyu ne me matagseb, masinabuten, wey talahuren, wey inteil ku sikandan eyew egkeyimu ne me talewukum niyu wey me upisyal. Ka duma kandan me pangulu te tigsenge-libu (1,000) ne me etew, te tigmahatus (100), te tiglalimma ne pulu (50), wey te tigsapulu (10). 16 Ne impanpanayan ku sikandan te migkahi, ‘Pammineha niyu ka igmekeg-apul te me etew niyu, wey keilangan ne matareng ka peggukum niyu te minsan hentew—me kabuhalan ma ni Israil wey se lapu. 17 Ne keilangan ne ware eglapihan niyu te peggukum niyu. Pammineha niyu ka daruwa, egkaayu-ayu ma wey se meyaman. Ne kene kew kaaldek te minsan hentew su egpuun ma te Manama ka peggukum niyu. Ne emun ke due dakel ne prublima, ipeyinguma niyu kayi te keddi su sikeddiey e ka eggusey due.’ 18 Te seeye ne timpu, impanpanayan ku sikaniyu te langun ne keilangan ne eggimuwen niyu.”
Ka me talagsilib
(Num. 13:1-33)
19 Ne ingkahiyan e man‑e ni Muwisis ka me kabuhalan ni Israil, “Ne puun te Bubungan ne Sinay, migpangipanew kid e man‑e peendiye te disirtu ne nakita niyu mismu, peendiye te me bubungan te me Amurihanen. Te pegginguma ta diye te Kadis-Barniya, 20 ingkahiyan ku sikaniyu, ‘Nekeuma kid kayi te me bubungan te me Amurihanen, ka igbehey kanta te Magbebaye ne Manama ta. 21 Pammineg kew, imbehey e te Magbebaye ne Manama niyu ka tane ne eggendiyaan niyu. Hipanew kew e wey angkena niyud seeye sumale te insaad te Manama te me kaap-apuan niyu. Purisu kene kew iya kaaldek wey kene kew kaawei te kabagget.’ 22 Ne migparani kew langun keddi wey migkahi, ‘Te kene ki pad egmangendiye, eggun‑a ki pad egsuhu te me etew eyew egsilib te seeye ne tane eyew egkahuhuran ki nikandan ke mamenu ka me lungsud ne eggingumaan ta, wey hendei ki egbaye ka eggendiye.’ 23 Ne insuman-suman ku ne meupiya seeye ne planu. Purisu mig-alam a te sapulu wey daruwa (12) ne etew—tigsabeka puun te tagse tribu niyu. 24 Ne migpanakereg e sikandan diye te me bubungan wey migpangingume e diye te bangalug ne egngaranan te Iskul, wey migmanisilib e sikandan diye. 25 Te migmanguli e sikandan, migpanguyan sikandan te me prutas puun diye, wey impangguhuran kid nikandan ne amana ne meupiya ka tane ne igbehey kanta te Magbebaye ne Manama ta.
26 ✡ Diy 9:23; Hib 3:16.“Piru insupak niyu ka suhu te Magbebaye ne Manama niyu, su ware kew neupii ne eggendiye. 27 Nangugpe kew re te me balungbalung niyu wey migmanagsahukul kew ka migkahi, ‘Nalangetan kanta ka Magbebaye purisu impalihawang ki nikandin puun te Ihiptu eyew igbehey ki diye te me Amurihanen eyew egpangimatayan ki nikandan. 28 Egmenuwen te naa te egmangendiye? Ingginalatan ki te me etew ne insuhu ta ne egpasisiliben te seeye ne tane. Migkahi sikandan, “Me mallangkew wey mannekal pad kanta ka me etew diye. Ne malig‑en pad iya man‑e ka me siyudad dan ne inlingutan te me malig‑en, matikang, wey makepal ne alad ne batu ne nekeuma diye te aw-awangan. Ne timul pad, nenakita ney pad iya man‑e diye ka me eleggasi.” ’† Te Hibruwanen: me kabuhalan ni Anak.
29 “Ne ingkahiyan ku sikaniyu, ‘Kene kew kaaldek kandan, 30 su ka Magbebaye ne Manama niyu ka egpangulu kaniyu wey sikandin ka egpakig-ehet para kaniyu, iling te nakita ta ne inggimu rin diye te Ihiptu. 31 ✡ Him 13:18.Ne diye te disirtu, nakita niyu ke immenu kew te egduma te Magbebaye ne Manama niyu, iling te amey ne migbaba te anak din, taman te nekeuma kew kayi te seini ne inged.’ 32 ✡ Hib 3:19.Piru minsan inlalag kud langun sika kaniyu, ware kew red iya man‑e migpalintutuu te Magbebaye ne Manama niyu, 33 minsan ke sikandin ka miggun‑a te hipanawan niyu eyew egpanulu te egbayaan niyu wey te egkekampuwan niyu. Migpeiling sikandin te sungkaleg ne hapuy ne egkalegleg ke marusilem, wey migpeiling te sungkaleg ne gapun ke maaldew.”
Ka pegparusa te me kabuhalan ni Israil
(Num. 14:20-45)
34 ✡ Hib 3:18.“Ne narineg te Magbebaye ka pegsagsahukul niyu, wey nabelu sikandin kaniyu, wey migpahunlibet te migkahi, 35 ‘Ware minsan sabeka te seini se mareet ne kabuhalan ne egpakakita te meupiya ne Inged ne Insaad ku te me kaap-apuan dan, 36 angin e mule ki Kalib ne anak ni Hipuni su egpakakita mule sikandin kayi. Igbehey ku mule kandin wey te me kabuhalan din ka tane ne inggendiyaan din su mapahetpet ma mule ka pegtuman din keddi.’ 37 Ne tenged kaniyu, nabelu degma keddi ka Magbebaye, wey ingkahiyan a nikandin, ‘Kene ka degma egpekeendiye te inged te Kanaan. 38 Piru egtuhutan ku mule ka talagbulig nu ne si Huswi ne anak ni Nun te pegpangulu te me kabuhalan ni Israil eyew te peg-angken te Kanaan. Purisu baggeta nu sikandin ne egpakannekal.’
39 “Ne ingkahiyan kid e man‑e te Magbebaye, ‘Ka ingkahi niyu ne me anak niyu ne ware pad me hanew ne egpandakepen te me kuntere niyu, egbulihan ku mule ne egpekeendiye te seeye ne tane, wey egkaangken dan e seini. 40 Piru libed kew mule diye te disirtu ne diye egbaye te dalan peendiye te Malalab ne Dahat.’
41 “Ne migtabak kew keddi ne migkahi, ‘Nakasupak key te Magbebaye ne Manama. Piru kuntee, egpakiggira key mule te me kuntere ney sumale te insuhu kanami te Magbebaye ne Manama ney.’ Ne in-andam niyud ka me panganiban niyu eyew egpakiggira su migsuman-suman kew ne malemu re ne egkatalu ka keet-etawan ne nangugpe diye te me bubungan.
42 “Ne ingkahiyan a te Magbebaye, ‘Kene nu sikandan peendiyaa ka eggira su egkatalu iya sikandan te me kuntere dan su kene ku ma sikandan egdumaan.’ 43 Purisu inlalahan ku sikaniyu piru ware kew migpammineg. Insupak niyu ka suhu te Magbebaye tenged te pegkaambuhen niyu su nasi kew ma nangipanew ka egpakiggira diye te me bubungan. 44 Piru insukulan kew te me Amurihanen ne nangugpe diye te me bubungan wey egmekeiling sikandan te me patiyukan ka migmanlupug kaniyu puun te Siir taman te Hurma. 45 Ne nanlibed kew e diye te me kampu niyu diye te Kadis-Barniya, wey migsinehew kew diye te tangkaan te Magbebaye ka egpabulig piru ware kew nikandin pammineha. 46 Purisu migpalunggehaat ki diye te Kadis-Barniya te naluhey ne timpu.”