Priority Errors

Trailing space at end of line in GEN -1:0

Showing 1 out of 2219 priority errors

Fix Text Errors

GEN -1:0 Removed trailing space in id: GEN

GEN -1:1 Removed trailing space in h: GENESIS

GEN -1:2 Removed trailing space in toc1: INCIPIT LIBER BERESIT ID EST GENESIS

GEN -1:3 Removed trailing space in toc2: GENESIS

GEN -1:4 Removed trailing space in mt1: INCIPIT LIBER BERESIT ID EST GENESIS

GEN 1:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 1:0 Removed trailing space in c: 1

GEN 1:1 Removed trailing space in v~: In principio creavit Deus cælum et terram.\f + \fr 1.1 \fk In principio creavit, \ft etc. Non dicit: In principio dicit Deus, Fiat cœlum et terra. Sed dixit: \fk Fiat lux, et facta est lux, \ft quoniam universaliter nomine cœli et terræ comprehendendum erat quidquid fecit Deus, deinde per partes explicandum quomodo fecit. Unde sequitur: \fk Dixit Deus, Fiat, \ft id est, per verbum suum fecit. Vel quia cum primum fiebat informis materia spiritualis, vel corporalis, non erat dicendum: \fk Dixit Deus, Fiat; \ft incongruum enim erat a Deo dici, \fk fiat, \ft quia formam verbi non imitatur imperfectio, nisi cum generis sui conversione ad creatorem sit perfecta creatura; ut cum dicitur: \fk Dixit Deus, Fiat, \ft intelligamus eum ad se imperfectionem creaturæ revocare. Cum ergo dicitur: \fk In principio fecit Deus cœlum et terram, \ft commemoratio Filii fit, quia principium est; sed cum dicitur: \fk Dixit Deus, Fiat, \ft commemoratur quia Verbum est. Per principium notat exordium creaturæ existentis ab illo; per Verbum, perfectionem creaturæ ab illo ad ipsum revocatæ, ut formetur imitando formam Verbi incommutabilem. Non enim habet vitam informem Verbum Dei, cui est idem esse quod vivere; imo idem vivere quod beate vivere. Creatura vero spiritualis habet informem vitam, cui non est hoc esse quod vivere; nec vivere quod beate vivere: quia, aversa a sapientia Dei, stulte et misere vivit. \fk In principio, \ft etc. BEDA, Hexæm. lib. 1, tom. 2, col. 13a. Creationem mundi insinuans Scriptura, primo verbo æternitatem et omnipotentiam Dei ostendit: quem enim in principio temporum mundum creasse perhibet, eumdem ante tempora æternaliter significat exstitisse. Et quem in conditionis initio cœlum et terram creasse narrat, tanta celeritate operationis omnipotentem esse declarat, cui voluisse, facere est. Bene ergo dicitur: \fk In principio creavit, \ft etc. Utrumque scilicet, simul, quamvis utrumque simul ab homine non dicatur. Unde propheta terram in initio factam ostendit dicens, Psal. 101: \fk Initio tu, Domine, terram fundasti, \ft etc. \fk In principio, \ft etc. Cœlum non visibile firmamentum, sed empyreum, id est, igneum vel intellectuale, quod non ab ardore, sed a splendore dicitur, quod statim repletum est angelis. Unde in Job 38: \fk Ubi eras cum me laudarent astra matutina, \ft etc. Et nota tria hic commemorari elementa. Nomine cœli, ærem intelligimus. Nomine terræ, ipsam et ignem qui in ea latet. Quarti, id est, aquæ in sequentibus fit mentio. ALCUIN. in Gen. tom. 1 \fk In principio. \ft Filio, quo humanato patuit qui essent cœlestes, qui terreni. Cœlum, creatura spiritualis, ab exordio perfecta et beata. Terra, corporalis materies adhuc imperfecta. Cœlum, informem materiam spiritualis vitæ, sicut in se potest existere non conversa ad Creatorem in quo formatur. Terram, corporalem, sine omni qualitate quæ apparet in materia formata. BEDA in Gen., tom. 2, col. 191 Scriptura ait: \fk Qui fecisti mundum de materia informi Sap. 11. \ft Materia facta est de nihilo. Species mundi de materia informi. Proinde duas res fecit Deus ante omne tempus, angelicam creaturam et materiam informem. Quamvis enim Salomon dicat: \fk Qui vivit in æternum, creavit omnia simul \ft Eccli. 18, secundum originem tamen informis materies antecedit formatam speciem. Itaque mundum, et angelos, et animam de nihilo fecit Deus: hominem et creaturas cæteras de aliquo. Ibid., col. 192 Septem sunt cœli, quorum hæc sunt nomina, ær, æther, olympus, spatium vel igneum, firmamentum, cœlum angelorum, et Trinitatis. Hieronymus autem dicit cœlum Trinitatis primum, secundum angelorum, tertium firmamentum. Mystice. \fk In principio creavit Deus cœlum. \ft Eos scilicet qui cœlestis imaginem portaverunt. \fk Et terram, \ft id est eos qui postea superbiendo, terram, id est terreni hominis imaginem, portantes, se recerunt deformes. \fk Terra autem erat inanis, \ft quia deposuerat formam bonam. \fk Et vacua, \ft boni operis fructu. \fk Et tenebræ erant, \ft veri scilicet luminis privatio; \fk super faciem abyssi, \ft corda scilicet superborum.\f*

GEN 1:2 Removed trailing space in v~: Terra autem erat inanis et vacua, et tenebræ erant super faciem abyssi: et spiritus Dei ferebatur super aquas.\f + \fr 1.2 \fk Terra autem erat inanis, \ft etc. BEDA, Hexæm. tom. 2 Quod vel quale cœlum in principio cum terra factum est, ostendit. Hoc enim de terra subdit, quod de cœlo intelligi noluit. Hoc enim superius cœlum quod a volubilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, sanctis angelis est impletum: quos in principio cum cœlo et terra conditos testatur Dominus dicens Job 38: \fk Ubi eras cum me laudarent astra matutina, et jubilarent omnes filii Dei? \ft Astra matutina eosdem angelos et filios Dei vocat. De cœlo enim in quo posita sunt luminaria, quomodo vel quando factum sit postea dicit. STRAB. \fk Inanis et vacua. \ft Inutilis scilicet, et infructuosa, et incomposita. Omnia enim elementa commixta, confusa, et totum hoc æris spatium aquis plenum; non quales nunc sunt, sed sicut nebulæ tenues erant, quales adhuc supercœlestes sunt. BEDA ubi supra. \fk Tenebræ erant, \ft etc. Non sunt audiendi qui reprehendendo dicunt Deum prius creasse tenebras quam lucem: quia nullas in aqua, vel ære fecit tenebras; sed distincto ordine providentiæ prius aquas cum cœlo creavit, et terra, et has cum voluit lucis gratia venustavit. Et notandum quod cum cœlo duo elementa mundi creata sunt, quibus alia duo inserta sunt, aqua, scilicet, et terra, quibus insunt ignis et ær. Aquæ autem totam superficiem terræ tanta altitudine tegebant, ut ad illos usque locos pertingerent, ubi nunc usque super firmamentum partim resident. Ipsa autem terra et aqua informis dicuntur materia, quia omnia quæ videmus, vel ex istis sumpserunt exordium, vel ex nihilo: et priusquam in lucem venirent, non erat unde formam haberent. \fk Et Spiritus Domini ferebatur super aquas. \ft AUG., lib. I de Gen. ad lit., c. 5, tom. 3 Sive totam corporalem materiam aquam appellavit, ut insinuaret unde facta et formata sunt omnia quæ ex humida natura per species varias in terra formari videmus; sive spiritualem vitam ante conversionis formam quasi fluitantem. Spiritus Dei superferebatur, quia subjacebat bonæ voluntati Creatoris, quod formandum et perficiendum inchoaverat. Dictum est etiam \fk Spiritus Domini ferebatur super aquas. \ft Ne faciendo opera potius per necessitatem indigentiæ quam per abundantiam beneficentiæ Deus amare putaretur. Commode enim prius insinuatur aliquid inchoatum, cui superferretur: non loco, sed omnia superante potentia. \fk Et Spiritus Domini ferebatur, \ft etc. HIERON. in Gen. t. 3, col. 939 In Hebræo habet \fk merahephet, \ft id est, incubabat, vel fovebat, more volucris ova calore animantis. Intelligimus ergo non de spiritu mundi dici, ut putant multi; sed de Spiritu sancto, qui et ipse est omnium vivificator: si autem vivificator, et conditor; si conditor, et Deus. Psal. CIII: \fk Emitte, ait, Spiritum tuum et creabuntur. \fk Et Spiritus, \ft etc. In quo subsistentes requiesceremus flatu ejus vivificati, et unda baptismi abluti. \fk Et Spiritus Domini ferebatur super aquas, \ft etc. Sicut Deus, scilicet et conditor, præerat fluitanti et confusæ materiei, ut distingueret quando vellet. Tota ergo Trinitas hic operata intelligitur, Deus, Pater scilicet; principium, Filius; Spiritus Dei, Spiritus sanctus. \fk Et Spiritus, \ft etc. ISID., in Gen.? Corda scilicet fluctuantia, quæ mentis quietem amiserant, quia eis spiritus non innitebatur, sed superferebatur: quasi potens naturam a confusione in melius revocare. Deinde per totum hujus Scripturæ textum sex quasdam operosas ætates videmus, licet quasi proximis limitibus distinctas, ut in septima quies speretur; et eas habere similitudinem sex dierum, quibus ea facta sunt, quæ Deum fecisse Scriptura commemorat. Primordium enim generis humani, quo ista luce frui cœpit, comparatur primo diei quo lucem Deus fecit. Hæc ætas tanquam infantia est totius sæculi, quod tanquam unum hominem proportione magnitudinis suæ cogitamus. Homo enim cum primo nascitur in lucem, infantiam agit primam ætatem, quæ tendit ab Adam usque ad Nœ generationibus decem: diluvium quasi vespera hujus diei est, quia infantia nostra oblivionis diluvio deletur.\f*

GEN 1:3 Removed trailing space in v~: Dixitque Deus: Fiat lux. Et facta est lux.\f + \fr 1.3 \fk Dixitque Deus: Fiat lux. \ft AUG., de Gen. ad litt., lib. 1, c. 17, tom. 3 Lux primo die facta spiritualis vel corporalis intelligitur, etc., usque ad mane futuri inchoatio. BEDA, Hexæm. Si autem primo die corporalis lux facta est, congrue mundi ornatus a luce inchoatur, unde cætera, quæ creanda erant, videbantur. Si autem quæritur, ubi est facta, cum abyssus omnem terræ altitudinem tegeret? patet quod in illis partibus, quas nunc illustrat solis diurna lux. Nec mirum lucem in aquis posse lucere, cum etiam nautarum operatione sæpius illustrentur, qui in profundo mersi, misso ex ore oleo, aquas sibi illustrant: quæ tunc multo rariores quam sint modo, fuere in principio, quia nondum congregatæ in uno loco. \fk Dixitque Deus: Fiat lux. \ft AUG. ibid., c. 2 Non temporaliter: si enim temporaliter, et mutabiliter; si mutabiliter, et per subjectam creaturam, non est lux prima creatura. Sed forsitan, etc., usque ad ut sit et ut maneat. \fk Fiat lux. \ft AUG. ibid., c. 4, 5, 9 Ea conditione scilicet qua cuncta subsistunt intemporaliter in Dei sapientia, priusquam in seipsis. \fk Et facta est lux, \ft id est angelica et cœlestis substantia, in se temporaliter; sicut erat in sapientia, quantum ad ejus incommutabilitatem, æternaliter. Vel notatur hujus creaturæ informitas scilicet et imperfectio antequam formaretur in amore Conditoris: formatur enim cum convertitur ad incommutabile lumen Verbi. \fk Fiat lux. \ft AUG. ibid., c. 10, 11, 16 Si corporaliter lux facta est, etc., usque ad nondum enim erant animalia quibus hæc vicissitudo exhiberetur.\f*

GEN 1:4 Removed trailing space in v~: Et vidit Deus lucem quod esset bona: et divisit lucem a tenebris.\f + \fr 1.4 \fk Et vidit Deus lucem, \ft etc. STRAB. Lucem et tenebras fecit Deus, unde Dan. 3. \fk Benedicite, lux et tenebræ, Domino, \ft cum omnis creatura ad benedicendum invitatur. ISID., in Gen., c. 2 Habet quisque in operibus et recta vita, distinctos sex dies, post quos requiem speret: primo die, lucem fidei, quoniam primo invisibilibus credit propter quam fidem Dominus apparere dignatus est. \fk Factumque est vespere. \ft AUG., de Gen. contra Manich., l. 1, c. 4; BEDA, in Hexæm. Occidente luce paulatim, et post spatium divinæ longitudinis inferiores partes subeunte, factum est vespere, sicut nunc usitato circumitu solis solet fieri. Factum est autem mane eadem super terram redeunte, et alium diem inchoante, et dies expletus est unus viginti quatuor horarum. Notandum vero quod nox in illo triduo omnino tenebrosa fuit, quæ post creata sidera aliqua luce claruit: decebat etiam ut dies a luce inciperent, et in mane sequentis diei tenderent, ut opera Dei a luce inchoata et in lucem completa esse significarentur.\f*

GEN 1:5 Removed trailing space in v~: Appellavitque lucem Diem, et tenebras Noctem: factumque est vespere et mane, dies unus.\f + \fr 1.5 \fk Factumque est vespere, \ft etc. GREG., l. VIII Moral., c. 6, tom. 1 Nequaquam in hac vita per exercitationem justitiæ peccatum deseritur, ut in ipsa inconcusse maneatur: quia si culpam rectitudo eliminat, cogitationis nostræ foribus assidens, ut sibi aperiatur, pulsat. Unde ait Moyses: \fk Facta est lux; \ft et paulo post: \fk Factum est vespere. \ft Creator enim, humanæ culpæ præscius, tunc expressit in tempore quod nunc versatur in mente. Lumen namque rectitudinis sequitur umbra tentationis. Sed quia electorum lux tentatione non exstinguitur, non nox, sed vespera facta memoratur, quia tentatio lumen justitiæ abscondit, non interimit. AUG., de Gen. ad litt., l. 4, c. 22, 23, tom. 3, col. 311, 312 Notandum, quod cæteræ creaturæ, etc., usque ad ut illud scilicet ad diem pertineat, hoc ad vesperam.\f*

GEN 1:6 Removed trailing space in v~: Dixit quoque Deus: Fiat firmamentum in medio aquarum: et dividat aquas ab aquis.\f + \fr 1.6 \fk Fiat firmamentum, \ft etc. GREG., l. XXVII Moral., c. 24 Angelicæ virtutes, quæ in Dei amore perstiterunt, hoc in retributione acceperunt, ut in contemplatione Conditoris perenni felicitate maneant, et in hoc quod conditæ sunt æternaliter subsistant. Unde apud Moysen cœlum factum dicitur, et idem postea firmamentum vocatur, quia angelica natura prius subtilis est in superioribus condita, et post, ne unquam cadere possit, mirabilius confirmata. \fk Fiat firmamentum, \ft etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 2, col. 264 Quæritur utrum illud cœlum nunc fiat quod excedit æris spatia, etc., usque ad quia intervallum ejus dividit inter quosdam vapores aquarum et aquas quæ sunt in terris. \fk Fiat firmamentum, \ft etc. AUG., ibid., c. 4 Notandum quod firmamentum non propter stationem, etc., usque ad sed quoquomodo ibi sint, ibi esse non dubitamus. \fk Fiat firmamentum in medio. \ft BEDA, in Hexæm., t. 2 Cœli, in quo fixa sunt sidera, etc., usque ad Quales autem, et ad quid utiles, novit qui condidit.\f*

GEN 1:7 Removed trailing space in v~: Et fecit Deus firmamentum, divisitque aquas, quæ erant sub firmamento, ab his, quæ erant super firmamentum. Et factum est ita.\f + \fr 1.7 \fk Et fecit Deus firmamentum, \ft etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 8, col. 269 Quæritur quare cum dixisset: \fk Fiat firmamentum et factum est ita, \ft postea addit: \fk Et fecit Deus firmamentum, \ft etc., usque ad dicens: \fk Dixitque Deus fiat, \ft etc. Ibid., c. 1, 3, 5 Super ærem purus ignis, etc., usque ad Facit ergo frigidam aquarum supercœlestium vicinitas. Ibid. Notandum vero quod prima die cum facta est lux, dictum est tantum: \fk Fiat lux, \ft et hoc in verbo, et \fk facta est lux, \ft in opere, statimque adhæsit increatæ luci lux creata, ut vicinior et omni creatura capacior. In secunda die quædam mora est, et verborum multiplicatio, \fk fiat, \ft et \fk fecit Deus, \ft et \fk factum est ita\ft : ut intelligamus istas naturas ad deficiendum pronas, et ad obediendum minus aptas. HIERON., l. I contra Jovin., t. 2, col. 211 Notandum etiam quod hujus diei secundi opera secundum Hebræos non dicuntur bona, cum bona sint sicut cætera: quod fit propter binarium principem alternitatis, qui primus ab unitate discedit: et in figura bigamiæ ponitur et multorum reprehensibilium; unde quæ bina ingrediuntur in arcam immunda sunt, impar numerus mundus. Vel ideo bona non dicuntur, quia in hoc opere distinctio aquæ non fit perfecta, quæ in proximo fit, ubi dicit: \fk Congregentur aquæ, \ft ut ibi dicetur. AUG., ubi supra, c. 9 Quæri solet cujus figuræ sit cœlum: sed Spiritus sanctus, quamvis auctores nostri scierint, per eos docere noluit, nisi quod prosit saluti. Quæritur etiam si stet an moveatur cœlum? Si moveatur, inquiunt, quomodo est firmamentum? Si stat, quomodo sidera in eo fixa circumeunt? Sed firmamentum non propter stationem, sed propter firmitatem, aut terminum aquarum intransgressibilem dici potest. Si autem stat, nihil impedit moveri et circumire sidera. Secundo die factum est tanquam firmamentum disciplinæ, quod discernit inter carnalia et spiritualia, sicut inter inferiores et superiores aquas. ISID., in Gen. c. 2, tom. 5, col. 213 Die secunda posuit firmamentum, sanctas scilicet Scripturas in Ecclesia. De quibus dicitur Isa. 34: \fk Cœlum sicut liber plicabitur. \ft Hoc firmamento discernit aquas superiores, id est populum angelorum, quibus non est necesse ut in lectione audiant Dei verbum. Sed illud firmamentum posuit super infirmitatem inferiorum populorum, ut suspicientes in eo cognoscant qualiter discernat inter carnalia et spiritualia, quasi inter aquas superiores et inferiores. \fk Divisitque aquas quæ erant, \ft etc. AMBR., l. II Hexæm., c. 3, tom. 1, col. 148 Cum hæc audis, quid miraris si supra firmamentum potuit unda suspendi? etc., usque ad Jordanis quoque reflexo amne in suum fontem revertitur.\f*

GEN 1:8 Removed trailing space in v~: Vocavitque Deus firmamentum, Cælum: et factum est vespere et mane, dies secundus.\f + \fr 1.8 \fk Et factum est vespere, \ft etc. ISID., ubi supra. Incipit mane secundæ diei a Nœ, etc., usque ad quia nec pueritia apta est generationi.\f*

GEN 1:9 Removed trailing space in v~: Dixit vero Deus: Congregentur aquæ, quæ sub cælo sunt, in locum unum: et appareat arida. Et factum est ita.\f + \fr 1.9 \fk Dixit vero Deus, \ft etc. AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 11, tom. 3 In hoc die factum videtur, etc., usque ad Unde aqua congregatur, terra apparet; aqua enim labilis et fluxa, terra stabilis et fixa. \fk Congregentur aquæ? \ft BEDA, in Hexæm. Quæ inter cœlum et terram universa compleverant, in unum locum congregantur, ut lux, quæ præterito biduo aquas clara luce lustraverat, in puro ære clarior fulgeat; et appareat terra, quæ latebat; et quæ aquis limosa erat, fiat arida et germinibus apta. Si quæratur ubi congregatæ sunt aquæ, quæ omnes partes terræ usque ad cœlum texerant, potuit fieri ut terra subsidens concavas partes præberet, quibus fluitantes aquas reciperet: potest etiam credi, primarias aquas rariores fuisse, quæ sicut nebula tegerent terras, sed congregatione esse spissatas.\f*

GEN 1:10 Removed trailing space in v~: Et vocavit Deus aridam Terram, congregationesque aquarum appellavit Maria. Et vidit Deus quod esset bonum.\f + \fr 1.10 \fk Et vocavit Deus aridam terram. \ft BEDA, ibid. Prius ad distinctionem aquarum totam solidiorem mundi partem terram appellavit dicens: \fk In principio creavit Deus cœlum et terram. \ft Postquam mundus jam formari incipit, et terræ facies apparet, recedentibus aquis, ad distinctionem partis quæ adhuc premebatur aquis, portio quam aridam esse licebat, terræ nomen accepit, eo quod pedibus teratur. \fk Congregationesque aquarum appellavit maria. \ft Sic enim appellantur apud Hebræos omnes congregationes aquarum, sive salsæ, sive dulces. Et quia per continuationem omnium aquarum, quæ in terris sunt, dixit eas congregatas in unum locum, nunc vocat pluraliter congregationes aquarum, propter multifidos sinus earum. Cum multa constat esse maria, in unum tamen locum dicit aquas congregatas, quia cuncta magno mari junguntur. Si qui lacus in semetipsis stricti videntur, occultis tamen meatibus in mare revolvuntur: fossores quoque puteorum hoc probant, quia omnis tellus per invisibiles venas aquis repleta est, quibus ex mari principium est.\f*

GEN 1:11 Removed trailing space in v~: Et ait: Germinet terra herbam virentem, et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum, cujus semen in semetipso sit super terram. Et factum est ita.\f + \fr 1.11 \fk Et ait: Germinet terra, \ft etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 12 Advertendum est moderamen ordinatoris: quamvis distincta est creatura herbarum atque lignorum a specie terrarum et aquarum, ut in elementis numerari non possint: quia tamen fixa radicibus terræ nectuntur, ad eumdem diem voluit pertinere. BEDA, ubi supra. Patet in his verbis quod verno tempore mundus perfectus est et ornatus, in quo solent herbæ virentes apparere, et ligna pomis onusta. Simulque notandum quod non prima herbarum germina vel arborum genera de semine prodierunt, sed de terra: quia ad unam jussionem Conditoris apparuit arida herbis compta nemoribusque vestita, quæ sui generis ex se poma produxerunt et semina. Oportebat enim ut forma rerum Dei imperio primo perfecta prodiret: quomodo homo, propter quem omnia, juvenili ætate plasmatus est. AUG., ibid. l. 3, c. 18 Quæritur etiam de spinis, et tribulis, et quibusdam lignis infructuosis, cur vel quando creata sint? cum Deus dixerit: \fk Germinet terra herbam, \ft etc. Sed fructus nomine quædam utilitas signatur: multæ autem utilitates sunt manifestæ, vel occultæ, omnium quæ terra radicitus alit. Possumus autem absolute respondere spinas et tribulos post peccatum terram homini ad laborem peperisse: non quod alibi antea nascerentur, et post in agris quos homo coleret: sed prius et postea in eisdem locis, prius tamen non homini, sed post. Unde \fk pariet tibi, \ft id est, ut tibi nasci incipiant ad laborem, quæ ad pastum tantummodo aliis animalibus ante nascebantur. \fk Facientem semen. \ft BEDA, ibid. Omnia creata sunt perfecta, et homo perfectus ætate erat, et arbores cum foliis et fructu: unde dicitur hoc \fk lignum pomiferum. \f*

GEN 1:11 Found footnote ending with space in \v~: Et ait: Germinet terra herbam virentem, et facientem semen, et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum, cujus semen in semetipso sit super terram. Et factum est ita.\f + \fr 1.11 \fk Et ait: Germinet terra, \ft etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 12 Advertendum est moderamen ordinatoris: quamvis distincta est creatura herbarum atque lignorum a specie terrarum et aquarum, ut in elementis numerari non possint: quia tamen fixa radicibus terræ nectuntur, ad eumdem diem voluit pertinere. BEDA, ubi supra. Patet in his verbis quod verno tempore mundus perfectus est et ornatus, in quo solent herbæ virentes apparere, et ligna pomis onusta. Simulque notandum quod non prima herbarum germina vel arborum genera de semine prodierunt, sed de terra: quia ad unam jussionem Conditoris apparuit arida herbis compta nemoribusque vestita, quæ sui generis ex se poma produxerunt et semina. Oportebat enim ut forma rerum Dei imperio primo perfecta prodiret: quomodo homo, propter quem omnia, juvenili ætate plasmatus est. AUG., ibid. l. 3, c. 18 Quæritur etiam de spinis, et tribulis, et quibusdam lignis infructuosis, cur vel quando creata sint? cum Deus dixerit: \fk Germinet terra herbam, \ft etc. Sed fructus nomine quædam utilitas signatur: multæ autem utilitates sunt manifestæ, vel occultæ, omnium quæ terra radicitus alit. Possumus autem absolute respondere spinas et tribulos post peccatum terram homini ad laborem peperisse: non quod alibi antea nascerentur, et post in agris quos homo coleret: sed prius et postea in eisdem locis, prius tamen non homini, sed post. Unde \fk pariet tibi, \ft id est, ut tibi nasci incipiant ad laborem, quæ ad pastum tantummodo aliis animalibus ante nascebantur. \fk Facientem semen. \ft BEDA, ibid. Omnia creata sunt perfecta, et homo perfectus ætate erat, et arbores cum foliis et fructu: unde dicitur hoc \fk lignum pomiferum. \f*

GEN 1:12 Removed trailing space in v~: Et protulit terra herbam virentem, et facientem semen juxta genus suum, lignumque faciens fructum, et habens unumquodque sementem secundum speciem suam. Et vidit Deus quod esset bonum.\f + \fr 1.12 \fk Et protulit terra herbam, \ft etc. GREG., l. XIX Moral., c. 12; l. 6, c. 16, tom. 1 Quod testatur historia, sic est veraciter factum, ut significaret aliud faciendum. Terra enim est Ecclesia, quæ verbi pabulo nos reficit, et patrocinii umbraculo custodit: loquendo pascit, opitulando protegit; ut non solum herbam refectionis proferat, sed etiam arborem protectionis. \fk Lignumque. \ft Lignum secundum speciem suam semen produxit, cum mens nostra ex sui consideratione quod in alterum faciat colligit, et recti operis germen parit. Hinc quidam sapiens ait: \fk Quod tibi non vis fieri, alii non feceris Tob. 4. \ft Et alibi: \fk Quæcunque vultis ut faciant vobis homines, et vos eadem illis facite Matth. 7. \ft Quasi speciem vestram alterutrum respicite, et ex vobismetipsis cognoscite quid oporteat vos aliis exhibere. \fk Sementem. \ft STRAB., RAB. Sementis, frugum et arborum; semen, hominum, et animalium. Seminium vel sementum, cujusque rei exordium. Tertio die, quo mentem suam ad serendos bonorum operum fructus præparat homo: separata labe, ac fluctibus carnalium tentationum, tanquam aridam habet terram tentationibus separatis, ut dicere possit: \fk Mente servio legi Dei, \ft etc. Rom. 7.\f*

GEN 1:13 Removed trailing space in v~: Et factum est vespere et mane, dies tertius.\f + \fr 1.13 \fk Et factum est vespere et mane. \ft ISID. in Gen., tom. 5, col. 207 Mane tertii diei incipit ab Abraham, etc., usque ad Vespera in peccatis populi quibus divina mandata præteribant usque ad Saulis malitiam. ISID., ibid. Die tertia congregavit aquas inferiores et salsas, infideles scilicet, concupiscentiarum et tentationum fluctibus sese quatientes: et segregavit ab eis aridam, id est, fideles fontem fidei sitientes. Infideles vero cœrcuit, ne iniquitatis suæ fluctibus aridam, id est, animam sitientem Deum, conturbent, sed liceat ei germinare fructus bonorum operum, et diligere proximum, ut habeat in se semen secundum similitudinem suam; ut scilicet ex sua infirmitate compatiatur alii indigenti, et producat lignum forte fructiferum, id est, beneficum, eripiendo oppressum, et præbendo ei protectionis umbraculum.\f*

GEN 1:14 Removed trailing space in v~: Dixit autem Deus: Fiant luminaria in firmamento cæli, et dividant diem ac noctem, et sint in signa et tempora, et dies et annos:\f + \fr 1.14 \fk Dixit autem Deus: Fiant luminaria, \ft etc. AUG., de Gen. ad litt., lib. 2, c. 13, 14 Quia visibili mundo constituendo duo dies sunt attributi, supremæ scilicet et infimæ parti mundi: visibilibus, et mobilibus mundi partibus, quæ intra mundum creantur, tres reliqui deputati sunt, etc., usque ad in inchoationem, seu principatum noctis, quod fit cum plena est. Et dividant diem. \ft BEDA, in Hexæm. Ea scilicet divisione, ut sol diem, luna noctem illuminet. Hoc enim factis sideribus ad augmentum primariæ lucis accessit, ut etiam nox prodiret luminosa, lunæ vel stellarum splendore radiata, quæ hactenus tantum tenebras noverat. Et si enim nox tenebrosa videtur obscurato ære, qui terris proximus est, superiora tamen æris spatia semper siderum fulgore sunt lucida. AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 18 Solet quæri utrum hæc luminaria corpora sola sint, aut habeant rectores spiritus, et ab eis vitaliter inspirentur, sicut per animas animalium carnes animantur. Sed de tam obscura re nihil temere credendum. \fk Et sint in signa, \ft etc. BEDA, ibid. Quia priusquam sidera fierent, ordo temporum nullis notabatur indiciis, vel meridiana hora, vel quælibet alia. Sunt ergo luminaria \fk in signa, \ft etc.; non quod a conditione horum tempora cœperint, vel dies vel anni; sed quia per ortus eorum, vel transitus, temporum, dierum annorumque signatur ordo.\f*

GEN 1:15 Removed trailing space in v~: ut luceant in firmamento cæli, et illuminent terram. Et factum est ita.\f + \fr 1.15 \fk Ut luceant, \ft etc. BEDA, ibid. Semper luminaria in firmamento lucent, sed opportunis temporibus terram illuminant. Aliquoties enim nebulosus ær obsistit: ortus etiam sol majori lumine lunam stellasque ne terram illuminent, impedit. Unde sic vocatur, quia solus obtusa luna, stellisque cæteris, per diem fulgeat terris.\f*

GEN 1:16 Removed trailing space in v~: Fecitque Deus duo luminaria magna: luminare majus, ut præesset diei: et luminare minus, ut præesset nocti: et stellas.\f + \fr 1.16 \fk Fecit Deus duo luminaria. \ft BEDA, ibid. Luminaria magna possumus accipere, non tam aliorum comparatione quam per se; ut cœlum dicitur magnum, et magnum mare. Sol enim magnus dicitur, quia complet orbem terræ suo calore: sicut luna suo lumine, quæ in quacunque parte cœli fuerint, totam terram illuminant, et a cunctis videntur. Magnitudinis eorum magnum est argumentum, quod omnibus hominibus idem orbis eorum videtur: nam si longe positis minor et prope major, exiguitatis indicium esset. \fk Luminare majus, \ft etc. BEDA, ibid. Solem, scilicet non solum corporis forma, sed luminis magnitudine, quia luminare minus et stellas illustrat. Major est etiam in calore, quia mundum calefacit, cum præteritis ante ejus creationem diebus nihil caloris habuisset. Quod autem æqualis uniusque magnitudinis luna cum sole cernitur, hinc esse aiunt quod multo longinquior a terris atque altior quam luna incedit, ideoque magnitudo ejus a nobis non posset dignosci. Omnia enim longius posita videntur breviora. \fk Et luminare minus, \ft etc. Et si lunam et stellas majores in die aliquando videri contingat, non tamen diei, sed nocti lucis solatium eas afferre constat. AUG., de Gen. ad litt. lib. 2, c. 15, tom. 3 Tunc enim in noctis exordio videtur luna, cum plena est, alias non: et per diem incipit videri ante plenitudinem, et in progressu noctis.\f*

GEN 1:17 Removed trailing space in v~: Et posuit eas in firmamento cæli, ut lucerent super terram,\f + \fr 1.17 \fk Ut lucerent, \ft etc. Hæc de magnis luminaribus intelligi possunt et stellis; ut quod dictum est, \fk ut præessent diei, \ft ad solem specialiter, quod subjunctum est, \fk et nocti, \ft ad lunam et stellas pertineat; quod vero additur, \fk dividerent lucem ac tenebras, \ft omnibus æque conveniat; quæ quocunque incedunt, lucem circumferunt; unde cum absunt, tenebrosa cuncta relinquunt. Si quæratur quale potuit esse lumen diurnum ante creationem siderum, respondemus quale videmus solis ortu proximante, necdum apparente: quando scilicet lucet obtusis radiis stellarum dies, sed minime sol ortus refulget. ISID., in Gen., tom. 5, col. 207 Die quarta micuerunt luminaria in firmamento cœli, etc., usque ad quia post bona opera venit illuminatio, qua videtur species supernæ veritatis. AUG., de Gen. contra Manich., lib. 1, c. 24, tom. 3, col. 194 Quarto die, quo in illo firmamento disciplinæ mens spirituales intelligentias operatur atque distinguit, videt quæ sit incommutabilis veritas, quæ sicut sol fulgeat in anima; et quomodo anima ipsius particeps fiat, et corpori ordinem et pulchritudinem tribuat, tanquam luna illuminans noctem. Et quomodo stellæ omnes, id est intelligentiæ spirituales, in hujus vitæ obscuritate tanquam in nocte fulgeant.\f*

GEN 1:18 Removed trailing space in v~: et præessent diei ac nocti, et dividerent lucem ac tenebras. Et vidit Deus quod esset bonum.

GEN 1:19 Removed trailing space in v~: Et factum est vespere et mane, dies quartus.\f + \fr 1.19 \fk Et factum est vespere et mane, \ft etc. BEDA, in Hexæm., tom. 2, col. 13 In hac vespera populus Dei in Ægypto agnum obtulit, etc., usque ad spem atque fidem donaret. \fk Et factum est vespere, \ft etc. ISID., ubi supra. Mane quartæ diei regnum David. Hæc ætas similis est juventuti, quæ inter omnes regnat ætates, et firmum est omnium ætatum firmamentum: unde comparatur quarto diei, quo facta sunt sidera in firmamento cœli. Splendor siquidem solis regni figurat excellentiam, plebem obtemperantem regi lunæ splendor ostendit, tanquam Synagogam. Stellæ vero principes ejus sunt, et omnia fundata in regni stabilitate, tanquam in firmamento.\f*

GEN 1:20 Removed trailing space in v~: Dixit etiam Deus: Producant aquæ reptile animæ viventis, et volatile super terram sub firmamento cæli.\f + \fr 1.20 \fk Dixit etiam Deus, \ft etc. BEDA, ubi supra. Post ornatam quarto die cœli faciem luminaribus, ornantur suis animalibus die quinto inferiores mundi partes, aqua scilicet et ær. \fk Dixit etiam Deus: Producant aquæ reptile, \ft etc. AUG., lib. II de Gen. ad litt., ex c. 1, 2, 3, 4, 5 et 6, tom. 3 Oportebat in creandis habitatoribus inferioris partis, etc., usque ad Quod intelligendum non est nisi in aquarum naturam pinguioris æris qualitate conversos. \fk Animæ viventis. \ft AUG., ibid., c. 8 Id est, quæ sunt in animabus vivis, sicut dicitur: Ignobilia hominum, id est, qui sunt in hominibus ignobiles. Quod quidam propter tarditatem sensus putant dictum esse vel quia pisces nullius sint memoriæ; sed certissimum est eos habere memoriam. AUG., ubi supra, c. 3, 4 De conversione elementorum quæstio est. Alii dicunt omnia posse converti in omnia, etc., usque ad quod enim tactu aquas, ventosque sentimus; hinc est quod solida terra omnibus elementis miscetur, sed in his crassioribus sentitur amplius. \fk Sub firmamento\ft , etc. Etsi immenso interjacente spatio, volant tamen aves sub sidereo cœlo, quæ super terram volant: sicut homines qui in terra sunt, sub cœlo esse dicuntur. Alia translatio: \fk Secus firmamentum cœli, \ft quia vicina sunt ætheri spatia hujus æris qui aves subvehit. AUG., de Gen. ad litt., l, 3, c. 9, 10, tom. 3, col. 284 Notandum quosdam philosophos ita sua cuilibet elemento distribuisse animalia, etc., usque ad caliginosa tamen æris loca tenere tantum permissi sunt, qui eis quasi carcer sit usque ad tempus judicii.\f*

GEN 1:21 Removed trailing space in v~: Creavitque Deus cete grandia, et omnem animam viventem atque motabilem, quam produxerant aquæ in species suas, et omne volatile secundum genus suum. Et vidit Deus quod esset bonum.\f + \fr 1.21 \fk Creavitque Deus cete grandia, \ft etc. THEOD. q. 18 in Gen. Pueri tum terriculamentis, tum loris etiam et virgis indigent: per illa ipsos terremus, per hæc autem erudimus: Cum igitur animadvertit et nos Deus ad ignaviam proclives, bestias condidit, veluti lora quædam et terriculamenta, ut per ea nos terrens ad se traheret, atque ejus auxilium imploraremus. At sicut qui perfecti sunt terriculamenta hujusmodi, et lora contemnunt; sic qui in virtute educati sunt, bestiarum incursus non formidant. Siquidem Adæ, priusquam peccasset, assistebant bestiæ, obsequium profitentes. Et rursum ipsum Nœ ingredientem arcam, leo, pardus et bestiarum atrocissimæ quæque, ovium more, sequebantur. Et Danieli aderant leones, qui alioqui famelici, accedere tamen ad eum non audebant, eo quod in illo characteres divinam imaginem præseferentes conspicerent. Itidem vipera, quæ dentes injecerat in manum Apostoli, cum nihil peccato tenerum aut molle in eo reperisset, mox resiliit, et in ignem se conjecit, supplicium de seipsa quodammodo sumens, quod corpus sibi nullatenus conveniens adorta esset. Nos autem ideo bestias formidamus, quia virtutem negligimus. Præterea et ad alia bestiæ non sunt nobis inutiles: nam ex eis medici pharmaca non pauca componunt ad morbos pellendos: ne quis igitur bestias considerans de Creatore conqueratur, sed utilitatem investiget. \fk Et omnem animam, \ft etc. Ad differentiam hominis, qui faciendus ad imaginem Dei, et, si præcepta servaret, perpetua immutabilitate maneret. Cætera vero animalia sic facta sunt, ut alia aliis in alimoniam cederent vel senio deficerent.\f*

GEN 1:22 Removed trailing space in v~: Benedixitque eis, dicens: Crescite, et multiplicamini, et replete aquas maris: avesque multiplicentur super terram.\f + \fr 1.22 \fk Benedixitque illis, \ft etc. AUG., lib. de Gen. imp., c. 15, tom. 3 Benedictionem ad fecunditatem valere voluit, quæ in successione prolis apparet, ut ea benedictione qua infirma et mortalia creata sunt, genus suum nascendo custodiant. CHRYSOST., hom. 7 in Gen., tom. 4, col. 66 Ipsa ergo benedictio est, in magno numero, et multitudine augeri, et multiplicari. Nam quia animatæ creaturæ erant animalia, volebantque perpetuo esse, ideo subdidit: \fk Crescite. \ft Verbum enim illud usque in præsentem diem illa conservat. \fk Crescite et multiplicamini, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Ad utrumque genus animantium de aquis factorum, id est pisces et aves, pertinet. Quia sicut omnes pisces nonnisi aquis vivere possunt, ita plurimæ aves; quæ si in terris aliquando requiescunt, fetusque faciunt, non tamen de terra, sed de mari vivunt, et libentius mari quam terra utuntur. Mystice. ISID. et AUG., ubi supra. Die quinta facta sunt in aquis reptilia animarum vivarum, id est, homines in vitam renovati per sacramentum baptismi. Facta sunt volatilia, id est, animæ volantes ad superna. Incipit provecta mens quinto die in actionibus turbulenti sæculi, tanquam in aquis maris operari, propter utilitatem fraternæ societatis, et de corporalibus agnitionibus quæ ad mare, id est hanc vitam, pertinent, producere animarum vivarum reptilia, id est opera quæ prosunt animis vivis; et cetos magnos, id est fortissimas agnitiones, quibus fluctus sæculi dirumpuntur et contemnuntur; et volatilia cœli, id est, voces cœlestia prædicantes.\f*

GEN 1:23 Removed trailing space in v~: Et factum est vespere et mane, dies quintus.\f + \fr 1.23 \fk Et factum est vespere et mane\ft , etc. AUG., de Gen. contra Manich., lib. 2, c. 23, tom. 3 Mystice, mane transmigratio in Babyloniam, cum ea captivitate populus leviter in peregrino otio est collocatus, etc., usque ad quia sic excæcati sunt ut nec possent Christum cognoscere.\f*

GEN 1:24 Removed trailing space in v~: Dixit quoque Deus: Producat terra animam viventem in genere suo, jumenta, et reptilia, et bestias terræ secundum species suas. Factumque est ita.\f + \fr 1.24 \fk Dixit quoque Deus: Producat terra, \ft etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3, col. 13 Post cœlum repletum sideribus et ærem volatilibus qui propter viciniam cœlum nominatur, etc., usque ad nomine quadrupedum omnia comprehensa sunt præter bestias et reptilia, sive domita, sive fera et agrestia. \fk Producat terra, \ft etc. AUG., lib. III in Gen., c. 11, tom. 3 Consequens erat ut terram jam ornaret suis animalibus. Ter dicendo, juxta genus suum, etc., usque ad Et nomine pecorum et bestiarum omne irrationale animal solet comprehendi. \fk In genere suo. \ft AUG., ibid. c. 12, Hæc forsitan secundum genus dicuntur, quia ita orta ut ex eis nascantur alia, et originis formam successione conservent. De homine autem hoc dictum non est, quia unus fiebat, de quo et femina facta. Non enim multa genera hominum facta sunt, sicut herbarum et lignorum; ut dicatur, secundum genus suum, ac si diceretur generatim, ut inter similia, atque in unam originem seminis pertinentia distinguerentur a cæteris. AUG., ibid. c. 14 De quibusdam minutis animalibus quæstio est, etc., usque ad nisi quod potentialiter in ipsis, et materialiter erant præseminata. AUG., ibid. c. 15, 16 De venenosis et perniciosis quæritur, etc., usque ad quæ cuncta merito considerata laudantur. AUG., ibid., c. 17 Illud etiam movet, etc., usque ad sed piæ fortitudinis numeros ad omnia præparare non dubitent. THEOD., quæst. 18 in Gen. Ne bestias, velut ab his, prorsus illæsi, contemnamus, quasi nullarum sint virium. Nonnunquam permittit Deus duos aut tres e multis millibus vel a scorpionibus pungi, vel a serpentibus morderi; ut nos veriti ne quid simile patiamur, Deum creatorem in auxilium invocemus. AUG. in Gen., l. 3, c. 13 Quæritur quare hic non sit additum, quod dictum est de animalibus aquarum: \fk Benedixitque eis Deus dicens: Crescite et multiplicamini, \ft etc. Forte quod de prima creatura animæ viventis dictum erat, de secunda subintelligendum reliquit, maxime quia in hujus diei operibus alia plura dicturus. Herbas autem atque ligna quia non habent generandi affectum, hujus benedictionis forsitan indigna judicavit. Quod necessario repetitum est in homine, ne quis putet in officio gignendi filios esse peccatum, sicut in fornicatione sine conjugio.\f*

GEN 1:25 Removed trailing space in v~: Et fecit Deus bestias terræ juxta species suas, et jumenta, et omne reptile terræ in genere suo. Et vidit Deus quod esset bonum,\f + \fr 1.25 \fk Et fecit Deus bestias terræ, \ft etc. BEDA in Hexæm. Ordinis est mutatio. Nec curandum in nostra loquela quid prius creaturarum ordine nominemus, cum Deus creaverit omnia simul. ISID., in Gen., tom. 5, col. 207 Sexta die producit terra animam vivam, quando caro nostra ab operibus mortuis abstinens, viva virtutum germina parit, secundum genus suum, id est, vitam imitando sanctorum. Unde I Cor. 4: \fk Imitatores mei estote, \ft etc. Secundum genus nostrum vivimus, quando sanctos quasi proximos imitamur. Producit terra bestias, id est, homines ferocitate superbientes. Et pecora, id est, simpliciter viventes. Et serpentes, astutos scilicet et bonum a malo discernentes, et quasi reptando scrutantes terrena, per quæ intelligant cœlestia.\f*

GEN 1:26 Removed trailing space in v~: et ait: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram: et præsit piscibus maris, et volatilibus cæli, et bestiis, universæque terræ, omnique reptili, quod movetur in terra.\f + \fr 1.26 \fk Faciamus hominem. \ft AUG., ibid., c. 19 Insinuatur pluralitas personarum Patris, et Filii, et Spiritus sancti, et statim unitas deitatis, cum dicitur: \fk Et fecit Deus hominem ad imaginem Dei, \ft non Pater ad imaginem tantum Filii. Non enim vere diceretur ad imaginem nostram; sed ita dictum est: \fk Fecit Deus hominem ad imaginem Dei, \ft ac si diceretur \fk ad imaginem suam. \ft Cum autem dicitur \fk ad imaginem Dei, \ft cum superius dictum sit, \fk ad imaginem nostram, \ft significatur quod non agit pluralitas personarum, ut plures deos credamus, sed ut Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum unum Deum accipiamus. \fk Faciamus hominem. \ft BEDA, in Hexæm. Apparet quare dictum sit ut cætera fierent, etc., usque ad sed ut veram post mortem se carnem recepisse monstraret. \fk Et præsit, \ft etc. AUG., lib. III de Gen. c. 20 Notandum etiam quia cum dixisset \fk ad imaginem nostram, \ft continuo subjunxit: \fk Et præsit piscibus maris et volatilibus cœli. \ft Ut scilicet intelligamus in hoc factum hominem ad imaginem Dei, in quo irrationabilibus antecellit. Id autem est ratio, vel mens, vel intelligentia, vel si alio nomine commodius vocetur, in quo scilicet contemplandæ veritati inhæret.\f*

GEN 1:27 Removed trailing space in v~: Et creavit Deus hominem ad imaginem suam: ad imaginem Dei creavit illum, masculum et feminam creavit eos.\f + \fr 1.27 \fk Et creavit Deus hominem ad imaginem, \ft etc. BEDA, in Gen., c. 1 Qui non quemlibet sanctorum imitando, sed ipsam veritatem intuendo, operatur justitiam, ut ipsam veritatem intelligat et sequatur: hic accepit potestatem super omnia, quia spiritualis quisque effectus, et Deo similis, omnia judicat, et ipse a nemine judicatur. \fk Et creavit Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, cap. 20, 21, 22 Notandum quod sicut in creanda luce dicitur: \fk Fiat lux, \ft et statim sequitur, \fk et facta est lux; \ft sic cum dicitur: \fk Faciamus hominem, \ft infertur, \fk et fecit Deus hominem ad imaginem Dei: \ft quia ista natura intellectualis est, sicut illa lux: et hoc est ei fieri, quod agnoscere Verbum, per quod fit. etc., usque ad sed materialiter præseminata. \fk Masculum et feminam creavit eos, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Postea plenius et unde et quomodo homines facti sunt exponitur, etc., usque ad etsi virginitas præferatur. BEDA, ISID., ut supra. Post hæc \fk fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam, \ft virum scilicet perfectum, etc., usque ad unde Paulus: \fk Seminavimus spiritualia vobis, magnum est si carnalia vestra metamus I Cor. 9. \f*

GEN 1:27 Found footnote ending with space in \v~: Et creavit Deus hominem ad imaginem suam: ad imaginem Dei creavit illum, masculum et feminam creavit eos.\f + \fr 1.27 \fk Et creavit Deus hominem ad imaginem, \ft etc. BEDA, in Gen., c. 1 Qui non quemlibet sanctorum imitando, sed ipsam veritatem intuendo, operatur justitiam, ut ipsam veritatem intelligat et sequatur: hic accepit potestatem super omnia, quia spiritualis quisque effectus, et Deo similis, omnia judicat, et ipse a nemine judicatur. \fk Et creavit Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, cap. 20, 21, 22 Notandum quod sicut in creanda luce dicitur: \fk Fiat lux, \ft et statim sequitur, \fk et facta est lux; \ft sic cum dicitur: \fk Faciamus hominem, \ft infertur, \fk et fecit Deus hominem ad imaginem Dei: \ft quia ista natura intellectualis est, sicut illa lux: et hoc est ei fieri, quod agnoscere Verbum, per quod fit. etc., usque ad sed materialiter præseminata. \fk Masculum et feminam creavit eos, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Postea plenius et unde et quomodo homines facti sunt exponitur, etc., usque ad etsi virginitas præferatur. BEDA, ISID., ut supra. Post hæc \fk fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam, \ft virum scilicet perfectum, etc., usque ad unde Paulus: \fk Seminavimus spiritualia vobis, magnum est si carnalia vestra metamus I Cor. 9. \f*

GEN 1:28 Removed trailing space in v~: Benedixitque illis Deus, et ait: Crescite et multiplicamini, et replete terram, et subjicite eam, et dominamini piscibus maris, et volatilibus cæli, et universis animantibus, quæ moventur super terram.\f + \fr 1.28 \fk Et dominamini piscibus, \ft etc. Quod prius quasi consulendo dixerat de eis, nunc dicit imperans, ut habet scilicet dominium omnium creaturarum in inferiore parte mundi. Quod per singula exsequitur. \fk Et dominamini piscibus maris. \ft BEDA, in Hexæm. Quæritur qua utilitate homo dominatum inter cætera animantia percepit, etc., usque ad et rictus bestiarum et serpentum venenum cessisse.\f*

GEN 1:29 Removed trailing space in v~: Dixitque Deus: Ecce dedi vobis omnem herbam afferentem semen super terram, et universa ligna quæ habent in semetipsis sementem generis sui, ut sint vobis in escam:\f + \fr 1.29 \fk Dixitque Deus: Ecce dedi, \ft etc. BED., ibid. Patet quod ante peccatum hominis terra nihil noxium protulit, non herbam venenatam, non arborem sterilem. Omnis enim herba et ligna data sunt hominibus, et volatilibus, et animantibus terræ in escam. Unde patet quod tunc animalia animalium esu non vivebant, sed concorditer herbis et fructibus vescebantur.\f*

GEN 1:30 Removed trailing space in v~: et cunctis animantibus terræ, omnique volucri cæli, et universis quæ moventur in terra, et in quibus est anima vivens, ut habeant ad vescendum. Et factum est ita.\f + \fr 1.30 \fk Et factum est ita. \ft AUG., de Gen. ad lit. lib. 3, c. 13 Notandum quod ubi datur potestas homini herbas et fructus edendi, subinfertur, \fk et factum est ita: \ft in quo significatur quod hoc dicente Deo, hæc sibi in esum concessa cognovit homo, non quod statim ederit. Si enim ad omnia supradicta referimus quod ait \fk et factum est ita, \ft consequens erit ut dicamus eos jam multiplicatos sexta die, quod post multos factum est annos.\f*

GEN 1:31 Removed trailing space in v~: Viditque Deus cuncta quæ fecerat, et erant valde bona. Et factum est vespere et mane, dies sextus.\f + \fr 1.31 \fk Viditque Deus, \ft etc. AUG., ibid. Quæritur, cum singillatim cætera bona dicantur, cur homo ad imaginem Dei factus cum cæteris hoc dicatur? Sed forte præsciebat Deus eum peccaturum, nec in perfectione imaginis mansurum. Qui enim singillatim bonus est, magis cum omnibus, sed non convertitur. Cautum est ergo ut diceretur, quod in præsenti verum esset, et præscientiam futuri significaret. Deus autem omnia ordinavit, ut si qua singillatim fuerint delinquendo deformia, semper tamen cum eis universitas sit formosa. \fk Et factum est vespere et mane, \ft etc. ISID., in Gen., tom. 5, col. 207 Mane sexti diei fit prædicatio Evangelii per Christum, etc., usque ad qui vesperam non habet. Moraliter. AUG., de Gen. contra Manich., lib. I in fine. Sexto die producit terra animam vivam, id est, homo de stabilitate suæ mentis, ubi habet fructus spirituales, id est, bonas cogitationes; omnes motus animi sui regit, ut sit in illo anima viva, id est, rationi et justitiæ serviens, non terrenitati et peccato. Ita fit homo ad imaginem et similitudinem Dei, masculus et femina; id est, intellectus et actio: quorum copulatione spiritualis fetus terram impleat, id est, carnem subjiciat, et cætera quæ jam in hominis perfectione dicta sunt. In istis namque diebus vespera est ipsa perfectio singulorum operum, et mane inchoatio sequentium.\f*

GEN 2:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 2:0 Removed trailing space in c: 2

GEN 2:1 Removed trailing space in v~: Igitur perfecti sunt cæli et terra, et omnis ornatus eorum.\f + \fr 2.1 \fk Igitur perfecti sunt cœli et terra, \ft etc. ALCUIN., in Gen. tom. 1, col. 517 Nullo modo dici potest quomodo fecit Deus cœlum et terram. Sed hæc expositio per ordinem dierum indicat tanquam historiam factarum rerum, sed maxime observat prædicationem futurorum, etc., usque ad quem Dominus utiliter latere monstravit. \fk Igitur perfecti sunt cœli, et terra, et omnis ornatus eorum. \ft AUG., de Gen. contra Manich., lib. 1, c. ult. Allegorice. Post illorum quasi sex dierum opera valde bona speret homo requiem perpetuam, et intelligat quid sit, et requievit Deus die septimo ab operibus suis: quia et ipse in nobis hæc bona operatur, qui jubet ut operemur. Et recte quiescere dicitur: quia post hæc omnia opera requiem nobis præstabit, quomodo paterfamilias domum ædificat, cum servientibus facere imperat; et post ab operibus requiescere, cum, perfecta fabrica, jubet quiescere. AUG., ibid. Habet unusquisque nostrum in suis operibus et recta vita tanquam distinctos istos sex dies, post quos debeat quietem sperare: primo die lucem fidei, quando primum visibilibus credit, propter quam fidem Dominus visibiliter apparere dignatus est. Secundo die factum est tanquam firmamentum disciplinæ, quod discernit inter carnalia et spiritualia opera, sicut firmamentum inter inferiores aquas et superiores. Tertio die quo mentem suam ad proferendos bonorum operum fructus præparat, et erigit, separata labe et fluctibus tentationum carnalium, tanquam aridam habet mentem a perturbationibus maris, ut jam possit dicere: \fk Mente servio legi Dei, \ft etc. Rom. 7.\f*

GEN 2:2 Removed trailing space in v~: Complevitque Deus die septimo opus suum quod fecerat: et requievit die septimo ab universo opere quod patrarat.\f + \fr 2.2 \fk Complevitque Deus, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Alia translatio: \fk Consummavit Deus die sexto opera quæ fecit, \ft quæ nihil quæstionis affert, quia manifesta sunt quæ in eo facta sunt, etc., usque ad aliquid enim operis fecit Salomon cum templum dedicavit. HIER., Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3, col. 935 In Hebræo habetur \fk die septima. \ft Arctabimus ergo Judæos, qui de otio sabbati gloriantur, quia jam tunc in principio sabbatum solutum est, dum Deus operatur in sabbato, complens opera sua in eo. \fk Complevitque Deus, \ft etc. AUG., lib. IV de Gen. ad litt., c. 4, tom. 3 Quæritur utrum, etc., usque ad secundum eum perfecta non fierent. \fk Et requievit Deus, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Non quasi operando lassus, sed ab universo opere quievit, quia novam creaturam facere cessavit. Requiescere enim cessare dicitur, ut in Apocalypsis 4: \fk Requiem non habebant, dicentia: Sanctus, sanctus, sanctus, \ft id est, dicere non cessabant. BEDA, ibid. Altius quoque intelligetur requievisse ab universo opere suo, etc., usque ad sed creaturis rationalibus in se requiem dedit. \fk Et requievit Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 8 Non laboravit Deus in operando qui solo verbo fecit, dicendo: \fk Fiat. \ft Nec homo dicendo, \fk Fiat, \ft laborat. Sed forte dicitur laborasse cogitando quid fieret. A qua cura, perfectis rebus, quievisse dicitur. Sed hoc sapere desipere est. Deum ergo requievisse, est creaturæ rationali in se requiem præstitisse; ut illuc scilicet desiderio feramur, quo requiescamus, id est nihil amplius requiramus. Sicut enim facere dicitur, quod ipso in nobis operante facimus, et cognoscere cum cognoscimus, sic requiescere, cum ejus munere requiescimus. Ibid., c. 11 Non est mirum si diem quo Christus erat in sepulcro quieturus hoc modo prænuntians dixit: \fk Die septimo requievit, \ft deinceps operaturus ordines sæculorum. Ibid., c. 12 Potest autem intelligi Deum requievisse a faciendis generibus creaturæ, etc., usque ad et gubernare non cesset. Ibid., c. 14 Deus autem nec creando defessus, nec cessando refectus est: sed per Scripturam suam ad quietis desiderium nos hortatur, dicendo se diem sanctificasse in quo requievit. Cæteros enim dies operis sui non legitur sanctificasse, tanquam apud ipsum plus quies quam operatio valeat. Ibid., c. 15 Vitium quoque animæ est ita suis operibus delectari, etc., usque ad ea requie a qua nunquam recessit. Ibid. Si autem diceretur requievisse a faciendis, etc., usque ad sed ipso benedicti sumus. Ibid. In se autem requievit Deus semper: in diebus vero quibus rerum consummatio narratur, in septimo tantum requievit, qui rerum sequitur perfectionem; a perfectis enim requiescit, qui perfectis non eget ut beatior sit. Ibid., c. 17 Opera ejus videmus bona: quietem vero ejus post bona opera nostra videbimus. Ob quam significandam, unam diem sabbati præcepit observari: quod in tempore gratiæ sublatum est, in qua perpetuum observat sabbatum, qui spe futuri omnia bona operatur, nec in bonis operibus suis, quasi non acceperit, gloriatur. Ibid., c. 18 Apud illum quieti ejus nec mane nec vespera est, quia nec aperitur initio, nec clauditur fine. In perfectis autem operibus mane habet, et non vesperam; quia perfecta creatura incipit converti ad quietem Creatoris, sed illa non habet finem suæ perfectionis, et sic requies Dei non ipsi Deo, sed rerum perfectioni inchoatur, et habet in eo mane quod ab ipso perficitur: sed in suo genere tanquam vespera terminatur, quod in Deo vesperam non habet, quia nihil erit perfectius ipsa perfectione. Ibid. In illis autem diebus, etc., usque ad qui conditi ante luminaria memorantur. Ibid., c. 20 Quæritur quomodo dicatur in septimo, etc., usque ad nisi illa quæ prius condita et dies vocata. Ibid., c. 21 Sed quomodo circumire poterat lux, etc., usque ad et reliqua. Ibid. Sed facilius est ut nos ignorare fateamur, etc., usque ad falsumque erit eum sexta die consummasse omnia opera sua. Ibid., c. 22 Sed quoniam lux corporalis, etc., usque ad et illa qua creatura in seipsa noscitur recte vespera dicitur. Ibid., c. 25 Quia vero angeli creaturam in seipsa sic sciunt, etc., usque ad Ideo septima die nulla vespera accessit. Ibid., c. 28 Nec putet quis, etc., usque ad et verius mane? Ibid., c. 35 Dies ergo ille primus, etc., usque ad et sanctificari ob hoc meruit. BEDA, in Hexæm., tom. 2, col. 13 Allegorice. Unde dicitur Exod. 20: \fk Memento ut diem sabbati sanctifices. \ft Hæc autem benedictio et sanctificatio majorem benedictionem et sanctificationem significat, etc., usque ad Ideo hæc dies vesperam habere non scribitur.\f*

GEN 2:3 Removed trailing space in v~: Et benedixit diei septimo, et sanctificavit illum, quia in ipso cessaverat ab omni opere suo quod creavit Deus ut faceret.

GEN 2:4 Removed trailing space in v~: Istæ sunt generationes cæli et terræ, quando creata sunt, in die quo fecit Dominus Deus cælum et terram,\f + \fr 2.4 \fk Istæ sunt generationes. \ft RAB. Eos tangit qui mundum sine initio dicunt semper fuisse, vel qui a Deo factum putant, sed ex materia quam non fecerit, sed coæterna ei. \fk In die quo fecit, \ft etc. Diem ponit pro omni tempore, quo primordialis creatura formata est, etc., usque ad sine pluvia et opere humano. \fk Istæ sunt generationes cœli, \ft etc. ISID., in Gen., t. 5 Numerati sunt sex dies quibus universitas sæculi a capite usque ad finem, etc., usque ad si non peccasset. \fk Antequam oriretur in terra. \ft Id est, priusquam peccaret, id est terrenis cupiditatibus se subderet. Unde sequitur: \fk Non enim pluerat Deus super terram, \ft hoc est, nondum propheticis vel evangelicis nubibus, imbre verbi emisso, animam vivere fecerat, et \fk homo non erat qui operaretur terram, \ft quia post peccatum homo laborare cœpit in terra, necessarias habuit nubes illas, unde virgultum, id est anima virebat. Irrigabat eam fons vitæ, id est, inundatio veritatis, loquens in intellectu ejus, ut pluvia de nubibus non egeret antequam peccaret. Hic erat status hominis ante peccatum. AUG., l. 5, de Genes. ad lit., c. 1, tom. 3 Alia translatio habet: \fk Hic est liber creaturæ cœli et terræ, \ft etc., usque ad magnos veritate, parvulos nutrit affabilitate. AUG., ibid., l. 6, c. 10 In prima mundi conditione, etc., usque ad semen ex herba.\f*

GEN 2:5 Removed trailing space in v~: et omne virgultum agri antequam oriretur in terra, omnemque herbam regionis priusquam germinaret: non enim pluerat Dominus Deus super terram, et homo non erat qui operaretur terram:\f + \fr 2.5 \fk Et omne virgultum, \ft etc. AUG., ibid., l. 5, c. 4 Intelligitur terra causaliter produxisse herbam et lignum, id est producendi virtutem accepisse. In ea enim tanquam in radicibus facta erant quæ per tempora futura erant. Fecit ergo antequam essent super terram secundum formabilitatem materiæ, quæ formanda erant verbo ejus, præcedens formationem non tempore sed origine. \fk Non enim pluerat Dominus, \ft etc. AUG., ibid., c. 5 Quasi non fecit Deus sic tunc sicut nunc, etc., usque ad nec creatura moveri posset.\f*

GEN 2:6 Removed trailing space in v~: sed fons ascendebat e terra, irrigans universam superficiem terræ.\f + \fr 2.6 \fk Sed fons, \ft etc. RAB. Hujus fontis qualiscunque irrigatione jam terra herbis et lignis vestita supervenit. Fons unus ascendisse dicitur pro aliqua in terræ finibus unitate; vel singularis positus est pro plurali. \fk Sed fons, \ft etc. BEDA, in Gen., c. 2 Hic intimare videtur quæ fiant secundum temporum intervalla, etc., usque ad post per hæc quæ nota sunt utcunque noscenda.\f*

GEN 2:7 Removed trailing space in v~: Formavit igitur Dominus Deus hominem de limo terræ, et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, et factus est homo in animam viventem.\f + \fr 2.7 \fk Formavit, \ft etc. AUG. Mystice. Latior de homine figurate explicatur narratio, etc., usque ad ut nec contemnat quod est, nec arroget quod non est. \fk Formavit igitur Dominus Deus hominem, \ft etc. AUG., de Gen. lib. 3, cap. 20 et 25 Prius de limo terræ formatum est corpus animale, etc., usque ad habet enim necessitatem moriendi. Ibid. c. 27 Stola prima aut justitia est, de qua lapsus est: vel si corporalem immortalitatem signat, hanc amisit, cum peccando ad eam pervenire non potuit. Sic ergo Adam corpus animale habuit, non modo ante paradisum, sed et in paradiso quamvis in interiori homine fuit spirituale quod amisit peccando, et meruit corporis mortem, qui non peccando mereretur in corpus spirituale mutationem. \fk Formavit, \ft etc. AUG., l. VI de Gen. ad litt., c. 1, tom. 3 Videndum est utrum recapitulatio sit, ut dicatur quomodo homo factus sit, quem sexta die factum legimus. An tunc cum fecit omnia simul, et hominem in his fecit, ut accessu temporis etiam hoc modo fieret, quo in hac perspicua forma vitam gerit? sicut fenum factum antequam exoriretur, accedente tempore, et fontis irrigatione, exortum est, ut super terram esset. AUG., ibid. c. 2, 3 Secundum recapitulationem prius videamus, etc., usque ad tunc autem invisibiliter, potentialiter et causaliter quomodo fiunt futura, non facta. \fk Formavit, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Factura hominis, etc., usque ad in qua viveret, creavit. AUG., de Gen. ad litt., l. 6, c. 13 et 17 Quæritur utrum Deus repente hominem in ætate virili fecerit, etc., usque ad et ideo necessario futurum erat. Et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, et factus est homo in animam viventem. AUG., ibid., l. 7, c. 3, 5, 7 Sine dubitatione, \fk flavit, vel sufflavit, \ft dicendum est, etc., usque ad pœnam si contemneret? Ibid., c. 26 Dicendum est, etc., usque ad dubitare fas non est. Ibid., c. 27 Quæri solet utrum, si nolit incorporari, compellatur, etc., usque ad fecit eos. Ibid., l. 6, c. 7 Sed forte animæ sexta die factæ, ubi imago Dei relucet, etc., usque ad quæ præponenda est in hujusmodi. IRENÆUS. Aliud est habitus vitæ qui animalem efficit hominem, aliud Spiritus vivificans, qui spiritualem hominem operatur. Unde Isaias: Qui dedit flatum populis super terram, et spiritum calcantibus eam; ut Deus flatum quidem omni populo qui est super terram dederit; spiritum vero his tantum qui terrena desideria calcant: ut flatus ad tempus sit, spiritus vero æternus, ut pote qui proprie Dei donum sit.\f*

GEN 2:8 Removed trailing space in v~: Plantaverat autem Dominus Deus paradisum voluptatis a principio, in quo posuit hominem quem formaverat.\f + \fr 2.8 \fk Plantaverat autem, \ft etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3 Ab illo principio plantavit paradisum, etc., usque ad et quia de ligno vitæ et scientiæ boni et mali erat specialiter dicturus. \fk Plantavit Dominus paradisum in Eden ad Orientem, \ft etc. AUG., de Gen. ad litt., lib. 8, c. 1 Tres generales sententiæ de paradiso sunt. Una eorum qui corporaliter tantum intelligi volunt, alia eorum qui spiritualiter tantum, tertia vero eorum qui utroque modo paradisum accipiunt. Tertiam mihi placere fateor: ut homo factus ex limo, quod corpus humanum est, in paradiso corporali locatus intelligatur. Adam, etsi aliud significat, quia est forma futuri, in natura propria homo accipitur. Ibid. \fk Plantavit autem Dominus paradisum in Eden. \ft Id est in deliciis. Deinde hoc recapitulat ut ostendat quomodo paradisum Deus plantavit. \fk Et ejecit Deus de terra omne lignum, \ft etc. Jam enim tunc produxerat terra omne lignum, die scilicet tertio. Sed cum ex his generibus sint ligna instituta in paradiso, produxit in manifesto, et in tempore suo, quæ jam causaliter tertio die terra produxerat. STRAB. Quidam codices habent: \fk Eden ad Ortum. \ft Ex quo possumus conjicere paradisum in Oriente situm. Ubicunque autem sit, scimus eum terrenum esse, et interjecto Oceano, et montibus oppositis, remotissimum a nostro orbe, in alto situm, pertingentem usque ad lunarem circulum; unde aquæ diluvii illuc minime pervenerunt. \fk In quo posuit. \ft AUG., ubi supra, cap. 5 Si quis putat animas corpore exutas locis corporalibus contineri, etc., usque ad cujus una collyride Deus hominem a fame quadraginta diebus liberavit.\f*

GEN 2:9 Removed trailing space in v~: Produxitque Dominus Deus de humo omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave lignum etiam vitæ in medio paradisi, lignumque scientiæ boni et mali.\f + \fr 2.9 \fk Produxitque Dominus lignum etiam vitæ. \ft AUG., Ibid., c. 4 De sapientia dicitur: \fk Lignum vitæ his est qui apprehenderint eam. \ft Sed est Hierusalem æterna in cœlis, etc., usque ad quæ res suis temporibus gestas narravit. \fk Lignum etiam vitæ, \ft etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3, col. 13 In altero hominis signum obedientiæ quam debebat: in altero sacramentum vitæ æternæ, quam obediendo mereretur. Lignum vitæ dictum, quia divinitus accepit, ut qui ex eo manducaret, corpus ejus stabili sanitate firmaretur, nec ulla infirmitate vel ætate in deterius vel in occasum laberetur. STRAB. \fk Historice. \ft Lignum vitæ hanc naturaliter virtutem habebat, ut qui ex ejus fructu comederet, perpetua soliditate vestiretur, nulla infirmitate, vel anxietate, vel senii lassitudine, vel imbecillitate fatigandus. \fk Lignumque scientiæ boni et mali. \ft AUG. ubi supra, c. 6 Erat corporale sicut aliæ arbores, nec cibo noxium, etc., usque ad quæ transgressionem secuta est. \fk Lignum scientiæ boni et mali. \ft AUG., lib. II de Gen. contra Manich., c. 10 Animæ medietas et ordinata integritas signatur, quod in medio paradisi plantatum, et scientiæ boni et mali dictum: quia anima, quæ debet in Deum extendi, si Deo deserto ad se conversa fuerit, et potentia sua sine Deo frui voluerit, pœna sequente experiendo discit quid sit inter bonum quod deseruit, et malum quo cecidit: et hoc erit ei gustasse de ligno scientiæ boni et mali.\f*

GEN 2:10 Removed trailing space in v~: Et fluvius egrediebatur de loco voluptatis ad irrigandum paradisum, qui inde dividitur in quatuor capita.\f + \fr 2.10 \fk Et fluvius egrediebatur. \ft BED., ubi supra. Ad irrigandum paradisum, etc., usque ad et paulo post emergentia solitum agere cursum. AUG., ubi supra, c. 7 Alia translatio: \fk Fons exiit de Eden, qui irrigat paradisum, \ft etc. Hæc flumina gentibus, etc., usque ad ligna scilicet pulchra et fructuosa. ISID., AUG. Mystice. Fluvius de paradiso egrediens, affluentia est æternæ jucunditatis, etc., usque ad adversa tolerando. GREG. \fk Moraliter. \ft Quatuor fluminibus de paradiso egredientibus terra irrigatur. Solidum rationis nostræ ædificium, prudentia, temperantia, fortitudo, justitia, continent: quia his quatuor virtutibus tota boni operis structura consurgit. Quatuor flumina paradisum irrigant, quia dum his quatuor virtutibus cor infunditur, ab omni desideriorum carnalium æstu temperatur. \fk Evilath. \ft Regio Indiæ quæ post diluvium possessa est ab Evila filio Jectan, filii Heber, patriarchæ Hebræorum. Evilath interpretatur \fk parturiens, \ft quia aliquis loquens veritatem, magis parturit quam pariat. Plinius dicit regiones Indiæ præ cæteris, venis aureis abundare. \fk Bdellium. \ft Secundum Plinium arbor est aromatica magnitudine oleagina, cujus lacryma lucida, gustu amara, boni odoris, sed odoratior infusione vini. \fk Onyx. \ft Est lapis pretiosus, sic dictus quia permistum habet candorem ad humani similitudinem unguis, quia unguis Græce dicitur. Antiqua translatio habet \fk carbunculum et prasium. \ft Carbunculus est ignei coloris, et dicitur illustrare tenebras noctis. Prasius est viridis, unde Græce a porro, quod dicitur, nomen accepit.\f*

GEN 2:11 Removed trailing space in v~: Nomen uni Phison: ipse est qui circuit omnem terram Hevilath, ubi nascitur aurum:

GEN 2:12 Removed trailing space in v~: et aurum terræ illius optimum est; ibi invenitur bdellium, et lapis onychinus.

GEN 2:13 Removed trailing space in v~: Et nomen fluvii secundi Gehon; ipse est qui circumit omnem terram Æthiopiæ.

GEN 2:14 Removed trailing space in v~: Nomen vero fluminis tertii, Tigris: ipse vadit contra Assyrios. Fluvius autem quartus, ipse est Euphrates.

GEN 2:15 Removed trailing space in v~: Tulit ergo Dominus Deus hominem, et posuit eum in paradiso voluptatis, ut operaretur, et custodiret illum:\f + \fr 2.15 \fk Tulit ergo Dominus Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 8 Hominem in paradiso positum jam dixit. Nunc recapitulat ad quid positus est, \fk ut operaretur, \ft etc. Non est enim credibile quod Deus eum ante peccatum ad laborem damnaverit, etc., usque ad unde Eccli. 10: \fk initium enim superbiæ hominis est apostatare a Deo. \fk Tulit ergo Dominus Deus hominem, \ft etc. GREG., lib. XIX Moral., cap. 17, tom. 1 Pensandum est quia bona prodesse nequeunt, si mala non caventur quæ subrepunt, etc., usque ad sed sub ipsis superbiendo succumbunt. \fk Et sumpsit Dominus Deus, \ft etc. HIERON. Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3 Pro \fk voluptate\ft in Hebræo habetur \fk Eden. \ft Ipsi ergo LXX nunc \fk Eden\ft interpretati sunt, nunc \fk voluptatem. \ft Symmachus vero, qui paradisum florentem ante transtulerat, hic \fk amœnitatem, \ft vel \fk delicias\ft posuit. \fk Et posuit eum, \ft etc. ISID. Mystice. Ex eo quod additum est, et custodiret, innuitur qualis operatio esset: quia in tranquillitate beatæ vitæ, ubi mors non est, omnis operatio est custodire quod tenes. Datum est enim præceptum, ut de omni ligno paradisi sumerent, sed non de ligno scientiæ boni et mali: id est non sic eo fruerentur, ut integritatem naturæ suæ usurpando vetitum violarent.\f*

GEN 2:16 Removed trailing space in v~: præcepitque ei, dicens: Ex omni ligno paradisi comede;\f + \fr 2.16 \fk Præcipitque ei, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 13 A ligno prohibitus est, etc., usque ad quid sit inter bonum obedientiæ et malum inobedientiæ. AUG., ubi supra, c. 17 Quæritur si viro soli, vel etiam feminæ, etc., usque ad \fk domi viros suos interrogent. \ft PROCOP. in Gen. Dicunt aliqui: Si immortalitate nos amicire voluit, quid opus erat præcepto, propter quod peccaturi eramus et deinde judicii ejus sentire severos aculeos? Respondeo: Cum sit benignus et mansuetus, et vellet in incorruptibilem et immortalem conditionem asserere humanum genus: ne suæ vel propriæ virtuti beneficium id accepto ferrent, in hunc modum egit, voluit ut gratias ei haberent, his etiam destinavit præsentem vitam, ut palæstram et quasi doctrinam futuræ vitæ. Deinde inferens mortem ob peccatum, voluit ut agnosceremus nostram infirmitatem, et deinde nos ipsi magis appeteremus futurum donum. \fk Præcepitque ei dicens: Ex omni\ft , etc. AUG. de Gen. ad litt., l. 8, 28, tom. 3 Si quæritur quomodo ista locutus sit, non proprie a nobis potest comprehendi. Certum est enim aut per suam substantiam loqui, etc., usque ad sed per subditam sibi creaturam. Quæritur quomodo loqui potuerunt, vel loquentem intelligere, qui non didicerant inter loquentes crescendo, vel magisterio? Sed eos Deus tales fecerat qui possent loqui, et discere ab aliis si essent. AUG., ubi supra, c. 14 De Christo dicitur, Isa. 7: \fk Priusquam sciat puer bonum aut malum, contemnet malitiam, ut eligat bonum. \ft Quomodo quod nescit aut contemnit, aut eligit? etc., usque ad quod amittere non debebat.\f*

GEN 2:17 Removed trailing space in v~: de ligno autem scientiæ boni et mali ne comedas: in quocumque enim die comederis ex eo, morte morieris.\f + \fr 2.17 \fk De ligno autem, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 15 Lignum ex eo, etc., usque ad id est, quod amabant non amissuri. SEVERIANUS. Tres arborum differentiæ erant in paradiso. Una quidem data illi erat ut viveret, altera ut bene viveret, tertia ut semper viveret. \fk In quocunque enim die, \ft etc. Non ait, Si comederis, mortalis eris, sed \fk morte morieris. \ft Mortuus est enim homo in anima cum peccavit, quia recessit ab illo Deus, qui est vita animæ: quam secuta est mors corporis, discedente ab illo anima, quæ est vita corporis; quæ Adæ evenit, cum præsentem vitam finivit. Potest ita intelligi quod quando peccaverunt, statim morte illa puniti sunt, de qua dicitur Rom. septimo: \fk Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis hujus? \ft et ibidem octavo: \fk Corpus mortuum est propter peccatum; \ft non ait mortale, sed \fk mortuum, \ft quamvis mortale, quia moriturum. Non credendum est ante peccatum ita fuisse illa corpora, sed animalia nondum spiritualia, non tamen mortua, quæ scilicet necesse esset mori, quod in die prævaricationis factum est. \fk Morte morieris. \ft Duplex mors significatur: animæ, Domino discedente, qui est ejus vita; vel corporis, quam in fine vitæ accepit. Sed statim necessitatem moriendi incurrit.\f*

GEN 2:18 Removed trailing space in v~: Dixit quoque Dominus Deus: Non est bonum esse hominem solum: faciamus ei adjutorium simile sibi.\f + \fr 2.18 \fk Dixit quoque Dominus, \ft etc. AUG., l. IX de Gen., c. 8 Qui sentiunt ad gignendos filios in paradiso misceri non licere, etc., usque ad anima ex anima, sive alio modo fiat anima.\f*

GEN 2:19 Removed trailing space in v~: Formatis igitur Dominus Deus de humo cunctis animantibus terræ, et universis volatilibus cæli, adduxit ea ad Adam, ut videret quid vocaret ea: omne enim quod vocavit Adam animæ viventis, ipsum est nomen ejus.\f + \fr 2.19 \fk Adduxit ea, \ft etc. AUG., l. IX de Gen. ad litt., c. 14, tom. 3 Non sicut venatores, vel aucupes; nec jussionis vox de nube facta est, quam rationales animæ intelligere solent; hanc enim naturaliter non intelligunt bestiæ, vel aves, etc., usque ad terra esse creata intelliguntur. HIERON. Videtur primam linguam humano generi fuisse Hebræam, quia nomina quæ usque ad divisionem linguarum in Genesi legimus, constat esse illius.\f*

GEN 2:20 Removed trailing space in v~: Appellavitque Adam nominibus suis cuncta animantia, et universa volatilia cæli, et omnes bestias terræ: Adæ vero non inveniebatur adjutor similis ejus.\f + \fr 2.20 \fk Appellavitque, \ft etc. AUG. Mystice. Significans gentes quæ salvæ fierent in Ecclesia per Christum, nomen Christi accepturas, quod prius non habebant; unde, Isa. LXV: \fk Vocabo servos meos nomine alio. \fk Adæ vero non inveniebatur, \ft etc. AUG., lib. IX de Gen. ad litt., cap. 15 et seq. Videndum est quomodo facta sit mulieris formatio, quæ mystice dicitur ædificatio, etc., usque ad ut intelligamus per illam extasim Adam divinitus hæc dixisse. \fk Adæ vero non inveniebatur adjutor. \ft Nullus fidelis justus Christo æquari potest. Psalm. 44: \fk Speciosus enim forma præ filiis hominum. \ft Nemo enim poterat genus humanum liberare nisi ipse. Unde Apocalypsis 5: \fk Nemo inventus est dignus aperire librum et solvere signacula ejus, \ft etc. \fk Adæ vero non inveniebatur, \ft etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 13 Facta est mulier in adjutorium viri, etc., usque ad et dominio rationis cooperante gratia subjugare.\f*

GEN 2:21 Removed trailing space in v~: Immisit ergo Dominus Deus soporem in Adam: cumque obdormisset, tulit unam de costis ejus, et replevit carnem pro ea.\f + \fr 2.21 \fk Immisit ergo Dominus, \ft etc. ISID. ex Aug., ut supra, c. 13, 14 Mystice. Non possunt hæc corporeis oculis videri. Sed quanto quis a visibilibus ad secreta intelligentiæ quasi obdormiendo secesserit, melius et sincerius videt, etc., usque ad et Ecclesiæ referenda. AUG., lib. X de Gen. ad litt., c. 1 Qui putant animam ex anima, etc., usque ad quam de viro fuerat dictum. AUG., ibid., c. 19, 20 Si quæratur unde accepit animam Christus, mallem audire meliores et doctiores; etc., usque ad quibus quid responderi possit, nondum mihi occurrit. \fk Immisit ergo Dominus soporem, \ft etc. GREG., Moral., l. 30, tom. 2 Culmen contemplationis non attingimus, si non ab exterioris curæ oppressione cessemus: nec nos ipsos intuemur, ut sciamus in nobis aliud esse rationale quod regit, aliud animale quod regitur, nisi ad secretum silentii recurrentes, ab exteriori perturbatione sopiamur. Quod bene Adam dormiens figuravit, de cujus mox latere mulier processit. Qui enim ad interiora intelligenda rapitur, a rebus visibilibus oculos claudit, et tunc intelligit in seipso aliud esse quod regere debeat, tanquam vir; aliud quod regatur, tanquam femina.\f*

GEN 2:22 Removed trailing space in v~: Et ædificavit Dominus Deus costam, quam tulerat de Adam, in mulierem: et adduxit eam ad Adam.\f + \fr 2.22 \fk Et ædificavitQuamobrem relinquet, \ft etc. ISID., in Gen., t. 5 Quod per historiam completum est in Adam, etc., usque ad Serpens enim hæreticorum venena præsignat.\f*

GEN 2:23 Removed trailing space in v~: Dixitque Adam: Hoc nunc os ex ossibus meis, et caro de carne mea: hæc vocabitur Virago, quoniam de viro sumpta est.

GEN 2:24 Removed trailing space in v~: Quam ob rem relinquet homo patrem suum, et matrem, et adhærebit uxori suæ: et erunt duo in carne una.

GEN 2:25 Removed trailing space in v~: Erat autem uterque nudus, Adam scilicet et uxor ejus: et non erubescebant.\f + \fr 2.25 \fk Erat autem uterque nudus. \ft AUG. Si Dei verbis vel cujuslibet prophetæ aliquid dicitur, quod ad litteram absurdum videtur et ideo figurate dictum, ob significationem tamen dictum esse non est dubitandum. Corpora vero duorum hominum in paradiso nuda erant, nec erubescebant, quia nullam legem in membris senserant legi mentis repugnantem, quæ inobedientiam secuta est. Nihil putabant velandum, quia nihil senserant refrenandum. AUG., de Civ. Dei, l. 14, c. 17, tom. 7, col. 425 Merito libidinis maxime pudet, etc., usque ad reddiditque confusos. RUPERT. Non erat hoc ignominiæ, sed honoris, quod nudi erant: non erat insipientiæ, sed securitatis, quod nuditatem suam non erubescebant. Quid enim? nunquid hoc a factore suo accepit, quod confusibilis et verenda est factura Dei? Aut nunquid confusionem hujusmodi natura, et non potius conscientia facit? Est quidem quasi in naturam versum hoc tormentum confusionis: verumtamen non ex conditione primæva, sed ex juniore culpa origo ejus pullulavit. Etenim idcirco nuditatem nostram erubescimus, quia conscii nobis sumus quantam infirmitatem, imo quantam adversum nos rebellionem carnis nostræ portamus. At vero tunc sana erat cordis conscientia, quippe quam nulla sollicitabat oculorum concupiscentia; siquidem concupiscentia carnis pœna est peccati, qua præcedens punitur superbia mentis. Deus, inquit Scriptura, fecit hominem rectum. Rectitudo autem hominis in eo est ut carni spiritus, ut pote inferiori superior, præsit et imperet: medius namque inter Deum et carnem suam rationalis spiritus hominis positus est, ut Deo pareret et carni imperaret. Quem ordinem quia prior ille turbavit et rupit, abjiciendo præceptum Dei: subditus est, qui erat superior, spiritus infimæ carni, ut justa pœna inferiori subjaceat, qui superiori recte subesse contempsit. Hinc illa confusio faciei de conscientiæ secretis ad publicos oculos prorumpens, et sub misera velamentorum solatia pœnalem ignominiam ire compellens. Hæc, inquam, infirmitas vel rebellio carnis nondum erat: bene igitur nudus erat uterque et non erubescebant, quia quod erubescerent non habebant. Illa nuditatis securitate perdita, nos ingemiscimus, eo quod gloria et honore spoliati et panniculis obvoluti simus. Nam ita vestiti vere incedimus nudi, etiamsi, quod impossibile est, sic vestiamur sicut vestiuntur lilia agri. Etenim nec Salomon in omni gloria sua vestitus est sicut unum ex his. Si, inquam, vestiri possimus sicut hæc vestiuntur, sic quoque spoliati et nudi sumus. Unde Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Jesum Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostræ, configuratum corpori claritatis suæ. Nunquid enim quando fulgebunt justi sicut sol in regno Patris sui, tunicis operientur et palliis? Non utique, sed ad gloriam factoris sui, quæcunque illis fuerint vasa misericordiæ, mutuis cum gloriæ aspectibus patebunt, foris fulgidi, et intus jucundi; corpore integri, et animo læti; corpore, inquam, simul et anima beati. \fk Erat autem uterque nudus, \ft etc. ISID., in Gen., ex Aug. de Gen. contra Manich., lib. 2, c. 15 Quod nudi erant et erubescebant, etc., usque ad quia in consensu rea tenetur conscientia.\f*

GEN 3:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 3:0 Removed trailing space in c: 3

GEN 3:1 Removed trailing space in v~: Sed et serpens erat callidior cunctis animantibus terræ quæ fecerat Dominus Deus. Qui dixit ad mulierem: Cur præcepit vobis Deus ut non comederetis de omni ligno paradisi?\f + \fr 3.1 \fk Sed et serpens erat callidior cunctis animantibus, \ft etc. AUG., lib. II de Gen. ad litt. c. 2, 3, tom. 3 Alii, \fk prudentissimus, \ft translative dictum. Quidam codices habent \fk sapientissimus, \ft non proprie, sicut in bono solet accipi sapientia Dei, vel angelorum, vel animæ rationalis, etc., usque ad sed potestas a Deo. \fk Sed serpens, \ft etc. STRAB. Sic diabolus loquebatur per serpentem ignorantem, sicut per energumenos vel fanaticos: quemcunque enim arripit, intellectum et rationem tollit. Spiritus vero bonus quoscunque gratia repleverit, videntes et intelligentes facit, unde spiritus prophetarum subjectus est prophetis. \fk Qui dixit ad mulierem. \ft AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 30, et ex capp. 7, 8, 6, 10, passim. Inexcusabilis est prævaricatio mulieris, quia memor erat præcepti Dei. Oblivio tamen, etc., \fk usque ad hæc\ft c. 10: Providet bonos et malos futuros, et creat: seipsum ad fruendum præstans bonis, multa etiam largiens malis. \fk Cur præcepit, \ft etc. STRAB. Ideo callidus hostis interrogat hoc, et mandatum Dei memorat, ne cum peccaverit, excusationem habeat quasi oblita. \fk Cur præcepit, \ft etc. GREG. Moral., l. 23, tom. 2 Idem quotidie agit hostis humani generis: verba Dei de cordibus hominum molitur evellere, et minas leviare, et ad credendum quod falso promittit, invitat enim ad temporalia, ut levet quod Deus minetur æterna supplicia. Spondens siquidem gloriam præsentis vitæ, dicit: \fk Gustate, et eritis sicut dii, \ft et temporalem concupiscentiam tangite, et in hoc mundo sublimes apparete; et cum timorem divinæ sententiæ conatur amovere, quodammodo dicit: \fk Cur præcepit vobis Deus? \ft AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 4, tom. 3 Quæritur cur Deus hominem tentari permiserit, etc., usque ad sive terrenum, ut hominis anima. Ibid., c. 5 Nec putandum quod homo dejiceretur, nisi præcessisset in eo quædam elatio comprimenda, ut per humilitatem peccati sciret quod falso de se præsumpserit, et quod non bene se habet facta natura, si a faciente recesserit. Commendatur enim quale bonum Deus sit, quando nulli bene est ab ipso recedere. Ibid., c. 18 Hæc quæstio de beata vita, etc., usque ad minus quam in vita sanctorum angelorum. Ibid., c. 16 Non frustra putari potest ab initio temporis diabolum cecidisse, etc., usque ad quibus non dedit Deus præscientiam de seipsis? Ibid., c. 14 Quomodo autem beati esse possint, quibus est incerta sua beatitudo? etc., usque ad mihi autem unde asserant, non occurrit. Ibid., c. 21 Sed non frustra putandum est ab ipso creaturæ exordio, etc., usque ad prævidens quanta de illo sua bonitate esset facturus. Ibid., c. 22 \fk Initium autem figmenti\ft dicitur, etc., usque ad ut homines malos. Ibid., c. 23 Quod ergo putatur diabolus nunquam in veritate stetisse, etc., usque ad plura in corpus ejus conveniunt. GREG., hom. 16, in Evang., tom. 2 Primum parentem diabolus tribus modis tentavit, etc., usque ad delectatione vincimur, consensu ligamur.\f*

GEN 3:2 Removed trailing space in v~: Cui respondit mulier: De fructu lignorum, quæ sunt in paradiso, vescimur:

GEN 3:3 Removed trailing space in v~: de fructu vero ligni quod est in medio paradisi, præcepit nobis Deus ne comederemus, et ne tangeremus illud, ne forte moriamur.

GEN 3:4 Removed trailing space in v~: Dixit autem serpens ad mulierem: Nequaquam morte moriemini.

GEN 3:5 Removed trailing space in v~: Scit enim Deus quod in quocumque die comederitis ex eo, aperientur oculi vestri, et eritis sicut dii, scientes bonum et malum.\f + \fr 3.5 \fk Eritis sicut dii, \ft etc. STRAB. Mystice. Artificiali dolo verba componit, ut si per inobedientiæ contemptum subvertere nequiverit, saltem in hoc quod fidem corruperit, et idololatriam suaserit, victorem se glorietur: si autem per inobedientiæ contemptum seduxerit, in utroque victor existat. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 15, tom. 3 Interrogata mulier respondit, etc., usque ad nullo enim regente per suam potestatem solus Deus beatus est.\f*

GEN 3:6 Removed trailing space in v~: Vidit igitur mulier quod bonum esset lignum ad vescendum, et pulchrum oculis, aspectuque delectabile: et tulit de fructu illius, et comedit: deditque viro suo, qui comedit.\f + \fr 3.6 \fk Vidit igitur, \ft etc. ISID. ex Aug. ubi supra. Quomodo videbant si clausi erant oculi? Sed dictum est ut intelligamus eos oculos apertos fuisse, postquam de fructu comederunt, quibus se nudos videbant, et displicebant: id est, oculos astutiæ, quibus simplicitas displicet. Cum quis enim ceciderit ab intima luce veritatis, nihil est unde superbia placere velit, nisi fraudulentis simulationibus. Hinc enim hypocricis nascitur, in qua multum videntur cordati, qui decipere potuerunt quem voluerunt. \fk Vidit igitur, \ft etc. GREG., lib. XXI Moral., cap. 2 Ne in lubrica cogitatione versemur, non debemus intueri quod non licet concupisci, etc., usque ad exteriorum quoque sensuum disciplina servanda est. \fk Deditque viro suo, qui comedit. Et aperti sunt oculi amborum, \ft etc. ISID. ex Aug. ubi supra, c. 16, 17 De quibus dictum est: \fk Tunc viderunt quod nudi essent, \ft oculis scilicet perversis, quibus nuditas, scilicet simplicitas, erubescenda videbatur. etc., usque ad \fk Ad meipsum turbata est anima mea. \ft Psal. 41 \fk Qui comedit, \ft etc. AUG., de Gen., lib. 11, c. 3, tom. 3, col. 429 Ad concupiscendum scilicet invicem, etc., usque ad quæ convinceret peccatorem facto, et doceret scripto lectorem. \fk Consuerunt folia ficus. \ft ALCUIN., in Gen. t. 1 Quia gloriam simplicis castitatis amiserunt, ad duplicem libidinis pruritum confugerunt; unde Joan. 1: \fk Cum esses sub ficus vidi te, et descendi, \ft subaudi \fk liberare te. \f*

GEN 3:6 Found footnote ending with space in \v~: Vidit igitur mulier quod bonum esset lignum ad vescendum, et pulchrum oculis, aspectuque delectabile: et tulit de fructu illius, et comedit: deditque viro suo, qui comedit.\f + \fr 3.6 \fk Vidit igitur, \ft etc. ISID. ex Aug. ubi supra. Quomodo videbant si clausi erant oculi? Sed dictum est ut intelligamus eos oculos apertos fuisse, postquam de fructu comederunt, quibus se nudos videbant, et displicebant: id est, oculos astutiæ, quibus simplicitas displicet. Cum quis enim ceciderit ab intima luce veritatis, nihil est unde superbia placere velit, nisi fraudulentis simulationibus. Hinc enim hypocricis nascitur, in qua multum videntur cordati, qui decipere potuerunt quem voluerunt. \fk Vidit igitur, \ft etc. GREG., lib. XXI Moral., cap. 2 Ne in lubrica cogitatione versemur, non debemus intueri quod non licet concupisci, etc., usque ad exteriorum quoque sensuum disciplina servanda est. \fk Deditque viro suo, qui comedit. Et aperti sunt oculi amborum, \ft etc. ISID. ex Aug. ubi supra, c. 16, 17 De quibus dictum est: \fk Tunc viderunt quod nudi essent, \ft oculis scilicet perversis, quibus nuditas, scilicet simplicitas, erubescenda videbatur. etc., usque ad \fk Ad meipsum turbata est anima mea. \ft Psal. 41 \fk Qui comedit, \ft etc. AUG., de Gen., lib. 11, c. 3, tom. 3, col. 429 Ad concupiscendum scilicet invicem, etc., usque ad quæ convinceret peccatorem facto, et doceret scripto lectorem. \fk Consuerunt folia ficus. \ft ALCUIN., in Gen. t. 1 Quia gloriam simplicis castitatis amiserunt, ad duplicem libidinis pruritum confugerunt; unde Joan. 1: \fk Cum esses sub ficus vidi te, et descendi, \ft subaudi \fk liberare te. \f*

GEN 3:7 Removed trailing space in v~: Et aperti sunt oculi amborum; cumque cognovissent se esse nudos, consuerunt folia ficus, et fecerunt sibi perizomata.

GEN 3:8 Removed trailing space in v~: Et cum audissent vocem Domini Dei deambulantis in paradiso ad auram post meridiem, abscondit se Adam et uxor ejus a facie Domini Dei in medio ligni paradisi.\f + \fr 3.8 \fk Et cum audissent, \ft etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 33 Ea enim hora tales conveniebat visitari, quia defecerant a luce veritatis, etc., usque ad corporalibus sensibus locali et temporali motu apparuisse credatur. \fk Abscondit se, \ft etc. AUG., ibid. Cum Deus avertit intrinsecus faciem et homo turbatur, fiunt similia amentiæ, nimio timore ac pudore, occulto quoque instinctu non quiescente: ut nescientes facerent quæ aliquid posteris significarent, propter quos hæc scripta sunt. \fk Ad auram post meridiem. \ft Unde hora nona Christus spiritum emisit Matth. 27. Qui sexta hora fuit crucifixus, ut eadem hora restitueretur homo qua de paradiso est ejectus. \fk In medio ligni paradisi. \ft Abscondit se, qui aversus a præcepto Creatoris, erroris sui et arbitrii voluntate vivit.\f*

GEN 3:9 Removed trailing space in v~: Vocavitque Dominus Deus Adam, et dixit ei: Ubi es?\f + \fr 3.9 \fk Vocavitque Dominus Deus Adam. \ft AUG., ubi supra, c. 34 Increpando, scilicet non ignorando, etc., usque ad nunc autem non significata referimus, sed gesta defendimus.\f*

GEN 3:10 Removed trailing space in v~: Qui ait: Vocem tuam audivi in paradiso, et timui, eo quod nudus essem, et abscondi me.\f + \fr 3.10 \fk Qui ait: Vocem tuam audivi, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 34 \fk Historice. \ft Probabile est per congruam creaturam solere humanam formam hominibus primis apparere, etc., usque ad et secutum est quod puderet. \fk Vocem tuam, \ft etc. ISID., in Gen. tom. 5 Mystice. Respondet, voce ejus audita se occultasse, etc., usque ad et præcepto Dei non obedire. \fk Vocavitque Deus Adam, \ft etc. GREG. Quia vidit in culpa lapsum jam sub peccato, velut a veritatis oculis absconditum, quia tenebras erroris ejus non approbat, quasi ubi sit peccator ignorat, eumque vocat ac requirit dicens: \fk Adam, ubi es? \ft Dum vocat, significat quia ad pœnitentiam revocat; dum requirit, insinuat quia peccatores jure damnatos ignorat.\f*

GEN 3:11 Removed trailing space in v~: Cui dixit: Quis enim indicavit tibi quod nudus esses, nisi quod ex ligno de quo præceperam tibi ne comederes, comedisti?

GEN 3:12 Removed trailing space in v~: Dixitque Adam: Mulier, quam dedisti mihi sociam, dedit mihi de ligno, et comedi.\f + \fr 3.12 \fk Dixitque Adam: Mulier quam dedisti, \ft etc. AUG. Non dicit, Peccavi: superbia enim habet confusionis deformitatem, non confessionis humilitatem. Ad hoc autem scriptum est, et interrogationes ad hoc factæ, ut veraciter et utiliter scriberentur, ut sciamus quanto morbo superbiæ laborent hodie conantes malum in Creatorem referre, et si quid boni faciunt, sibi tribuere. \fk Mulier quam dedisti, \ft etc. Quasi ad hoc data sit, ut non ipsa obediret viro, et ambo Deo. \fk Mulier quam dedisti, \ft etc. GREG., lib. IV Mor., c. 27, tom. 1, col. 661 Quatuor modis peccatum perpetratur in corde, etc., usque ad ad extremum falsæ spei seductione, vel obstinatione miseræ desperationis nutritur.\f*

GEN 3:13 Removed trailing space in v~: Et dixit Dominus Deus ad mulierem: Quare hoc fecisti? Quæ respondit: Serpens decepit me, et comedi.\f + \fr 3.13 \fk Et dixit Dominus Deus ad mulierem, \ft etc. AUG. Nec ista confitetur peccatum, sed refert in alterum, in impari sexu, pari fastu. Ex his tamen natus David dicit usque in finem sæculi: \fk Ego dixi: Domine, miserere mei, sana animam meam, quia peccavi tibi Psal. 40. \ft Hoc ab istis dicendum fuit: sed nondum peccatorum cervices considerat Deus: restabant labores et dolores mortis, et contritio sæculi, et gratia Dei, quæ in tempore subvenit, docens afflictos non de se præsumere. \fk Serpens decepit, \ft etc. Quasi cujuslibet persuasio prævaleat Dei præcepto. \fk Serpens decepit me, \ft etc. AUG., ibid., lib. 2, c. 30 Quomodo his verbis, etc., usque ad cum eo cibo non videret eam mortuam esse. AUG., ibid., c. 28 Notandum quod non diabolus est permissus feminam tentare, etc., usque ad sed ex hac homini invidisse ratio ostendit. ALC. Peccatum angeli tacitum, hominis patefactum quia illud incurabile, hoc curatum. \fk Vidit igitur, \ft etc. STRAB. Aperte inexcusabilis ostenditur, cui licuit sub tali deliberatione dolos inimici advertere.\f*

GEN 3:14 Removed trailing space in v~: Et ait Dominus Deus ad serpentem: [Quia fecisti hoc, maledictus es inter omnia animantia, et bestias terræ: super pectus tuum gradieris, et terram comedes cunctis diebus vitæ tuæ.\f + \fr 3.14 \fk Et ait Dominus Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 36 Tota hæc sententia figurata est. Ubi credendum tamen omnia dicta esse. Serpens non interrogatur quare fecerit, quia non ipse propria voluntate et natura fecit, sed de illo diabolus, et per illum, et in illo: qui jam pro impietate et superbia æterno igni destinatus fuerat. Ad ipsum ergo refertur quod serpenti dicitur, et qualis humano generi futurus sit ostenditur. Mystice. \fk Et ait Dominus Deus ad serpentem, \ft etc. AUG., de Gen. cont. Manich., lib. 2, c. 17 Serpens non interrogatus prior excipit pœnam, etc., usque ad ut ipsum initium suggestionis malæ excludat. \fk Super pectus tuum, \ft etc. HIERON. \fk Ventrem\ft LXX addiderunt, sed in Hebræo habetur \fk pectusa\ft tantum, ut calliditatem et versutiam cogitationum ejus aperiret, id est quod omnis gressus ejus nequitiæ est et fraudis. \fk Pectore et ventre repes. \ft GREG., lib. XXI Mor., c. 2 Malum luxuriæ aut cogitatione perpetratur aut opere. Hostis enim cum ab effectu operis expellitur, secreta cogitationis polluere molitur. Ventre repit, dum lubricus per membra humana sibi subdita, luxuriam exercet in opere. Serpit pectore, dum polluit in cogitatione. Sed quia per cogitationem ad opera venitur, prius pectore et post ventre describitur repere.\f*

GEN 3:15 Removed trailing space in v~: Inimicitias ponam inter te et mulierem, et semen tuum et semen illius: ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberis calcaneo ejus.]\f + \fr 3.15 \fk Inimicitias ponam inter te et mulierem. Ipsa conteret caput tuum, \ft etc. GREG. l. I Mor., c. 38 Caput serpentis conterere, est initia suggestionis manu sollicitæ considerationis a cordis aditu exstirpare; qui cum ab initio deprehenditur, percutere calcaneo molitur, quia quem prima tentatione non percutit, decipere in fine tendit. Si autem cor in tentatione corrumpitur, sequentis actionis medietas et terminus ab hoste possidetur, quia totam sibi arborem fructus ferre conspicit, quam veneni dente in radice vitiavit. HIERON. \fk Ipsa servabit calcaneum tuum, et tu conteres ejus calcaneum. \ft Melius in Hebræo habetur: \fk Ipsa conteret caput tuum, et tu conteres calcaneum ejus, \ft quia et nostri gressus præpediuntur a colubro, et Dominus conteret Satan sub pedibus ejus.\f*

GEN 3:16 Removed trailing space in v~: Mulieri quoque dixit: Multiplicabo ærumnas tuas, et conceptus tuos: in dolore paries filios, et sub viri potestate eris, et ipse dominabitur tui.\f + \fr 3.16 \fk Mulieri quoque, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 37 Hæc figurate et prophetice melius intelliguntur, etc., usque ad depravabitur natura, et augebitur culpa. \fk Multiplicabo ærumnas, \ft etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 19 Manifestum est multiplicatos esse dolores mulieris, etc., usque ad sed prius reluctatum est cum dolore consuetudini malæ.\f*

GEN 3:17 Removed trailing space in v~: Adæ vero dixit: Quia audisti vocem uxoris tuæ, et comedisti de ligno, ex quo præceperam tibi ne comederes, maledicta terra in opere tuo: in laboribus comedes ex ea cunctis diebus vitæ tuæ.\f + \fr 3.17 \fk Maledicta terra, \ft etc. AUG. ibid., c. 38 Hos esse labores humani generis in terra nemo ignorat, et quod non esset, si felicitas quæ erat in paradiso teneretur indubitanter constat. STRAB. Terra maledicitur, non Adam, ut cuncti propter quos hæc scripta sunt terrerentur, ne similia facientes, simili pœna plecterentur. Ipse vero Cain, quia primæ prævaricationi fratricidium addidit, maledicitur cum dicitur: \fk Maledictus eris super terram, \ft etc. AUG. Terræ maledixit, non aquis, quia homo de fructu terræ contra vetitum manducavit, non de aquis bibit, et in aquis erat peccatum abluendum de fructu terræ contractum. Animalia quoque terrestria plus maledictionis habent quam aquatilia, quia plus vivunt de maledicta terra. Inde Christus post resurrectionem de pisce manducavit, non de terrestri animali. \fk Maledicta terra in opere tuo. \ft GREG., Moral. lib. 4, c. 5, 6 Deus maledicit homini peccanti, etc., usque ad et duos quinquagenarios flamma combussit. \fk In laboribus, \ft etc. RAB. Spinæ antea erant, sed non ut laborem homini inferrent: cui post peccatum fuerunt ad laborem et afflictionem, sicut serpentes et quæcunque noxia, ante innoxia. Et notandum quod Adæ extrinseca pœna imponitur: \fk Maledicta terra in opere tuo; \ft mulieri vero intrinseca, cum dicitur: \fk Multiplicabo ærumnas tuas, \ft etc., quia seducta seduxit virum.\f*

GEN 3:18 Removed trailing space in v~: Spinas et tribulos germinabit tibi, et comedes herbam terræ.

GEN 3:19 Removed trailing space in v~: In sudore vultus tui vesceris pane, donec revertaris in terram de qua sumptus es: quia pulvis es et in pulverem reverteris.\f + \fr 3.19 \fk Pulvis es, \ft etc. GREG., ubi supra. Homo ita conditus fuit, etc., usque ad senectus transit ad mortem.\f*

GEN 3:20 Removed trailing space in v~: Et vocavit Adam nomen uxoris suæ, Heva: eo quod mater esset cunctorum viventium.\f + \fr 3.20 \fk Et vocavit Adam nomen uxoris suæ Eva, \ft etc. AUG., ubi supra. Verba primi hominis hæc fuerunt, quoniam hæc est mater omnium viventium, tanquam reddat causam nominis a se impositi, cur scilicet Evam vocaverit. Mystice. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 21 Post peccatum et judicis sententiam vocavit Adam uxorem suam Evam, etc., usque ad in pellibus exprimitur quæ mortuis corporibus detrahuntur.\f*

GEN 3:21 Removed trailing space in v~: Fecit quoque Dominus Deus Adæ et uxori ejus tunicas pelliceas, et induit eos:\f + \fr 3.21 \fk Fecit quoque, \ft etc. AUG., de Gen. lib. 11, c. 39 Hoc quoque significationis causa factum est, et in factis quæritur quid factum sit, et quid significet, et in dictis quid dictum sit, quidve significet. STRAB. Ipsi fecerunt sibi perizomata, ut peccatum suum absconderent: Deus vero tunicas pelliceas, quibus totum eorum corpus induit, quia et in corpore et in anima eos juste damnavit. Stulta vero questio est qualiter vel quo operante pelles ab animalibus deductæ sint, quærere: qui enim de nihilo omnia condidit, quomodo et qualiter voluit, hæc fecit.\f*

GEN 3:22 Removed trailing space in v~: et ait: Ecce Adam quasi unus ex nobis factus est, sciens bonum et malum: nunc ergo ne forte mittat manum suam, et sumat etiam de ligno vitæ, et comedat, et vivat in æternum.\f + \fr 3.22 \fk Et ait: Ecce Adam quasi unus ex nobis, \ft etc. AUG., ibid., c. 41 Propter trinitatem pluralis numerus ponitur, etc., usque ad sicut in Ecclesia solent homines a sacramentis visibilibus Ecclesiæ disciplina removeri. AUG., ubi supra, c. 42 Mirum est si Adam spiritualis erat mente, etc., usque ad quæ falsum verum esse putavit. \fk Quasi unus ex nobis. \ft AUG., de Gen. contra Manich., lib. 2, c. 21 Dupliciter intelligi potest, \fk quasi unus ex nobis, \ft id est Deus, etc., usque ad donec Dei misericordia reviviscat qui mortuus fuerat. RUPERT. Ne comedat de ligno vitæ, et hoc facto talis, tam miser factus Adam, vivat in æternum. Quid enim si cum talis factus sit vivat in æternum? utique nil nisi malum æternum. Jam enim miser factus, si æternus quoque sit, quid nisi miseriam æternam habebit? Parcamus illi, ne hoc modo male sit \fk quasi unus ex nobis; \ft ne sicut quisque nostrum æternus est æternus enim Pater, æternus Filius, æternus Spiritus sanctus, sic et ille æternus sit, et ob hoc veracem se esse rideat oculus nequam diaboli, qui Dei similitudinem ei repromisit. Etenim malum quidem illi est temporalem esse, sed pessimum esset æternum esse. Mala nimis et falsa est hæc similitudo Dei. Multo melius illi est esse omnino dissimilem Dei. Quomodo? Videlicet, ut, quia miser est, sit etiam temporalis, hoc est esse omnino dissimilem Dei. Deus enim et æternus est, et felix, et est ejus æterna felicitas, felix æternitas. Horum alterum, id est felicitatem, perdidit diabolus, æternitatem vero non amisit; et est ejus æterna infelicitas, infelix æternitas. Parcamus, inquam, homini; et quia felicitatem perdidit, æternitatem quoque præcipiamus infelici, ut in neutro sit \fk quasi unus ex nobis; \ft nobis est æterna felicitas, felix æternitas; sit illi temporalis miseria, vel misera temporalitas; ut tunc illi commodus reformetur æternitas, cum fuerit recuperata felicitas. In magna ergo ira, magnæ misericordiæ Dominus recordatus est, hoc ipso quod lignum vitæ non concessit misero homini: quippe quem voluit sic esse dissimilem sibi, ut non esset utrobique similis diabolo, id est ne viveret homo, æque ut diabolus, usque ad ultimum judicium, et æque ut ille, absque temporali morte, transiret ad æternum incendium.\f*

GEN 3:23 Removed trailing space in v~: Et emisit eum Dominus Deus de paradiso voluptatis, ut operaretur terram de qua sumptus est.\f + \fr 3.23 \fk Et emisit eum, \ft etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 22 In locum sibi congruum; sicut plerumque malus, cum inter bonos vivere cœperit, si in melius mutari noluerit, de bonorum congregatione pellitur pondere pravæ consuetudinis suæ.\f*

GEN 3:24 Removed trailing space in v~: Ejecitque Adam: et collocavit ante paradisum voluptatis cherubim, et flammeum gladium, atque versatilem, ad custodiendam viam ligni vitæ.\f + \fr 3.24 \fk Ejecitque Adam. \ft HIERON. Quæst. Hebr., tom. 3 LXX: \fk Et ejecit, et habitare fecit contra paradisum voluptatis, et statuit cherubin, et flammeam rhompheam, quæ vertitur ad custodiendam ligni vitæ viam. \ft Alius sensus est in Hebræo; ait enim, \fk et ejecit Dominus, \ft Adam scilicet, \fk et habitare fecit ante paradisum voluptatis cherubin, et flammeum gladium. \ft Non quod Adam habitare fecerit contra paradisum voluptatis, sed, illo ejecto, ante fores paradisi cherubin et flammeum posuit gladium, ne quis posset intrare. \fk Et collocavit, \ft etc. AUG., ut supra. Hoc per cœlestes potestates etiam in paradiso visibili factum esse credendum est, ut per angelicum ministerium ibi esset quædam ignea custodia, non tamen frustra, sed quia aliquid de paradiso significat spirituali. \fk Collocavit, \ft etc. STRAB. Hoc est per ministerium angelorum igneam custodiam constituit. Flammeus gladius tribulationes, dolores et labores hujus vitæ, quibus nos exercemur; vel sententia justæ damnationis, quæ homini est data, qui ita damnatus est ut Christi passione redimi posset. Unde gladius versatilis dicitur, quia potest removeri. Remotus est enim Enoch et Eliæ, et quotidie removetur fidelibus, de hac vita ad supernam beatitudinem transeuntibus. Nec dicit flammam et gladium, sed \fk flammeum gladium: \ft qui enim ad paradisum redeunt, necesse est ut igne Spiritus sancti omnes concupiscentias hujus vitæ exurant, et gladio verbi Dei omnia noxia præcidant. \fk Et collocavit, \ft etc. ISID., in Gen., tom. 5 Cherubin plenitudo scientiæ, hæc est charitas quæ plenitudo legis est divinæ. Gladius flammeus, pœnæ temporales, quæ versatiles sunt, quoniam tempora volubilia sunt. Ad arborem igitur vitæ non reditur, nisi per cherubin, id est plenitudinem scientiæ, id est charitatem: et per gladium versatilem, id est tolerantiam temporalem.\f*

GEN 4:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 4:0 Removed trailing space in c: 4

GEN 4:1 Removed trailing space in v~: Adam vero cognovit uxorem suam Hevam, quæ concepit et peperit Cain, dicens: Possedi hominem per Deum.\f + \fr 4.1 \fk Adam vero, \ft etc. AUG., lib. IX de Gen. ad litt., c. 4. In paradiso virginitas, extra nuptiæ, etc., usque ad sed post in exsilio generata. \fk Concepit et peperit, \ft etc. Cain et Abel de una matre geniti, figura sunt omnium hominum qui de radice peccati in hanc vitam propagantur; et alii terrenam civitatem et mortiferas delicias sunt amaturi, et quantum in se est ambitione possessuri; quos significat Cain, qui interpretatur \fk possessio. \ft Alii futuram civitatem quæsituri, et de hujus habitationis miseriis lugentes, ad futuram gloriam toto desiderio transituri, quos significat Abel, qui interpretatur \fk luctus, \ft et est posterior: quia non prius est quod spirituale est, sed quod animale. Hinc Cain dicitur \fk agricola, \ft id est, terrenis operibus incumbens; Abel vero \fk pastor ovium, \ft simplicitatem scilicet et innocentiam diligens. Allegorice. ISID., in Gen. Duo filii Adæ duos populos exprimunt, Judaicum scilicet natu majorem, etc., usque ad quasi non permittat ratio motum pravum ad effectum venire, sed studeat subjugare.\f*

GEN 4:2 Removed trailing space in v~: Rursumque peperit fratrem ejus Abel. Fuit autem Abel pastor ovium, et Cain agricola.\f + \fr 4.2 \fk Fuit autem Abel, \ft etc. In quo significatur qui de terrena inhabitatione lugent. Abel namque \fk luctus\ft interpretatur, vel \fk vapor, \ft quia luctus fuit parentibus vel tanquam vapor cito disparuit.\f*

GEN 4:3 Removed trailing space in v~: Factum est autem post multos dies ut offerret Cain de fructibus terræ munera Domino.\f + \fr 4.3 \fk Factum est autem, \ft etc. \fk Abel quoque obtulit, \ft etc. Quia justus in omnibus quæ agit per fidem et charitatem de quibus cæteræ virtutes oriuntur, et sine quibus nihil prosunt Deo placere contendit, quod significatur in adipibus oblatis; unde psal. LXII: \fk Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea. \ft Sine charitate macilenta est anima et languida, et in nullo Deo placitura. \fk Et respexit Dominus ad Abel, \ft etc. HIER., Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3 Unde hoc potuit scire Cain, nisi vera esset interpretatio Theodotionis: \fk Et inflammavit Dominus super Abel, et super sacrificium ejus, super Cain, et sacrificium suum non inflammavit? \ft Ignem autem de cœlo venire solitum ad sacrificium devorandum, ut in dedicatione templi sub Salomone, legimus, et quando Elias in monte Carmeli construxit altare. ISID., ut supra. Si recte offeras, et non recte dividas, peccasti: quia etsi antea Judæi recte illa offerebant, in eo rei sunt quia Novum Testamentum a veteri non distinxerunt.\f*

GEN 4:4 Removed trailing space in v~: Abel quoque obtulit de primogenitis gregis sui, et de adipibus eorum: et respexit Dominus ad Abel, et ad munera ejus.

GEN 4:5 Removed trailing space in v~: Ad Cain vero, et ad munera illius non respexit: iratusque est Cain vehementer, et concidit vultus ejus.\f + \fr 4.5 \fk In foribus. \ft ALC. Id est, intrantem te et exeuntem peccatum comitabitur, nec Dominus custodiet introitum tuum et exitum tuum.\f*

GEN 4:6 Removed trailing space in v~: Dixitque Dominus ad eum: Quare iratus es? et cur concidit facies tua?

GEN 4:7 Removed trailing space in v~: nonne si bene egeris, recipies: sin autem male, statim in foribus peccatum aderit? sed sub te erit appetitus ejus, et tu dominaberis illius.

GEN 4:8 Removed trailing space in v~: Dixitque Cain ad Abel fratrem suum: Egrediamur foras. Cumque essent in agro, consurrexit Cain adversus fratrem suum Abel, et interfecit eum.\f + \fr 4.8 \fk Dixitque Cain, \ft etc. ISID., Quæst. in Gen., tom. 5 Non acquiescit Domino dicenti, Quiesce, etc., usque ad occiditur ergo Christus junioris populi caput, a majore natu.\f*

GEN 4:9 Removed trailing space in v~: Et ait Dominus ad Cain: Ubi est Abel frater tuus? Qui respondit: Nescio: num custos fratris mei sum ego?\f + \fr 4.9 \fk Et ait Dominus ad Cain. \ft ISID., ubi supra. Interrogat Dominus Cain, non ignarus ut discat, sed judex ut puniat. Usque hodie Judæi, cum per Scripturas eos interrogamus de Christo, respondent se nescire quæ dicimus. Mendax Cain ignoratio, Judæorum est falsa negatio: essent vero Christi custodes, si corde crederent et ore faterentur.\f*

GEN 4:10 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eum: Quid fecisti? vox sanguinis fratris tui clamat ad me de terra.\f + \fr 4.10 \fk Vox sanguinis, \ft etc. Magna virtus justitiæ, quæ vindictam expetit pro sanguine innocentis.\f*

GEN 4:11 Removed trailing space in v~: Nunc igitur maledictus eris super terram, quæ aperuit os suum, et suscepit sanguinem fratris tui de manu tua.\f + \fr 4.11 \fk Nunc igitur maledictus eris, \ft etc. RAB. Notandum quod in peccato Adæ terra maledicitur. Cain vero maledicitur, quia sciens damnationem primæ prævaricationis, fratricidium addidit. \fk Nunc igitur maledictus eris, \ft etc. Per locum quæ in loco sunt significantur; quasi maledictus eris ab his qui sunt super terram, qui aperuerunt os suum in confessione peccatorum, accipere sanguinem, qui effusus in remissionem eorum de manu persecutoris, qui noluit esse sub gratia, sed sub lege, ut esset maledictus ab Ecclesia: quæ intelligit et ostendit esse maledictum: qui enim ex operibus legis sunt, sub maledicto sunt.\f*

GEN 4:12 Removed trailing space in v~: Cum operatus fueris eam, non dabit tibi fructus suos: vagus et profugus eris super terram.\f + \fr 4.12 \fk Cum operatus, \ft etc. Ad vocem, non ad intellectum fit relatio, quia aliter hic terra, aliter supra accipitur: ibi pro Ecclesia, hic pro operatione terrena quam adhuc Judæus exercet; id est carnalis circumcisio, pascha, sabbatum, et similia quæ habent occultam virtutem intelligendæ gratiæ Dei, sed non dant Judæis fructum nolentibus transire ad Christum. Potest in terra caro Christi intelligi, in qua salutem nostram Judæi crucifigendo sunt operati. \fk Mortuus est enim propter dilicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram: \ft quem quia negaverunt, justificati non sunt. \fk Vagus et profugus, \ft etc. ISID. Dispersus in gentibus, profugus a Hierusalem. LXX: \fk gemens et tremens. \ft Gemens, dolore amissi regni; tremens, multitudine Christiani populi, ne occidaris. \fk Major est iniquitas mea, \ft etc. Culpam exaggerat, sed superbe confitetur, nec veniam flagitat.\f*

GEN 4:13 Removed trailing space in v~: Dixitque Cain ad Dominum: Major est iniquitas mea, quam ut veniam merear.\f + \fr 4.13 \fk Major est iniquitas mea. \ft ISID. Peccata peccatis adjiciens desperat, nec credit se veniam posse adipisci, quod est blasphemia in Spiritum sanctum, quæ non remittitur in hoc sæculo nec in futuro: quia putat Deum aut nolle dimittere, aut non posse, tanquam aut omnia non possit, aut invideat saluti. Non Deum sibi iratum grave putat, sed timet ne inveniatur et occidatur.\f*

GEN 4:14 Removed trailing space in v~: Ecce ejicis me hodie a facie terræ, et a facie tua abscondar, et ero vagus et profugus in terra: omnis igitur qui invenerit me, occidet me.\f + \fr 4.14 \fk Omnis igitur qui invenerit me, \ft etc. STRAB. Quia ex tremore corporis et agitatione furiosæ mentis, quicunque invenerit me, cognoscet me reum mortis.\f*

GEN 4:15 Removed trailing space in v~: Dixitque ei Dominus: Nequaquam ita fiet: sed omnis qui occiderit Cain, septuplum punietur. Posuitque Dominus Cain signum, ut non interficeret eum omnis qui invenisset eum.\f + \fr 4.15 \fk Nequaquam ita fiet. \ft Id est, non morieris cito sicut tu vis, pro remedio tui cruciatus, sed punietur impersonaliter: id est, punitio fiet de te septuplum, quia vives in cruciatu usque ad septimam generationem, in qua a Lamech occideris; ergo omnis qui occiderit, subaudi, liberabit te ab illo cruciatu malæ conscientiæ. Hic sensus evidentius patet. Secundum 70. \fk Omnis qui occiderit Cain septem vindictas exsolvet, \ft id est, quicunque te in septima generatione occiderit, exsolvet te a cruciatu per mortem, qui usque ad tempus illud reservandus es in vita, tantum ad pœnam, quæ pœna cito finiretur, si cito interfectus esses. Ita qui Judæos visibili morte puniret, septem vindictas ab eis auferret, quibus obligati sunt propter reatum occisi Christi, quia miserias et dispersiones eorum leviaret quas patiuntur. \fk Omnis qui occiderit Cain, \ft etc. LXX: \fk Septem vindictas exsolvet. \ft Aquila, \fk septempliciter; \ft Symmachus, \fk septuplum; \ft Theodotion, \fk per hebdomadem\ft interpretantur, in quo significatur quia diu et perfecte punietur, ne quis homicidium audeat iterare. \fk Qui occiderit Cain, \ft etc. HIERON., epist. ad Damas. Si quis te interfecerit \fk septuplum punietur, \ft id est, gravissima ultione punietur: non debuit homo occidere eum cui Deus reservavit vitam, vel ad pœnam ipsius, vel ad correctionem aliorum. \fk Sed omnis qui occiderit Cain. \ft ISID., ubi supra. Per eclipsim legendum, etc., usque ad et impletur illud: \fk Disperge illos in virtute tua Psal. 53. \ft HIER., ubi supra. Quod Aquila posuit \fk septempliciter, \ft etc., usque ad et absolvi mereretur. \fk Posuitque Dominus Cain signum, \ft etc. ISID., Quæst. in Gen., tom. 5 Cum omnes gentes a Romanis subjugatæ transierunt in ritus eorum, gens Judæa, sive sub gentibus sive sub Christianis regibus, non reliquit signum circumcisionis, et carnalis observantiæ, etc., usque ad ubi plantatus est paradisus. \fk Habitavit in terra ad orientalem plagam Eden. \ft HIER., ubi supra. LXX: \fk Habitavit in terra Naid\ft , in Hebræo nod dicitur, id est, instabilis et fluctuans, et incertæ sedis. Non est terra Naid, ut vulgus nostrum putat, sed expletur sententia Domini, dum huc atque illuc profugus aberrat.\f*

GEN 4:16 Removed trailing space in v~: Egressusque Cain a facie Domini, habitavit profugus in terra ad orientalem plagam Eden.

GEN 4:17 Removed trailing space in v~: Cognovit autem Cain uxorem suam, quæ concepit, et peperit Henoch: et ædificavit civitatem, vocavitque nomen ejus ex nomine filii sui, Henoch.\f + \fr 4.17 \fk Cognovit autem Cain uxorem suam. \ft ISID., ibid. Figurate progenies impiorum, in ipsa mundi origine fundamentum quærens, in hac vita civitatem exstruxit quam vocavit Henoch, quod interpretatur \fk dedicatio, \ft quia in primordiis dedicant, dum in hac vita quæ ante est, radicem cordis plantant, ut hic ad votum floreant, et a futura gloria arescant. Abraham vero in casulis habitabat, quia sancti hospites et peregrinos se esse cognoscunt, exspectantes civitatem habentem fundamentum cujus artifex Deus est. \fk Et ædificavit civitatem, \ft etc. AUG., lib. XV de Civitate, cap. 8, tom. 7 Quæritur quibus adjutoribus eam ædificaverit, si plures homines non fuerint quam Scriptura dicit. Sed sciendum est multo plures fuisse tunc, quia diu vivendo plures poterant generare. Nec mirum, cum filii Isræl per quadringentos annos sic multiplicati leguntur, ut non possit numerari exercitus.\f*

GEN 4:18 Removed trailing space in v~: Porro Henoch genuit Irad, et Irad genuit Maviaël, et Maviaël genuit Mathusaël, et Mathusaël genuit Lamech.\f + \fr 4.18 \fk Porro Enoch, \ft etc. HIERON. Non de omnibus his certa mysteria exsculpuntur, nec invenirentur, nisi prius quædam radices historiæ jacerentur; nec de ramis arborum fructus legeres, nisi truncos antea plantasses.\f*

GEN 4:19 Removed trailing space in v~: Qui accepit duas uxores, nomen uni Ada, et nomen alteri Sella.\f + \fr 4.19 \fk Qui accepit duas uxores, \ft etc. ISID., ut supra. Notandum quod generationes ab Adam per Cain undenario terminantur, in quo transgressio signatur. Lamech namque septimus est, cui tres filii et una filia adduntur, ut undenarius impleatur, per quem peccatum significatur: nam et a femina clauditur generatio, quæ initium peccati fuit, per quod voluptas carnis, quæ resistit spiritui. Unde Nœma vocatur, id est, \fk voluptas. \ft In hac progenie Lamech primus contra morem, contra naturam, per bigamiam adulterium commisit.\f*

GEN 4:20 Removed trailing space in v~: Genuitque Ada Jabel, qui fuit pater habitantium in tentoriis, atque pastorum.\f + \fr 4.20 \fk Genuitque Ada Jabel, \ft etc. HIER. in quæst. Hebr. De bigamia nascitur Jabel habitans in tentoriis, quæ mutabilia instabilitatem eorum figurant, qui circumferuntur omni vento doctrinæ. Nascitur et Tubal, qui inventor musicæ, etc., usque ad sicut Jabel, Tubal et Tubalcain.\f*

GEN 4:21 Removed trailing space in v~: Et nomen fratris ejus Jubal: ipse fuit pater canentium cithara et organo.\f + \fr 4.21 \fk Et nomen fratris ejus Jubal. \ft RAB. Hunc scribit Josephus musicam scripsisse in duabus columnis, una lapidea, altera latericia, quarum altera non dissolveretur diluvio, altera quæ non solveretur incendio: quæ duo judicia Adam ventura prædixerat.\f*

GEN 4:22 Removed trailing space in v~: Sella quoque genuit Tubalcain, qui fuit malleator et faber in cuncta opera æris et ferri. Soror vero Tubalcain, Noëma.\f + \fr 4.22 \fk Tubalcain. \ft RAB. Qui secundum Josephum res bellicas exercuit, et decenter artem ferrariam docuit; quædam etiam quæ ad oculorum pertinent concupiscentiam, invenit.\f*

GEN 4:23 Removed trailing space in v~: Dixitque Lamech uxoribus suis Adæ et Sellæ: [Audite vocem meam, uxores Lamech; auscultate sermonem meum: quoniam occidi virum in vulnus meum, et adolescentulum in livorem meum.\f + \fr 4.23 \fk Dixitque Lamech, \ft etc. RAB. Aiunt Hebræi Lamech diu vivendo caliginem oculorum incurrisse, et adolescentem ducem et rectorem itineris habuisse. Exercens ergo venationem, sagittam direxit quo adolescens indicavit, casuque Cain inter fruteta latentem interfecit; et hoc est quod dicit: \fk Occidi virum in vulnus meum, \ft id est vulnere quod infixi non bestiam sed hominem occidi; unde et furore accensus occidit adolescentem. \fk Occidi virum, \ft etc. STRAB. Id est Cain: \fk in vulnus meum, \ft quia pro illo vulnerabor, id est, occidar; \fk et adolescentulum in livorem meum, \ft quia pro illo quoque damnabor.\f*

GEN 4:24 Removed trailing space in v~: Septuplum ultio dabitur de Cain: de Lamech vero septuagies septies.]\f + \fr 4.24 \fk Septuplum ultio dabitur, \ft etc. ALC. Allegorice. Peccatum Lamech qui interpretatur humiliatus significat dejectionem humani generis quod prævaricante Adam corruit, nec per legem, vel per circumcisionem, nec per suam justitiam surgere potuit, donec post septuaginta septem generationes secundum Lucam Christus in mundum veniens, effusione sanguinis peccatum delevit; unde Matth. 18: \fk Non dico tibi septies, sed usque septuagies septies, \ft hoc est, Judæum recipiendum esse post septuaginta septem vindictas, si resipuerit, et Christi indulgentiam quæsierit. Septenarius universitatem significat: per quem ducto undenario fit septuagenarius septimus, in quo omnimoda transgressio signatur; quæ tamen in Evangelio pœnitenti dimitti præcipitur. HIERON., epist. ad Damas. Aiunt ab Adam usque ad Christum generationes esse septuaginta septem secundum Lucam. Sicut ergo septima generatione peccatum Cain solutum est: \fk Non enim judicabit Deus bis in idipsum, \ft et qui semel recepit in vita sua, non eosdem cruciatus patietur in morte quos passus est in vita sua: ita et Lamech, id est, totius mundi peccatum, Christi solvetur adventu. Referebat mihi quidam Hebræus septuaginta septem animas exisse de Lamech, quæ omnes interiere diluvio.\f*

GEN 4:25 Removed trailing space in v~: Cognovit quoque adhuc Adam uxorem suam: et peperit filium, vocavitque nomen ejus Seth, dicens: Posuit mihi Deus semen aliud pro Abel, quem occidit Cain.\f + \fr 4.25 \fk Cognovit quoque adhuc, \ft etc. Per Seth, qui interpretatur \fk resurrectio, \ft signatur vita Christi ex mortuis: quod in verbis matris significatur: \fk Posuit mihi Dominus semen aliud, \ft quasi dicat Ecclesia: Quæ luctum pertuli de mortuo, gaudeo de resuscitato.\f*

GEN 4:26 Removed trailing space in v~: Sed et Seth natus est filius, quem vocavit Enos: iste cœpit invocare nomen Domini.\f + \fr 4.26 \fk Quem vocavit Enos, \ft etc. Enos interpretatur \fk homo: \ft qui \fk cœpit invocare nomen Domini, \ft quia per mortem Christi, quam significavit Abel, et per resurrectionem, quam significat Seth, fit homo confitens Dominum conditorem, et vitæ perditæ reparatorem. HIERON. \fk Quem vocavit Enos. \ft Enos interpretatur \fk homo, \ft qui \fk cœpit invocare nomen Domini: \ft sicut Adam \fk homo\ft interpretatur, ita etiam Enos juxta Hebraicam veritatem \fk homo, \ft vel \fk vir; \ft et pulchre, quia hoc vocabulum habuit, dictum est quia initium fuit tunc invocandi nomen Domini: licet plerique Hebræorum arbitrantur quod tunc primum in nomine Domini et in similitudine ejus fabricata sunt idola.\f*

GEN 5:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 5:0 Removed trailing space in c: 5

GEN 5:1 Removed trailing space in v~: Hic est liber generationis Adam. In die qua creavit Deus hominem, ad similitudinem Dei fecit illum.\f + \fr 5.1 \fk Hic est liber generationis Adam. \ft Ad similitudinem Dei factus est. Alii, ad similitudinem Adæ. Est quasi conclusio a superioribus cum recapitulatione. \fk In die qua creavit Deus hominem. \ft In die etenim creatus est, quia in claritate divinæ contemplationis constitutus. \fk Ad similitudinem Dei. \ft Quia rationem ei dedit, qua intelligendo bona et mala discerneret, intellecta diligeret, et dilecta oblivioni non traderet, et in hoc Dei similitudinem retineret. Sed postquam per inobedientiam hanc similitudinem delevit, factus terrenus terrenos generavit. Unde qualis terrenus, tales et terreni. CHRYSOST., hom. 21 in Gen., tom. 4 Considera quomodo iisdem verbis usus fuerit quibus et initio, ut doceret nos quod generationes illas, quasi reprobas factas, neque memoria post hac dignetur; sed ex Seth, qui nunc illis natus est, genealogiam orditur, ut ex hoc discas quantam Deus humani generis rationem habeat, et quomodo illos aversetur quibus sanguinaria mens est.\f*

GEN 5:2 Removed trailing space in v~: Masculum et feminam creavit eos, et benedixit illis: et vocavit nomen eorum Adam, in die quo creati sunt.

GEN 5:3 Removed trailing space in v~: Vixit autem Adam centum triginta annis: et genuit ad imaginem et similitudinem suam, vocavitque nomen ejus Seth.\f + \fr 5.3 \fk Vixit autem Adam, \ft etc. HIERON., in Quæst. Hebr.. Sciendum quod usque ad diluvium, ubi in nostris codicibus \fk ducentorum\ft et quod excurrit annorum genuisse quis dicitur, in Hebræo habeat \fk centum annos\ft et reliquos qui sequuntur. \fk Et genuit, \ft etc. Quasi et iste portavit imaginem terreni qui pro Abel justo repositus est, et interpretatione nominis \fk Christum\ft significat. Sed omnes prius portant imaginem terreni hominis quam cœlestis, licet multi ad adventum Christi per fidem eamdem gratiam habuerunt qua salvantur Christiani. STRAB. Ferunt post mortem Abel vovisse Adam se uxorem non ultra cogniturum nec filium generaturum. Sed Deo jubente fregit votum, ut Dei Filius de eo nasceretur, et homo redimeretur; stirpe enim Cain nasci non debuit. Unde ante Seth nullum legitur genuisse, post eum vero dicitur; quia \fk genuit filios et filias. \ft Hæc computatio genealogiarum, quasi ramos spargit historiarum, de quibus suis locis colliguntur fructus mysteriorum. Et notandum quia in generatione Seth nulla femina ponitur nominatim, sicut in generatione Cain: justorum enim est omnia viriliter agere, nihil femineum, nihil fragile usurpare. Procedit etiam hæc generatio per denarium usque ad Nœ, in quo præceptorum signatur impletio, sicut per undenarium in generatione Cain transgressio. In generatione injustorum primus Enoch ponitur, qui \fk dedicatio\ft interpretatur, quia reprobi in præsenti vita spei suæ radicem figunt, et ab amore immarcescibilis hæreditatis arescunt. De quibus dicitur Joan. 5: \fk Vidit stultum firma radice, et maledixit pulchritudini ejus statim. \ft In generatione justorum Enoch ab Adam septimus ponitur, quia hic manentem civitatem non quærunt, sed exspectationem usque in finem temporis extendunt, quod septenaria revolutione terminatur, cum æternitas octava successerit. Unde iste Enoch qui ponitur septimus, et translatus est quia Deo placuit, septimam requiem significat, ad quam post hanc vitam, qui Deo perseveranter adhæret, sine dilatione transfertur. Interpretatio quoque nominum hujus generationis idem signat: Adam interpretatur \fk homo\ft vel \fk rubra terra; \ft Seth, \fk positio\ft vel \fk resurrectio; \ft Enos, \fk homo; \ft Cainan, \fk lamentatio; \ft Malalehel, \fk laudans Deum; \ft Jared, \fk roboratus; \ft Enoch, \fk dedicatio; \ft Mathusalam, \fk mortis emissio; \ft Lamech, \fk humiliatus; \ft Nœ, \fk requies. \ft Procedens ergo homo de terra, resurgens a peccatis, erit homo invocans Deum et deflens peccata pristina: sicque laudans Deum, roboratus Spiritu Dei, dedicatur in vitam æternam. Atque victor mortis Deo subjectus, requiem possidet sempiternam, quam significat Nœ qui \fk requies\ft interpretatur, et decimo loco numeratur, quia per impletionem mandatorum possidetur regnum cœlorum.\f*

GEN 5:4 Removed trailing space in v~: Et facti sunt dies Adam, postquam genuit Seth, octingenti anni: genuitque filios et filias.

GEN 5:5 Removed trailing space in v~: Et factum est omne tempus quod vixit Adam, anni nongenti triginta, et mortuus est.

GEN 5:6 Removed trailing space in v~: Vixit quoque Seth centum quinque annis, et genuit Enos.

GEN 5:7 Removed trailing space in v~: Vixitque Seth, postquam genuit Enos, octingentis septem annis, genuitque filios et filias.

GEN 5:8 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Seth nongentorum duodecim annorum, et mortuus est.

GEN 5:9 Removed trailing space in v~: Vixit vero Enos nonaginta annis, et genuit Cainan.

GEN 5:10 Removed trailing space in v~: Post cujus ortum vixit octingentis quindecim annis, et genuit filios et filias.

GEN 5:11 Removed trailing space in v~: Factique sunt omnes dies Enos nongenti quinque anni, et mortuus est.

GEN 5:12 Removed trailing space in v~: Vixit quoque Cainan septuaginta annis, et genuit Malaleel.

GEN 5:13 Removed trailing space in v~: Et vixit Cainan, postquam genuit Malaleel, octingentis quadraginta annis, genuitque filios et filias.

GEN 5:14 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Cainan nongenti decem anni, et mortuus est.

GEN 5:15 Removed trailing space in v~: Vixit autem Malaleel sexaginta quinque annis, et genuit Jared.

GEN 5:16 Removed trailing space in v~: Et vixit Malaleel, postquam genuit Jared, octingentis triginta annis, et genuit filios et filias.

GEN 5:17 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Malaleel octingenti nonaginta quinque anni, et mortuus est.

GEN 5:18 Removed trailing space in v~: Vixitque Jared centum sexaginta duobus annis, et genuit Henoch.

GEN 5:19 Removed trailing space in v~: Et vixit Jared, postquam genuit Henoch, octingentis annis, et genuit filios et filias.

GEN 5:20 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Jared nongenti sexaginta duo anni, et mortuus est.

GEN 5:21 Removed trailing space in v~: Porro Henoch vixit sexaginta quinque annis, et genuit Mathusalam.

GEN 5:22 Removed trailing space in v~: Et ambulavit Henoch cum Deo: et vixit, postquam genuit Mathusalam, trecentis annis, et genuit filios et filias.

GEN 5:23 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Henoch trecenti sexaginta quinque anni.

GEN 5:24 Removed trailing space in v~: Ambulavitque cum Deo, et non apparuit: quia tulit eum Deus.\f + \fr 5.24 \fk Ambulavitque cum Deo, \ft etc. ISID., in Gen. Enoch septimus ab Adam placens Deo, etc., usque ad nam ter quaterni ipsum faciunt. ALCUIN. Enoch tanto tempore servatur a morte, in quo ostenditur quia homo semper viveret si non peccasset.\f*

GEN 5:25 Removed trailing space in v~: Vixit quoque Mathusala centum octoginta septem annis, et genuit Lamech.\f + \fr 5.25 \fk Vixit quoque Mathusala, \ft etc. AUG. Quæritur quomodo Mathusala secundum annorum computationem post diluvium vivere potuerit, cum omnes, præter eos qui in arcam ingressi sunt, perierunt. Sed hanc quæstionem codicum mendositas peperit: non solum enim in Hebræis aliter invenitur, verum etiam in LXX interpretatione, paucis codicibus septem annis ante diluvium Mathusala defunctus reperitur. Quod Mathusala juxta LXX ultra diluvium numerantur anni, inde est quia significat Christum, cujus vita nullam sentit ætatem, ut in majoribus quoque non sensisse diluvium videretur.\f*

GEN 5:26 Removed trailing space in v~: Et vixit Mathusala, postquam genuit Lamech, septingentis octoginta duobus annis, et genuit filios et filias.

GEN 5:27 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Mathusala nongenti sexaginta novem anni, et mortuus est.

GEN 5:28 Removed trailing space in v~: Vixit autem Lamech centum octoginta duobus annis, et genuit filium:

GEN 5:29 Removed trailing space in v~: vocavitque nomen ejus Noë, dicens: Iste consolabitur nos ab operibus et laboribus manuum nostrarum in terra, cui maledixit Dominus.

GEN 5:30 Removed trailing space in v~: Vixitque Lamech, postquam genuit Noë, quingentis nonaginta quinque annis, et genuit filios et filias.

GEN 5:31 Removed trailing space in v~: Et facti sunt omnes dies Lamech septingenti septuaginta septem anni, et mortuus est. Noë vero cum quingentorum esset annorum, genuit Sem, Cham et Japheth.\f + \fr 5.31 \fk Et facti sunt omnes dies, \ft etc. HIERON., in Quæst. Hebr., tom. 3 \fk Et fuerunt omnes dies Mathusalæ quos vixit anni nongenti sexaginta novem, et mortuus est. \ft Juxta diligentem supputationem quatuordecim annis post diluvium vixis se refertur, etc., usque ad eo anno scilicet quo cœpit esse diluvium. \fk Nœ vero cum quingentorum esset annorum, \ft etc. Ibid. Nœ interpretatur \fk requies, \ft quia sub illo omnia retro opera per diluvium quieverunt.\f*

GEN 6:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 6:0 Removed trailing space in c: 6

GEN 6:1 Removed trailing space in v~: Cumque cœpissent homines multiplicari super terram, et filias procreassent,\f + \fr 6.1 \fk Cumque cœpissent homines multiplicari super terram. \ft HIER., in Quæst. Hebr. Verbum Hebraicum Elohim utriusque numeri est: \fk Deum\ft enim et \fk deos\ft significat: ideo Aquila \fk filios deorum\ft dicere ausus est, deos sanctos vel angelos intelligens, quem sequens Symmachus ait: \fk Videntes filii potentum filias hominum. \f*

GEN 6:1 Found footnote ending with space in \v~: Cumque cœpissent homines multiplicari super terram, et filias procreassent,\f + \fr 6.1 \fk Cumque cœpissent homines multiplicari super terram. \ft HIER., in Quæst. Hebr. Verbum Hebraicum Elohim utriusque numeri est: \fk Deum\ft enim et \fk deos\ft significat: ideo Aquila \fk filios deorum\ft dicere ausus est, deos sanctos vel angelos intelligens, quem sequens Symmachus ait: \fk Videntes filii potentum filias hominum. \f*

GEN 6:2 Removed trailing space in v~: videntes filii Dei filias hominum quod essent pulchræ, acceperunt sibi uxores ex omnibus, quas elegerant.\f + \fr 6.2 \fk Videntes filii Dei, \ft etc. STRAB. Filii Seth religiosi intelliguntur per filios Dei, qui victi concupiscentia, ex filiabus hominum, id est ex stirpe Cain, uxores acceperunt, et viros potentes genuerunt, immensos scilicet corporibus, superbos viribus, inconditos moribus, qui gigantes appellantur. Non est incredibile ab hominibus, non ab angelis, vel quibusdam dæmonibus qui mulieribus sunt improbi, ejusmodi homines esse procreatos, quia et post diluvium corpora non solum virorum, sed et mulierum incredibili magnitudine exstiterunt.\f*

GEN 6:3 Removed trailing space in v~: Dixitque Deus: Non permanebit spiritus meus in homine in æternum, quia caro est: eruntque dies illius centum viginti annorum.\f + \fr 6.3 \fk Dixitque Deus: Non permanebit Spiritus meus, \ft etc. HIER., ibid. Hebr. loiadon. \fk Non judicabit spiritus meus homines in sempiternum, quoniam caro sunt. \ft Hoc est, quia fragilis est hominum conditio, etc., usque ad sed eorum quos erat diluvio deleturus. \fk Eruntque dies illius, \ft etc. STRAB. Ante diluvium, scilicet ad agendam pœnitentiam. Sed quia in malitia perseveraverunt ante præfixum terminum, centesimo anno deleti sunt.\f*

GEN 6:4 Removed trailing space in v~: Gigantes autem erant super terram in diebus illis: postquam enim ingressi sunt filii Dei ad filias hominum, illæque genuerunt, isti sunt potentes a sæculo viri famosi.

GEN 6:5 Removed trailing space in v~: Videns autem Deus quod multa malitia hominum esset in terra, et cuncta cogitatio cordis intenta esset ad malum omni tempore,\f + \fr 6.5 \fk Videns autem Dominus, \ft etc. Non in Deum pœnitentia cadit, aut dolor cordis, cui est de omnibus tam fixa sententia quam certa præscientia: sed utitur Scriptura usitatis verbis, coaptans se nostræ parvitati, ut ex cognitis incognita cognoscamus. Nam ira Dei non est perturbatio animi, sed judicium quod irrogatur peccatori: cogitatio vero cordis ejus, mutandarum rerum immutabilis ratio.\f*

GEN 6:6 Removed trailing space in v~: pœnituit eum quod hominum fecisset in terra. Et tactus dolore cordis intrinsecus,\f + \fr 6.6 \fk Pœnituit eum quia, \ft etc. GREG., Moral. lib. 5. Plerumque in sacro eloquio sapientes Dei consilium trahunt a sapientibus sæculi. Sic nunc, pro utilitate hominis, vocem in se passionis humanæ ipse conditor hominum sumit, cum constet quia qui cuncta, priusquam venerint, conspicit, nihil fecerit quod pœnitendo resipiscat. Ut ergo mirum non est, si spirituales plerumque utantur verbis carnalium, sic neque mirandum si ipse creator omnium, ut carnem pertrahat ad intellectum suum, in seipso carnis sermonem servet vel sumat.\f*

GEN 6:7 Removed trailing space in v~: Delebo, inquit, hominem, quem creavi, a facie terræ, ab homine usque ad animantia, a reptili usque ad volucres cæli: pœnitet enim me fecisse eos.

GEN 6:8 Removed trailing space in v~: Noë vero invenit gratiam coram Domino.

GEN 6:9 Removed trailing space in v~: Hæ sunt generationes Noë: Noë vir justus atque perfectus fuit in generationibus suis; cum Deo ambulavit.\f + \fr 6.9 \fk Nœ vir justus. \ft Hic per actus suos significat Christum, qui ait Matth. 11: \fk Discite a me quia mitis sum et humilis corde. \ft Solus justus invenitur, cui propter justitiam suam septem homines donantur. Justus quoque Christus et perfectus, cui septem Ecclesiæ septiformi Spiritu illuminatæ in unam Ecclesia condonantur. Nœ per aquam et lignum liberatur, et familia ejus; sic familia Christi per baptismum et crucem. \fk In generationibus suis. \ft Quasi non consummatæ justitiæ, sed juxta generationem suam.\f*

GEN 6:10 Removed trailing space in v~: Et genuit tres filios, Sem, Cham et Japheth.

GEN 6:11 Removed trailing space in v~: Corrupta est autem terra coram Deo, et repleta est iniquitate.

GEN 6:12 Removed trailing space in v~: Cumque vidisset Deus terram esse corruptam (omnis quippe caro corruperat viam suam super terram),

GEN 6:13 Removed trailing space in v~: dixit ad Noë: Finis universæ carnis venit coram me: repleta est terra iniquitate a facie eorum, et ego disperdam eos cum terra.\f + \fr 6.13 \fk Disperdam eos cum, \ft etc. Tradunt doctores terræ virorem et fecunditatem longe esse inferiorem post diluvium; et ideo hominibus esum carnium concessum, cum antea tantum terræ fructibus victitarent.\f*

GEN 6:14 Removed trailing space in v~: Fac tibi arcam de lignis lævigatis; mansiunculas in arca facies, et bitumine linies intrinsecus et extrinsecus.\f + \fr 6.14 \fk Fac tibi arcam de lignis. \ft Scilicet fortibus et insolubilibus, et bene coarctatis; quæ alia translatio dicit \fk quadrata, \ft ut nec vi ventorum nec inundatione solvetur. \fk Mansiunculas, \ft etc. STRAB. LXX: \fk Bicamerata et tricamerata in arca facies: bicamerata in inferioribus, tricamerata in superioribus. \ft Quinque ergo mansionibus distincta sunt: prima, id est inferior, fuit stercoraria, quo stercora defluebant, ne qui erant in arca fetore læderentur; secunda, apothecaria; tertia, immitium animalium et serpentium; quarta, mansuetorum; quinta, id est suprema, hominum et avium. Ostium, ubi bicamerata et tricamerata jungebantur, id est, inter apothecariam et bestiarum habitationem. AUG. In prima habitatione in inferioribus semel camerata erat arca, in secunda super inferiorem habitationem bicamerata. In tertia vero super secundam tricamerata. Dicunt alii in inferioribus duas fuisse mansiunculas, et sic arcam fuisse bicameratam. Harum inferior stercora suscipiebat, secunda escas, quæ apothecaria dicebatur; in superioribus tricamerata erat, ubi homines et animalia congrua distinctione continebantur. ISID. in Gen., tom. 5 Arcam construxit Nœ de lignis imputribilibus, etc., usque ad in quinque prophetizatus, in sexta evangelizatus.\f*

GEN 6:15 Removed trailing space in v~: Et sic facies eam: trecentorum cubitorum erit longitudo arcæ, quinquaginta cubitorum latitudo, et triginta cubitorum altitudo illius.\f + \fr 6.15 \fk Trecentorum cubitorum, \ft etc. ISID., ibid. Potest in trecentis cubitis lignum crucis ostendi, etc., usque ad quia unus Deus ex quo omnia, et una fides, et unum baptisma. GREG. hom. XVI in Ezech. Arca quæ trecentis cubitis fieri in longitudine jussa est, quinquaginta in latitudine, triginta in altitudine, etc., usque ad et per quem omnes proficiunt qui se peccatores noverunt.\f*

GEN 6:16 Removed trailing space in v~: Fenestram in arca facies, et in cubito consummabis summitatem ejus: ostium autem arcæ pones ex latere; deorsum, cœnacula et tristega facies in ea.\f + \fr 6.16 \fk In cubito consummabis summitatem ejus. \ft Sic Ecclesia in unitate collecta sublimatur atque perficitur; unde Matth. 11: \fk Qui non colligit mecum, dispergit. \ft Ostium autem arcæ, \ft etc. Nemo enim intrat in Ecclesiam, nisi per sacramentum remissionis peccatorum, quod de latere aperto emanavit. \fk Cœnacula et tristega, \ft etc. LXX: \fk Bicamerata et tricamerata. \ft Ex omnibus enim gentibus vel bipertitam multitudinem congregat Ecclesia, ex circumcisione et præputio; vel tripartitam, ex tribus filiis Nœ, quorum progenie repletur orbis. Inferiora autem arcæ distincta sunt, quia in hac vita terrena est diversitas gentium: in summo autem omnes consummantur in unum, quia omnia et in omnibus Christus. ALCUIN. Congrue arca in summo, velut tecto quodam angusto, cacuminata est, ut imbrium minas diffunderet, et ima in aquis stabilitate quadrata consistens, nec impulsu ventorum, nec impetu fluctuum, nec inquietudine animalium quæ intus erant inclinari posset aut mergi. GREG. in Moral. Arca in inferioribus ampla, in superioribus angusta, etc., usque ad grandes acervi palearum, quæ ignibus comburuntur. GREG. Moraliter autem, qui se ab amore mundi convertit, in corde ædificat arcam salutis, habens in se longitudinem, id est, Trinitatis fidem, ac longitudinem vitæ et immortalitatis; latitudinem in charitate, qua potest bene facere etiam inimicis; altitudinem in spe, qua se erigat ad cœlestia et summam actuum suorum ad unum referat.\f*

GEN 6:17 Removed trailing space in v~: Ecce ego adducam aquas diluvii super terram, ut interficiam omnem carnem, in qua spiritus vitæ est subter cælum: universa quæ in terra sunt, consumentur.

GEN 6:18 Removed trailing space in v~: Ponamque fœdus meum tecum: et ingredieris arcam tu et filii tui, uxor tua, et uxores filiorum tuorum tecum.

GEN 6:19 Removed trailing space in v~: Et ex cunctis animantibus universæ carnis bina induces in arcam, ut vivant tecum: masculini sexus et feminini.\f + \fr 6.19 \fk Et ex cunctis, \ft etc. AUG. l. XV de Civit. Dei, c. ult., t. 7 Quæritur de minutissimis, sic in Ecclesiæ sacramentis versantur boni et mali.\f*

GEN 6:20 Removed trailing space in v~: De volucribus juxta genus suum, et de jumentis in genere suo, et ex omni reptili terræ secundum genus suum: bina de omnibus ingredientur tecum, ut possint vivere.

GEN 6:21 Removed trailing space in v~: Tolles igitur tecum ex omnibus escis, quæ mandi possunt, et comportabis apud te: et erunt tam tibi, quam illis in cibum.\f + \fr 6.21 \fk Tolles igitur, \ft etc. Solet quæri de animalibus quæ tantum putantur vesci carnibus, utrum præter numerum ibi fuerint sine transgressione mandati, quæ aliorum alendorum necessitas cœgisset includi; vel, quod magis credendum est, præter carnes alimenta esse potuerunt quæ omnibus convenirent. Multa enim animalia, quibus caro cibus, fructibus pomisque vescuntur, maxime fico et castaneis. Potuit ergo vir justus et sapiens, et divinitus admonitus, quæ cuique congrueret, alimoniam, præter carnes reperire et condere. Et omnibus vesci cogit fames, et nihil est quod Deus suave et salubre facere non possit, qui etiam ut sine cibo viverent divina facultate donaret.\f*

GEN 6:22 Removed trailing space in v~: Fecit igitur Noë omnia quæ præceperat illi Deus.

GEN 7:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 7:0 Removed trailing space in c: 7

GEN 7:1 Removed trailing space in v~: Dixitque Dominus ad eum: Ingredere tu et omnis domus tua in arcam: te enim vidi justum coram me in generatione hac.\f + \fr 7.1 \fk Dixitque Dominus, \ft etc. \fk Ex omnibus animantibus mundis tolles septena et septena, \ft etc. RAB. Non geminatum septenarium, id est quatuordecim, sed tantum septem debemus accipere. Similiter duo et duo, non quatuor, sed tantum duo, masculum et feminam. Et notandum quod munda animalia impari numero, id est septenario introducuntur, immunda vero pari; quia impar numerus virtutis speciem portendit, par vero infirmitatem. Plura sunt munda, ut egressus Nœ de arca haberet quid immolaret et manducaret. ISID. in Gen. \fk Ex omnibus animantibus, \ft etc. Non quod plures sint boni quam mali, etc., usque ad qui dies a passione tertius in numero dierum qui per omne tempus volvuntur, et primus, et octavus. AUG. in Gen. Quæritur utrum tam magna arca centum annis potuit fabricari a quatuor hominibus, id est, Nœ et filiis ejus tribus? Sed si non potuit, non erat magnum alios fabros adhibere, quamvis, operis sui mercede adepta, non curaverunt utrum Nœ sapienter an inaniter faceret, et in eam non intraverunt, quia non crediderunt quod ille credidit.\f*

GEN 7:2 Removed trailing space in v~: Ex omnibus animantibus mundis tolle septena et septena, masculum et feminam: de animantibus vero immundis duo et duo, masculum et feminam.

GEN 7:3 Removed trailing space in v~: Sed et de volatilibus cæli septena et septena, masculum et feminam: ut salvetur semen super faciem universæ terræ.

GEN 7:4 Removed trailing space in v~: Adhuc enim, et post dies septem ego pluam super terram quadraginta diebus et quadraginta noctibus: et delebo omnem substantiam, quam feci, de superficie terræ.\f + \fr 7.4 \fk Ego pluam, \ft etc. ISID. Quæst. in Gen., c. 7 Quia omnis reatus contra decalogum committitur per universum orbem, qui partibus quatuor dividitur: quater vero decem quadraginta fiunt; sive reatus contrahatur ex prosperitate, quod pertinet ad dies; sive ex adversitate, quod ad noctes, in baptismo abluitur.\f*

GEN 7:5 Removed trailing space in v~: Fecit ergo Noë omnia quæ mandaverat ei Dominus.\f + \fr 7.5 \fk Fecit ergo Nœ omnia, \ft etc. \fk Eratque sexcentorum annorum, \ft etc. ISID., Ibid. Quingentorum annorum erat Nœ cum præcepit ei Dominus ut arcam faceret, etc., usque ad qui est ternarius quadratus.\f*

GEN 7:6 Removed trailing space in v~: Eratque sexcentorum annorum quando diluvii aquæ inundaverunt super terram.

GEN 7:7 Removed trailing space in v~: Et ingressus est Noë et filii ejus, uxor ejus et uxores filiorum ejus cum eo in arcam propter aquas diluvii.\f + \fr 7.7 \fk Ingressus est Nœ et filii ejus, uxor, \ft etc. RAB. Notandum quod seorsum ingreditur in arcam Nœ cum filiis suis, et uxores eorum seorsum. Ideo distincte dicitur: \fk Ingressus est Nœ et filii ejus, \ft et distincte additur, \fk uxor ejus et uxores filiorum ejus. \ft Mixtim autem viri cum mulieribus egressi sunt, sic enim scriptum est: \fk Egressus est Nœ et uxor ejus. Tempus enim amplectendi et tempus abstinendi Eccli. 3. \f*

GEN 7:7 Found footnote ending with space in \v~: Et ingressus est Noë et filii ejus, uxor ejus et uxores filiorum ejus cum eo in arcam propter aquas diluvii.\f + \fr 7.7 \fk Ingressus est Nœ et filii ejus, uxor, \ft etc. RAB. Notandum quod seorsum ingreditur in arcam Nœ cum filiis suis, et uxores eorum seorsum. Ideo distincte dicitur: \fk Ingressus est Nœ et filii ejus, \ft et distincte additur, \fk uxor ejus et uxores filiorum ejus. \ft Mixtim autem viri cum mulieribus egressi sunt, sic enim scriptum est: \fk Egressus est Nœ et uxor ejus. Tempus enim amplectendi et tempus abstinendi Eccli. 3. \f*

GEN 7:8 Removed trailing space in v~: De animantibus quoque mundis et immundis, et de volucribus, et ex omni quod movetur super terram,

GEN 7:9 Removed trailing space in v~: duo et duo ingressa sunt ad Noë in arcam, masculus et femina, sicut præceperat Dominus Noë.

GEN 7:10 Removed trailing space in v~: Cumque transissent septem dies, aquæ diluvii inundaverunt super terram.\f + \fr 7.10 \fk Cumque transissent, \ft etc. ISID. Quia in spe futuræ quietis, quam significat septimus dies, baptizamur, omnis caro extra arcam diluvio consumpta est; quia extra Ecclesiam aqua baptismi, quamvis eadem sit, non valet ad salutem, sed ad perniciem.\f*

GEN 7:11 Removed trailing space in v~: Anno sexcentesimo vitæ Noë, mense secundo, septimodecimo die mensis, rupti sunt omnes fontes abyssi magnæ, et cataractæ cæli apertæ sunt:\f + \fr 7.11 \fk Anno sexcentesimo, \ft etc. Allegorice. Notandum quod sexcentesimo anno inundaverunt aquæ diluvii, quia sexta ætate mundi primo commendatum est sacramentum baptismi, et hoc septima decima die secundi mensis, quia denarius decalogum significat. Septenarius propter Sabbatum septimam requiem significat, et quia in decalogo renuntiatio vitiorum videtur, quicunque in baptismo initiatur, propter æternam requiem, omnibus vitiis se abrenuntiare profitetur. \fk Cataractæ. \ft Fenestræ, nubes scilicet, quæ sunt apertæ, ut inde insolitæ et majores pluviæ funderentur. Cataractæ vero proprie sunt ostia Nili, sed abusive pro omnibus fenestris ponuntur. RAB. De arca solet quæri utrum tanta capacitate, quanta describitur, animalia omnia quæ ingressa dicuntur, et escas eorum ferre potuerit? Quod cubito geometrico solvit Origenes, asserens non frustra dictum esse Mosen in omni sapientia Ægyptiorum fuisse eruditum, qui geometriam dilexerunt, et cubitum geometricum quantum sex nostros continere.\f*

GEN 7:12 Removed trailing space in v~: et facta est pluvia super terram quadraginta diebus et quadraginta noctibus.

GEN 7:13 Removed trailing space in v~: In articulo diei illius ingressus est Noë, et Sem, et Cham, et Japheth filii ejus; uxor illius, et tres uxores filiorum ejus cum eis in arcam:

GEN 7:14 Removed trailing space in v~: ipsi et omne animal secundum genus suum, universaque jumenta in genere suo, et omne quod movetur super terram in genere suo, cunctumque volatile secundum genus suum, universæ aves, omnesque volucres,

GEN 7:15 Removed trailing space in v~: ingressæ sunt ad Noë in arcam, bina et bina ex omni carne, in qua erat spiritus vitæ.\f + \fr 7.15 \fk Bina et bina, \ft etc. AUG. ubi supra. Præcepit superius septena et septena de mundis, duo et duo tolli de immundis. Quomodo ergo nunc dicit duo et duo intrasse, sive de mundis, sive de immundis? Sed hoc refertur non ad numerum mundorum et immundorum, sed ad masculum et feminam. In omnibus enim duo sunt, masculus et femina. Notandum vero quod dicitur: \fk In qua erat spiritus vitæ, \ft non solum de hominibus, sed et de pecoribus dictum: quia quidam de Spiritu sancto volunt intelligi quod scriptum est, \fk insufflavit in faciem ejus spiritum vitæ; \ft sed quidam codices habent melius, \fk flatum vitæ. \f*

GEN 7:15 Found footnote ending with space in \v~: ingressæ sunt ad Noë in arcam, bina et bina ex omni carne, in qua erat spiritus vitæ.\f + \fr 7.15 \fk Bina et bina, \ft etc. AUG. ubi supra. Præcepit superius septena et septena de mundis, duo et duo tolli de immundis. Quomodo ergo nunc dicit duo et duo intrasse, sive de mundis, sive de immundis? Sed hoc refertur non ad numerum mundorum et immundorum, sed ad masculum et feminam. In omnibus enim duo sunt, masculus et femina. Notandum vero quod dicitur: \fk In qua erat spiritus vitæ, \ft non solum de hominibus, sed et de pecoribus dictum: quia quidam de Spiritu sancto volunt intelligi quod scriptum est, \fk insufflavit in faciem ejus spiritum vitæ; \ft sed quidam codices habent melius, \fk flatum vitæ. \f*

GEN 7:16 Removed trailing space in v~: Et quæ ingressa sunt, masculus et femina ex omni carne introierunt, sicut præceperat ei Deus: et inclusit eum Dominus deforis.

GEN 7:17 Removed trailing space in v~: Factumque est diluvium quadraginta diebus super terram: et multiplicatæ sunt aquæ, et elevaverunt arcam in sublime a terra.\f + \fr 7.17 \fk Quadraginta diebus, \ft etc. ALC. Quadragenario numero pluvia inundavit, qui tribulationem pœnitentiæ ostendit. Post quadraginta dies Nœ fenestram aperuit, significans jejunantibus cœlum aperiri. Unde Moyses, Elias, et ipse Salvator, quadragenario numero jejunia consecravit, tanquam tribus temporibus necessaria, ante legem, sub lege, sub gratia.\f*

GEN 7:18 Removed trailing space in v~: Vehementer enim inundaverunt, et omnia repleverunt in superficie terræ: porro arca ferebatur super aquas.

GEN 7:19 Removed trailing space in v~: Et aquæ prævaluerunt nimis super terram: opertique sunt omnes montes excelsi sub universo cælo.

GEN 7:20 Removed trailing space in v~: Quindecim cubitis altior fuit aqua super montes, quos operuerat.\f + \fr 7.20 \fk Quindecim cubitis altior, \ft etc. AUG. in Gen. Si terra Olympi montis ut tradit historia potuit invadere spatium tranquilli æris, etc., usque ad ad tenendam quietem et fidem resurrectionis. \fk Quindecim. \ft Sunt qui putant nec terræ qualitatem, nec altitudinem montium tantam ante diluvium fuisse qualis et quanta est hodie.\f*

GEN 7:21 Removed trailing space in v~: Consumptaque est omnis caro quæ movebatur super terram, volucrum, animantium, bestiarum, omniumque reptilium, quæ reptant super terram: universi homines,

GEN 7:22 Removed trailing space in v~: et cuncta, in quibus spiraculum vitæ est in terra, mortua sunt.

GEN 7:23 Removed trailing space in v~: Et delevit omnem substantiam quæ erat super terram, ab homine usque ad pecus, tam reptile quam volucres cæli: et deleta sunt de terra. Remansit autem solus Noë, et qui cum eo erant in arca.\f + \fr 7.23 \fk Deleta sunt de terra. \ft ALC. Ideo magis terrena animalia quam aquatilia perierunt, quia de maledicta terra vivunt.\f*

GEN 7:24 Removed trailing space in v~: Obtinueruntque aquæ terram centum quinquaginta diebus.

GEN 8:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 8:0 Removed trailing space in c: 8

GEN 8:1 Removed trailing space in v~: Recordatus autem Deus Noë, cunctorumque animantium, et omnium jumentorum, quæ erant cum eo in arca, adduxit spiritum super terram, et imminutæ sunt aquæ.\f + \fr 8.1 \fk Recordatus est autem Deus Nœ, \ft etc. \fk Adduxit spiritum super terram, \ft etc. ALCUIN., quæst. in Gen. De illo spiritu intelligi potest de quo dictum est, \fk Spiritus Dei ferebatur super aquas: \ft tunc ferebatur, ut, congregatis in suum locum, terra appareat: nunc adducitur, ut, ablatis aquis diluvii, faciem terræ revelaret. Potest per spiritum ventus intelligi, juxta illud psalmi CVI: \fk Et stetit spiritus procellæ, \ft cujus scilicet flatibus aqua recederet.\f*

GEN 8:2 Removed trailing space in v~: Et clausi sunt fontes abyssi, et cataractæ cæli: et prohibitæ sunt pluviæ de cælo.

GEN 8:3 Removed trailing space in v~: Reversæque sunt aquæ de terra euntes et redeuntes: et cœperunt minui post centum quinquaginta dies.

GEN 8:4 Removed trailing space in v~: Requievitque arca mense septimo, vigesimo septimo die mensis, super montes Armeniæ.\f + \fr 8.4 \fk Requievitque arca mense septimo, \ft etc. ISID. Septenariam requiem significat, et quia perfecti requiescunt ibi, supradictæ quoque quadraturæ numerus iteratur. Nam vigesima septima die secundi mensis commendatur sacramentum, et rursus vigesima septima die septimi mensis confirmatur, cum arca requievit: quod enim promittitur in spe, exhibetur in re. AUG. Quæritur utrum post centum quinquaginta dies hæc facta sunt, an per recapitulationem omnia rememorata quæ post quadraginta dies pluviæ cœperunt fieri, ut hoc solum \fk centum quinquaginta dies\ft pertineat, quod usque ad ipsos montes aqua est exaltata, aut de fontibus abyssi jam cessante pluvia, aut quia mansit in altitudine nullo spiritu siccante. Cætera vero quæ dicta sunt non post centum quinquaginta dies omnia facta sunt, sed commemorata: quæ ex fine quadraginta dierum fieri cœperunt.\f*

GEN 8:5 Removed trailing space in v~: At vero aquæ ibant et decrescebant usque ad decimum mensem: decimo enim mense, primo die mensis, apparuerunt cacumina montium.\f + \fr 8.5 \fk Decimo enim mense. \ft Notandum quod decimo mense apparuerunt cacumina montium, quæ quindecim cubitis excesserant aquæ diluvii, quia sacramenta æternæ quietis et gloriam resurrectionis quam nescivit sapientia superborum intellexit eminentia sanctorum per impletionem præceptorum; unde Psalmi CXVIII: \fk A mandatis tuis intellexi. \ft Et alibi, Luc 10: \fk Abscondisti hæc a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. \f*

GEN 8:5 Found footnote ending with space in \v~: At vero aquæ ibant et decrescebant usque ad decimum mensem: decimo enim mense, primo die mensis, apparuerunt cacumina montium.\f + \fr 8.5 \fk Decimo enim mense. \ft Notandum quod decimo mense apparuerunt cacumina montium, quæ quindecim cubitis excesserant aquæ diluvii, quia sacramenta æternæ quietis et gloriam resurrectionis quam nescivit sapientia superborum intellexit eminentia sanctorum per impletionem præceptorum; unde Psalmi CXVIII: \fk A mandatis tuis intellexi. \ft Et alibi, Luc 10: \fk Abscondisti hæc a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis. \f*

GEN 8:6 Removed trailing space in v~: Cumque transissent quadraginta dies, aperiens Noë fenestram arcæ, quam fecerat, dimisit corvum,

GEN 8:7 Removed trailing space in v~: qui egrediebatur, et non revertebatur, donec siccarentur aquæ super terram.\f + \fr 8.7 \fk Qui egrediebatur, \ft etc. ISID. Quod post quadraginta dies corvus non rediit, aut aquis interceptus, aut cadavere natante illectus, figurat immunditia cupiditatis teterrimos: et ideo his quæ foris sunt in mundo nimis intentos, aut rebaptizari, aut ab his quos præter arcam, id est Ecclesiam, baptismus occidit, seduci et teneri. AUG. Quæritur utrum corvus mortuus sit, an aliquo modo vivere potuerit? Si enim fuit terra ubi requiesceret, similiter columba requiem invenisset. Unde conjicitur quod cadaveri potuit corvus insidere, quod naturaliter refugit columba.\f*

GEN 8:8 Removed trailing space in v~: Emisit quoque columbam post eum, ut videret si jam cessassent aquæ super faciem terræ.\f + \fr 8.8 \fk Emisit quoque. \ft ISID. Emissa columba, nec inventa requie reversa, significat per novum Testamentum requiem sanctis in hoc mundo non esse promissam: post quadraginta enim dies emissa est, quo numero vita quæ in mundo agitur designatur. STRAB. Arca continet corvum et columbam, et Ecclesia bonos et malos. Corvus emissus non revertitur, quia reprobi illecebris sæculi inhærentes pereunt. Columba rediit, portans ramum olivæ virentibus foliis in ore suo, quia sancti, simplicitate gaudentes, munus pacis in ore portant, dicentes: Psal. 19 \fk Cum his qui oderunt pacem eram pacificus: cum loquebar illis, \ft etc.\f*

GEN 8:9 Removed trailing space in v~: Quæ cum non invenisset ubi requiesceret pes ejus, reversa est ad eum in arcam: aquæ enim erant super universam terram: extenditque manum, et apprehensam intulit in arcam.\f + \fr 8.9 \fk Reversa est. \ft AUG. Quæstio est quomodo columba non invenerit ubi resideret, cum jam nudata essent cacumina montium, secundum narrationis ordinem? Quod recapitulatione potest solvi, ut posterius narrata intelligantur quæ facta sunt prius, aut potius nondum siccata fuerunt.\f*

GEN 8:10 Removed trailing space in v~: Expectatis autem ultra septem diebus aliis, rursum dimisit columbam ex arca.\f + \fr 8.10 \fk Exspectatis, \ft etc. Post septem dies alios, dimissa columba propter septenariam operationem spiritualem, olivæ fructuosum surculum retulit, signans multos extra Ecclesiam baptizatos, si pinguedo charitatis non defuerit, posteriore tempore in ore columbæ, tanquam in osculo pacis, ad unitatis societatem reduci.\f*

GEN 8:11 Removed trailing space in v~: At illa venit ad eum ad vesperam, portans ramum olivæ virentibus foliis in ore suo: intellexit ergo Noë quod cessassent aquæ super terram.\f + \fr 8.11 \fk Portans ramum. \ft ALC. Columba ramum olivæ, expulso teterrimo alite, ad Nœ post diluvium portat, quia columba Spiritus sancti, ad Christum post baptismum veniens, ramo refectionis et luminis pacem annuntiat.\f*

GEN 8:12 Removed trailing space in v~: Expectavitque nihilominus septem alios dies: et emisit columbam, quæ non est reversa ultra ad eum.\f + \fr 8.12 \fk Exspectavitque nihilominus septem alios dies, \ft etc. ISID. in Gen. Post alios septem dies dimissa columba, nec reversa, significat finem sæculi, quando requies sanctorum erit, non in sacramento spei, quo nunc Ecclesia consociatur, quandiu bibitur quod de latere Christi manavit, sed in perfectione salutis, cum tradetur regnum Deo et Patri, ut in illa conspicua contemplatione veritatis nullis egeamus mysteriis.\f*

GEN 8:13 Removed trailing space in v~: Igitur sexcentesimo primo anno, primo mense, prima die mensis, imminutæ sunt aquæ super terram: et aperiens Noë tectum arcæ, aspexit, viditque quod exsiccata esset superficies terræ.\f + \fr 8.13 \fk Sexcentesimo primo anno, \ft etc. Ibid. Vitæ Nœ, id est, peractis sexcentis annis aperitur arcæ tectum, etc., usque ad uno addito, propter unitatis vinculum.\f*

GEN 8:14 Removed trailing space in v~: Mense secundo, septimo et vigesimo die mensis arefacta est terra.\f + \fr 8.14 \fk Mense secundo. \ft STRAB. \fk Historice. \ft Id est, Maio, Nœ annum fecit in arca, et ipsa die qua ingressus fuerat, egressus est. Ingressus es enim vicesima septima die mensis secundi; num dicit quia egressus est septima et vicesima die ejusdem mensis. Sed sciendum est quia si præsenti diei addantur undecim, qualis luna hodie est, talis erit post annum ipsa die. Quando ergo Nœ ingressus est, decima septima luna, vel septima decima dies mensis secundi fuit. Ideo post annum undecim additis, fuit vicesima septima dies et decima septima luna. \fk Mense secundo, \ft etc. Mystice. Sicut supra dictum est, decima septima die sexcentesimi anni aquis diluvii terra madefacta est, sed vigesima septima die secundi mensis arefacta est, quando præceptum est ut de arca egrederentur, et pactum acciperent, ne ultra aquis diluvii perirent. In quo intelligi potest quia per decem et septem sicut supra status inchoantium significari potest, quando vitiis abrenuntiatur; per viginti septem promotio perfectorum in consummatione virtutum. Si enim decem et septem decem addas, fiunt viginti septem. Si enim decem præceptis quibus peccatis renuntiatur, evangelicam perfectionem adjicias qua præcipitur non solum non irasci, sed etiam inimicos diligere, et similia, ad illam ætatem perfectionis pervenisti, in qua nec sacramentis prædictis egeas; et de arca exiens, id est, de spe ad speciem perveniens, requiem in sacramentis promissam invenies.\f*

GEN 8:15 Removed trailing space in v~: Locutus est autem Deus ad Noë, dicens:\f + \fr 8.15 \fk Egredere de arca, \ft etc. ISID. Juncti exeunt, qui disjuncti intraverunt, quia, \fk nunc caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem. \ft Sed in resurrectione justorum perfecta pace spiritui corpus adhærebit, nulla mutabilitatis indigentia vel concupiscentia resistente.\f*

GEN 8:16 Removed trailing space in v~: Egredere de arca, tu et uxor tua, filii tui et uxores filiorum tuorum tecum.

GEN 8:17 Removed trailing space in v~: Cuncta animantia, quæ sunt apud te, ex omni carne, tam in volatilibus quam in bestiis et universis reptilibus, quæ reptant super terram, educ tecum, et ingredimini super terram: crescite et multiplicamini super eam.

GEN 8:18 Removed trailing space in v~: Egressus est ergo Noë, et filii ejus: uxor illius, et uxores filiorum ejus cum eo.

GEN 8:19 Removed trailing space in v~: Sed et omnia animantia, jumenta, et reptilia quæ reptant super terram, secundum genus suum, egressa sunt de arca.

GEN 8:20 Removed trailing space in v~: Ædificavit autem Noë altare Domino: et tollens de cunctis pecoribus et volucribus mundis, obtulit holocausta super altare.\f + \fr 8.20 \fk Et tollens, \ft etc. AUG. Ingressa sunt in arcam munda et immunda animalia, sed post egressum non offeruntur Deo nisi munda. Quod vero ait: \fk Non percutiam omnem animam viventem sicut feci, \ft et addidit quæ largitate bonitas donat indignis, forte Novi Testamenti indulgentia figurata est, ut præterita ultio ad legis pertineat severitatem, hoc ad gratiæ bonitatem.\f*

GEN 8:21 Removed trailing space in v~: Odoratusque est Dominus odorem suavitatis, et ait: Nequaquam ultra maledicam terræ propter homines: sensus enim et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescentia sua: non igitur ultra percutiam omnem animam viventem sicut feci.\f + \fr 8.21 \fk Sensus enim, \ft etc. GREG., Moral. libr. 38 Nemo sibi attribuat, si cogitationes vicerit: quia corruptionis malum, quod quisque ab ortu carnalium desideriorum sumpsit, exercet in provectu ætatis: et nisi hoc citius divinæ fortitudinis reprimat manus, omne bonum naturæ culpa vorat in profundum; \fk Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus I Cor. 3. \f*

GEN 8:21 Found footnote ending with space in \v~: Odoratusque est Dominus odorem suavitatis, et ait: Nequaquam ultra maledicam terræ propter homines: sensus enim et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescentia sua: non igitur ultra percutiam omnem animam viventem sicut feci.\f + \fr 8.21 \fk Sensus enim, \ft etc. GREG., Moral. libr. 38 Nemo sibi attribuat, si cogitationes vicerit: quia corruptionis malum, quod quisque ab ortu carnalium desideriorum sumpsit, exercet in provectu ætatis: et nisi hoc citius divinæ fortitudinis reprimat manus, omne bonum naturæ culpa vorat in profundum; \fk Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus I Cor. 3. \f*

GEN 8:22 Removed trailing space in v~: Cunctis diebus terræ, sementis et messis, frigus et æstus, æstas et hiems, nox et dies non requiescent.

GEN 9:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 9:0 Removed trailing space in c: 9

GEN 9:1 Removed trailing space in v~: Benedixitque Deus Noë et filiis ejus. Et dixit ad eos: Crescite, et multiplicamini, et replete terram.\f + \fr 9.1 \fk Benedixitque Deus Nœ et filiis; \ft etc. \fk Crescite et multiplicamini. \ft Homo in terrorem cæteris animalibus præponitur, in solatium transactæ vindictæ, et ne pauci homines a pluribus bestiis opprimantur, et sciant se irrationabilibus, sed non rationabilibus dominari.\f*

GEN 9:2 Removed trailing space in v~: Et terror vester ac tremor sit super cuncta animalia terræ, et super omnes volucres cæli, cum universis quæ moventur super terram: omnes pisces maris manui vestræ traditi sunt.\f + \fr 9.2 \fk Et terror vester, \ft etc. GREG. libr. II Moral. c. 11 Potentibus viris magna est virtus humilitatis, etc., usque ad quo non suam gloriam, sed subditorum quærunt utilitatem.\f*

GEN 9:3 Removed trailing space in v~: Et omne, quod movetur et vivit, erit vobis in cibum: quasi olera virentia tradidi vobis omnia.

GEN 9:4 Removed trailing space in v~: Excepto, quod carnem cum sanguine non comedetis.\f + \fr 9.4 \fk Carnem cum sanguine. \ft ISID. Dantur eis cuncta animalia in escam, quia in vocatione gentium ad fidem nulla distantia est, quod in disco Petri figuratur. Sanguinem manducare prohibentur, ne vita pristina quasi suffocata in conscientia teneatur, sed effundatur per confessionem. Esus carnium concessus videtur post diluvium, propter infecunditatem terræ et hominis fragilitatem.\f*

GEN 9:5 Removed trailing space in v~: Sanguinem enim animarum vestrarum requiram de manu cunctarum bestiarum: et de manu hominis, de manu viri, et fratris ejus requiram animam hominis.

GEN 9:6 Removed trailing space in v~: Quicumque effuderit humanum sanguinem, fundetur sanguis illius: ad imaginem quippe Dei factus est homo.

GEN 9:7 Removed trailing space in v~: Vos autem crescite et multiplicamini, et ingredimini super terram, et implete eam.

GEN 9:8 Removed trailing space in v~: Hæc quoque dixit Deus ad Noë, et ad filios ejus cum eo:

GEN 9:9 Removed trailing space in v~: Ecce ego statuam pactum meum vobiscum, et cum semine vestro post vos:\f + \fr 9.9 \fk Ecce ego statuam pactum, \ft etc. Testamentum posuit Deus inter se et homines et omnem animam vivam, ne perdat eam diluvio, arcum scilicet, qui apparet in nubibus, qui nunquam nisi de sole resplendet. Illi enim non pereunt diluvio separati ab Ecclesia, qui in prophetis et in omnibus sanctis Scripturis, tanquam in Dei nubibus, agnoscunt gloriam Christi, non suam quærunt. Sed ne adoratores hujus solis intumescant, sciant ita Christum significari per solem sicut per leonem, per agnum, per lapidem, similitudinis causa, non proprietatis substantia.\f*

GEN 9:10 Removed trailing space in v~: et ad omnem animam viventem, quæ est vobiscum, tam in volucribus quam in jumentis et pecudibus terræ cunctis, quæ egressa sunt de arca, et universis bestiis terræ.

GEN 9:11 Removed trailing space in v~: Statuam pactum meum vobiscum, et nequaquam ultra interficietur omnis caro aquis diluvii, neque erit deinceps diluvium dissipans terram.

GEN 9:12 Removed trailing space in v~: Dixitque Deus: Hoc signum fœderis quod do inter me et vos, et ad omnem animam viventem, quæ est vobiscum in generationes sempiternas:

GEN 9:13 Removed trailing space in v~: arcum meum ponam in nubibus, et erit signum fœderis inter me et inter terram.\f + \fr 9.13 \fk Arcum meum ponam, \ft etc. ALC. in Gen. Arcum dedit Deus in signum securitatis, ne homines formidolosi timerent altero diluvio deleri, pluviarum inundationes sæpe cernentes. Hic in cœlo positus est, ut ab omnibus videri possit, et pro quacunque tribulatione ad eum attollamus oculos cordis, qui habitat in cœlis. Quia vero arcus non est nisi ex radiis solis et humida nube, videtur quod ante diluvium non fuissent pluviæ. Poterat autem ex rore et fontium inundatione terra fecundari. STRAB. Arcus duos habet colores, cæruleum et igneum, qui duo judicia exprimunt: unum aquæ quod præteriit; aliud ignis, quod venturum creditur in fine sæculi: unde cæruleus color extrinsecus, igneus vero intrinsecus.\f*

GEN 9:14 Removed trailing space in v~: Cumque obduxero nubibus cælum, apparebit arcus meus in nubibus:

GEN 9:15 Removed trailing space in v~: et recordabor fœderis mei vobiscum, et cum omni anima vivente quæ carnem vegetat: et non erunt ultra aquæ diluvii ad delendum universam carnem.

GEN 9:16 Removed trailing space in v~: Eritque arcus in nubibus, et videbo illum, et recordabor fœderis sempiterni quod pactum est inter Deum et omnem animam viventem universæ carnis quæ est super terram.

GEN 9:17 Removed trailing space in v~: Dixitque Deus ad Noë: Hoc erit signum fœderis, quod constitui inter me et omnem carnem super terram.

GEN 9:18 Removed trailing space in v~: Erant ergo filii Noë, qui egressi sunt de arca, Sem, Cham et Japheth: porro Cham ipse est pater Chanaan.\f + \fr 9.18 \fk Erant igitur filii Nœ, \ft etc. HIER. in Q. Hebr. Sæpe LXX non valentes \fk heth\ft litteram, quia duplicem aspirationem sonat, in Græcum vertere, \fk chi\ft Græcam addiderunt, docentes in hujusmodi vocabulis esse aspirandum. Unde \fk Cham\ft transtulerunt pro eo quod est \fk Ham, \ft a quo Ægyptus usque hodie lingua Ægyptiorum dicitur Ham.\f*

GEN 9:19 Removed trailing space in v~: Tres isti filii sunt Noë: et ab his disseminatum est omne genus hominum super universam terram.

GEN 9:20 Removed trailing space in v~: Cœpitque Noë vir agricola exercere terram, et plantavit vineam.

GEN 9:21 Removed trailing space in v~: Bibensque vinum inebriatus est, et nudatus in tabernaculo suo.\f + \fr 9.21 \fk Bibensque vinum, \ft etc. Christus quoque inebriatus, dum passus; nudatus, dum crucifixus. \fk In tabernaculo suo, \ft id est, inter domesticos sanguinis sui, tunc nudata est mortalitas carnis. \fk Judæis scandalum, gentibus stultitiam, ipsis autem vocatis Judæis et gentibus, \ft quasi Sem et Japheth, \fk Dei virtus, et Dei sapientia: quia quod stultum est Dei, sapientius est hominibus. \ft ALCUIN. Post diluvium Nœ inebriatus est, quia forte nesciebat vino posse inebriari. Nec enim ante diluvium leguntur homines vino usi. Ideo de Nœ specialiter dicitur quod plantaverit vineam. Nudatio femoris sequitur ebrietatem sicut libido satietatem.\f*

GEN 9:22 Removed trailing space in v~: Quod cum vidisset Cham, pater Chanaan, verenda scilicet patris sui esse nudata, nuntiavit duobus fratribus suis foras.\f + \fr 9.22 \fk Quod cum vidisset, \ft etc. PROCOP. in Gen. Ex his circumstantiis Chami peccatum amplificatur. Despectui habet parentem, effutit quam turpiter jacuerit pater, nec uni ex fratribus nuntiat, sed utrisque: si plures præsto fuissent, facinus detexisset omnibus: ridiculum ei visum est facinus cui minime debebat; dignum erat id factum pudore et cautela, ne ad cæteros ejus infamia dimanaret: nec his qui domestici erant id annuntiat, sed externis. ISID. Judæi, Christi mortem videntes, subsannaverunt. Sem vero et Japheth, duo populi ex præputio et circumcisione credentes, aversi operuerunt, etc., usque ad \fk tanquam in pacem anguli concurrentes. \f*

GEN 9:22 Found footnote ending with space in \v~: Quod cum vidisset Cham, pater Chanaan, verenda scilicet patris sui esse nudata, nuntiavit duobus fratribus suis foras.\f + \fr 9.22 \fk Quod cum vidisset, \ft etc. PROCOP. in Gen. Ex his circumstantiis Chami peccatum amplificatur. Despectui habet parentem, effutit quam turpiter jacuerit pater, nec uni ex fratribus nuntiat, sed utrisque: si plures præsto fuissent, facinus detexisset omnibus: ridiculum ei visum est facinus cui minime debebat; dignum erat id factum pudore et cautela, ne ad cæteros ejus infamia dimanaret: nec his qui domestici erant id annuntiat, sed externis. ISID. Judæi, Christi mortem videntes, subsannaverunt. Sem vero et Japheth, duo populi ex præputio et circumcisione credentes, aversi operuerunt, etc., usque ad \fk tanquam in pacem anguli concurrentes. \f*

GEN 9:23 Removed trailing space in v~: At vero Sem et Japheth pallium imposuerunt humeris suis, et incedentes retrorsum, operuerunt verenda patris sui: faciesque eorum aversæ erant, et patris virilia non viderunt.\f + \fr 9.23 \fk At vero Sem, \ft etc. GREG. in Moral. Aversari dicimur quod reprobamus. Quid est ergo quod filii verenda patris superjectis dorso palliis aversi veniendo operuerunt, nisi quia bonis subditis sic præpositorum suorum mala displicent, ut ab aliis nota occultent: operimentum aversi deferunt, quia dijudicantes factum, et venerantes magistrum, nolunt videre quod tegunt.\f*

GEN 9:24 Removed trailing space in v~: Evigilans autem Noë ex vino, cum didicisset quæ fecerat ei filius suus minor,\f + \fr 9.24 \fk Maledictus Chanaan puer, \ft etc. Ibid. Non prætermittit Deus inulta peccata, sed ita judicium in nostra correctione incipit, ut in reproborum damnatione quiescat. Incipit enim judicium a domo Dei. Quis ergo finis eorum qui non crediderunt, qui temporalia flagella non sentiunt? Quia in æternum peribunt; quorum nequitia Cham peccante figurata est. Cui dicitur: \fk Maledictus Chanaan puer, \ft etc. Patre peccante, filius sententiam accepit, quia reproborum nequitia hic diu proficit, sed perit in posterum.\f*

GEN 9:25 Removed trailing space in v~: ait: [Maledictus Chanaan, servus servorum erit fratribus suis.]

GEN 9:26 Removed trailing space in v~: Dixitque: [Benedictus Dominus Deus Sem, sit Chanaan servus ejus.\f + \fr 9.26 \fk Benedictus Dominus Deus Sem. \ft Cum sit Deus omnium gentium, quasi proprio vocabulo etiam in ipsis gentibus dicitur Deus Isræl, quod est ex benedictione Japheth, quia in populo gentium orbem terræ occupavit Ecclesia, quod prænuntiabatur cum diceretur: \fk Dilatet Deus Japheth. \fk Chanaan. \ft STRAB. A quo Chananæi, qui hac maledictione prophetantur, expellendi de loco habitationis.\f*

GEN 9:27 Removed trailing space in v~: Dilatet Deus Japheth, et habitet in tabernaculis Sem, sitque Chanaan servus ejus.]\f + \fr 9.27 \fk Dilatet Deus Japheth, \ft etc. HIERON. De Sem Hebræi, de Japheth gentiles. Quia igitur lata est multitudo credentium, a latitudine, quæ Japheth dicitur, latitudo nominatur. Quod autem ait: \fk Et habitet in tabernaculis Sem, \ft de nobis prophetatur qui in eruditione et scientia Scripturarum, ejecto Isræl, versamur. \fk Dilatet Deus Japheth, \ft etc. ISID. Sem major natu, ipse est Judaicus populus, ex quo patriarchæ, et prophetæ, et apostoli, etc., usque ad id est opus eorum.\f*

GEN 9:28 Removed trailing space in v~: Vixit autem Noë post diluvium trecentis quinquaginta annis.

GEN 9:29 Removed trailing space in v~: Et impleti sunt omnes dies ejus nongentorum quinquaginta annorum: et mortuus est.

GEN 10:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 10:0 Removed trailing space in c: 10

GEN 10:1 Removed trailing space in v~: Hæ sunt generationes filiorum Noë, Sem, Cham et Japheth: natique sunt eis filii post diluvium.\f + \fr 10.1 \fk Hæ sunt generationes, \ft etc. Benedictus duobus filiis Nœ, et medio maledicto, generationes eorum texuntur, ex quibus septuaginta duæ generationes sunt ortæ: quindecim de Japheth, triginta de Cham, viginti septem de Sem. Ad quas misit Dominus septuaginta duos discipulos. \fk Sem\ft ALC. Sem, ut æstimant, Asiam; Cham Africam, Japheth Europam sortitus est. \fk Japheth. \ft Minoris filii, de quo nati sunt septem filii, qui tenuerunt septentrionalem regionem a Tauro et Amano, montibus Ciliciæ et Syriæ, usque ad fluvium Tanaim, in Europa vero usque ad Gadira. Nomina vero locis et gentibus relinquentes, ex quibus plurima mutata, cætera permanent.\f*

GEN 10:2 Removed trailing space in v~: Filii Japheth: Gomer, et Magog, et Madai, et Javan, et Thubal, et Mosoch, et Thiras.\f + \fr 10.2 \fk Gomer. \ft Hi sunt Galatæ, secundum Josephum, qui Latine Gallogræci dicuntur. \fk Thubal. \ft Iberes qui et Hispani, a quibus Celtiberia, licet quidam Italicos suspicentur. \fk Chanaan. \ft Hic obtinuit terram quam Judæi postea possederunt, ejectis Chananæis.\f*

GEN 10:3 Removed trailing space in v~: Porro filii Gomer: Ascenez et Riphath et Thogorma.

GEN 10:4 Removed trailing space in v~: Filii autem Javan: Elisa et Tharsis, Cetthim et Dodanim.

GEN 10:5 Removed trailing space in v~: Ab his divisæ sunt insulæ gentium in regionibus suis, unusquisque secundum linguam suam et familias suas in nationibus suis.

GEN 10:6 Removed trailing space in v~: Filii autem Cham: Chus, et Mesraim, et Phuth, et Chanaan.

GEN 10:7 Removed trailing space in v~: Filii Chus: Saba, et Hevila, et Sabatha, et Regma, et Sabatacha. Filii Regma: Saba et Dadan.

GEN 10:8 Removed trailing space in v~: Porro Chus genuit Nemrod: ipse cœpit esse potens in terra,\f + \fr 10.8 \fk Regma et Saba, \ft etc. HIERON. Paulatim antiqua nomina perdiderunt, et quæ nunc pro veteribus habeant, ignoratur. \fk Saba. \ft Alia quam superior, et differunt in scriptura: illa enim per \fk samech, \ft hæc per \fk schin\ft scribitur; ubi enim dicimus: Reges Arabum et Saba dona adducent, \ft in Hebræo habetur \fk scheba\ft et \fk seba. \fk Nemrod. \ft Qui ultra naturam cœlum penetrare voluit. Significat diabolum, qui ait: \fk Ascendam super astra cœli. \ft Nemrod, secundum Josephum, nova regni cupiditate tyrannidem arripuit, et fuit auctor ædificandæ turris quæ tangeret cœlum. \fk Ipse cœpit esse potens, \ft vel \fk gigas, \ft secundum alios. Sed antea gigantes natos Scriptura commemorat. Sed forte post diluvium novitas generis humani reparandi memoratur, \fk quia ipse cœpit esse gigas super terram. \f*

GEN 10:8 Found footnote ending with space in \v~: Porro Chus genuit Nemrod: ipse cœpit esse potens in terra,\f + \fr 10.8 \fk Regma et Saba, \ft etc. HIERON. Paulatim antiqua nomina perdiderunt, et quæ nunc pro veteribus habeant, ignoratur. \fk Saba. \ft Alia quam superior, et differunt in scriptura: illa enim per \fk samech, \ft hæc per \fk schin\ft scribitur; ubi enim dicimus: Reges Arabum et Saba dona adducent, \ft in Hebræo habetur \fk scheba\ft et \fk seba. \fk Nemrod. \ft Qui ultra naturam cœlum penetrare voluit. Significat diabolum, qui ait: \fk Ascendam super astra cœli. \ft Nemrod, secundum Josephum, nova regni cupiditate tyrannidem arripuit, et fuit auctor ædificandæ turris quæ tangeret cœlum. \fk Ipse cœpit esse potens, \ft vel \fk gigas, \ft secundum alios. Sed antea gigantes natos Scriptura commemorat. Sed forte post diluvium novitas generis humani reparandi memoratur, \fk quia ipse cœpit esse gigas super terram. \f*

GEN 10:9 Removed trailing space in v~: et erat robustus venator coram Domino. Ob hoc exivit proverbium: Quasi Nemrod robustus venator coram Domino.\f + \fr 10.9 \fk Robustus venator. \ft ALC. Id est, hominum oppressor et exstinctor, quos allexit ut turrem contra Deum construerent.\f*

GEN 10:10 Removed trailing space in v~: Fuit autem principium regni ejus Babylon, et Arach et Achad, et Chalanne, in terra Sennaar.\f + \fr 10.10 \fk Babylon. \ft Est confusio, quia ibi facta est linguarum divisio.\f*

GEN 10:11 Removed trailing space in v~: De terra illa egressus est Assur, et ædificavit Niniven, et plateas civitatis, et Chale.\f + \fr 10.11 \fk Assur. \ft Imperium Assyriorum, quod primum fuit sub Nino, qui ædificavit Ninivem, quæ propter pœnitentiam \fk pulchra\ft appellatur.\f*

GEN 10:12 Removed trailing space in v~: Resen quoque inter Niniven et Chale: hæc est civitas magna.

GEN 10:13 Removed trailing space in v~: At vero Mesraim genuit Ludim, et Anamim et Laabim, Nephthuim,\f + \fr 10.13 \fk At vero Mesraim, \ft etc. HIERON. Exceptis Laabin, a quibus Libyes postea nominati sunt, qui prius Phutæi vocabantur; et Chasluim, qui postea Philistiim dicti sunt, quos nos corrupte \fk Palæstinos\ft dicimus, cæteræ sex gentes nobis ignotæ sunt, quia bello Æthiopico subversæ. Possederunt autem terram a Gaza usque ad extremos fines Ægypti. \fk Ludim et Anamim. Laabim, Nephetuim, \ft etc. Hæc omnia ignorantur, vel quia deletæ sunt gentes bello Æthiopico, vel quia ignoratur quæ nomina nunc habeant.\f*

GEN 10:14 Removed trailing space in v~: et Phetrusim, et Chasluim: de quibus egressi sunt Philisthiim et Caphtorim.

GEN 10:15 Removed trailing space in v~: Chanaan autem genuit Sidonem primogenitum suum. Hethæum,

GEN 10:16 Removed trailing space in v~: et Jebusæum, et Amorrhæum, Gergesæum,

GEN 10:17 Removed trailing space in v~: Hevæum, et Aracæum: Sinæum,

GEN 10:18 Removed trailing space in v~: et Aradium, Samaræum, et Amathæum: et post hæc disseminati sunt populi Chananæorum.

GEN 10:19 Removed trailing space in v~: Factique sunt termini Chanaan venientibus a Sidone Geraram usque Gazam, donec ingrediaris Sodomam et Gomorrham, et Adamam, et Seboim usque Lesa.

GEN 10:20 Removed trailing space in v~: Hi sunt filii Cham in cognationibus, et linguis, et generationibus, terrisque et gentibus suis.

GEN 10:21 Removed trailing space in v~: De Sem quoque nati sunt, patre omnium filiorum Heber, fratre Japheth majore.\f + \fr 10.21 \fk De Sem. \ft De hoc novissime loquitur, quia ejus generationem, et generationis lineam prosequitur. \fk Heber. \ft Qui tamen quintus a filio Nœ Sem. Utrum quia Hebræi dicuntur ex illo appellati, vel quia per illum generatio ad Abraham transit? Quid ergo probabilius sit Hebræos dici tanquam Heberæos, vel tanquam Abraæos, merito quæritur.\f*

GEN 10:22 Removed trailing space in v~: Filii Sem: Ælam, et Assur, et Arphaxad, et Lud, et Aram.\f + \fr 10.22 \fk Assur. \ft Qui ædificavit Ninivem.\f*

GEN 10:23 Removed trailing space in v~: Filii Aram: Us, et Hul, et Gether, et Mes.

GEN 10:24 Removed trailing space in v~: At vero Arphaxad genuit Sale, de quo ortus est Heber.

GEN 10:25 Removed trailing space in v~: Natique sunt Heber filii duo: nomen uni Phaleg, eo quod in diebus ejus divisa sit terra: et nomen fratris ejus Jectan.\f + \fr 10.25 \fk Natique sunt Heber filii, \ft etc. Heber, \fk transitor, \ft a quo Hebræi, id est, \fk transitores. \ft Veri Hebræi sunt, qui de præsentibus ad futura, de caducis ad mansura transeunt. Hæ gentes a fluvio Cono possederunt omnem regionem quæ vocatur Geria.\f*

GEN 10:26 Removed trailing space in v~: Qui Jectan genuit Elmodad, et Saleph, et Asarmoth, Jare,

GEN 10:27 Removed trailing space in v~: et Aduram, et Uzal, et Decla,

GEN 10:28 Removed trailing space in v~: et Ebal, et Abimaël, Saba,

GEN 10:29 Removed trailing space in v~: et Ophir, et Hevila, et Jobab: omnes isti, filii Jectan.

GEN 10:30 Removed trailing space in v~: Et facta est habitatio eorum de Messa pergentibus usque Sephar montem orientalem.

GEN 10:31 Removed trailing space in v~: Isti filii Sem secundum cognationes, et linguas, et regiones in gentibus suis.

GEN 10:32 Removed trailing space in v~: Hæ familiæ Noë juxta populos et nationes suas. Ab his divisæ sunt gentes in terra post diluvium.

GEN 11:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 11:0 Removed trailing space in c: 11

GEN 11:1 Removed trailing space in v~: Erat autem terra labii unius, et sermonum eorumdem.\f + \fr 11.1 \fk Erat autem terra labii unius, \ft etc. AUG., in Gen. Dictum est superius quod filii Nœ, vel filiorum ejus, distributi sunt per terras secundum linguas suas. Sed hoc per recapitulationem postea commemorat quod prius erat. Sed obscuritatem facit, quod eo genere locutionis ita contexit, quasi de his narratio quæ postea facta sunt consequatur.\f*

GEN 11:2 Removed trailing space in v~: Cumque proficiscerentur de oriente, invenerunt campum in terra Sennaar, et habitaverunt in eo.\f + \fr 11.2 \fk Cumque proficiscerentur. \ft CHRYSOST., in Gen. Vide quomodo humanum genus non potest subsistere intra suos limites, sed amplius concupiscens, majora semper appetit. Atque hoc est quod humanum genus perdit, quia non vult naturæ suæ mensuram agnoscere, sed semper majora desiderat. Quoniam \fk viderunt, inquit, campum in terra Sennaar, \ft migrantes, et relicto priori loco illic habitaverunt.\f*

GEN 11:3 Removed trailing space in v~: Dixitque alter ad proximum suum: Venite, faciamus lateres, et coquamus eos igni. Habueruntque lateres pro saxis, et bitumen pro cæmento:\f + \fr 11.3 \fk Venite. \ft Timebant iterum diluvium; ideo auctore Nemrod voluerunt sibi constituere turrem, in qua diluvium non timerent. Stulta et impia audacia, unde secuta vindicta est et linguarum divisio. ISID. in Gen. Turris, mundi superbia, vel hæreticorum dogmata, etc., usque ad unitas confessionis et fidei.\f*

GEN 11:4 Removed trailing space in v~: et dixerunt: Venite, faciamus nobis civitatem et turrim, cujus culmen pertingat ad cælum: et celebremus nomen nostrum antequam dividamur in universas terras.

GEN 11:5 Removed trailing space in v~: Descendit autem Dominus ut videret civitatem et turrim, quam ædificabant filii Adam,

GEN 11:6 Removed trailing space in v~: et dixit: Ecce, unus est populus, et unum labium omnibus: cœperuntque hoc facere, nec desistent a cogitationibus suis, donec eas opere compleant.

GEN 11:7 Removed trailing space in v~: Venite igitur, descendamus, et confundamus ibi linguam eorum, ut non audiat unusquisque vocem proximi sui.\f + \fr 11.7 \fk Venite igitur, \ft etc. Ad angelos dixisse intelligitur; vel secundum illud: \fk Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram. \ft Nam singulari numero subjunctum est: \fk et divisit eos, \ft etc., sicut ibi: \fk Fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam. \ft GREG. Moral. lib. 2, c. 5 \fk Venite, \ft etc. Dicitur his qui Deo adhærent, \fk Venite, \ft quia a divina contemplatione nunquam decrescere, sed semper accrescere, et nunquam corde recedere, stabili motu est semper venire. Ascendunt angeli Creatorem conspiciendo, descendunt creaturam illicite se erigentem examine districtionis premendo. Dicere ergo, \fk Descendamus, et confundamus linguam eorum, \ft est in semetipso quod recte agatur ostendere, et per vim internæ visionis eorum mentibus exhibenda judicia occultis motibus inspirare.\f*

GEN 11:8 Removed trailing space in v~: Atque ita divisit eos Dominus ex illo loco in universas terras, et cessaverunt ædificare civitatem.\f + \fr 11.8 \fk Divisit eos. \ft ALC. In hac divisione linguarum nihil novum fecit Deus, sed dicendi modos et formas loquelarum diversis gentibus divisit. Unde easdem syllabas et ejusdem potestatis litteras aliter conjunctas in diversis linguis invenimus, et sæpe eadem nomina vel verba aliud significantia; unde ubi dicitur psalmo 2: \fk In virga ferrea, \ft in Græco habetur,, \fk in raudo sidera. \ft Igitur in Latino \fk sidera\ft non \fk ferrea\ft significat, sicut in Græco, sed \fk astra. \ft AUG. lib. XVI de Civit. c. 4 Merito malus punitur affectus, etiam cui non succedit effectus. Genus vero pœnæ quale fuit? Quoniam enim dominatio imperantis in lingua est, ibi damnata est superbia, ut non intelligeretur jubens homini, qui noluit intelligere ut obediret jubenti Deo.\f*

GEN 11:9 Removed trailing space in v~: Et idcirco vocatum est nomen ejus Babel, quia ibi confusum est labium universæ terræ: et inde dispersit eos Dominus super faciem cunctarum regionum.

GEN 11:10 Removed trailing space in v~: Hæ sunt generationes Sem: Sem erat centum annorum quando genuit Arphaxad, biennio post diluvium.\f + \fr 11.10 \fk Sem centum erat annorum. \ft BEDA, Hexæm., lib. 3, t. 2, col. 131 Magna quæstio nobis nascitur secundum litteram, quomodo Sem biennio post diluvium centum esse annorum dicatur, cum supra quingentesimo anno Nœ natus asseratur, et sexcentesimo anno ejusdem Nœ diluvium venisse legatur, etc., usque ad \fk quia tulit eum Deus. \f*

GEN 11:10 Found footnote ending with space in \v~: Hæ sunt generationes Sem: Sem erat centum annorum quando genuit Arphaxad, biennio post diluvium.\f + \fr 11.10 \fk Sem centum erat annorum. \ft BEDA, Hexæm., lib. 3, t. 2, col. 131 Magna quæstio nobis nascitur secundum litteram, quomodo Sem biennio post diluvium centum esse annorum dicatur, cum supra quingentesimo anno Nœ natus asseratur, et sexcentesimo anno ejusdem Nœ diluvium venisse legatur, etc., usque ad \fk quia tulit eum Deus. \f*

GEN 11:11 Removed trailing space in v~: Vixitque Sem, postquam genuit Arphaxad, quingentis annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:12 Removed trailing space in v~: Porro Arphaxad vixit triginta quinque annis, et genuit Sale.

GEN 11:13 Removed trailing space in v~: Vixitque Arphaxad, postquam genuit Sale, trecentis tribus annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:14 Removed trailing space in v~: Sale quoque vixit triginta annis, et genuit Heber.

GEN 11:15 Removed trailing space in v~: Vixitque Sale, postquam genuit Heber, quadringentis tribus annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:16 Removed trailing space in v~: Vixit autem Heber triginta quatuor annis, et genuit Phaleg.

GEN 11:17 Removed trailing space in v~: Et vixit Heber postquam genuit Phaleg, quadringentis triginta annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:18 Removed trailing space in v~: Vixit quoque Phaleg triginta annis, et genuit Reu.

GEN 11:19 Removed trailing space in v~: Vixitque Phaleg, postquam genuit Reu, ducentis novem annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:20 Removed trailing space in v~: Vixit autem Reu triginta duobus annis, et genuit Sarug.

GEN 11:21 Removed trailing space in v~: Vixit quoque Reu, postquam genuit Sarug, ducentis septem annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:22 Removed trailing space in v~: Vixit vero Sarug triginta annis, et genuit Nachor.

GEN 11:23 Removed trailing space in v~: Vixitque Sarug, postquam genuit Nachor, ducentis annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:24 Removed trailing space in v~: Vixit autem Nachor viginti novem annis, et genuit Thare.

GEN 11:25 Removed trailing space in v~: Vixitque Nachor, postquam genuit Thare, centum decem et novem annis: et genuit filios et filias.

GEN 11:26 Removed trailing space in v~: Vixitque Thare septuaginta annis, et genuit Abram, et Nachor, et Aran.\f + \fr 11.26 \fk Thare genuit Abram et Nachor. \ft AUG. quæst. 25 in Gen. Non simul, sed suis temporibus, ex quo gignere cœpit. Nec attendendus est in his ordo nativitatis, sed significatio futuræ dignitatis, in qua excellit Abram.\f*

GEN 11:27 Removed trailing space in v~: Hæ sunt autem generationes Thare: Thare genuit Abram, Nachor et Aran. Porro Aran genuit Lot.

GEN 11:28 Removed trailing space in v~: Mortuusque est Aran ante Thare patrem suum, in terra nativitatis suæ, in Ur Chaldæorum.

GEN 11:29 Removed trailing space in v~: Duxerunt autem Abram et Nachor uxores: nomen uxoris Abram, Sarai: et nomen uxoris Nachor, Melcha filia Aran, patris Melchæ, et patris Jeschæ.

GEN 11:30 Removed trailing space in v~: Erat autem Sarai sterilis, nec habebat liberos.

GEN 11:31 Removed trailing space in v~: Tulit itaque Thare Abram filium suum, et Lot filium Aran, filium filii sui, et Sarai nurum suam, uxorem Abram filii sui, et eduxit eos de Ur Chaldæorum, ut irent in terram Chanaan: veneruntque usque Haran, et habitaverunt ibi.\f + \fr 11.31 \fk In Ur Chaldæorum. \ft HIERON. In Hebræo \fk in Ur Chesdim\ft id est, \fk in igne Chaldæorum. \ft Hic fabulantur Hebræi quod Abram in ignem sit missus, quia ignem noluit adorare, quem Chaldæi colunt, et Dei auxilio liberatus, de idololatriæ igne effugerit. Unde ad eum dicitur: \fk Ego sum qui eduxi te de Ur Chaldæorum. \fk Aram patris Melchæ. \ft Ibid. Idem pater utriusque. Aram filius Thare, frater Abræ et Nachor, duas filias genuit, Melcham et Sarai, cognomento Jescham. Melcham duxit Nachor, et Sarai Abram. Nondum enim inter patruos et neptes nuptiæ fuerant prohibitæ, quæ in principio etiam inter fratres et sorores sunt celebratæ. \fk Tulit itaque Thare Abram, \ft etc., usque, facti sunt dies Thare ducentorum quinque annorum, et mortuus est in Haran. AUG. Prius dicitur, \fk quod cum esset Thare septuaginta annorum genuit Abram, et postea cum omnibus suis mansit in Charan, et mortuus est. \ft Et dictum est Abræ ut exiret de Charan, et exivit cum esset septuaginta quinque annorum. Sed per recapitulationem ostenditur vivo patre Dominum præcepisse, etc., usque ad a quo Judæi dicti propter regiam tribum.\f*

GEN 11:32 Removed trailing space in v~: Et facti sunt dies Thare ducentorum quinque annorum, et mortuus est in Haran.

GEN 12:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 12:0 Removed trailing space in c: 12

GEN 12:1 Removed trailing space in v~: Dixit autem Dominus ad Abram: Egredere de terra tua, et de cognatione tua, et de domo patris tui, et veni in terram quam monstrabo tibi.\f + \fr 12.1 \fk Egredere de terra, \ft etc. AUG. ubi supra. Consideranda est narratio Stephani de hac re, etc., usque ad sic igitur locatus est in terra illa Abram, quando ibi vixit usque ad nativitatem Jacob. STRAB. Notandum quod jam egressus fuerat de terra sua, sed tunc egressus fuerat corpore, non mente et voluntate; habebat enim animum forsitan revertendi, quando dictum est ei: \fk Egredere, \ft etc. ISID. Reliquit terram Christus et cognationem Judæorum, et magnificatus est in populis gentium. Nobis quoque exeundum est de terra nostra, id est, de facultatibus et opibus terrenis, et cognatione, id est conversatione vitiorum, quæ, nobis a nativitate cohærentia, quasi affinitates consanguinitatis sunt conjuncta; et \fk de domo patris, \ft id est de memoria mundi, ut ei renuntiantes possimus cum populo Dei dilatari, et in terram promissionis cœlestis, cum tempus venerit, introduci.\f*

GEN 12:2 Removed trailing space in v~: Faciamque te in gentem magnam, et benedicam tibi, et magnificabo nomen tuum, erisque benedictus.\f + \fr 12.2 \fk Faciamque te in gentem magnam, \ft etc. ISID. Duo promittuntur Abræ, quod scilicet terram Chanaan semen ejus possidebit, cum dicitur: \fk Et veni in terram quam monstrabo tibi. \ft Aliud autem longe præstantius, non de carnali, sed de spirituali semine, quo pater futurus est, non tantum gentis Judaicæ, sed omnium gentium fidem suam sequentium; quod ita promittitur: \fk Et benedicentur in te omnes gentes terræ. \f*

GEN 12:2 Found footnote ending with space in \v~: Faciamque te in gentem magnam, et benedicam tibi, et magnificabo nomen tuum, erisque benedictus.\f + \fr 12.2 \fk Faciamque te in gentem magnam, \ft etc. ISID. Duo promittuntur Abræ, quod scilicet terram Chanaan semen ejus possidebit, cum dicitur: \fk Et veni in terram quam monstrabo tibi. \ft Aliud autem longe præstantius, non de carnali, sed de spirituali semine, quo pater futurus est, non tantum gentis Judaicæ, sed omnium gentium fidem suam sequentium; quod ita promittitur: \fk Et benedicentur in te omnes gentes terræ. \f*

GEN 12:3 Removed trailing space in v~: Benedicam benedicentibus tibi, et maledicam maledicentibus tibi, atque in te benedicentur universæ cognationes terræ.

GEN 12:4 Removed trailing space in v~: Egressus est itaque Abram sicut præceperat ei Dominus, et ivit cum eo Lot: septuaginta quinque annorum erat Abram cum egrederetur de Haran.\f + \fr 12.4 \fk Septuaginta quinque annorum. \ft HIERON. in Q. Hebr. Si Thare pater Abræ in regione Chaldæa, etc., usque ad et ibi diutius moratus sit.\f*

GEN 12:5 Removed trailing space in v~: Tulitque Sarai uxorem suam, et Lot filium fratris sui, universamque substantiam quam possederant, et animas quas fecerant in Haran: et egressi sunt ut irent in terram Chanaan. Cumque venissent in eam,

GEN 12:6 Removed trailing space in v~: pertransivit Abram terram usque ad locum Sichem, usque ad convallem illustrem: Chananæus autem tunc erat in terra.

GEN 12:7 Removed trailing space in v~: Apparuit autem Dominus Abram, et dixit ei: Semini tuo dabo terram hanc. Qui ædificavit ibi altare Domino, qui apparuerat ei.

GEN 12:8 Removed trailing space in v~: Et inde transgrediens ad montem, qui erat contra orientem Bethel, tetendit ibi tabernaculum suum, ab occidente habens Bethel, et ab oriente Hai: ædificavit quoque ibi altare Domino, et invocavit nomen ejus.\f + \fr 12.8 \fk Bethel. \ft RAB. Interpretatur \fk domus Dei, \ft quæ post Bethaven vocata est, id est \fk domus idoli. \fk Hai. \ft Mystice. Hai \fk oculus\ft vel \fk fons\ft interpretatur. Patriarcha ergo tendens ad terram promissionis, tetendit tabernaculum inter Bethel et Hai, quia sancti fonte baptismi regenerati, in cursu hujus vitæ circumspecti, ad Dei tabernaculum, id est, cœlestem properant civitatem.\f*

GEN 12:9 Removed trailing space in v~: Perrexitque Abram vadens, et ultra progrediens ad meridiem.

GEN 12:10 Removed trailing space in v~: Facta est autem fames in terra: descenditque Abram in Ægyptum, ut peregrinaretur ibi: prævaluerat enim fames in terra.

GEN 12:11 Removed trailing space in v~: Cumque prope esset ut ingrederetur Ægyptum, dixit Sarai uxori suæ: Novi quod pulchra sis mulier:

GEN 12:12 Removed trailing space in v~: et quod cum viderint te Ægyptii, dicturi sunt: Uxor ipsius est: et interficient me, et te reservabunt.

GEN 12:13 Removed trailing space in v~: Dic ergo, obsecro te, quod soror mea sis: ut bene sit mihi propter te, et vivat anima mea ob gratiam tui.\f + \fr 12.13 \fk Dic ergo, obsecro, \ft etc. AUG. lib. XVI de Civ., c. 19 Quæritur cur patriarcha voluit mentiri, etc., usque ad et vitam suam et uxoris pudicitiam.\f*

GEN 12:14 Removed trailing space in v~: Cum itaque ingressus esset Abram Ægyptum, viderunt Ægyptii mulierem quod esset pulchra nimis.

GEN 12:15 Removed trailing space in v~: Et nuntiaverunt principes Pharaoni, et laudaverunt eam apud illum: et sublata est mulier in domum Pharaonis.\f + \fr 12.15 \fk Sublata est mulier. \ft RAB. Excusatur Sarai, quæ in domum Pharaonis transfertur invita, non solum in hoc quod non inquinatur corpus nec anima nisi mentis consensu, sed etiam in hoc quod conveniente et permittente viro suo factum est. AUG. Quæst. in Gen. Apud Pharaonem tandiu potuit esse intacta, quia in Esther legitur quod puellæ non statim ad reges introducebantur, sed uno anno custodiebantur, et sex mensibus oleo myrrhino ungebantur, et aliis sex mensibus in diversis odoramentis erant. Potuit ergo per has inducias temporis intacta manere. Et interim bene usi sunt Abram Ægyptii, donec Pharao a Deo flagellatus, et cognoscens quod esset uxor ejus, redderet intactam.\f*

GEN 12:16 Removed trailing space in v~: Abram vero bene usi sunt propter illam: fueruntque ei oves et boves et asini, et servi et famulæ, et asinæ et cameli.

GEN 12:17 Removed trailing space in v~: Flagellavit autem Dominus Pharaonem plagis maximis, et domum ejus, propter Sarai uxorem Abram.

GEN 12:18 Removed trailing space in v~: Vocavitque Pharao Abram, et dixit ei: Quidnam est hoc quod fecisti mihi? quare non indicasti quod uxor tua esset?

GEN 12:19 Removed trailing space in v~: quam ob causam dixisti esse sororem tuam, ut tollerem eam mihi in uxorem? Nunc igitur ecce conjux tua, accipe eam, et vade.

GEN 12:20 Removed trailing space in v~: Præcepitque Pharao super Abram viris: et deduxerunt eum, et uxorem illius, et omnia quæ habebat.

GEN 13:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 13:0 Removed trailing space in c: 13

GEN 13:1 Removed trailing space in v~: Ascendit ergo Abram de Ægypto, ipse et uxor ejus, et omnia quæ habebat, et Lot cum eo, ad australem plagam.\f + \fr 13.1 \fk Ascendit ergo Abram, \ft etc. HIERON. in Q. Hebr. De Ægypto liberatus bene ascendisse legitur, sed quomodo potuit dives esse valde? Sed in Hebraica veritate habetur \fk gravis vehementer: \ft Ægypti enim pondere gravabatur. Et licet videantur esse divitiæ auri et argenti, si autem Ægyptiæ sunt, sancto viro graves sunt; nec, ut in LXX legitur, \fk Abiit unde venerat in desertum usque Bethel, \ft sed, secundum Hebræum, \fk Abiit in itinere suo per austrum usque Bethel. \ft De Ægypto enim profectus est, non ut desertum peteret, quod in Ægypto reliquerat, sed ut per austrum, qui aquiloni contrarius est, veniret ad domum Dei, ubi erat tabernaculum ejus inter Bethel et Hai.\f*

GEN 13:2 Removed trailing space in v~: Erat autem dives valde in possessione auri et argenti.

GEN 13:3 Removed trailing space in v~: Reversusque est per iter, quo venerat, a meridie in Bethel, usque ad locum ubi prius fixerat tabernaculum inter Bethel et Hai,\f + \fr 13.3 \fk In Bethel, \ft etc. Est autem Bethel civitatula in duodecimo lapide ab Helia ad dexteram euntibus Neapolim: quæ prius Luza, id est Amygdalus, vocabatur, in tribu Benjamin: Hai vero in tribu Juda separata sacerdotibus; Bethel, \fk domus Dei; \ft Hai, \fk oculus\ft vel \fk fons: \ft bene ergo tabernaculum inter Bethel et Hai figens, altare Domino ædificavit, quia sancti a mundi principe et sæculi voluptatibus recedentes, abluti sancto fonte baptismi, cursum præsentis vitæ considerate ducentes, et hostiam laudis et boni operis super altare fidei Deo exhibentes, ad domum Dei, id est ad cœlestem Hierusalem, feliciter tendunt.\f*

GEN 13:4 Removed trailing space in v~: in loco altaris quod fecerat prius: et invocavit ibi nomen Domini.

GEN 13:5 Removed trailing space in v~: Sed et Lot qui erat cum Abram, fuerunt greges ovium, et armenta, et tabernacula.

GEN 13:6 Removed trailing space in v~: Nec poterat eos capere terra, ut habitarent simul: erat quippe substantia eorum multa, et nequibant habitare communiter.\f + \fr 13.6 \fk Erat quippe substantia eorum multa, \ft etc. \fk Ne quæso sit, \ft etc. Nos quoque nihil concordiæ et charitati præponamus, sed per dexteram prosperitatis, vel sinistram adversitatis, in pace et dilectione perseveremus. Rixa inter pastores Lot et pastores Abræ controversiam significat inter pastores catholicos et subversores hæreticos. Unde et Lot hæresiarchas significat, qui \fk declinans\ft interpretatur; et circa Jordanem, id est \fk descensum, \ft regionem sibi elegit. Pastores ejus, hæreticos et schismaticos, qui pulchra et declivia petunt, nec in montem cum Mose ascendunt ad Dominum, pacem et unitatem continentes; et optionem quo volunt eundi accipiunt; et gratiam fugientes, libero arbitrio se committunt. Pastores vero Abræ catholicos doctores significant, qui hæreticos etiam localiter fugiunt, secundum illud ad Titum 3: \fk Hæreticum hominem post primam et secundam correctionem devita: \ft et hoc inter gentes Chananæi et Pheresæi, in terra scilicet promissionis, quia inter catholicos et hæreticos, quorum sit regnum cœlorum, solet esse contentio. \fk Fratres enim sumus. \ft Tribus modis dicuntur fratres in sancta Scriptura: natura, ut Jacob et Esau; cognatione, ut Abram et Lot; gente, sicut omnes Judæi. Unde si attenuatus fuerit frater tuus et vendiderit se tibi, etc.\f*

GEN 13:7 Removed trailing space in v~: Unde et facta est rixa inter pastores gregum Abram et Lot. Eo autem tempore Chananæus et Pherezæus habitabant in terra illa.

GEN 13:8 Removed trailing space in v~: Dixit ergo Abram ad Lot: Ne quæso sit jurgium inter me et te, et inter pastores meos et pastores tuos: fratres enim sumus.

GEN 13:9 Removed trailing space in v~: Ecce universa terra coram te est: recede a me, obsecro: si ad sinistram ieris, ego dexteram tenebo: si tu dexteram elegeris, ego ad sinistram pergam.

GEN 13:10 Removed trailing space in v~: Elevatis itaque Lot oculis, vidit omnem circa regionem Jordanis, quæ universa irrigabatur antequam subverteret Dominus Sodomam et Gomorrham, sicut paradisus Domini, et sicut Ægyptus venientibus in Segor.\f + \fr 13.10 \fk Sicut paradisus, \ft etc. Hinc discimus esse paradisum terrenum, cui comparatur terrena irrigatio. Hæc enim regio plana erat et campestris, et irrigata Jordane fluente, sicut Ægyptus Nilo.\f*

GEN 13:11 Removed trailing space in v~: Elegitque sibi Lot regionem circa Jordanem, et recessit ab oriente: divisique sunt alterutrum a fratre suo.

GEN 13:12 Removed trailing space in v~: Abram habitavit in terra Chanaan; Lot vero moratus est in oppidis, quæ erant circa Jordanem, et habitavit in Sodomis.

GEN 13:13 Removed trailing space in v~: Homines autem Sodomitæ pessimi erant, et peccatores coram Domino nimis.\f + \fr 13.13 \fk Coram Domino. \ft Cui crimen puniendum committitur: nam et hominibus manifestum crimen, sed non puniendum.\f*

GEN 13:14 Removed trailing space in v~: Dixitque Dominus ad Abram, postquam divisus est ab eo Lot: Leva oculos tuos et vide a loco, in quo nunc es, ad aquilonem et meridiem, ad orientem et occidentem.\f + \fr 13.14 \fk Leva oculos, \ft etc. Quasi aspice per quatuor climata orbis; possessio Palestinæ promittitur ei et semini ejus. Quod in quibusdam codicibus, \fk mare\ft pro \fk occidente\ft ponitur, ideo fit quia Palæstina mare habet ab occidente.\f*

GEN 13:15 Removed trailing space in v~: Omnem terram, quam conspicis, tibi dabo, et semini tuo usque in sempiternum.\f + \fr 13.15 \fk Omnem terram, \ft etc. Non hoc solum promissum est. Non enim dictum est, Tantum terræ tibi dabo quantum vides; sed, Tibi dabo terram quam vides. Cum enim et ulterior undique dabatur, hæc præcipue dabatur quæ videbatur. Unde et addidit: \fk Surge et perambula terram, \ft etc., ut perambulando scilicet perveniat ad eam quam in uno loco stans videre non poterat. Significatur autem ea terra quam acceperat Isræl semen Abræ secundum carnem, non secundum fidem: quod futurum erat sicut arena maris, quia numerari non possit. \fk Tibi dabo. \ft Christo promittitur hæreditas omnium gentium, qui Ecclesiam suam per totum mundum diffudit, cui Pater dicit: \fk Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam Psal. 2. \ft Et psalmo LXXI: \fk Et dominabitur a mari usque ad mare. \f*

GEN 13:15 Found footnote ending with space in \v~: Omnem terram, quam conspicis, tibi dabo, et semini tuo usque in sempiternum.\f + \fr 13.15 \fk Omnem terram, \ft etc. Non hoc solum promissum est. Non enim dictum est, Tantum terræ tibi dabo quantum vides; sed, Tibi dabo terram quam vides. Cum enim et ulterior undique dabatur, hæc præcipue dabatur quæ videbatur. Unde et addidit: \fk Surge et perambula terram, \ft etc., ut perambulando scilicet perveniat ad eam quam in uno loco stans videre non poterat. Significatur autem ea terra quam acceperat Isræl semen Abræ secundum carnem, non secundum fidem: quod futurum erat sicut arena maris, quia numerari non possit. \fk Tibi dabo. \ft Christo promittitur hæreditas omnium gentium, qui Ecclesiam suam per totum mundum diffudit, cui Pater dicit: \fk Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam Psal. 2. \ft Et psalmo LXXI: \fk Et dominabitur a mari usque ad mare. \f*

GEN 13:16 Removed trailing space in v~: Faciamque semen tuum sicut pulverem terræ: si quis potest hominum numerare pulverem terræ, semen quoque tuum numerare poterit.

GEN 13:17 Removed trailing space in v~: Surge, et perambula terram in longitudine et in latitudine sua: quia tibi daturus sum eam.

GEN 13:18 Removed trailing space in v~: Movens igitur tabernaculum suum Abram, venit, et habitavit juxta convallem Mambre, quæ est in Hebron: ædificavitque ibi altare Domino.\f + \fr 13.18 \fk In Hebron. \ft Civitas est in tribu Juda, quæ et Cariatharbe dicitur, id est, \fk civitas quatuor; \ft CHARIAT enim Hebraice \fk civitas, arbe quatuor. \ft Ibi enim situs est Adam maximus et Abram, Isaac et Jacob.\f*

GEN 14:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 14:0 Removed trailing space in c: 14

GEN 14:1 Removed trailing space in v~: Factum est autem in illo tempore, ut Amraphel rex Sennaar, et Arioch rex Ponti, et Chodorlahomor rex Elamitarum, et Thadal rex gentium\f + \fr 14.1 \fk Amraphel. \ft Interpretatur \fk dixit ut caderet, \ft et est rex Sennaar, quæ \fk excussio dentium\ft vel \fk fetor eorum\ft interpretatur. Hic significat hæreticos, qui ad casum tendunt, et verbis dolosis fetidum sensum evomunt. \fk Arioch. \fk Ebrius\ft vel \fk ebrietas\ft interpretatur: stultitiam gentilium significat, qui iniquitate ebrii creaturam pro Creatore colunt, et sæculi illecebris volvuntur. \fk Chodorlahomor. \fk Decorus manipulus\ft interpretatur, qui est rex Elam, id est, \fk hujus sæculi: \ft hypocrisim significat, quæ licet vana sit et perniciosa, tamen decora in superficie videtur, sed in futuro quid fuerit apparebit. \fk Thadal. \fk Sciens jugum\ft vel \fk explorator, \ft qui est rex gentium; avaritiam significat, quæ sagax et versuta multos sibi subjugat. \fk Amraphel, \ft etc. Hi quatuor reges figurant quatuor principalia vitia, quatuor virtutibus principalibus contraria; quæ quinque sensus per quinque reges significatos subjugare nituntur, per concupiscentiam carnis, per concupiscentiam oculorum, per ambitionem sæculi.\f*

GEN 14:2 Removed trailing space in v~: inirent bellum contra Bara regem Sodomorum, et contra Bersa regem Gomorrhæ, et contra Sennaab regem Adamæ, et contra Semeber regem Seboim, contraque regem Balæ, ipsa est Segor.\f + \fr 14.2 \fk Balæ. \ft HIERON. Hebraice \fk devoratio\ft dicitur. Tradunt Hebræi hanc alibi \fk Salissam\ft dici, et \fk vitulam consternantem, \ft quod tertio terræ motu absorpta sit. Et ex eo tempore quo Sodoma et Gomorrha, Adame et Seboim divino igne sunt subversæ, illa \fk parvula\ft nuncupetur. Segor enim transfertur in parvam, quæ Syra lingua \fk Zoara\ft dicitur. Vallis autem Salinarum, in qua fuerunt putei bituminis, post Dei iram et sulphuris pluviam, in mare Mortuum versa est. quod a Græcis stagnum Asphalti, id est bituminis, dicitur. Mystice. Quatuor reges quinque superant, dum contrariæ potestates quinque sensibus corporis abutentes vitiis illaqueant et captivant. Allegorice. Tales reges superant primum Bara, qui interpretatur \fk malitia\ft vel \fk creatura, \ft et est rex Sodomorum, id est \fk cæcitatis, \ft vel \fk pecudis silentis, \ft cum eis qui in vetusta malitia perseverant, more pecudum cæcitatem libidinis sequi persuadent. Vincunt et Bersa, id est \fk in angustia constitutum, \ft regem Gomorrhæ, id est populi tumentis et seditiosi, cum eos qui curis sæculi angustiantur ac nefas rapinæ agere non formidant, obruunt et prosternunt. Vincunt quoque Sennaab regem Adamæ, id est \fk terrenæ, \ft cum eos qui terrena tantum sapiunt in luxuria permanere hortantur, ut dicant: \fk Comedamus et bibamus, cras enim moriemur I Cor. 15. \ft Vincunt Semeber, qui interpretatur \fk ibi perditio, \ft et est rex Seboim, id est \fk cinguli mæroris, \ft cum per iracundiam et invidiam incautos decipiunt; unde Job 5: \fk Stultum interficit iracundia, parvulum occidit invidia. \ft Regem quoque Bale vincunt, cum pusillanimes in desperationem mittunt; Bale namque interpretatur \fk præcipitatio\ft vel \fk absorbitio: \ft ad hoc maxime diabolus certat ut post lapsum peccati in desperationem mittat.\f*

GEN 14:3 Removed trailing space in v~: Omnes hi convenerunt in vallem Silvestrem, quæ nunc est mare salis.

GEN 14:4 Removed trailing space in v~: Duodecim enim annis servierunt Chodorlahomor, et tertiodecimo anno recesserunt ab eo.\f + \fr 14.4 \fk Duodecim, \ft etc. Duodenarius superfluus est numerus. In qua superfluitate serviunt quinque sensus nostri vanæ superstitioni, quam significat Chodorlahomor, et quatuor vitiis sibi adjacentibus; et recedere volentes gravem persecutionem patiuntur, et sæpe superantur.\f*

GEN 14:5 Removed trailing space in v~: Igitur quartodecimo anno venit Chodorlahomor, et reges qui erant cum eo: percusseruntque Raphaim in Astarothcarnaim, et Zuzim cum eis, et Emim in Save Cariathaim,

GEN 14:6 Removed trailing space in v~: et Chorræos in montibus Seir, usque ad Campestria Pharan, quæ est in solitudine.

GEN 14:7 Removed trailing space in v~: Reversique sunt, et venerunt ad fontem Misphat, ipsa est Cades: et percusserunt omnem regionem Amalecitarum, et Amorrhæum, qui habitabat in Asasonthamar.\f + \fr 14.7 \fk Percusseruntque. \ft HIERON. Alia editio habet, etc., usque ad quia ibi populum Deus judicavit. \fk Raphaim in Astaroch, \ft etc. Nomina locorum et gentium significant carnaliter viventes, quos facile vitia vincunt.\f*

GEN 14:8 Removed trailing space in v~: Et egressi sunt rex Sodomorum, et rex Gomorrhæ, rexque Adamæ, et rex Seboim, necnon et rex Balæ, quæ est Segor: et direxerunt aciem contra eos in valle Silvestri:

GEN 14:9 Removed trailing space in v~: scilicet adversus Chodorlahomor regem Elamitarum, et Thadal regem Gentium, et Amraphel regem Sennaar, et Arioch regem Ponti: quatuor reges adversus quinque.

GEN 14:10 Removed trailing space in v~: Vallis autem Silvestris habebat puteos multos bituminis. Itaque rex Sodomorum, et Gomorrhæ, terga verterunt, cecideruntque ibi: et qui remanserant, fugerunt ad montem.

GEN 14:11 Removed trailing space in v~: Tulerunt autem omnem substantiam Sodomorum et Gomorrhæ, et universa quæ ad cibum pertinent, et abierunt:

GEN 14:12 Removed trailing space in v~: necnon et Lot, et substantiam ejus, filium fratris Abram, qui habitabat in Sodomis.

GEN 14:13 Removed trailing space in v~: Et ecce unus, qui evaserat, nuntiavit Abram Hebræo, qui habitabat in convalle Mambre Amorrhæi, fratris Escol, et fratris Aner: hi enim pepigerant fœdus cum Abram.\f + \fr 14.13 \fk Hebræo. \ft LXX, \fk transfluviali; \ft quia scilicet de Mesopotamia veniens transito fluvio Euphrate, sedem posuit in terra Chanaan. Unde Jesus Nave: \fk Quid vultis servire diis patrum vestrorum qui sunt trans flumen?\f*

GEN 14:14 Removed trailing space in v~: Quod cum audisset Abram, captum videlicet Lot fratrem suum, numeravit expeditos vernaculos suos trecentos decem et octo: et persecutus est usque Dan.\f + \fr 14.14 \fk Quod cum audisset Abram, \ft etc. ISID. Mystice. Similiter fides nostra cum firmata est Spiritu principali, quinque sensus corporis quasi quinque reges subjicit, verbo Dei triumphans de homine exteriori. Ille in trecentis decem et octo adversarios debellavit, quia nos in sacramento crucis, quam \fk tau\ft littera significat, quæ trecenta significat, quinque sensus carnales, nos antea variis vitiis captivantes, superamus. Decem et octo, ex ternario et senario multiplicatus, fidem Trinitatis et perfectionem significat operis quibus virtutum contra vitia plena victoria perficitur. STRAB. Allegorice. Bellum Abræ cum quatuor regibus significat bellum virtutum et vitiorum. Pater ergo fidei, et prima via credendi, pro fratre suo Lot dimicavit et vicit, non in multitudine exercitus, sed in trecentis decem et octo expeditis vernaculis. Sic quisque pro anima sua contra spirituales nequitias bellum gerat cum trecentis decem et octo vernaculis, id est, cum auxilio sanctæ crucis: \fk tau\ft enim littera, quæ habet figuram crucis, trecenta exprimit. Dan autem unus est de fontibus Jordanis; alter enim Jor vocatur, quod interpretatur \fk rivus; \ft duobus ergo fontibus, qui non procul a se distant, in unum rivulum fœderatis, Jordanis appellatur.\f*

GEN 14:15 Removed trailing space in v~: Et divisis sociis, irruit super eos nocte: percussitque eos, et persecutus est eos usque Hoba, quæ est ad lævam Damasci.

GEN 14:16 Removed trailing space in v~: Reduxitque omnem substantiam, et Lot fratrem suum cum substantia illius, mulieres quoque et populum.

GEN 14:17 Removed trailing space in v~: Egressus est autem rex Sodomorum in occursum ejus postquam reversus est a cæde Chodorlahomor, et regum qui cum eo erant in valle Save, quæ est vallis regis.

GEN 14:18 Removed trailing space in v~: At vero Melchisedech rex Salem, proferens panem et vinum, erat enim sacerdos Dei altissimi,\f + \fr 14.18 \fk At vero Melchisedech, \ft etc. HIER. Nunc aiunt Hebræi esse Sem filium Nœ, et computatione annorum ostendunt eum usque ad Isaac vixisse: et omnes primogenitos a Nœ usque ad Aaron pontifices fuisse. Salem vero postea dicta est Hierusalem; Apostolus memorans Melchisedech, \fk sine patre et matre, \ft refert ad Christum, et per eum ad Ecclesiam gentium, quia gloria capitis ad membra refertur. Quoniam benedixit Abræ circumciso, et in eo Levi, et sic Aaron, de quo postea sacerdotium. Ex quo vult colligere sacerdotium Ecclesiæ habentis præputium benedixisse circumciso sacerdotio Synagogæ. Quia autem ait: \fk Tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech, \ft ministerium nostrum veri ordinis signatur, non per Aaron irrationalibus victimis immolandis, sed oblato pane et vino, id est, corpore Domini et sanguine consecrari. STRAB. Melchisedech, qui interpretatur \fk rex justitiæ, \ft et dicitur \fk rex pacis, \ft Christum significat, per quem reconciliati sumus, et qui in fine sæculi juste judicaturus est.\f*

GEN 14:19 Removed trailing space in v~: benedixit ei, et ait: Benedictus Abram Deo excelso, qui creavit cælum et terram:

GEN 14:20 Removed trailing space in v~: et benedictus Deus excelsus, quo protegente, hostes in manibus tuis sunt. Et dedit ei decimas ex omnibus.\f + \fr 14.20 \fk Dedit ei decimas. \ft ISID. Sciens ergo patriarcha, etc., usque ad partim stipendia legitime pugnantibus debita non abnegans.\f*

GEN 14:21 Removed trailing space in v~: Dixit autem rex Sodomorum ad Abram: Da mihi animas, cetera tolle tibi.

GEN 14:22 Removed trailing space in v~: Qui respondit ei: Levo manum meam ad Dominum Deum excelsum possessorem cæli et terræ,

GEN 14:23 Removed trailing space in v~: quod a filo subtegminis usque ad corigiam caligæ, non accipiam ex omnibus quæ tua sunt, ne dicas: Ego ditavi Abram:

GEN 14:24 Removed trailing space in v~: exceptis his, quæ comederunt juvenes, et partibus virorum, qui venerunt mecum, Aner, Escol et Mambre: isti accipient partes suas.\f + \fr 14.24 \fk Qui venerunt, \ft etc. Utitur enim aliquando fides testimoniis infidelium; unde Apostolus ad Titum 1: \fk Malæ bestiæ, pigri ventres, \ft sed ad utilitatem fidelium.\f*

GEN 15:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 15:0 Removed trailing space in c: 15

GEN 15:1 Removed trailing space in v~: His itaque transactis, factus est sermo Domini ad Abram per visionem dicens: Noli timere, Abram: ego protector tuus sum, et merces tua magna nimis.\f + \fr 15.1 \fk His itaque transactis, \ft etc., \fk Noli timere. \ft Triumphata multitudine vitiorum, confortatur spes cujusque fidelis a Domino ne titubet, sed mercedem exspectet.\f*

GEN 15:2 Removed trailing space in v~: Dixitque Abram: Domine Deus, quid dabis mihi? ego vadam absque liberis, et filius procuratoris domus meæ iste Damascus Eliezer.\f + \fr 15.2 \fk Dixitque Abram. \ft HIERON. in Q. Hebr. \fk Ego vado sine liberis, \ft etc. usque ad ab hoc aiunt Damascum et nominatam, et conditam.\f*

GEN 15:3 Removed trailing space in v~: Addiditque Abram: Mihi autem non dedisti semen, et ecce vernaculus meus, hæres meus erit.

GEN 15:4 Removed trailing space in v~: Statimque sermo Domini factus est ad eum, dicens: Non erit hic hæres tuus, sed qui egredietur de utero tuo, ipsum habebis hæredem.

GEN 15:5 Removed trailing space in v~: Eduxitque eum foras, et ait illi: Suspice cælum, et numera stellas, si potes. Et dixit ei: Sic erit semen tuum.\f + \fr 15.5 \fk Suspice cœlum, \ft etc. Superius dixit: \fk Erit semen tuum sicut arena maris, \ft quia in illa plebe quidam erant carnales et terreni, qui arenæ comparantur, quia aridi, et a bonis operibus infecundi; alii quasi stellæ fulgentes. RAB. Duplex significatio promissi seminis datur. Ostensis stellis dicitur ei: \fk Sic faciam semen tuum, \ft id est, gentem Christianam, cujus tu pater futurus es, in fide, scilicet resurrectionis lumine coruscare. Ostensa vero arena dicitur: \fk Sic erit semen tuum, \ft etc., id est, copiosa erit gens Judæorum, sed arida et infecunda.\f*

GEN 15:6 Removed trailing space in v~: Credidit Abram Deo, et reputatum est illi ad justitiam.

GEN 15:7 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eum: Ego Dominus qui eduxi te de Ur Chaldæorum ut darem tibi terram istam, et possideres eam.

GEN 15:8 Removed trailing space in v~: At ille ait: Domine Deus, unde scire possum quod possessurus sim eam?

GEN 15:9 Removed trailing space in v~: Et respondens Dominus: Sume, inquit, mihi vaccam triennem, et capram trimam, et arietem annorum trium, turturem quoque et columbam.\f + \fr 15.9 \fk Sume, inquit, mihi, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Vacca triennis, plebs Judaica posita sub jugo legis, etc., usque ad quando per ignem separabuntur boni a malis. \fk Vaccam triennem, et capram trimam, \ft etc. Quia ab Adam usque ad Nœ, et inde usque ad Abram, deinde usque ad David, populus adolevit.\f*

GEN 15:10 Removed trailing space in v~: Qui tollens universa hæc, divisit ea per medium, et utrasque partes contra se altrinsecus posuit; aves autem non divisit.

GEN 15:11 Removed trailing space in v~: Descenderuntque volucres super cadavera, et abigebat eas Abram.\f + \fr 15.11 \fk Descenderuntque volucres, \ft etc. GREG., lib. XVI Moral., c. 20 \fk Tropologice. \ft In ipso orationis sacrificio ingerunt se importunæ cogitationes, rapere vel violare cupientes: sed manu sanctæ discretionis debemus custodire quod foris offerimus, ne maligni spiritus et perversæ cogitationes rapiant.\f*

GEN 15:12 Removed trailing space in v~: Cumque sol occumberet, sopor irruit super Abram, et horror magnus et tenebrosus invasit eum.\f + \fr 15.12 \fk Pavor irruit, \ft etc. AUG. in Quæst. Hebr. Tractanda est ista quæstio propter eos qui contendunt istas perturbationes non cadere in animum sapientis, etc., usque ad non dicendam perturbationem.\f*

GEN 15:13 Removed trailing space in v~: Dictumque est ad eum: Scito prænoscens quod peregrinum futurum sit semen tuum in terra non sua, et subjicient eos servituti, et affligent quadringentis annis.\f + \fr 15.13 \fk Scito prænoscens, \ft etc. ISID. Populus Isræl in Ægypto serviturus prophetatur: non quod Ægyptiis annis quadringentis servierit, sed quia hic numerus in illa afflictione completus est, quia ab illo tempore computatur quod ista Abrahæ promittuntur. \fk Scito prænoscens, \ft etc. AUG. de Civ. lib. 16, c. 24 Non sic accipiendum est, tanquam in illa durissima servitute quadringentos annos populus Dei fuerit, etc., usque ad populus Dei in Ægypto dura servitute afflictus est.\f*

GEN 15:14 Removed trailing space in v~: Verumtamen gentem, cui servituri sunt, ego judicabo: et post hæc egredientur cum magna substantia.

GEN 15:15 Removed trailing space in v~: Tu autem ibis ad patres tuos in pace, sepultus in senectute bona.

GEN 15:16 Removed trailing space in v~: Generatione autem quarta revertentur huc: necdum enim completæ sunt iniquitates Amorrhæorum usque ad præsens tempus.\f + \fr 15.16 \fk Generatione autem, \ft etc. HIERON. epist. ad Damas. Moses vero alibi dicit, etc., usque ad et ad Salomon perveniunt.\f*

GEN 15:17 Removed trailing space in v~: Cum ergo occubuisset sol, facta est caligo tenebrosa, et apparuit clibanus fumans, et lampas ignis transiens inter divisiones illas.

GEN 15:18 Removed trailing space in v~: In illo die pepigit Dominus fœdus cum Abram, dicens: Semini tuo dabo terram hanc a fluvio Ægypti usque ad fluvium magnum Euphraten,

GEN 15:19 Removed trailing space in v~: Cinæos, et Cenezæos, Cedmonæos,

GEN 15:20 Removed trailing space in v~: et Hethæos, et Pherezæos, Raphaim quoque,

GEN 15:21 Removed trailing space in v~: et Amorrhæos, et Chananæos, et Gergesæos, et Jebusæos.

GEN 16:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 16:0 Removed trailing space in c: 16

GEN 16:1 Removed trailing space in v~: Igitur Sarai, uxor Abram, non genuerat liberos: sed habens ancillam ægyptiam nomine Agar,\f + \fr 16.1 \fk Igitur Sarai uxor Abram, \ft etc. RAB. Non est adulter Abram si, vivente uxore, ancillæ jungitur, quia nondum promulgata erat lex Evangelii unius uxoris: et genus suum multiplicandum audierat, sed per quam mulierem nesciebat, quia Saram sterilem noverat. Non fuit in coitu libidinosa voluptas, sed prolis habendæ pia charitas: uxor quoque hoc voluit et cœgit, quæ filios habere non poterat; ideo ex alia suscipere cupiebat quem in locum proprii adoptaret.\f*

GEN 16:2 Removed trailing space in v~: dixit marito suo: Ecce, conclusit me Dominus, ne parerem. Ingredere ad ancillam meam, si forte saltem ex illa suscipiam filios. Cumque ille acquiesceret deprecanti,\f + \fr 16.2 \fk Ingredere ad ancillam, \ft etc. HIERON. Nota diligenter quod procreatio filiorum in Hebræo \fk ædificatio\ft dicta est, etc., usque ad tanquam per angelum lata in gratiam redeat et se subjiciat. RAB. Hæ duæ mulieres sunt duo Testamenta: Agar, Vetus, quod in Synagoga Judaicum populum servituti nutriebat obnoxium; Sara, Novum, quod populum Christianum in libertatem fidei generavit. Multiplicati sunt ancillæ filii, ut non numerarentur præ multitudine, qui supra arenæ comparantur. Ipse ergo populus ferocitate sua æmulus, et omnibus bonis contrarius, et maxime cum Christianum populum toto orbe invidia stimulante persequitur, et longe lateque dispersus, vagando et negotiando omnibus est onerosus.\f*

GEN 16:3 Removed trailing space in v~: tulit Agar ægyptiam ancillam suam post annos decem quam habitare cœperant in terra Chanaan: et dedit eam viro suo uxorem.

GEN 16:4 Removed trailing space in v~: Qui ingressus est ad eam. At illa concepisse se videns, despexit dominam suam.

GEN 16:5 Removed trailing space in v~: Dixitque Sarai ad Abram: Inique agis contra me: ego dedi ancillam meam in sinum tuum, quæ videns quod conceperit, despectui me habet: judicet Dominus inter me et te.

GEN 16:6 Removed trailing space in v~: Cui respondens Abram: Ecce, ait, ancilla tua in manu tua est, utere ea ut libet. Affligente igitur eam Sarai, fugam iniit.

GEN 16:7 Removed trailing space in v~: Cumque invenisset eam angelus Domini juxta fontem aquæ in solitudine, qui est in via Sur in deserto,

GEN 16:8 Removed trailing space in v~: dixit ad illam: Agar ancilla Sarai, unde venis? et quo vadis? Quæ respondit: A facie Sarai dominæ meæ ego fugio.

GEN 16:9 Removed trailing space in v~: Dixitque ei angelus Domini: Revertere ad dominam tuam, et humiliare sub manu illius.

GEN 16:10 Removed trailing space in v~: Et rursum: Multiplicans, inquit, multiplicabo semen tuum, et non numerabitur præ multitudine.

GEN 16:11 Removed trailing space in v~: Ac deinceps: Ecce, ait, concepisti, et paries filium: vocabisque nomen ejus Ismaël, eo quod audierit Dominus afflictionem tuam.

GEN 16:12 Removed trailing space in v~: Hic erit ferus homo: manus ejus contra omnes, et manus omnium contra eum: et e regione universorum fratrum suorum figet tabernacula.\f + \fr 16.12 \fk Hic erit ferus homo. \ft Vel \fk rusticus, \ft secundum alios. HIERON. In Hebræo habetur \fk phara\ft quod interpretatur \fk onager. \ft Significat semen ejus habitaturum in deserto, id est, Saracenos vagos, incertisque sedibus, qui omnes gentes quibus desertum ex latere jungitur incursantes, impugnantur ab omnibus.\f*

GEN 16:13 Removed trailing space in v~: Vocavit autem nomen Domini qui loquebatur ad eam: Tu Deus qui vidisti me. Dixit enim: Profecto hic vidi posteriora videntis me.\f + \fr 16.13 \fk Vocavit autem Agar. \ft Recte nomen ejus ita vocavit, quia gratuito consulit miseris et humiles consolatur. Unde: \fk Tu laborem et dolorem consideras, et tibi derelictus est pauper, \ft etc. \fk Profecto hic vidi posteriora videntis me. \ft Tale est illud: \fk Videbis posteriora mea, nam facies non apparebit tibi. \fk Non enim homo videbit faciem meam et vivet \ft Exod. 33. Illam enim manifestationem sapientiæ Dei nemo potest videre et vivere. Ipsa est species ad quam suspirat qui Deum diligit toto corde, tota anima, tota mente: ad quam contemplandam, etiam proximum diligendo sicut seipsum, quantum potest, ædificat. Posteriora vero ejus, id est, incarnationem ejus, quam assumpsit postremis temporibus, nunc per fidem et dilectionem desiderando contemplamur, et in futuro æterna contemplatione fruemur.\f*

GEN 16:14 Removed trailing space in v~: Propterea appellavit puteum illum Puteum viventis et videntis me. Ipse est inter Cades et Barad.\f + \fr 16.14 \fk Propterea appellavit puteum illum, \ft etc. HIERON. Usque hodie puteus Agar demonstratur in deserto Arabiæ, inter Cades et Barad, quod significat veteris legis et novæ Scripturam, quam conditor noster, vita viventium, spes morientium, intuitu piæ miserationis mortalibus dedit, ut edocti et a vitiis correcti, Dei visione perpetuo digni esse mereantur.\f*

GEN 16:15 Removed trailing space in v~: Peperitque Agar Abræ filium: qui vocavit nomen ejus Ismaël.

GEN 16:16 Removed trailing space in v~: Octoginta et sex annorum erat Abram quando peperit ei Agar Ismaëlem.

GEN 17:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 17:0 Removed trailing space in c: 17

GEN 17:1 Removed trailing space in v~: Postquam vero nonaginta et novem annorum esse cœperat, apparuit ei Dominus, dixitque ad eum: Ego Deus omnipotens: ambula coram me, et esto perfectus.\f + \fr 17.1 \fk Ponamque fœdus, \ft etc. In Hebræo \fk berith\ft quod non testamentum, sed fœdus, sive pactum significat.\f*

GEN 17:2 Removed trailing space in v~: Ponamque fœdus meum inter me et te, et multiplicabo te vehementer nimis.

GEN 17:3 Removed trailing space in v~: Cecidit Abram pronus in faciem.

GEN 17:4 Removed trailing space in v~: Dixitque ei Deus: Ego sum, et pactum meum tecum, erisque pater multarum gentium.

GEN 17:5 Removed trailing space in v~: Nec ultra vocabitur nomen tuum Abram, sed appellaberis Abraham: quia patrem multarum gentium constitui te.\f + \fr 17.5 \fk Nec ultra vocabitur nomen tuum Abram. \ft HIERON. Dicunt Hebræi quod Deus ex nomine suo, quod apud illos tetragrammaton est, \fk h\ft litteram Abrahæ, et Saræ addiderit. Dicebatur autem Abram, quod est \fk pater excelsus; \ft postea dictus est Abraham, quod est \fk pater multarum, \ft nam \fk gentium\ft in nomine non habetur, sed subauditur. Nec mirandum quod cum apud Græcos et nos \fk a\ft littera videatur addita, \fk h\ft littera addita dicatur: idioma enim Hebrææ linguæ \fk h\ft consuevit scribere et \fk a\ft legere: sicut econtrario, \fk h\ft pronuntiare et \fk a\ft scribere.\f*

GEN 17:6 Removed trailing space in v~: Faciamque te crescere vehementissime, et ponam te in gentibus, regesque ex te egredientur.

GEN 17:7 Removed trailing space in v~: Et statuam pactum meum inter me et te, et inter semen tuum post te in generationibus suis, fœdere sempiterno: ut sim Deus tuus, et seminis tui post te.

GEN 17:8 Removed trailing space in v~: Daboque tibi et semini tuo terram peregrinationis tuæ, omnem terram Chanaan in possessionem æternam, eroque Deus eorum.\f + \fr 17.8 \fk Daboque tibi et semini tuo. \f*

GEN 17:8 Found footnote ending with space in \v~: Daboque tibi et semini tuo terram peregrinationis tuæ, omnem terram Chanaan in possessionem æternam, eroque Deus eorum.\f + \fr 17.8 \fk Daboque tibi et semini tuo. \f*

GEN 17:9 Removed trailing space in v~: Dixit iterum Deus ad Abraham: Et tu ergo custodies pactum meum, et semen tuum post te in generationibus suis.

GEN 17:10 Removed trailing space in v~: Hoc est pactum meum quod observabitis inter me et vos, et semen tuum post te: circumcidetur ex vobis omne masculinum:\f + \fr 17.10 \fk Circumcidetur ex vobis masculinum, \ft etc. STRAB. Tribus de causis hoc præcipitur Abrahæ. Primo ut per obedientiam mandati placeat, per cujus prævaricationem Adam displicuerat; secundo, ut hoc signo a cæteris nationibus discerneretur; tertio, ut in eo membro circumcisus quo libido solet dominari, castitatem sibi servandam et impudicitiam rescindendam cognosceret.\f*

GEN 17:11 Removed trailing space in v~: et circumcidetis carnem præputii vestri, ut sit in signum fœderis inter me et vos.\f + \fr 17.11 \fk Carnem præputii. \ft RAB. STRAR. Circumcisio facta in uno membro significat circumcisionem spiritualem, quæ in corde et in omnibus sensibus exhibenda est. Circumcidendum est cor, ne noxia cogitemus; oculi, ne vanitatem videamus; aures circumcidendæ sunt, id est obturandæ, ne audiant sanguinem: et sic in omnibus sensibus celebranda est circumcisio. ALCUIN. in Gen., tom. 1 Ideo autem Abrahæ circumcisio commendata est, etc., usque ad unde olim prævaricatores generaverunt ad mortem. Allegorice. Jam tunc propter futuram peregrinationem, ne misceretur semen ejus gentibus, circumcisionis pactum datur in signum: quia significat naturam renovatam per baptismum, post spoliationem veteris hominis per Christum, qui resurrexit post baptismum. Servos vero vernaculos, emptitios etiam, circumcidi præcepit, ut doceret ad omnes pertinere redemptionis gratiam. Ibi et parentum mutantur nomina, ut omnia resonent novitatem. Abram, \fk pater excelsus; \ft Abraham, \fk pater multarum gentium. \f*

GEN 17:11 Found footnote ending with space in \v~: et circumcidetis carnem præputii vestri, ut sit in signum fœderis inter me et vos.\f + \fr 17.11 \fk Carnem præputii. \ft RAB. STRAR. Circumcisio facta in uno membro significat circumcisionem spiritualem, quæ in corde et in omnibus sensibus exhibenda est. Circumcidendum est cor, ne noxia cogitemus; oculi, ne vanitatem videamus; aures circumcidendæ sunt, id est obturandæ, ne audiant sanguinem: et sic in omnibus sensibus celebranda est circumcisio. ALCUIN. in Gen., tom. 1 Ideo autem Abrahæ circumcisio commendata est, etc., usque ad unde olim prævaricatores generaverunt ad mortem. Allegorice. Jam tunc propter futuram peregrinationem, ne misceretur semen ejus gentibus, circumcisionis pactum datur in signum: quia significat naturam renovatam per baptismum, post spoliationem veteris hominis per Christum, qui resurrexit post baptismum. Servos vero vernaculos, emptitios etiam, circumcidi præcepit, ut doceret ad omnes pertinere redemptionis gratiam. Ibi et parentum mutantur nomina, ut omnia resonent novitatem. Abram, \fk pater excelsus; \ft Abraham, \fk pater multarum gentium. \f*

GEN 17:12 Removed trailing space in v~: Infans octo dierum circumcidetur in vobis, omne masculinum in generationibus vestris: tam vernaculus, quam emptitius circumcidetur, et quicumque non fuerit de stirpe vestra:

GEN 17:13 Removed trailing space in v~: eritque pactum meum in carne vestra in fœdus æternum.

GEN 17:14 Removed trailing space in v~: Masculus, cujus præputii caro circumcisa non fuerit, delebitur anima illa de populo suo: quia pactum meum irritum fecit.\f + \fr 17.14 \fk Masculus cujus præputii caro, \ft etc. ISID. Quæritur quomodo pueri circumcisi qui pactum Dei irritum non fecerunt, sed qui eos circumcidere neglexerunt perire debeant? Sed pactum Dei non secundum opus, sed secundum originem in primo homine irritum fecerunt, in quo omnes peccaverunt. Nascuntur enim omnes, non proprie sed originaliter, peccatores. Ideo pereunt omnes qui per regenerationem non liberantur.\f*

GEN 17:15 Removed trailing space in v~: Dixit quoque Deus ad Abraham: Sarai uxorem tuam non vocabis Sarai, sed Saram.\f + \fr 17.15 \fk Sarai uxorem tuam, \ft etc. ISID. Declaratur promissio de vocatione gentium in Isaac filio promissionis, id est gratiæ, non naturæ, quia de sene patre et sterili matre: et quia hoc non per generationem, sicut Ismæl, sed per regenerationem futurum erat, imperata est circumcisio, quando Saræ filius promittitur in typo Ecclesiæ, non quando Ismæl, qui typus Judæorum. HIERON.-ISID. Errant qui putant primum Saram per unum \fk r\ft scriptum fuisse, et postea additum esse alterum \fk r. \ft Et quia \fk r\ft apud Græcos \fk centum\ft significat, multas super hoc nomine suspicantur ineptias, cum et utcunque velint vocabulum commutatum, non Græcam, sed Hebraicam debet habere rationem. Hebræum est enim. Nemo enim altera lingua quemlibet vocans, etymologiam vocabuli sumit ex altera. Sarai ergo primum vocata est per \fk scin, res, iod. \ft Sublata ergo \fk iod\ft addita est \fk he\ft littera, quæ pro \fk a\ft legitur, et vocata est \fk Sara\ft . Antea enim dicebatur \fk princeps mea, \ft quia quasi unius familiæ mater: postea absolute \fk princeps, \ft omnium scilicet gentium princeps futura. Quidam pessime suspicantur eam prius \fk lepram\ft fuisse vocatam, et postea \fk principem, \ft cum lepra \fk sarai\ft dicatur, quod in nostra lingua videtur habere aliquam similitudinem, sed Hebræo penitus est diversa. Scribitur enim per \fk zadich\ft et \fk ain\ft et \fk res\ft et \fk tau; \ft quod a tribus superioribus, id est, \fk schin, res\ft et \fk he, \ft quibus scribitur \fk Sara, \ft manifeste distat.\f*

GEN 17:16 Removed trailing space in v~: Et benedicam ei, et ex illa dabo tibi filium cui benedicturus sum: eritque in nationes, et reges populorum orientur ex eo.

GEN 17:17 Removed trailing space in v~: Cecidit Abraham in faciem suam, et risit, dicens in corde suo: Putasne centenario nascetur filius? et Sara nonagenaria pariet?\f + \fr 17.17 \fk Cecidit Abraham in faciem suam, et risit in corde suo. \ft HIERON. Post paulum sequitur: \fk Et vocabis nomen ejus Isaac: \ft qui risus interpretatur de risu Abrahæ, non de risu Saræ. Postquam enim ex risu Abrahæ vocatus est filius ejus Isaac, legitur Saram risisse. \fk Nomen ejus Isaac. \ft Sciendum quod quatuor in Veteri Testamento nominibus suis aperte, antequam nascerentur, vocati sunt: Ismæl, Isaac, Samsom et Josias. Lege Scripturas.\f*

GEN 17:18 Removed trailing space in v~: Dixitque ad Deum: Utinam Ismaël vivat coram te.

GEN 17:19 Removed trailing space in v~: Et ait Deus ad Abraham: Sara uxor tua pariet tibi filium, vocabisque nomen ejus Isaac, et constituam pactum meum illi in fœdus sempiternum, et semini ejus post eum.\f + \fr 17.19 \fk Constituam pactum meum, \ft etc. Pactum vero Domini cum Isaac, populo scilicet fideli, quem mater Ecclesia per fidem et baptismum generavit. \fk Et fœdus sempiternum, \ft quia æternæ vitæ possessio ei soli promittitur, qui cum capite suo Christo regnum cœli semper possidebit.\f*

GEN 17:20 Removed trailing space in v~: Super Ismaël quoque exaudivi te: ecce, benedicam ei, et augebo, et multiplicabo eum valde: duodecim duces generabit, et faciam illum in gentem magnam.\f + \fr 17.20 \fk Super Ismæl, \ft etc. \fk Historice. \ft Ismæl populum Judæorum significat, qui multiplicatus est valde; duodecim duces generavit, cum multitudo carnalium Judæorum ex duodecim patriarchis genita, in duodecim tribus est divisa.\f*

GEN 17:21 Removed trailing space in v~: Pactum vero meum statuam ad Isaac, quem pariet tibi Sara tempore isto in anno altero.\f + \fr 17.21 \fk In anno altero. \ft Annus alter, quo Sara genuit Isaac, tempora sunt regenerationis, quibus fusus est sanguis Christi et genus humanum ad vitam restauratum.\f*

GEN 17:22 Removed trailing space in v~: Cumque finitus esset sermo loquentis cum eo, ascendit Deus ab Abraham.\f + \fr 17.22 \fk Ascendit Deus ad Abraham, \ft etc. Glossa Græca. Ergo, ut ita dicam, descenderat, et humilem se, circumcisionis legem statuens, præbuerat.\f*

GEN 17:23 Removed trailing space in v~: Tulit autem Abraham Ismaël filium suum, et omnes vernaculos domus suæ, universosque quos emerat, cunctos mares ex omnibus viris domus suæ: et circumcidit carnem præputii eorum statim in ipsa die, sicut præceperat ei Deus.\f + \fr 17.23 \fk Tulit autem Abraham, \ft etc. Non intendebat Deus ut tantum præputium carnis Abrahæ et sobolis ejus circumcideretur, sed ei, quem a cunctis elegerat, æterni Testamenti munera conferebat; unde Paulus Phil. 3: \fk Nos sumus enim circumcisio, qui spiritu Deo servimus. \ft Et alibi, Rom. 2: \fk Non enim qui in manifesto Judæus est, neque quæ in manifesto, in carne, est circumcisio. \ft Circumcidamus ergo Dei verbo aures, labia, cor, præputium et omnia membra carnis. De circumcisione aurium dicitur Luc. 8: \fk Qui habet aures audiendi, audiat; \ft incircumcisis auribus verba sapientiæ et veritatis non possumus audire. Circumcidamus labia, ne aliquid turpe, vel malum, vel otiosum loquamur. Circumcidit carnem præputii, qui sola causa posteritatis, certis et legitimis temporibus, conjugio utitur: qui aliter agit, non circumcidit. Ecclesia vero, gratia Christi pro se crucifixi roborata, non solum se ab illicitis temperat, sed etiam a concessis, et tanquam virgo sponsa Christi pudicis virginibus floret, in quibus vera circumcisio præputii servatur in carne. Qui autem non obscœnis desideriis, vel sensibus hæreticis, et blasphemis assertionibus, mœchatur, sed fidei puritatem in conscientia custodit, corde circumcisus est: et de eo dici potest: \fk Beati mundo corde Matth. 5, \ft etc. Circumcidantur manus, ne mala faciant, pedes, ne in malum currant: visus, ne illicita concupiscat; gustus, ut ad gloriam Dei manducet et bibat; odoratus, ut Christi odorem capiat, et operibus misericordiæ odorem suavitatis spargat. Singula quoque membra, si in officiis Deo serviant, circumcisa sunt. Si ultra præscriptam legem luxurient, incircumcisa. HIERON.-STRAB. Quæri solet quomodo feminæ salvabantur, quæ non circumcidebantur? Fide scilicet et hostiarum oblatione, sicut ante circumcisionem viri sancti mundabantur unde: \fk Fide purificans corda eorum. \f*

GEN 17:23 Found footnote ending with space in \v~: Tulit autem Abraham Ismaël filium suum, et omnes vernaculos domus suæ, universosque quos emerat, cunctos mares ex omnibus viris domus suæ: et circumcidit carnem præputii eorum statim in ipsa die, sicut præceperat ei Deus.\f + \fr 17.23 \fk Tulit autem Abraham, \ft etc. Non intendebat Deus ut tantum præputium carnis Abrahæ et sobolis ejus circumcideretur, sed ei, quem a cunctis elegerat, æterni Testamenti munera conferebat; unde Paulus Phil. 3: \fk Nos sumus enim circumcisio, qui spiritu Deo servimus. \ft Et alibi, Rom. 2: \fk Non enim qui in manifesto Judæus est, neque quæ in manifesto, in carne, est circumcisio. \ft Circumcidamus ergo Dei verbo aures, labia, cor, præputium et omnia membra carnis. De circumcisione aurium dicitur Luc. 8: \fk Qui habet aures audiendi, audiat; \ft incircumcisis auribus verba sapientiæ et veritatis non possumus audire. Circumcidamus labia, ne aliquid turpe, vel malum, vel otiosum loquamur. Circumcidit carnem præputii, qui sola causa posteritatis, certis et legitimis temporibus, conjugio utitur: qui aliter agit, non circumcidit. Ecclesia vero, gratia Christi pro se crucifixi roborata, non solum se ab illicitis temperat, sed etiam a concessis, et tanquam virgo sponsa Christi pudicis virginibus floret, in quibus vera circumcisio præputii servatur in carne. Qui autem non obscœnis desideriis, vel sensibus hæreticis, et blasphemis assertionibus, mœchatur, sed fidei puritatem in conscientia custodit, corde circumcisus est: et de eo dici potest: \fk Beati mundo corde Matth. 5, \ft etc. Circumcidantur manus, ne mala faciant, pedes, ne in malum currant: visus, ne illicita concupiscat; gustus, ut ad gloriam Dei manducet et bibat; odoratus, ut Christi odorem capiat, et operibus misericordiæ odorem suavitatis spargat. Singula quoque membra, si in officiis Deo serviant, circumcisa sunt. Si ultra præscriptam legem luxurient, incircumcisa. HIERON.-STRAB. Quæri solet quomodo feminæ salvabantur, quæ non circumcidebantur? Fide scilicet et hostiarum oblatione, sicut ante circumcisionem viri sancti mundabantur unde: \fk Fide purificans corda eorum. \f*

GEN 17:24 Removed trailing space in v~: Abraham nonaginta et novem erat annorum quando circumcidit carnem præputii sui.

GEN 17:25 Removed trailing space in v~: Et Ismaël filius tredecim annos impleverat tempore circumcisionis suæ.

GEN 17:26 Removed trailing space in v~: Eadem die circumcisus est Abraham et Ismaël filius ejus:

GEN 17:27 Removed trailing space in v~: et omnes viri domus illius, tam vernaculi, quam emptitii et alienigenæ pariter circumcisi sunt.

GEN 18:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 18:0 Removed trailing space in c: 18

GEN 18:1 Removed trailing space in v~: Apparuit autem ei Dominus in convalle Mambre sedenti in ostio tabernaculi sui in ipso fervore diei.\f + \fr 18.1 \fk Apparuit autem ei Dominus in convalle Mambre. \ft ISID. in Gen. Abraham triplicem figuram gerit: primam, Salvatoris, qui relicta cognatione venit in mundum; alteram, Patris, quia Filium unicum immolavit; tertiam quæ in hoc loco apparet, sanctorum qui adventum Christi cum gaudio susceperunt. Tabernaculum Abrahæ Hierusalem significat, ubi pro tempore prophetæ et apostoli habitaverunt, et Christus adveniens a credentibus exceptus, ab incredulis in ligno suspensus est.\f*

GEN 18:2 Removed trailing space in v~: Cumque elevasset oculos, apparuerunt ei tres viri stantes prope eum: quos cum vidisset, cucurrit in occursum eorum de ostio tabernaculi, et adoravit in terram.\f + \fr 18.2 \fk Tres viri. \ft Tres viri Christi pronuntiant adventum, quem duo angeli comitantur, Moses secundum quosdam, et Elias; unus legislator, qui in lege adventum Domini indicavit: alter, qui in fine venturus est, secundum adventum Christi nuntiaturus, et Evangelium ejus prædicaturus. Unde transfigurato Domino in monte cum eo videntur. \fk Tres vidit, et unum adoravit, \ft Salvatorem scilicet ostendens, cujus adventum præstolabatur. Unde: \fk Abraham vidit diem meum et gavisus est Joan. 8. \ft Prævidit enim mysterium futuri sacramenti. Unde pedes eorum lavit, ut in fine mundi purificationem lavacri futuram monstraret; pedes enim novissima significant. \fk Quos cum vidisset. \ft GREG., lib. IX Moral., c. 51 Moraliter. Abraham tribus angelis occurrit, quia vir et dominus domus, scilicet spiritualis intellectus, debet in cognitione Trinitatis claustra carnis excedere, et quasi habitationis infimæ januam exire. Cura carnis, quam Sara significat, foris ad jactantiam non appareat, sed post tergum viri, id est, sub discretione spiritus, solis necessariis intenta, nesciat procaciter detegi, sed verecunde moderari. Ibid., lib. 28, c. 4. Abraham non potuisset angelos videre, hospitio suscipere et cibos adhibere, nisi corpus ex ære assumpsissent: non enim apparerent, non cibos sumerent, nisi solidum corpus ex cœlesti elemento haberent. Nec mirum quod modo angeli, modo Dominus vocantur, quia angeli vocantur, qui exterius ministrant, et Dominus ostenditur, qui eis interius imperat.\f*

GEN 18:3 Removed trailing space in v~: Et dixit: Domine, si inveni gratiam in oculis tuis, ne transeas servum tuum:

GEN 18:4 Removed trailing space in v~: sed afferam pauxillum aquæ, et lavate pedes vestros, et requiescite sub arbore.\f + \fr 18.4 \fk Sed afferam. \ft Ad hospitalitatis officia revertitur, quæ etiam angelis exhiberi possunt, cum ex elementis corpoream formam assumunt: quod Abraham intelligens, deitatem in unitate adorabat, et dispensationi angelicæ in forma visibili ministrabat.\f*

GEN 18:5 Removed trailing space in v~: Ponamque buccellam panis, et confortate cor vestrum: postea transibitis: idcirco enim declinastis ad servum vestrum. Qui dixerunt: Fac ut locutus es.

GEN 18:6 Removed trailing space in v~: Festinavit Abraham in tabernaculum ad Saram, dixitque ei: Accelera, tria sata similæ commisce, et fac subcinericios panes.\f + \fr 18.6 \fk Tria sata. \ft Hæc in typum Ecclesiæ dicuntur, quæ de tribus mundi partibus in unitatem fidei congregata est, et quasi panis sine fermento igne Spiritus sancti decocta est. STRAB. Satum genus est mensuræ. Tria sata tres filios Nœ significant, ex quibus omne genus hominum disseminatum est. Significatur ergo Ecclesia, vel evangelica doctrina per totum mundum disseminanda, et in tribus mundi partibus, Asia, Africa et Europa, multiplicanda. \fk Tria sata, \ft de quibus Sara subcinericios panes facit, tres filios significant Nœ, ex quibus omne genus hominum natum est: qui divinæ Trinitati credentes aqua baptismatis per Saram, id est Ecclesiam, conspersi sunt, et in unum panem corporis Christi redacti. Hæc sunt tria sata farinæ, quæ mulier in Evangelio fermentavit: azymi sunt panes, quia sine fermento malitiæ, et angore [\fk Al., \ft rancore] nequitiæ, et fervore perversæ doctrinæ, oportet esse credentium unitatem. \fk Subcinericios. \ft Subcinericii sunt, ut per pœnitentiam delictorum Spiritus sancti vapore decocti, esca Deo acceptabilis efficiantur.\f*

GEN 18:7 Removed trailing space in v~: Ipse vero ad armentum cucurrit, et tulit inde vitulum tenerrimum et optimum, deditque puero: qui festinavit et coxit illum.\f + \fr 18.7 \fk Vitulum tenerrimum. \ft Vitulus tener et saginatus Christi corpus est, quod pro salute mundi ad arborem crucis immolatum est. Hic est vitulus qui prodigo filio occiditur.\f*

GEN 18:8 Removed trailing space in v~: Tulit quoque butyrum et lac, et vitulum quem coxerat, et posuit coram eis: ipse vero stabat juxta eos sub arbore.\f + \fr 18.8 \fk Butyrum et lac\ft cum carne vituli apposuit, quia lac veterem legem signat; unde I Cor. 3: \fk Lac potum dedi vobis, non escam, \ft etc. Tradiderat enim illis legis mandatum, quasi lac de duarum tabularum expressum uberibus, hoc est testamentum fidei, quia nondum poterant evangelicæ doctrinæ solidam escam sumere. Butyrum uberrimum et pinguissimum evangelicum est testimonium, quod velut oleum fidelibus in signum datur. Vitulum cum lacte et butyro apposuit, quia nec corpus Domini sine lacte legis, nec hoc sine Evangelio esse potest. Sub arbore autem sederunt in Dominicæ passionis signum, cujus prædicatores sunt.\f*

GEN 18:9 Removed trailing space in v~: Cumque comedissent, dixerunt ad eum: Ubi est Sara uxor tua? Ille respondit: Ecce in tabernaculo est.\f + \fr 18.9 \fk Ecce in tabernaculo est, \ft etc. STRAB. Abraham foris cum angelis, Sara in tabernaculo est: quia fortium et doctorum est aperte prædicare, exemplis instruere: infirmorum et insipientium, discere et subditos esse.\f*

GEN 18:10 Removed trailing space in v~: Cui dixit: Revertens veniam ad te tempore isto, vita comite, et habebit filium Sara uxor tua. Quo audito, Sara risit post ostium tabernaculi.\f + \fr 18.10 \fk Et habebit filium, \ft etc. Promittit Deus Saræ sterili filium, dicens: Circa hoc tempus veniam; non tempus, sed qualitatem sui adventus significat, quoniam per filium repromissum fidelis populus erat nasciturus. Unde Isa. LIV et Gal. 4: \fk Lætare sterilis, quæ non parturis, \ft etc. \fk Quo audito\ft , etc. AUG. Quæst in Gen. Arguitur Sara quia risit, et non Abraham, cum similiter riserit; quia illius risus admirationis fuit, hujus dubitationis, quod dijudicare potuit qui corda novit. Negat Sara se risisse cum Deum non possit latere, sed forte homines putabat. Abraham vero Deum intelligebat, sed humanitatis officia præbendo, quæ tantum infirmæ carni necessaria sunt; mirum est: nisi homines prius arbitratus est, sed in quibus Deum loqui intelligeret, quibusdam signis divinæ majestatis apparentibus: sicut in hominibus Deum apparuisse sæpe Scriptura testatur, sed postea angelos fuisse cognoverunt.\f*

GEN 18:11 Removed trailing space in v~: Erant autem ambo senes, provectæque ætatis, et desierant Saræ fieri muliebria.\f + \fr 18.11 \fk Erant autem, \ft etc. Seniorum ætas minor est quam senum, etsi senes appellentur seniores. Unde, secundum medicos, senior vir de muliere seniore filios facere non potest, etiamsi adhuc muliebria fluant. Secundum hoc Abraham miratur Dei potentiam de promissione filii, et hoc miraculum posuisse Apostolum accipere possumus. Emortuum enim corpus non omnino ad generationem erat, si mulier juvenilis ætatis fuisset: sed de provecta ætate generare non poterat: de Cethura enim postea generavit, quia juvencula fuit. Tradunt enim medici quia senex de femina provectioris ætatis etsi muliebria contingant ei generare non possit, de juvencula autem possit. Rursus mulier provectæ ætatis, etsi adhuc muliebria contingant ei, de seniore parere non potest, de juvene potest. Miraculum ergo fuit, quia uterque senex et provectæ ætatis, et desierant muliebria Saræ.\f*

GEN 18:12 Removed trailing space in v~: Quæ risit occulte dicens: Postquam consenui, et dominus meus vetulus est, voluptati operam dabo?\f + \fr 18.12 \fk Voluptati operam dabo? \ft etc. GREG. lib. IX Moral., c. 51 Cura carnis, etc., usque ad quid mens nostra aliud quam gaudium parit?\f*

GEN 18:13 Removed trailing space in v~: Dixit autem Dominus ad Abraham: Quare risit Sara, dicens: Num vere paritura sum anus?

GEN 18:14 Removed trailing space in v~: Numquid Deo quidquam est difficile? juxta condictum revertar ad te hoc eodem tempore, vita comite, et habebit Sara filium.

GEN 18:15 Removed trailing space in v~: Negavit Sara, dicens: Non risi, timore perterrita. Dominus autem: Non est, inquit, ita: sed risisti.\f + \fr 18.15 \fk Non risi\ft , etc. AMBR. Vel ideo negavit se risisse, quia ignoravit; ideo risit, quia prophetavit.\f*

GEN 18:16 Removed trailing space in v~: Cum ergo surrexissent inde viri, direxerunt oculos contra Sodomam: et Abraham simul gradiebatur, deducens eos.

GEN 18:17 Removed trailing space in v~: Dixitque Dominus: Num celare potero Abraham quæ gesturus sum:\f + \fr 18.17 \fk Num celare potero Abrahæ quæ gessurus sum. \ft Bene Dominus Abrahæ secreta sua committit, quem voluntatis suæ et secretorum fidelem exsecutorem cognovit; de quo ipse carne nasciturus erat \fk in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi II Cor. 2. \ft Promittit quoque Abrahæ non solum præmia, sed obedientiæ filiorum ejus justitiam, et circa eos promissa compleri. Rursumque promittitur Isaac, \fk in gentem magnam futurus, \ft et quod \fk in eo benedicentur omnes gentes terræ. \ft Quibus verbis duo illi promittuntur: gens Judæorum secundum carnem, et omnes gentes per fidem.\f*

GEN 18:18 Removed trailing space in v~: cum futurus sit in gentem magnam, ac robustissimam, et benedicendæ sint in illo omnes nationes terræ?

GEN 18:19 Removed trailing space in v~: Scio enim quod præcepturus sit filiis suis, et domui suæ post se ut custodiant viam Domini, et faciant judicium et justitiam: ut adducat Dominus propter Abraham omnia quæ locutus est ad eum.

GEN 18:20 Removed trailing space in v~: Dixit itaque Dominus: Clamor Sodomorum et Gomorrhæ multiplicatus est, et peccatum eorum aggravatum est nimis.\f + \fr 18.20 \fk Clamor Sodomorum et Gomorrhæ, \ft etc. AUG. Q. in Gen. Si hæc verba non dubitantis, sed irascentis et minantis accipiamus, nulla est quæstio. Humano enim more ad homines loquitur Deus, et ira ejus sine perturbatione est, quia immutabilis est. Sæpe autem sic minando dicimus: Videamus si non tibi facio, et si non potero tibi facere; vel sciam, id est experiar utrum non possim. Sed perturbatio non cadit in Deum. Mos autem humanæ locutionis est, cui Deus se coaptat, ut humanæ infirmitati conveniat. GREG. lib. V Moral., cap. 7 Peccatum vero cum voce, culpa est in actione. Peccatum vero cum clamore, culpa cum libertate.\f*

GEN 18:21 Removed trailing space in v~: Descendam, et videbo utrum clamorem qui venit ad me, opere compleverint; an non est ita, ut sciam.\f + \fr 18.21 \fk Descendam et videbo, \ft etc. GREG., Moral., c. 33 Mala hominum non ante credamus quam probemus. Et ecce per angelos ad cognoscenda mala descendit, et tanto crimine involutos inveniens, quasi patientiam prætermisit, et eos igne judicii ante judicii diem prævenit: qui cum tranquillitate judicat, ut majora crimina tarde credantur, et veraciter agnita citius puniantur. GREG., lib. I Reg., c. 178, tom. 1 Quo descenderet Deus, ut quæ essent facta cognosceret? Aut quod non is, qui ubique est, sciret? Sed ut nostræ ignorantiæ exemplum discretionis daret, quatenus debeamus mala gravia audita non credere, ipse se dicit ad cognoscendum descendere, de quo omnibus liquet quia et non descendens omnia sciret. HILAR., lib. 9, de Trin. Habemus nescientem Deum, quod tamen non nesciat. Nam cum peccata magna valde sciat esse, rursum descendit ut videat an consummati sunt; et si nondum consummati sunt, ut sciat: intelligimus eum non ea tunc scire, quia prius nesciat; sed tunc scire, quia tempus ad agendum sit. Nescire ergo Deum, non est ignorantiæ diminutio, sed temporis plenitudo.\f*

GEN 18:22 Removed trailing space in v~: Converteruntque se inde, et abierunt Sodomam: Abraham vero adhuc stabat coram Domino.

GEN 18:23 Removed trailing space in v~: Et appropinquans ait: Numquid perdes justum cum impio?

GEN 18:24 Removed trailing space in v~: si fuerint quinquaginta justi in civitate, peribunt simul? et non parces loco illi propter quinquaginta justos, si fuerint in eo?\f + \fr 18.24 \fk Si fuerint quinquaginta justi, \ft etc. ISID. Quinquagenarius numerus, a quo usque ad decem descendit, pœnitentiam significat. Unde et quinquagesimus psalmus pœnitentialis est. Si ergo converterentur, salvarentur. Sed cum Deus aspicit delinquentes nolle ad pœnitentiam converti, illico ardorem immoderatæ luxuriæ igne gehennæ compescit. Usque ad decem justos non perire Sodomam dixit, quia si in quolibet per decem præceptorum custodiam Christi nomen inveniatur, non per ibit. Denarii enim numeri figura et crucem Christi significat.\f*

GEN 18:25 Removed trailing space in v~: Absit a te ut rem hanc facias, et occidas justum cum impio, fiatque justus sicut impius, non est hoc tuum: qui judicas omnem terram, nequaquam facies judicium hoc.

GEN 18:26 Removed trailing space in v~: Dixitque Dominus ad eum: Si invenero Sodomis quinquaginta justos in medio civitatis, dimittam omni loco propter eos.

GEN 18:27 Removed trailing space in v~: Respondensque Abraham, ait: Quia semel cœpi, loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et cinis.\f + \fr 18.27 \fk Loquar ad Dominum, \ft etc. GREG. lib. XVIII Moral., c. 33 Mystice. Sancti quanto magis divinitatis interna prospiciunt, tanto magis se nihil esse conspiciunt. Nusquam legitur Abraham se cinerem et pulverem professum esse, nisi cum meruit Dei locutionem habere. Et ait: \fk Loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis, \ft etc. Fortasse enim aliquid se esse crederet, si veram essentiam, quæ super ipsum est, non sensisset. Unde et David exclamat: \fk Memento, Domine, quoniam pulvis sum Psal. 10, \ft etc. Moraliter. Quosdam per tumorem sensus non elevat, sed per misericordiæ opera; quidam dum se terrenis abundare conspiciunt, veras divitias non requirunt, et æternum regnum non amant, quia temporalia sufficere putant. Non est ergo sensus in crimine, sed affectus. Cuncta enim quæ Deus condidit bona sunt. Sed qui bonis male utitur, hic agit ut per edacitatis ingluviem eo, quo vivere debuit, pane moriatur. Pauper ad requiem Lazarus venerat, superbum divitem cruciabant tormenta Luc. 16: dives tamen Abraham fuerat, qui Lazarum in sinu tenebat. Ait tamen: \fk Loquar ad Dominum meum cum sim pulvis et cinis, \ft etc. Quid divitias suas æstimabat, qui seipsum pulverem cineremque putabat? Aperte cernimus in quo loco se posuerat, qui se pulverem et cinerem, etiam cum Deo loqueretur, æstimabat. Qua ergo pœna feriendi sunt, qui ad summa non proficiunt et de minimis se extollunt?\f*

GEN 18:28 Removed trailing space in v~: Quid si minus quinquaginta justis quinque fuerint? delebis, propter quadraginta quinque, universam urbem? Et ait: Non delebo, si invenero ibi quadraginta quinque.\f + \fr 18.28 \fk Quinque fuerint. \ft Quinque civitates igneis imbribus combustæ. Omnes enim qui quinque corporis sensus libidinose tractaverunt, futuro incendio sunt cremandi. \fk Quid si inventi, \ft etc. ALC. Non necesse est hoc de omni loco accipere. De Sodomis autem potuit dici, quia sciebat Deus nec decem esse ibi, et ideo sic respondebatur Abrahæ ad exaggerationem iniquitatis Sodomorum \fk Decem. \ft Denarius crucem Christi designat quia X littera, qua denarius exprimitur, in figura crucis formatur. \fk Dixit. \ft Sciebat enim nec unum ibi esse præter Lot; ad exaggerandam iniquitatem hoc dicitur, sicut apud Jeremiam: \fk Videte si inveniatis hominem facientem justitiam \ft Jer. 5; quasi: Invenite vel unum, et parco eis.\f*

GEN 18:29 Removed trailing space in v~: Rursumque locutus est ad eum: Sin autem quadraginta ibi inventi fuerint, quid facies? Ait: Non percutiam propter quadraginta.

GEN 18:30 Removed trailing space in v~: Ne quæso, inquit, indigneris, Domine, si loquar: quid si ibi inventi fuerint triginta? Respondit: Non faciam, si invenero ibi triginta.

GEN 18:31 Removed trailing space in v~: Quia semel, ait, cœpi loquar ad Dominum meum: quid si ibi inventi fuerint viginti? Ait: Non interficiam propter viginti.

GEN 18:32 Removed trailing space in v~: Obsecro, inquit, ne irascaris, Domine, si loquar adhuc semel: quid si inventi fuerint ibi decem? Et dixit: Non delebo propter decem.

GEN 18:33 Removed trailing space in v~: Abiitque Dominus, postquam cessavit loqui ad Abraham: et ille reversus est in locum suum.

GEN 19:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 19:0 Removed trailing space in c: 19

GEN 19:1 Removed trailing space in v~: Veneruntque duo angeli Sodomam vespere, et sedente Lot in foribus civitatis. Qui cum vidisset eos, surrexit, et ivit obviam eis: adoravitque pronus in terram,\f + \fr 19.1 \fk Veneruntque duo angeli, \ft etc. Notandum quod tres angeli numero impari Abrahæ apparent, quia numero impari Deus gaudet. Sodomam venerunt pari numero, id est duo, qui numerus primus ab unitate recedit, et princeps est alteritatis, quasi femineam figurans mollitiem. Venerunt in \fk vespere, \ft quia jam Sodomitis occubuerat sol justitiæ. \fk Qui cum vidisset, \ft etc. Dum occurrit Lot et adorat, angelos videtur intelligere; dum ad refectionem corporis invitat, homines videtur putare. Sic de his et de illis qui Abrahæ apparuerunt idem intelligendum est. Ex hoc autem loco Scripturæ et multis aliis commendatur virtus hospitalitatis. Unde Paulus Heb. 13: \fk Hospitalitatem nolite oblivisci: per hanc enim placuerunt quidam Deo, angelis hospitio receptis. \ft Glossa Græca. Notandum ubi beneficia Dei explicantur, Deum adesse; ubi vero supplicia exercentur, angelos mitti; ut sciamus Deo benefacere, jucundum et placitum Deo proprie esse ulcisci vero Deo ingratum esse.\f*

GEN 19:2 Removed trailing space in v~: et dixit: Obsecro, domini, declinate in domum pueri vestri, et manete ibi: lavate pedes vestros, et mane proficiscemini in viam vestram. Qui dixerunt: Minime, sed in platea manebimus.\f + \fr 19.2 \fk Lavate. \ft Quod hospitibus solet fieri, ut affectus terreno pulvere sordidati, et acedia, et pusillanimitate, tanquam pulverulentis squaloribus, emundentur. Unde in monasteriis pro venientibus de via oratio celebratur.\f*

GEN 19:3 Removed trailing space in v~: Compulit illos oppido ut diverterent ad eum: ingressisque domum illius fecit convivium, et coxit azyma, et comederunt.\f + \fr 19.3 \fk Compulit illos. \ft ALC. Angeli quasi coacti domum Lot ingrediuntur, ut charitas ipsius tentata et probata remuneraretur, et ut ostenderetur quantum esset hospitalitatis bonum. Hospitalem domum ingressi sunt, et hospitem liberaverunt; clausas hospitibus domos ignis ingressus peccatores perdidit.\f*

GEN 19:4 Removed trailing space in v~: Prius autem quam irent cubitum, viri civitatis vallaverunt domum a puero usque ad senem, omnis populus simul.

GEN 19:5 Removed trailing space in v~: Vocaveruntque Lot, et dixerunt ei: Ubi sunt viri qui introierunt ad te nocte? educ illos huc, ut cognoscamus eos.

GEN 19:6 Removed trailing space in v~: Egressus ad eos Lot, post tergum occludens ostium, ait:

GEN 19:7 Removed trailing space in v~: Nolite, quæso, fratres mei, nolite malum hoc facere.

GEN 19:8 Removed trailing space in v~: Habeo duas filias, quæ necdum cognoverunt virum: educam eas ad vos, et abutimini eis sicut vobis placuerit, dummodo viris istis nihil mali faciatis, quia ingressi sunt sub umbra culminis mei.\f + \fr 19.8 \fk Habeo duas filias. \ft AUG., Q. in Gen. Utrum admittenda sit compensatio flagitiorum, vel quorumlibet peccatorum, ut faciamus mala, ne fiant graviora: an perturbationi Lot, non sit consilio tribuendum, merito quæritur? et nimirum periculosissime hæc compensatio admittitur. Si autem perturbatio mentis fuerit, nullo modo est imitanda.\f*

GEN 19:9 Removed trailing space in v~: At illi dixerunt: Recede illuc. Et rursus: Ingressus es, inquiunt, ut advena; numquid ut judices? te ergo ipsum magis quam hos affligemus. Vimque faciebant Lot vehementissime: jamque prope erat ut effringerent fores.

GEN 19:10 Removed trailing space in v~: Et ecce miserunt manum viri, et introduxerunt ad se Lot, clauseruntque ostium:\f + \fr 19.10 \fk Et introduxerunt ad se Lot. \ft GREG., l. VI Moral., cap. 16 Malis adversantibus intra domum Lot reducitur et munitur: quia quisque justus pravorum insidias sustinens, ad mentem revertitur, et manet interritus. Sodomitæ in domo Lot ostium invenire nequeunt: quia corruptores mentium contra vitam justi nullum reprehensionis aditum inveniunt. Percussi cæcitate quasi domum circumeunt, quia invidentes facta et dicta perscrutantur. Sed quia de vita justi, fortis et laudabilis actio ubique obviat, errantes parietem palpant.\f*

GEN 19:11 Removed trailing space in v~: et eos, qui foris erant, percusserunt cæcitate a minimo usque ad maximum, ita ut ostium invenire non possent.\f + \fr 19.11 \fk Percusseruntque cæcitate. \ft AUG. ubi supra. Græce, id est, \fk avidentia, \ft si possit dici, quæ faciat non videri, non omnia, sed quod non est opus. Quomodo enim deficerent quærendo ostium, si cæcitate percussi essent, ut nihil viderent? sua enim calamitate turbati, nihil ulterius requirerent. Hac percussi erant, qui Eliseum quærebant, et qui Christum post resurrectionem cum ipso ambulantes non cognoscebant.\f*

GEN 19:12 Removed trailing space in v~: Dixerunt autem ad Lot: Habes hic quempiam tuorum? generum, aut filios, aut filias, omnes, qui tui sunt, educ de urbe hac:

GEN 19:13 Removed trailing space in v~: delebimus enim locum istum, eo quod increverit clamor eorum coram Domino, qui misit nos ut perdamus illos.

GEN 19:14 Removed trailing space in v~: Egressus itaque Lot, locutus est ad generos suos qui accepturi erant filias ejus, et dixit: Surgite, egredimini de loco isto: quia delebit Dominus civitatem hanc. Et visus est eis quasi ludens loqui.\f + \fr 19.14 \fk Egressus, \ft etc. HIER., in Q. Hebr. In sequentibus filiæ Lot virgines fuisse leguntur; et ipse ad Sodomitas dixit: \fk Ecce duæ filiæ meæ quæ non cognoverunt virum, \ft etc. Nunc autem dicitur habuisse generos. Sed quidam arbitrantur eas quæ viros habuerunt in Sodomis perisse, et quæ virginet erant cum patre exisse. Sed Hebraica veritas habet. \fk Egressus est Lot, et locutus est ad sponsos qui accepturi erant filias ejus: \ft virgines ergo filiæ necdum fuerant matrimonio copulatæ.\f*

GEN 19:15 Removed trailing space in v~: Cumque esset mane, cogebant eum angeli, dicentes: Surge, tolle uxorem tuam, et duas filias quas habes: ne et tu pariter pereas in scelere civitatis.\f + \fr 19.15 \fk Cumque esset mane, \ft etc. ISID. Mystice. Lot frater Abraham, justus et hospitalis in Sodomis, significat corpus Christi, quod in omnibus sanctis inter impios gemit, quorum factis non consentit, et a quorum permixtione liberabitur in fine sæculi, illis damnatis supplicio-ignis æterni\f*

GEN 19:16 Removed trailing space in v~: Dissimulante illo, apprehenderunt manum ejus, et manum uxoris, ac duarum filiarum ejus, eo quod parceret Dominus illi.

GEN 19:17 Removed trailing space in v~: Eduxeruntque eum, et posuerunt extra civitatem: ibique locuti sunt ad eum, dicentes: Salva animam tuam: noli respicere post tergum, nec stes in omni circa regione: sed in monte salvum te fac, ne et tu simul pereas.\f + \fr 19.17 \fk In monte. \ft STRAB. Moraliter. Mons altitudinem virtutum significat, ad quam angelus hortatur, secundum illud Marci 19. \fk Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quæ habes, \ft etc. Qui vero viderit se non posse conscendere, melius est ut in Segor, id est in parvula remaneat, contentus laicali et communi vita, quam montem virtutis arripiat et ad sæcularia redeat. Virginitas altus mons est ad quam angelus hortatur: si quis videt se non posse conscendere, maneat in Segor, id est in legitimo conjugio, quia melius est mediocri bono uti, quam per abrupta libidinis præcipitari. Unde I Cor. 7: \fk Propter fornicationem unusquisque uxorem habeat. \fk Nec possum in monte: \ft scilicet perturbatus non credebat Domino, quem in angelis agno scebat, sicut perturbatus filias prostituebat.\f*

GEN 19:18 Removed trailing space in v~: Dixitque Lot ad eos: Quæso, domine mi,

GEN 19:19 Removed trailing space in v~: quia invenit servus tuus gratiam coram te, et magnificasti misericordiam tuam quam fecisti mecum, ut salvares animam meam, nec possum in monte salvari, ne forte apprehendat me malum, et moriar:

GEN 19:20 Removed trailing space in v~: est civitas hæc juxta, ad quam possum fugere, parva, et salvabor in ea: numquid non modica est, et vivet anima mea?\f + \fr 19.20 \fk Est civitas, \ft etc. ISID. Allegorice. Sodoma interpretatur \fk cæcitas, \ft et exprimit mundana desideria: altitudo montium, speculatio perfectorum. Sed quia multi mundi illecebras fugiunt, tamen in actione positi contemplationis apicem subire nequeunt, exivit Lot a Sodomis, sed ad montana non pervenit. Unde Lot ait: \fk Est civitas hæc juxta, \ft etc. \fk Juxta\ft dicitur, et tamen ad salutem tuta, quia activa vita nec a mundi curis ex toto discreta, nec a gaudio æternæ salutis est aliena. \fk Ad quam possum, \ft etc. Qui ad contemplativam ascendere non sufficiunt, ad activam vitam confugiunt, in qua salvantur. GREG., Past. 3, 28 \fk Moral. \ft Ardentem Sodomam fugere, etc., \fk uque ad\ft unde ad Lot dicitur:\f*

GEN 19:21 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eum: Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas, ut non subvertam urbem pro qua locutus es.\f + \fr 19.21 \fk Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas, \ft quia cum Deo oratio funditur, talis vita conjugii non damnatur; unde I Cor. 7: \fk Nolite fraudare invicem, \ft etc.\f*

GEN 19:22 Removed trailing space in v~: Festina, et salvare ibi: quia non potero facere quidquam donec ingrediaris illuc. Idcirco vocatum est nomen urbis illius Segor.

GEN 19:23 Removed trailing space in v~: Sol egressus est super terram, et Lot ingressus est Segor.

GEN 19:24 Removed trailing space in v~: Igitur Dominus pluit super Sodomam et Gomorrham sulphur et ignem a Domino de cælo:\f + \fr 19.24 \fk Igitur Dominus pluit super Sodomam, \ft etc. GREG. Sulphur, fetor carnis, ignis, ardor carnalis desiderii; cum Dominus carnis scelera punire decrevisset, qualitate ultionis innotuit macula criminis. Sulphur enim fetet, ignis ardet; qui ergo ad perversa desideria carnis fetore arserant, jure sulphure et igne perierunt, ut ex justa pœna discerent quod injusto desiderio fecissent. STRAB. Notandum quia primos peccatores aqua diluvii exterminavit, qui similiter offenderant Deum concupiscentia carnis. Sodomitæ vero graviori supplicio, ignis scilicet et sulphuris diluvio, perierunt. Licet enim illi mensuram excederent, quasi naturaliter peccabant; isti vero contra naturam: ideo gravissimi supplicii exemplo damnati sunt.\f*

GEN 19:25 Removed trailing space in v~: et subvertit civitates has, et omnem circa regionem, universos habitatores urbium, et cuncta terræ virentia.\f + \fr 19.25 \fk Universos habitatores. \ft ALC. Infantes cum parentibus in Sodomis cremati sunt, ne posset adverti impiissimum facinus Sodomitarum, si de origine eorum aliquod remaneret vestigium. Et provisum est illis, ne diu viventes sequerentur exempla patrum et gravius punirentur. Parentes quoque tam pro se quam pro eis rei sunt. Mors enim filiorum crimen est parentum. Ideo futuri sunt accusatores eorum. Est etiam qualecunque beneficium, non reum esse, qui gloriosus non est; prodest enim pauperem non esse, qui rex esse non potest.\f*

GEN 19:26 Removed trailing space in v~: Respiciensque uxor ejus post se, versa est in statuam salis.\f + \fr 19.26 \fk Respiciensque uxor ejus. \ft ISID. Mystice. Uxor, eorum genus figurat qui gratia vocati retro aspiciunt, et ad ea quæ reliquerant redire contendunt; de quibus dicitur Luc. 9: \fk Nemo ponens manum in aratro, et respiciens retro, aptus est regno Dei. \ft Ideo prohibetur illis retro aspicere. In quo ostenditur non esse redeundum ad veterem vitam, his qui per gratiam sunt regenerati, si ultimum cupiunt evadere incendium; uxor retrospiciens in salem versa est, exemplum facta scilicet, et condimentum unde alii saliantur. Unde Christus ait Luc. 17: \fk Mementote uxoris Lot, \ft ut nos scilicet tanquam sale condiret, ne negligentes essemus, sed prudenter caveremus.\f*

GEN 19:27 Removed trailing space in v~: Abraham autem consurgens mane, ubi steterat prius cum Domino,

GEN 19:28 Removed trailing space in v~: intuitus est Sodomam et Gomorrham, et universam terram regionis illius: viditque ascendentem favillam de terra quasi fornacis fumum.

GEN 19:29 Removed trailing space in v~: Cum enim subverteret Deus civitates regionis illius, recordatus Abrahæ, liberavit Lot de subversione urbium in quibus habitaverat.\f + \fr 19.29 \fk Cum enim subverteret, \ft etc. Innuit Scriptura magis meritis Abrahæ Deum liberasse Lot, ut intelligamus justum esse dictum, quodammodo, maxime quia colebat unum verumque Deum, et comparatione Sodomorum, inter quos vivens ad simile scelus flecti non potuit. \fk Recordatus est Abrahæ. \ft Patet meritis Abrahæ Lot fuisse liberatum, quem Scriptura appellat justum. Et sciendum quia justus erat, non sicut Abraham, sed comparatione Sodomitarum.\f*

GEN 19:30 Removed trailing space in v~: Ascenditque Lot de Segor, et mansit in monte, duæ quoque filiæ ejus cum eo (timuerat enim manere in Segor) et mansit in spelunca ipse, et duæ filiæ ejus cum eo.\f + \fr 19.30 \fk Ascenditque, \ft etc. Sic conjugati de humilitate activæ vitæ aliquando ascendunt ad altitudinem contemplativæ. \fk Ascenditque Lot de Segor, \ft etc. HIER. in Q. Hebr., tom. 3 Quæritur cur cum primum montis fugæ Segor prætulerit, etc., usque ad ambigere non debuit.\f*

GEN 19:31 Removed trailing space in v~: Dixitque major ad minorem: Pater noster senex est, et nullus virorum remansit in terra, qui possit ingredi ad nos juxta morem universæ terræ.\f + \fr 19.31 \fk Dixitque major ad minorem, \ft etc. Quod pro excusatione dicitur filiarum, quia genus humanum defecisse putaverunt, ideoque cum patre accubuerunt. Non autem excusat patrem quod sequitur, \fk et nescivit quod dormissent cum eo; \ft appungunt enim desuper Hebræi obelo, quasi superfluum, quasi incredibile sit, quia rerum natura non capiat coire quempiam nescientem. STRAB. Lot inexcusabilis est, primo quia angelo non credidit; deinde quia inebriatus est, et fuit peccatum causa peccati. HIERON. Sic prava suggestio et delectatio, ut incestæ mulieres, insidiantur continentibus, ut accepta occasione, torpentes vino fallaciæ imbuant, et a statu rectitudinis quasi ignorantes dejiciant.\f*

GEN 19:32 Removed trailing space in v~: Veni, inebriemus eum vino, dormiamusque cum eo, ut servare possimus ex patre nostro semen.\f + \fr 19.32 \fk Veni, inebriemus, \ft etc. ALC. Didicerant duæ filiæ Lot consummationem mundi futuram per ignem: sed, tanquam puellæ non perfectæ, neque sciebant quod, Sodomitis igne vastatis, multum spatium integrum remaneret; et suspicatæ sunt tale aliquid factum, quale in temporibus Nœ audierant, et ad reparandum genus humanum superstites se esse cum patre. Et quamvis grande crimen concubitus patris, gravior videbatur impietas, si servata castitate spem posteritatis delerent. Ideo consilium ineunt, et patris mœstitiam vel rigorem vino molliunt, et singulis singulæ noctibus suscipiunt ab ignorante conceptum, nec repetunt.\f*

GEN 19:33 Removed trailing space in v~: Dederunt itaque patri suo bibere vinum nocte illa. Et ingressa est major, dormivitque cum patre; at ille non sensit, nec quando accubuit filia, nec quando surrexit.\f + \fr 19.33 \fk Dederunt, \ft etc. ISID. Lot in hoc loco legem significat, quia quidam ex illa procreati, et sub illa positi, male intelligendo quodam modo se inebriant; eamque non legitime utendo, infidelitatis opera pariunt. Bona est enim lex, si quis ea legitime utatur.\f*

GEN 19:34 Removed trailing space in v~: Altera quoque die dixit major ad minorem: Ecce dormivi heri cum patre meo, demus ei bibere vinum etiam hac nocte, et dormies cum eo, ut salvemus semen de patre nostro.

GEN 19:35 Removed trailing space in v~: Dederunt etiam et illa nocte patri suo bibere vinum, ingressaque minor filia, dormivit cum eo: et ne tunc quidem sensit quando concubuerit, vel quando illa surrexerit.

GEN 19:36 Removed trailing space in v~: Conceperunt ergo duæ filiæ Lot de patre suo.\f + \fr 19.36 \fk Conceperunt ergo, \ft etc. HIER. Moab interpretatur \fk ex patre, \ft et totum nomen etymologiam habet. Ammon vero, cujus quasi causa nominis redditur, \fk filius generis mei, \ft sive, ut melius est in Hebræo, \fk benammi\ft id est \fk filius populi mei, \ft sic derivatur, ut ex parte sensus nominis, ex parte ipse sit sermo. Ammon enim, a quo Ammonitæ, vocatur \fk populus meus. \f*

GEN 19:36 Found footnote ending with space in \v~: Conceperunt ergo duæ filiæ Lot de patre suo.\f + \fr 19.36 \fk Conceperunt ergo, \ft etc. HIER. Moab interpretatur \fk ex patre, \ft et totum nomen etymologiam habet. Ammon vero, cujus quasi causa nominis redditur, \fk filius generis mei, \ft sive, ut melius est in Hebræo, \fk benammi\ft id est \fk filius populi mei, \ft sic derivatur, ut ex parte sensus nominis, ex parte ipse sit sermo. Ammon enim, a quo Ammonitæ, vocatur \fk populus meus. \f*

GEN 19:37 Removed trailing space in v~: Peperitque major filium, et vocavit nomen ejus Moab: ipse est pater Moabitarum usque in præsentem diem.\f + \fr 19.37 \fk Vocavit nomen ejus Moab, \ft etc. THEOD. Videtur hæc impudentior, quæ suum incestum ad posteros quoque transmittere voluit. Moab enim \fk de patre\ft significat: altera verecundior, quæ filio nomen indidit, Benammi, id est \fk filius populi mei. \f*

GEN 19:37 Found footnote ending with space in \v~: Peperitque major filium, et vocavit nomen ejus Moab: ipse est pater Moabitarum usque in præsentem diem.\f + \fr 19.37 \fk Vocavit nomen ejus Moab, \ft etc. THEOD. Videtur hæc impudentior, quæ suum incestum ad posteros quoque transmittere voluit. Moab enim \fk de patre\ft significat: altera verecundior, quæ filio nomen indidit, Benammi, id est \fk filius populi mei. \f*

GEN 19:38 Removed trailing space in v~: Minor quoque peperit filium, et vocavit nomen ejus Ammon, id est, Filius populi mei: ipse est pater Ammonitarum usque hodie.

GEN 20:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 20:0 Removed trailing space in c: 20

GEN 20:1 Removed trailing space in v~: Profectus inde Abraham in terram australem, habitavit inter Cades et Sur: et peregrinatus est in Geraris.\f + \fr 20.1 \fk Profectus inde, \ft etc. Cades, \fk fons judicii; \ft Sur, \fk angustia; \ft quibus figuratur patientia.\f*

GEN 20:2 Removed trailing space in v~: Dixitque de Sara uxore suo: Soror mea est. Misit ergo Abimelech rex Geraræ, et tulit eam.\f + \fr 20.2 \fk Dixitque de Sara, \ft etc. AUG. Quæri solet quomodo in illa ætate Abraham pro Saræ pulchritudine periclitari timuerit: sed formæ illius vis miranda est, quæ adhuc amari poterat. \fk Dixitque de Sara, \ft etc. ISID., in Gen., tom. 6 Tacuit uxorem, dixit sororem, ne ipse occideretur, et illa captiva ab alienigenis possideretur, certus quod a Deo inviolata servaretur, sicut apud Pharaonem, etc., usque ad \fk Nolite vocare patrem super terram, unus est enim Pater vester qui in cœlis est. \fk Dixitque, \ft etc. AUG. Quod dicitur Abimelech pro Sara, \fk Et peperci tibi ne peccares in me, \ft advertendum est Deum fecisse, quando admonuit uxorem esse Abrahæ, quam putabat sororem. Et notandum quod in Deum peccatur, cum talia committuntur quæ putant homines vel non esse peccata, vel levia haberi tanquam in carne peccata.\f*

GEN 20:3 Removed trailing space in v~: Venit autem Deus ad Abimelech per somnium nocte, et ait illi: En morieris propter mulierem quam tulisti: habet enim virum.

GEN 20:4 Removed trailing space in v~: Abimelech vero non tetigerat eam, et ait: Domine, num gentem ignorantem et justam interficies?

GEN 20:5 Removed trailing space in v~: nonne ipse dixit mihi: Soror mea est: et ipsa ait: Frater meus est? In simplicitate cordis mei, et munditia manuum mearum feci hoc.

GEN 20:6 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eum Deus: Et ego scio quod simplici corde feceris: et ideo custodivi te ne peccares in me, et non dimisi ut tangeres eam.

GEN 20:7 Removed trailing space in v~: Nunc ergo redde viro suo uxorem, quia propheta est: et orabit pro te, et vives: si autem nolueris reddere, scito quod morte morieris tu, et omnia quæ tua sunt.\f + \fr 20.7 \fk Orabit pro te, \ft etc. CHRYSOST., hom. 45 in Gen. Scias autem quod illius preces tibi vitam præbebunt.\f*

GEN 20:8 Removed trailing space in v~: Statimque de nocte consurgens Abimelech, vocavit omnes servos suos: et locutus est universa verba hæc in auribus eorum, timueruntque omnes viri valde.

GEN 20:9 Removed trailing space in v~: Vocavit autem Abimelech etiam Abraham, et dixit ei: Quid fecisti nobis? quid peccavimus in te, quia induxisti super me et super regnum meum peccatum grande? quæ non debuisti facere, fecisti nobis.

GEN 20:10 Removed trailing space in v~: Rursumque expostulans, ait: Quid vidisti, ut hoc faceres?

GEN 20:11 Removed trailing space in v~: Respondit Abraham: Cogitavi mecum, dicens: Forsitan non est timor Dei in loco isto: et interficient me propter uxorem meam:

GEN 20:12 Removed trailing space in v~: alias autem et vere soror mea est, filia patris mei, et non filia matris meæ, et duxi eam in uxorem.\f + \fr 20.12 \fk Alias autem, \ft etc. HIERON. Quoniam in Hebræo habetur \fk vegam\ft id est, etiam vere \fk soror mea est, filia patris mei, sed non filia matris meæ, \ft et sonat magis quod soror Abrahæ fuerit. In excusationem dicimus nondum tales nuptias lege prohibitas. \fk Filia patris. \ft Alia translatio, apertius, \fk a patre, et non ex matre; \ft erat enim filia Aran fratris Abrahæ, soror Lot.\f*

GEN 20:13 Removed trailing space in v~: Postquam autem eduxit me Deus de domo patris mei, dixi ad eam: Hanc misericordiam facies mecum: in omni loco, ad quem ingrediemur, dices quod frater tuus sim.\f + \fr 20.13 \fk Postquam autem eduxit me Deus de domo patris mei, dixi ad eam, \ft etc. Postquam sermo Dei repulsus est a Judæa, omnes fideles sunt Christi fratres et sorores; unde Matth. 12: \fk Quicunque fecerit voluntatem Patris mei, qui in cœlis est, ipse frater meus, et soror, et mater. \f*

GEN 20:13 Found footnote ending with space in \v~: Postquam autem eduxit me Deus de domo patris mei, dixi ad eam: Hanc misericordiam facies mecum: in omni loco, ad quem ingrediemur, dices quod frater tuus sim.\f + \fr 20.13 \fk Postquam autem eduxit me Deus de domo patris mei, dixi ad eam, \ft etc. Postquam sermo Dei repulsus est a Judæa, omnes fideles sunt Christi fratres et sorores; unde Matth. 12: \fk Quicunque fecerit voluntatem Patris mei, qui in cœlis est, ipse frater meus, et soror, et mater. \f*

GEN 20:14 Removed trailing space in v~: Tulit igitur Abimelech oves et boves, et servos et ancillas, et dedit Abraham: reddiditque illi Saram uxorem suam,\f + \fr 20.14 \fk Tulit igitur. \ft Allegorice Abraham significat Christum, Sara Ecclesiam. Abraham honoratur propter Saræ pulchritudinem, et Christus propter Ecclesiam; unde psal. LXVII: \fk Mirabilis Deus in sanctis suis. \ft Habebat Sara virum, sed latebat; habet Ecclesia Christum qui in sæculo non videtur, in cœlo receptus.\f*

GEN 20:15 Removed trailing space in v~: et ait: Terra coram vobis est, ubicumque tibi placuerit habita.\f + \fr 20.15 \fk Ubicunque tibi, \ft etc. Qui aliquando terrore principum credere distulerant, eisdem jubentibus ad Ecclesiam, quæ Christi soror et uxor est, sese contulerunt, et per omnes mundi partes gloriam Christi et Ecclesiæ dilataverunt.\f*

GEN 20:16 Removed trailing space in v~: Saræ autem dixit: Ecce mille argenteos dedi fratri tuo, hoc erit tibi in velamen oculorum ad omnes qui tecum sunt, et quocumque perrexeris: mementoque te deprehensam.\f + \fr 20.16 \fk Mille argenteos, \ft etc. Quasi jocando loquitur: quia illa dixit fratrem suum esse qui maritus erat, et hortatur ut in posterum hoc meminerit, ne deinceps simile improperium deprehensa incurrat. Mille argentei dantur Christo, cum eloquentes doctores mundi de gentili conversatione ad fidem Christi tenendam et prædicandam assumuntur. Millenarius enim ex denario quadratus, stabilem et solidam designat evangelicæ prædicationis doctrinam.\f*

GEN 20:17 Removed trailing space in v~: Orante autem Abraham, sanavit Deus Abimelech et uxorem, ancillasque ejus, et pepererunt:\f + \fr 20.17 \fk Orante autem. \ft Orante Filio Patrem, sanatur infecunditas mundanorum, et principum, et subditorum populorum.\f*

GEN 20:18 Removed trailing space in v~: concluserat enim Dominus omnem vulvam domus Abimelech propter Saram uxorem Abrahæ.

GEN 21:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 21:0 Removed trailing space in c: 21

GEN 21:1 Removed trailing space in v~: Visitavit autem Dominus Saram, sicut promiserat: et implevit quæ locutus est.\f + \fr 21.1 \fk Visitavit autem Deus Saram, \ft etc. Circumcisionis figura multiformis est. Signaculum enim est secundum Apostolum justitiæ fidei, Abrahæ et semini ejus, et judicium castigandi eos qui ad hoc semen et fidem pertinerent; et prophetia nascitur de hoc semine Salvatoris, qui nos in præsenti per baptismum ab omni peccato mundaret, et in futuro post resurrectionem ab omni mortis corruptione liberaret. Octonarius autem resurrectionis gloriæ convenit: Dominus enim octavo die, id est post septimam sabbati resurrexit; et nos post sex ætates hujus sæculi, et septimam sabbati, id est, quietem animarum, quæ interim in alia vita geritur, quasi octavo tempore resurgemus, ab omnibus carnalibus concupiscentiæ corruptionibus et vitiis in quibus luxuria maxime regnat exspoliati.\f*

GEN 21:2 Removed trailing space in v~: Concepitque et peperit filium in senectute sua, tempore quo prædixerat ei Deus.

GEN 21:3 Removed trailing space in v~: Vocavitque Abraham nomen filii sui, quem genuit ei Sara, Isaac:

GEN 21:4 Removed trailing space in v~: et circumcidit eum octavo die, sicut præceperat ei Deus,\f + \fr 21.4 \fk Circumcidit\ft etc. STRAB. Circumcisio cum ob multas causas præcepta sit, specialiter figuram Christi prætendit, qui nos per baptismum veteri homine exuit, et in futuro post resurrectionem circumcidet omnem mortalitatem et corruptionem. Quod autem octavo die circumcisus est Isaac, designatur octava sæculi ætas, quando generaliter resurrectio sanctorum celebrabitur.\f*

GEN 21:5 Removed trailing space in v~: cum centum esset annorum: hac quippe ætate patris, natus est Isaac.

GEN 21:6 Removed trailing space in v~: Dixitque Sara: Risum fecit mihi Deus: quicumque audierit, corridebit mihi.

GEN 21:7 Removed trailing space in v~: Rursumque ait: Quis auditurus crederet Abraham quod Sara lactaret filium, quem peperit ei jam seni?

GEN 21:8 Removed trailing space in v~: Crevit igitur puer, et ablactatus est: fecitque Abraham grande convivium in die ablactationis ejus.\f + \fr 21.8 \fk Crevit igitur puer, \ft etc. Crescit, qui ascensiones in corde disponens, ad solidum doctrinæ cibum pervenit. Unde cresce, et manducabis me. \fk Crevit, \ft etc. AUG. Nec in die nativitatis, nec in die circumcisionis filii sui, sed in die ablactationis convivium fecit: quia debet magnum esse gaudium spiritualis ætatis, quando talis factus est homo qui pascatur solido cibo, eis simile quibus dicitur I Cor. 3: \fk Lac vobis potum dedi, non escam. \f*

GEN 21:8 Found footnote ending with space in \v~: Crevit igitur puer, et ablactatus est: fecitque Abraham grande convivium in die ablactationis ejus.\f + \fr 21.8 \fk Crevit igitur puer, \ft etc. Crescit, qui ascensiones in corde disponens, ad solidum doctrinæ cibum pervenit. Unde cresce, et manducabis me. \fk Crevit, \ft etc. AUG. Nec in die nativitatis, nec in die circumcisionis filii sui, sed in die ablactationis convivium fecit: quia debet magnum esse gaudium spiritualis ætatis, quando talis factus est homo qui pascatur solido cibo, eis simile quibus dicitur I Cor. 3: \fk Lac vobis potum dedi, non escam. \f*

GEN 21:9 Removed trailing space in v~: Cumque vidisset Sara filium Agar Ægyptiæ ludentem cum Isaac filio suo, dixit ad Abraham:\f + \fr 21.9 \fk Cumque vidisset Sara. \ft etc. HIER. Dupliciter hoc exponitur: vel quod idolis ludos fecerit, juxta illud Exod. 32: \fk Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere. \ft Vel quod adversum Isaac, quasi majoris ætatis loco, sibi primogenita vindicaverit; quod Sara audiens non tulit.\f*

GEN 21:10 Removed trailing space in v~: Ejice ancillam hanc, et filium ejus: non enim erit hæres filius ancillæ cum filio meo Isaac.\f + \fr 21.10 \fk Ejice ancillam hanc, \ft etc. BED., c. 21; ISID., c. 17, in Gen. Quæritur cur antea Sara voluit de ancilla filium suscipere, aut cur cum matre eum nunc jubet expelli? Quod non facit zelo accensa, sed prophetiæ mysterio compulsa. Agar enim, secundum Apostolum, in servitutem genuit carnalem populum; Sara vero spiritualem et liberum, qua libertate Christus nos liberavit. Significabatur ergo hoc mysterio, priorem populum in servitute generatum non manere in domo Saræ, id est Ecclesiæ, in æternum, nec esse hæredem vel consortem Christianorum, nec cum filio nobili, id est populo fideli, regnum gloriæ possidere.\f*

GEN 21:11 Removed trailing space in v~: Dure accepit hoc Abraham pro filio suo.\f + \fr 21.11 \fk Dure accepit, \ft etc. AUG. Quæritur quare contristatus sit Abraham, cum hæc prophetia fuerit, quam ipse magis quam Sara noscere debuit: sed ex revelatione hoc dixit Sara, quod sibi prius fuerat revelatum. Ille vero paterno affectu commotus est, cui Dominus postea revelavit. Vel forte ambo prius nescierunt quid esset, et per Saram nescientem prophetizatum est cum muliebri animo mota est propter ancillæ superbiam.\f*

GEN 21:12 Removed trailing space in v~: Cui dixit Deus: Non tibi videatur asperum super puero, et super ancilla tua: omnia quæ dixerit tibi Sara, audi vocem ejus: quia in Isaac vocabitur tibi semen.

GEN 21:13 Removed trailing space in v~: Sed et filium ancillæ faciam in gentem magnam, quia semen tuum est.\f + \fr 21.13 \fk Quia semen tuum. \ft AUG. Notandum quod et Ismæl a Deo semen Abrahæ dictus est, quod Apostolus ait Rom. 9: \fk Non filii carnis, sed filii promissionis æstimabuntur in semine. \ft Sed hoc proprie ad Isaac pertinet, qui non filius carnis, sed promissionis, et semen spirituale ex promissione est, non ex carne.\f*

GEN 21:14 Removed trailing space in v~: Surrexit itaque Abraham mane, et tollens panem et utrem aquæ, imposuit scapulæ ejus, tradiditque puerum, et dimisit eam. Quæ cum abiisset, errabat in solitudine Bersabee.\f + \fr 21.14 \fk Tollens panem. \ft etc. ALC. EX BEDA, c. 21 Cum ergo Abraham ejiceret Agar, tollens panem, ideo humeris imposuit, etc. usque ad quia quidam de populo sub umbra ligni crucis refugium petituri sunt. \fk Sumpsit panem et utrem aquæ. \ft AUG. Q. in Gen. tom. 3 Quæritur quomodo imposuit in humeris puerum tam grandem? Nam qui fuerat antequam esset natus Isaac, tredecim annorum circumcisus, cum esset Abraham nonaginta novem, et natus sit Isaac centenario patre; ludebat autem Ismæl cum Isaac quando Sara commota est, utique cum puero grandiusculo, qui jam fuerat ablactatus: profecto plus quam sedecim annorum fuit quando cum matre expulsus est. Sed ut hoc quod cum parvulo lusit, per recapitulationem dictum accipiamus, antequam ablactaretur Isaac; etiam sic amplius quam tredecim annorum puer humeris matris non potuit imponi; sed subaudiendum est, dedit puerum suum, etc. \fk Imposuit scapulæ ejus. \ft HIER. in Q. Hebr. Quando Isaac natus est, tredecim annorum erat Ismæl, et post ablactationem ejus cum matre expellitur. Apud Hebræos varia opinio est, aliis asserentibus quinto anno ablactationis tempus ejus statutum, aliis duodecimo. Nos igitur, ut breviorem eligamus ætatem, post decem et octo annos supputamus Ismælem ejectum cum matre, nec convenire jam adolescentem matris sedisse cervicibus. Verum est autem illud Hebrææ linguæ idioma, quod omnis filius ad comparationem parentum infans vocetur et parvulus. Romæ quoque usque hodie omnes filii infantes vocantur.\f*

GEN 21:15 Removed trailing space in v~: Cumque consumpta esset aqua in utre, abjecit puerum subter unam arborum, quæ ibi erant.\f + \fr 21.15 \fk Abjecit puerum. \ft etc. HIER. Quod sequitur: \fk Et projecit puerum subter unam abietem, et abiens sedit contra longe quasi jactus sagittæ. \ft Dixit enim: Non videbo mortem parvuli mei, et sedit contra eum; et statim jungitur. Exclamavitque puer et flevit; et audivit Dominus vocem pueri de cœlo, ubi erat, et dixit angelus ad Agar: Nullum moveat. In Hebræo enim prius hoc scriptum est: \fk Non videbo mortem pueri mei. \ft Ita consequenter legitur, quod Agar sederit contra puerum, et levaverit vocem, et fleverit, et exaudierit Deus vocem parvuli. Flente enim matre et mortem filii præstolante, Deus exaudivit puerum, quem pollicitus erat futurum in gentem magnam. Mater enim non suam mortem, sed filii deplorat. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Quæritur quomodo mater, etc., usque ad sicut sæpe faciunt cujuslibet ætatis ambulantes.\f*

GEN 21:16 Removed trailing space in v~: Et abiit, seditque e regione procul quantum potest arcus jacere: dixit enim: Non videbo morientem puerum: et sedens contra, levavit vocem suam et flevit.

GEN 21:17 Removed trailing space in v~: Exaudivit autem Deus vocem pueri: vocavitque angelus Dei Agar de cælo, dicens: Quid agis Agar? noli timere: exaudivit enim Deus vocem pueri de loco in quo est.\f + \fr 21.17 \fk Exaudivit autem. \ft BED. et ISID. ubi supra. Puer exclamat plorans, et Deus exaudivit; et monstrante angelo, illa fontem aspicit, et pro illis dicitur qui ad Christum convertuntur, et deflentes peccata exaudiuntur, apertis oculis cordis vident fontem aquæ, id est, Christum, qui ait Joan. VII \fk Qui sitit, veniat ad me et bibat. \ft Angelus Eliam significat, per quem populus crediturus est. Unde Malach. 4: \fk Ecce ego mittam vobis Eliam, qui convertat corda patrum in filios. \fk Angelus Domini. \ft ISID. Quod eum qui loquitur ad Agar, prius angelum, postea Dominum Scriptura pronuntiat, Filium Dei fuisse credendum est, qui per legem et prophetas locutus est, qui per obedientiam paternæ voluntatis angelus vocatur, secundum naturam Deus.\f*

GEN 21:18 Removed trailing space in v~: Surge, tolle puerum, et tene manum illius: quia in gentem magnam faciam eum.

GEN 21:19 Removed trailing space in v~: Aperuitque oculos ejus Deus: quæ videns puteum aquæ, abiit, et implevit utrem, deditque puero bibere.

GEN 21:20 Removed trailing space in v~: Et fuit cum eo: qui crevit, et moratus est in solitudine, factusque est juvenis sagittarius.

GEN 21:21 Removed trailing space in v~: Habitavitque in deserto Pharan, et accepit illi mater sua uxorem de terra Ægypti.

GEN 21:22 Removed trailing space in v~: Eodem tempore dixit Abimelech, et Phicol princeps exercitus ejus, ad Abraham: Deus tecum est in universis quæ agis.\f + \fr 21.22 \fk Eodem tempore. \ft AUG. ubi supra. Quæri potest quando cum Abimelech pactum fecit Abraham, etc., usque ad quem illa nesciret.\f*

GEN 21:23 Removed trailing space in v~: Jura ergo per Deum, ne noceas mihi, et posteris meis, stirpique meæ: sed juxta misericordiam, quam feci tibi, facies mihi, et terræ in qua versatus es advena.\f + \fr 21.23 \fk Jura ergo, \ft etc. Sæpe qui foris sunt, fidelium conversatione inducti eisdem desiderant sociari, et eorum exemplis ad melius informari, ut et sibi consulant et proximorum saluti.\f*

GEN 21:24 Removed trailing space in v~: Dixitque Abraham: Ego jurabo.

GEN 21:25 Removed trailing space in v~: Et increpavit Abimelech propter puteum aquæ quem vi abstulerunt servi ejus.

GEN 21:26 Removed trailing space in v~: Responditque Abimelech: Nescivi quis fecerit hanc rem: sed et tu non indicasti mihi, et ego non audivi præter hodie.

GEN 21:27 Removed trailing space in v~: Tulit itaque Abraham oves et boves, et dedit Abimelech: percusseruntque ambo fœdus.

GEN 21:28 Removed trailing space in v~: Et statuit Abraham septem agnas gregis seorsum.

GEN 21:29 Removed trailing space in v~: Cui dixit Abimelech: Quid sibi volunt septem agnæ istæ, quas stare fecisti seorsum?

GEN 21:30 Removed trailing space in v~: At ille: Septem, inquit, agnas accipies de manu mea: ut sint mihi in testimonium, quoniam ego fodi puteum istum.

GEN 21:31 Removed trailing space in v~: Idcirco vocatus est locus ille Bersabee: quia ibi uterque juravit.\f + \fr 21.31 \fk Idcirco vocatus est, \ft etc. Duplex causa est cur appellatus sit in Hebræo \fk Bersabee: \ft vel quia septem agnas accepit Abimelech de manu Abrahæ. Septem enim dicuntur \fk sabee, \ft vel quia ibi juraverunt, \fk sabaa\ft enim significat \fk juramentum. \ft Si autem hanc causam supra hoc nomen legimus, per prolepsim dictum est; sicut Bethel, et Galgala, quæ, antequam haberent hæc vocabula, aliter vocabantur. Notandum ex prioribus et præsenti loco quod Isaac non sit natus ad quercum Mambre. \fk Alon\ft Hebraice Latine quercus ut in Hebræo habetur, sed in Geraris, ubi Bersabee usque hodie oppidum est, quæ provincia ante non grande tempus ex divisione præsidum Palæstinæ \fk Salutaris\ft dicta est. Unde habitavit Abraham in terra Palæstinorum diebus multis.\f*

GEN 21:32 Removed trailing space in v~: Et inierunt fœdus pro puteo juramenti.

GEN 21:33 Removed trailing space in v~: Surrexit autem Abimelech, et Phicol princeps exercitus ejus, reversique sunt in terram Palæstinorum. Abraham vero plantavit nemus in Bersabee, et invocavit ibi nomen Domini Dei æterni.\f + \fr 21.33 \fk Abraham vero, \ft etc. AUG. Abraham sicut Stephanus dicit non acceperat hæreditatem ibi, nec spatium pedis. Sed intelligenda est hæreditas, quam Deus gratis daturus erat, non pretio empta. Intelligitur autem spatium circa puteum ad illud emptionis spatium quo fuerant septem agnæ datæ, quando Abimelech et Abraham sibi juraverunt.\f*

GEN 21:34 Removed trailing space in v~: Et fuit colonus terræ Palæstinorum diebus multis.

GEN 22:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 22:0 Removed trailing space in c: 22

GEN 22:1 Removed trailing space in v~: Quæ postquam gesta sunt, tentavit Deus Abraham, et dixit ad eum: Abraham, Abraham. At ille respondit: Adsum.\f + \fr 22.1 \fk Quæ postquam, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 Jacobus dicit quod neminem tentat Deus; sed usualiter, tentare, pro eo quod est pro are, dicimus. Jacobus autem dicit de ea tentatione, qua quisque peccato [\fk Al., \ft peccator] implicatur. Unde I Thess. 1: \fk Ne forte tentaverit vos is qui tentat. \ft Alibi enim scriptum est Deut. 13: \fk Tentat vos Deus vester, ut sciat si diligatis eum, id est, vos scire faciat. \ft Vires enim dilectionis suæ homo ignorat, nisi experimento cognoscat.\f*

GEN 22:2 Removed trailing space in v~: Ait illi: Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis, Isaac, et vade in terram visionis, atque ibi offeres eum in holocaustum super unum montium quem monstravero tibi.\f + \fr 22.2 \fk Tolle filium, \ft etc. ALC. in Gen., tom. 1 Non statim jussus est Abraham filium occidere, sed triduo ad immolandum ducere, ut longitudine temporis tentatio augeretur. Per triduum enim, crescentibus curis, paterna viscera cruciantur, et prolixo spatio pater filium intuetur, cibum cum eo sumit, tot noctibus pendet puer in amplexu patris, cubat in gremio, et per singula momenta in paterno affectu dolor occidendi filii cumulatur. \fk Quem diligis, \ft etc. BEDA in Gen., c. 22 De charitatis admonitione et nominis recordatione tentatio cumulatur, et paternus affectus movetur in memoria promissionis, quia dictum est: \fk In Isaac vocabitur tibi semen, \ft tanquam si ille occideretur, tota spes promissionis frustraretur. \fk Vade in terram. \ft HIER. Q. Hebr., tom. 3 Aiunt Hebræi hunc montem esse in quo postea templum ædificatum est in area ornæ Jebusæi. Unde 2, Par. 3: \fk Cœperunt ædificare templum mense secundo, secunda die mensis, in monte Moria, \ft qui idcirco \fk illuminans\ft interpretatur et \fk lucens, \ft quia ibi est \fk debir\ft id est oraculum Dei, et spiritus qui homines docet veritatem et prophetias inspirat.\f*

GEN 22:3 Removed trailing space in v~: Igitur Abraham de nocte consurgens, stravit asinum suum, ducens secum duos juvenes, et Isaac filium suum: cumque concidisset ligna in holocaustum, abiit ad locum quem præceperat ei Deus.\f + \fr 22.3 \fk Asinum suum ducens, \ft etc. ISID. in Gen., c. 18 Asinus insensatam stultitiam Judæorum significat, quæ portabat omnia sacramenta et nesciebat.\f*

GEN 22:4 Removed trailing space in v~: Die autem tertio, elevatis oculis, vidit locum procul:\f + \fr 22.4 \fk Die autem tertio. \ft HIER. ubi supra. Notandum quia de Geraris usque ad montem Moria, id est sedem templi, iter trium dierum sit: et Abraham illuc die tertio pervenisse dicitur. Male ergo putant Abraham illo tempore habitasse apud quercum Mambre, cum ad montem Moria vix unius diei plenum iter sit. Triduum quo venerunt ad locum sacrificii, tres ætates significat, ante legem, ab Abraham usque ad Mosen; sub lege, a Mose usque ad Joannem; inde usque ad Dominum; et quidquid restat, tertius dies est gratiæ, in qua tertia ætate sacrificium completum est Christi.\f*

GEN 22:5 Removed trailing space in v~: dixitque ad pueros suos: Expectate hic cum asino: ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos.\f + \fr 22.5 \fk Exspectate hic, \ft etc. ISID. ubi supra. Audi Apostolum: \fk Cæcitas ex parte contingit in Isræl, \ft hoc est, \fk cum asino, \ft ut \fk plenitudo gentium intraret, \ft hoc est, \fk postquam adoraverimus. \ft Ubi sacrificium crucis per gentes fuerit prædicatum, hoc est, \fk ubi plenitudo gentium intraverit, revertemur ad vos, \ft hoc est, \fk et sic omnis Isræl salvus fiet. \ft Duo servi dimissi, nec perducti ad locum sacrificii, Judæi sunt qui, serviliter viventes et carnaliter sapientes, non intellexerunt humilitatem et passionem Christi. Duo quidem, quia in duas partes dividendi, quod factum est peccante Salomone, quando divisus est populus loco regni, non errore impietatis, quibus dicitur Jer. 3: \fk adversatrix Isræl, et prævaricatrix Juda. \fk Ego et puer, \ft etc. ALC. Indubitanti animo mactare filium volebat. Laudandus in constantia offerendi et in fide suscitandi. Sciebat enim certissime Deum fallere non posse, et licet puer occideretur, promissionem tamen Dei salvam permanere. Unde Apostolus Hebr. 11: \fk Fide Abraham non hæ sitavit, cum unicum offerret, in quo acceperat repromissionem, credens quia et a mortuis potens est suscitare Deus. \fk Dixit Abraham. \ft ISID. ubi supra. Abraham, unicum filium ducens ad immolandum, Deum Patrem significat. Abraham senex filium suscepit, Deus autem non senescit, sed promissio de Christo quodammodo senuerat, quando natus est. Inchoavit ab Adam, quando dictum est: \fk Erunt duo in carne una\ft Gen. 2; et completa est sexta ætate sæculi. Senectus Saræ in plebe Dei, hoc est, in multitudine prophetarum, hoc idem significat quia in fine temporum ex plebe sanctarum animarum natus est Christus. Sterilitas ejus significat quod in hoc sæculo spe salvi facti sumus, et in Christo, tanquam in Isaac, omnes nati sumus, quem partum Ecclesiæ [\fk Al., \ft Ecclesia] in fine temporum non natura, sed gratia procreavit. Abraham ergo Deum Patrem significat, Isaac Christum. Sicut enim Abraham unicum et dilectum filium victimam Deo obtulit, sic Deus Pater unigenitum Filium pro nobis tradidit. Et sicut Isaac ligna portabat, quibus imponendus erat, sic Christus crucem, in qua figendus erat.\f*

GEN 22:6 Removed trailing space in v~: Tulit quoque ligna holocausti, et imposuit super Isaac filium suum: ipse vero portabat in manibus ignem et gladium. Cumque duo pergerent simul,

GEN 22:7 Removed trailing space in v~: dixit Isaac patri suo: Pater mi. At ille respondit: Quid vis, fili? Ecce, inquit, ignis et ligna: ubi est victima holocausti?

GEN 22:8 Removed trailing space in v~: Dixit autem Abraham: Deus providebit sibi victimam holocausti, fili mi. Pergebant ergo pariter.

GEN 22:9 Removed trailing space in v~: Et venerunt ad locum quem ostenderat ei Deus, in quo ædificavit altare, et desuper ligna composuit; cumque alligasset Isaac filium suum, posuit eum in altare super struem lignorum.\f + \fr 22.9 \fk Cumque alligasset, \ft etc. ISID. ubi supra. Isaac ligatis pedibus altari superponitur, et Christus cruci affigitur. Sed quod figuratum est per Isaac, translatum est ad arietem, quia Christus ovis. Ipse enim filius, quia natus; aries, quia immolatus. In vepribus hæret aries, crux cornua habet. Si enim duo ligna compingantur, crucis species redditur. Unde Habac. 3: \fk Cornua in manibus ejus. \ft Cornibus ergo hærens aries, Christus crucifixus est. Vepres autem spinæ: spinæ iniquæ, quæ Dominum suspenderunt. Inter spinas enim peccatorum suspensus est. Unde Jer.: \fk Spinis peccatorum suorum circumdedit me populus hic Jer. 38\ft Alii hunc arietem in vepribus ligatum, Christum ante immolationem spinis coronatum intelligunt.\f*

GEN 22:10 Removed trailing space in v~: Extenditque manum, et arripuit gladium, ut immolaret filium suum.

GEN 22:11 Removed trailing space in v~: Et ecce angelus Domini de cælo clamavit, dicens: Abraham, Abraham. Qui respondit: Adsum.

GEN 22:12 Removed trailing space in v~: Dixitque ei: Non extendas manum tuam super puerum, neque facias illi quidquam: nunc cognovi quod times Deum, et non pepercisti unigenito filio tuo propter me.\f + \fr 22.12 \fk Non peperceris, \ft etc. AUG. ubi supra. Nunquid non pepercit Abraham filio suo propter angelum? Sed in angelo figuratus est Dominus, qui Deus est et magni consilii angelus. Erat enim in angelo Deus, et ex ejus persona loquebatur. Hoc magis in sequentibus apparebit, cum dicitur: \fk Et vocavit angelus Domini Abraham secundo de cœlo, dicens: Per memetipsum juravi, dicit Dominus. \ft Non enim facile invenitur Christum Patrem dicere tanquam Dominum, præsertim ante incarnationem. Nam secundum carnem hoc congrue dicitur, secundum quam in psalmo II dicitur: \fk Dominus dixit ad me, \ft etc. Quod autem dictum est ibidem, c. 9: \fk Dixit Dominus Domino meo, \ft etc., ad prophetam hoc refertur qui loquitur; sicut illud: \fk Pluit Dominus a Domino, \ft id est, Dominus noster, scilicet Filius, a Domino nostro, Patre scilicet.\f*

GEN 22:13 Removed trailing space in v~: Levavit Abraham oculos suos, viditque post tergum arietem inter vepres hærentem cornibus, quem assumens obtulit holocaustum pro filio.\f + \fr 22.13 \fk Arietem. \ft ALC. \fk Historice. \ft Aries qui pro Isaac immolatus est, non putavimus, sed verus est. Ideo magis putatur angelum eum aliunde attulisse, quam ibi de terra post sex dierum opera Dominum procreasse. \fk Arietem inter vepres, \ft etc. HIER. in Quæst. Hebr. Aquila \fk veprem\ft vel \fk spinetum, \ft posuit, etc., usque ad quod ita Hebraice dicitur.\f*

GEN 22:14 Removed trailing space in v~: Appellavitque nomen loci illius, Dominus videt. Unde usque hodie dicitur: In monte Dominus videbit.\f + \fr 22.14 \fk Appellavitque nomen, \ft etc. HIER. ubi supra. Pro eo quod hic habetur, etc., usque ad per incarnationem scilicet.\f*

GEN 22:15 Removed trailing space in v~: Vocavit autem angelus Domini Abraham secundo de cælo, dicens:

GEN 22:16 Removed trailing space in v~: Per memetipsum juravi, dicit Dominus: quia fecisti hanc rem, et non pepercisti filio tuo unigenito propter me:

GEN 22:17 Removed trailing space in v~: benedicam tibi, et multiplicabo semen tuum sicut stellas cæli, et velut arenam quæ est in littore maris: possidebit semen tuum portas inimicorum suorum,

GEN 22:18 Removed trailing space in v~: et benedicentur in semine tuo omnes gentes terræ, quia obedisti voci meæ.

GEN 22:19 Removed trailing space in v~: Reversus est Abraham ad pueros suos, abieruntque Bersabee simul, et habitavit ibi.

GEN 22:20 Removed trailing space in v~: His ita gestis, nuntiatum est Abrahæ quod Melcha quoque genuisset filios Nachor fratri suo:\f + \fr 22.20 \fk Melcha. \ft HIER. ubi supra. De Melcha uxore Nachor, etc., usque ad et in ipso nomine legitur in Isaia.\f*

GEN 22:21 Removed trailing space in v~: Hus primogenitum, et Buz fratrem ejus, et Camuel patrem Syrorum,

GEN 22:22 Removed trailing space in v~: et Cased, et Azau, Pheldas quoque et Jedlaph,

GEN 22:23 Removed trailing space in v~: ac Bathuel, de quo nata est Rebecca: octo istos genuit Melcha, Nachor fratri Abrahæ.

GEN 22:24 Removed trailing space in v~: Concubina vero illius, nomine Roma, peperit Tabee, et Gaham, et Thahas, et Maacha.

GEN 23:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 23:0 Removed trailing space in c: 23

GEN 23:1 Removed trailing space in v~: Vixit autem Sara centum viginti septem annis.\f + \fr 23.1 \fk Vixit autem Sara, \ft etc. \fk Et mortua est in civitate Arbee, \ft etc. HIER. in Quæst. Hebr. Quæ est in valle: hoc in authenticis libris non habetur, etc., usque ad sicut in libro Josue aperte demonstratur.\f*

GEN 23:2 Removed trailing space in v~: Et mortua est in civitate Arbee, quæ est Hebron, in terra Chanaan: venitque Abraham ut plangeret et fleret eam.

GEN 23:3 Removed trailing space in v~: Cumque surrexisset ab officio funeris, locutus est ad filios Heth, dicens:

GEN 23:4 Removed trailing space in v~: Advena sum et peregrinus apud vos: date mihi jus sepulchri vobiscum, ut sepeliam mortuum meum.

GEN 23:5 Removed trailing space in v~: Responderunt filii Heth, dicentes:

GEN 23:6 Removed trailing space in v~: Audi nos, domine: princeps Dei es apud nos: in electis sepulchris nostris sepeli mortuum tuum, nullusque te prohibere poterit quin in monumento ejus sepelias mortuum tuum.

GEN 23:7 Removed trailing space in v~: Surrexit Abraham, et adoravit populum terræ, filios videlicet Heth:\f + \fr 23.7 \fk Surrexit Abraham, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen. Quæritur quomodo Abraham adoravit populum terræ, etc., usque ad et ideo adorator corrigendus erat.\f*

GEN 23:8 Removed trailing space in v~: dixitque ad eos: Si placet animæ vestræ ut sepeliam mortuum meum, audite me, et intercedite pro me apud Ephron filium Seor:

GEN 23:9 Removed trailing space in v~: ut det mihi speluncam duplicem, quam habet in extrema parte agri sui: pecunia digna tradat eam mihi coram vobis in possessionem sepulchri.

GEN 23:10 Removed trailing space in v~: Habitabat autem Ephron in medio filiorum Heth. Responditque Ephron ad Abraham, cunctis audientibus qui ingrediebantur portam civitatis illius, dicens:

GEN 23:11 Removed trailing space in v~: Nequaquam ita fiat, domine mi, sed tu magis ausculta quod loquor. Agrum trado tibi, et speluncam quæ in eo est, præsentibus filiis populi mei; sepeli mortuum tuum.

GEN 23:12 Removed trailing space in v~: Adoravit Abraham coram populo terræ.

GEN 23:13 Removed trailing space in v~: Et locutus est ad Ephron circumstante plebe: Quæso ut audias me: dabo pecuniam pro agro: suscipe eam, et sic sepeliam mortuum meum in eo.

GEN 23:14 Removed trailing space in v~: Responditque Ephron:

GEN 23:15 Removed trailing space in v~: Domine mi, audi me: terra, quam postulas, quadringentis siclis argenti valet: istud est pretium inter me et te: sed quantum est hoc? sepeli mortuum tuum.

GEN 23:16 Removed trailing space in v~: Quod cum audisset Abraham, appendit pecuniam, quam Ephron postulaverat, audientibus filiis Heth, quadringentos siclos argenti probatæ monetæ publicæ.\f + \fr 23.16 \fk Quod cum audisset, \ft etc. HIER., de locis Hebr. In Hebræo, sicut posuimus, etc., usque ad cum etiam reprehendatur, qui invitus acceperit.\f*

GEN 23:17 Removed trailing space in v~: Confirmatusque est ager quondam Ephronis, in quo erat spelunca duplex, respiciens Mambre, tam ipse, quam spelunca, et omnes arbores ejus in cunctis terminis ejus per circuitum,\f + \fr 23.17 \fk Confirmatusque est ager, \ft etc. GREG., lib. VI Moral., c. 25 Innuit sepulcrum duplex, etc., usque ad vel propter operationis instantiam contemplanda postponit. \fk Spelunca. \ft Et circa eam ager arborosus ad sepeliendam Saram quadringentis siclis argenti per patriarcham a dominis terræ emitur: quia ad vacandum sapientiæ et studendum actioni, sub foliis mysticorum verborum, tanquam sub fructuosis arboribus, non aliter prædicatoribus quietus locus acquiritur, nisi per evangelicam doctrinam, argenti nitore fulgentem, terrenis potestatibus ab ipsis æterna beatitudo suadeatur. Quæ bene centenario quater ducto figuratur, quia a læva in dextram transfertur.\f*

GEN 23:18 Removed trailing space in v~: Abrahæ in possessionem, videntibus filiis Heth, et cunctis qui intrabant portam civitatis illius.

GEN 23:19 Removed trailing space in v~: Atque ita sepelivit Abraham Saram uxorem suam in spelunca agri duplici, quæ respiciebat Mambre. Hæc est Hebron in terra Chanaan.

GEN 23:20 Removed trailing space in v~: Et confirmatus est ager, et antrum quod erat in eo, Abrahæ in possessionem monumenti a filiis Heth.

GEN 24:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 24:0 Removed trailing space in c: 24

GEN 24:1 Removed trailing space in v~: Erat autem Abraham senex, dierumque multorum: et Dominus in cunctis benedixerat ei.\f + \fr 24.1 \fk Erat autem Abraham senex. Dixitque ad servum seniorem: Pone manum, \ft etc. GREG. Manum sub femore jubet ponere, et per Deum cœli jurare, quia illius caro per illud membrum descensura erat, qui filius Abrahæ esset ex humanitate, et divinus ex divinitate; quasi dicat: Tange Filium meum, et jura per Deum meum. Verumtamen non super femur, sed sub femore manum ponere jubet, quia inde descensurus erat, qui homo, sed super homines esset; unde dignum non fuit ut manum super femur poneret, quia nulla caro super illam est.\f*

GEN 24:2 Removed trailing space in v~: Dixitque ad servum seniorem domus suæ, qui præerat omnibus quæ habebat: Pone manum tuam subter femur meum,

GEN 24:3 Removed trailing space in v~: ut adjurem te per Dominum Deum cæli et terræ, ut non accipias uxorem filio meo de filiabus Chananæorum, inter quos habito:\f + \fr 24.3 \fk Ut non accipias. \ft GREG. Allegorice. Isaac de filiabus Chananæorum uxor prohibetur, quia Christo nullæ reproborum animæ conjunguntur. De cognatione uxor duci præcipitur, quia sola electorum Ecclesia Christo copulanda erat, quam ipse Unigenitus ex prædestinatione et præscientia jam extraneam non habebat. Puer qui ad uxorem deducendam mittitur, prophetarum et apostolorum, omniumque doctorum ordo est; qui dum verbum prædicationis faciunt, cujusque animæ quasi conjungendæ unigenito Filio provisores fiunt.\f*

GEN 24:4 Removed trailing space in v~: sed ad terram et cognationem meam proficiscaris et inde accipias uxorem filio meo Isaac.

GEN 24:5 Removed trailing space in v~: Respondit servus: Si noluerit mulier venire mecum in terram hanc, numquid reducere debeo filium tuum ad locum, de quo egressus es?

GEN 24:6 Removed trailing space in v~: Dixitque Abraham: Cave nequando reducas filium meum illuc.

GEN 24:7 Removed trailing space in v~: Dominus Deus cæli, qui tulit me de domo patris mei, et de terra nativitatis meæ, qui locutus est mihi, et juravit mihi, dicens: Semini tuo dabo terram hanc: ipse mittet angelum suum coram te, et accipies inde uxorem filio meo:

GEN 24:8 Removed trailing space in v~: sin autem mulier noluerit sequi te, non teneberis juramento: filium meum tantum ne reducas illuc.

GEN 24:9 Removed trailing space in v~: Posuit ergo servus manum sub femore Abraham domini sui, et juravit illi super sermone hoc.\f + \fr 24.9 \fk Posuit ergo, \ft etc. HIER. in Quæst. Hebr. Tradunt Hebræi quia in sanctificatione ejus, etc., usque ad et pondus tribulationis fortiter ferant, quod cameli significant.\f*

GEN 24:10 Removed trailing space in v~: Tulitque decem camelos de grege domini sui, et abiit, ex omnibus bonis ejus portans secum, profectusque perrexit in Mesopotamiam ad urbem Nachor.\f + \fr 24.10 \fk Ex omnibus bonis ejus, \ft etc. GREG. Quia his quæ de Domino loquuntur, in semetipsis virtutum divitias ostendunt, ut tanto citius ad sequendum Deum invitent, quanto suis auditoribus in seipsis monstrant quæ narrant.\f*

GEN 24:11 Removed trailing space in v~: Cumque camelos fecisset accumbere extra oppidum juxta puteum aquæ vespere, tempore quo solent mulieres egredi ad hauriendam aquam, dixit:\f + \fr 24.11 \fk Juxta puteum. \ft GREG. Juxta fontem stetit, et ex præfixa sententia, quæ esset eligenda proposuit, quia sancti prædicatores verba fluentia considerant. Unde colligunt quem vel quibus auditoribus fiduciam certitudinis assumant.\f*

GEN 24:12 Removed trailing space in v~: Domine Deus domini mei Abraham, occurre, obsecro, mihi hodie, et fac misericordiam cum domino meo Abraham.

GEN 24:13 Removed trailing space in v~: Ecce ego sto prope fontem aquæ, et filiæ habitatorum hujus civitatis egredientur ad hauriendam aquam.

GEN 24:14 Removed trailing space in v~: Igitur puella, cui ego dixero: Inclina hydriam tuam ut bibam: et illa responderit: Bibe, quin et camelis tuis dabo potum: ipsa est quam præparasti servo tuo Isaac: et per hoc intelligam quod feceris misericordiam cum domino meo.\f + \fr 24.14 \fk Igitur puella, \ft etc. AUG., Q. in Gen. Quærendum est quid differant illicitæ augurationes a petitione hac, etc., usque ad quo tentare Deum prohibetur. \fk Inclina hydriam tuam. \ft Humilia sæcularem facundiam ad hauriendum propheticum sermonem, ut voluntatem tuam persuasioni meæ inclinem.\f*

GEN 24:15 Removed trailing space in v~: Necdum intra se verba compleverat, et ecce Rebecca egrediebatur, filia Bathuel, filii Melchæ uxoris Nachor fratris Abraham, habens hydriam in scapula sua:

GEN 24:16 Removed trailing space in v~: puella decora nimis, virgoque pulcherrima, et incognita viro: descenderat autem ad fontem, et impleverat hydriam, ac revertebatur.

GEN 24:17 Removed trailing space in v~: Occurritque ei servus, et ait: Pauxillum aquæ mihi ad bibendum præbe de hydria tua.\f + \fr 24.17 \fk Occurritque ei servus, et ait: Pauxillum, \ft etc. GREG. Allegorice. Omnis prædicator animam auditoris sitit, ideo servus petit, Rebecca potum tribuit: quia electorum Ecclesia desiderio prædicatorum ex virtute suæ fidei satisfacit. Quæ enim Deum, quem audit, confitetur, prædicatori aquam refectionis et refrigerii offert. Et notandum quod hydriam ab humero inclinans posuit, quia illa confessio placida est quæ a bono opere procedit. Vel aquam præbuit, quia in eo quod credidit, vacua non remansit. Mox enim prædicavit quod audivit, et dicendo multos ex se prædicatores protulit. Aqua enim in hydria, scientia prædicationis in mensura. Studet enim non plus sapere quam oportet sapere. Hydria in ulna, mensura prædicationis in opere. Nec solum omnibus comitibus ejus, sed et camelis potum præbet, quia verbum vitæ non solum prudentibus, sed etiam stultis prædicatur. Rom. 1: \fk Sapientibus et insipientibus debitor sum. \ft Vel aqua etiam jumentis datur, cum cura carnis quomodo sit habenda disponitur, ut ex voluptate non impendatur, et ex necessitate non negetur; unde Rom. 13: \fk Carnis curam ne feceritis in desideriis; \ft et Ephes. 5: \fk Nemo enim unquam carnem suam odio habuit. \f*

GEN 24:17 Found footnote ending with space in \v~: Occurritque ei servus, et ait: Pauxillum aquæ mihi ad bibendum præbe de hydria tua.\f + \fr 24.17 \fk Occurritque ei servus, et ait: Pauxillum, \ft etc. GREG. Allegorice. Omnis prædicator animam auditoris sitit, ideo servus petit, Rebecca potum tribuit: quia electorum Ecclesia desiderio prædicatorum ex virtute suæ fidei satisfacit. Quæ enim Deum, quem audit, confitetur, prædicatori aquam refectionis et refrigerii offert. Et notandum quod hydriam ab humero inclinans posuit, quia illa confessio placida est quæ a bono opere procedit. Vel aquam præbuit, quia in eo quod credidit, vacua non remansit. Mox enim prædicavit quod audivit, et dicendo multos ex se prædicatores protulit. Aqua enim in hydria, scientia prædicationis in mensura. Studet enim non plus sapere quam oportet sapere. Hydria in ulna, mensura prædicationis in opere. Nec solum omnibus comitibus ejus, sed et camelis potum præbet, quia verbum vitæ non solum prudentibus, sed etiam stultis prædicatur. Rom. 1: \fk Sapientibus et insipientibus debitor sum. \ft Vel aqua etiam jumentis datur, cum cura carnis quomodo sit habenda disponitur, ut ex voluptate non impendatur, et ex necessitate non negetur; unde Rom. 13: \fk Carnis curam ne feceritis in desideriis; \ft et Ephes. 5: \fk Nemo enim unquam carnem suam odio habuit. \f*

GEN 24:18 Removed trailing space in v~: Quæ respondit: Bibe, domine mi: celeriterque deposuit hydriam super ulnam suam, et dedit ei potum.

GEN 24:19 Removed trailing space in v~: Cumque ille bibisset, adjecit: Quin et camelis tuis hauriam aquam, donec cuncti bibant.

GEN 24:20 Removed trailing space in v~: Effundensque hydriam in canalibus, recurrit ad puteum ut hauriret aquam: et haustam omnibus camelis dedit.

GEN 24:21 Removed trailing space in v~: Ipse autem contemplabatur eam tacitus, scire volens utrum prosperum iter suum fecisset Dominus, an non.

GEN 24:22 Removed trailing space in v~: Postquam autem biberunt cameli, protulit vir inaures aureas, appendentes siclos duos, et armillas totidem pondo siclorum decem.\f + \fr 24.22 \fk Protulit vir, \ft etc. HIER. \fk Beka\ft , quod hic pro didrachmate ponitur, semiuncia est: \fk Schekel\ft vero, qui Latine, sed corrupte, \fk siclus\ft dicitur, uncia. GREG. Quia prædicato: auditum Ecclesiæ per obedientiam, et manus per operationem exornat. Inaures duorum siclorum sunt, armillæ decem, quia prima virtus obedientiæ in charitate est, quæ dilectio Dei et proximi est; et bonum opus decalogi completione perficitur, ut cum bona agi cœperint, mala nulla agantur.\f*

GEN 24:23 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eam: Cujus es filia? indica mihi, est in domo patris tui locus ad manendum?

GEN 24:24 Removed trailing space in v~: Quæ respondit: Filia sum Bathuelis, filii Melchæ, quem peperit ipsi Nachor.

GEN 24:25 Removed trailing space in v~: Et addidit, dicens: Palearum quoque et fœni plurimum est apud nos, et locus spatiosus ad manendum.\f + \fr 24.25 \fk Palearum quoque. \ft Quia Ecclesia recipiens spiritualia, reddit prædicatoribus terrena stipendia; unde I Cor. 9: \fk Si vobis spiritualia seminavimus, magnum est si nos carnalia vestra metamus. \fk Locus spatiosus. \ft A priore populo naturæ legem se Ecclesia novisse monstravit, et prædicationem amplo charitatis gremio suscepit: doctori enim spatiosa mansio est, in corde auditoris latitudo charitatis; unde secundæ Corinth. sexto: \fk Non angustiamini in nobis, sed in visceribus vestris; \ft quasi suscipiendæ doctrinæ locum mentis dilatate, ad cogitanda carnalia coarctate.\f*

GEN 24:26 Removed trailing space in v~: Inclinavit se homo, et adoravit Dominum,

GEN 24:27 Removed trailing space in v~: dicens: Benedictus Dominus Deus domini mei Abraham, qui non abstulit misericordiam et veritatem suam a domino meo, et recto itinere me perduxit in domum fratris domini mei.

GEN 24:28 Removed trailing space in v~: Cucurrit itaque puella, et nuntiavit in domum matris suæ omnia quæ audierat.

GEN 24:29 Removed trailing space in v~: Habebat autem Rebecca fratrem nomine Laban, qui festinus egressus est ad hominem, ubi erat fons.\f + \fr 24.29 \fk Habebat, \ft etc. Quia carnales fidelibus conjuncti, dum spiritualia dona conspiciunt, admiratione suspensi, si non usque ad opera, tamen usque ad fidem suscipiendam prædicationem admittunt: dum enim bonos miraculis fulgere considerant, quæ de æternitate audiunt non recusant, quamvis Ecclesiam moribus non sequentes, in carnali operatione remaneant. \fk Habebat autem. \ft Quia sunt carnales fidelibus conjuncti, quorum familiaritate aliquando ad audiendum verbum prodeunt, et videntes dona Dei collata fidelibus mirantur, et verbum corde percipiunt, quod bonis moribus implere non satagunt.\f*

GEN 24:30 Removed trailing space in v~: Cumque vidisset inaures et armillas in manibus sororis suæ, et audisset cuncta verba referentis: Hæc locutus est mihi homo: venit ad virum qui stabat juxta camelos, et prope fontem aquæ:

GEN 24:31 Removed trailing space in v~: dixitque ad eum: Ingredere, benedicte Domini: cur foris stas? præparavi domum, et locum camelis.

GEN 24:32 Removed trailing space in v~: Et introduxit eum in hospitium: ac destravit camelos, deditque paleas et fœnum, et aquam ad lavandos pedes ejus, et virorum qui venerant cum eo.

GEN 24:33 Removed trailing space in v~: Et appositus est in conspectu ejus panis. Qui ait: Non comedam, donec loquar sermones meos. Respondit ei: Loquere.\f + \fr 24.33 \fk Non comedam. \ft Quia sunt qui doctores ex temporalibus stipendiis retinere parati sunt: sed illi nisi prius obtineant æterna, recipere nolunt. Si enim in animabus fructum non inveniunt, sumere stipendia corporibus contemnunt; pedes non lavant, quia laboris desideria nulla consolatione relevant.\f*

GEN 24:34 Removed trailing space in v~: At ille: Servus, inquit, Abraham sum:

GEN 24:35 Removed trailing space in v~: et Dominus benedixit domino meo valde, magnificatusque est: et dedit ei oves et boves, argentum et aurum, servos et ancillas, camelos et asinos.

GEN 24:36 Removed trailing space in v~: Et peperit Sara uxor domini mei filium domino meo in senectute sua, deditque illi omnia quæ habuerat.

GEN 24:37 Removed trailing space in v~: Et adjuravit me dominus meus, dicens: Non accipies uxorem filio meo de filiabus Chananæorum, in quorum terra habito:\f + \fr 24.37 \fk Et adjuravit, \ft etc. AUG. ubi supra. Sententia est eadem, verba non omnia, vel ipsa, vel ita dicta sunt; quod propter eos dicendum, qui evangelistas calumniantur quod in aliquibus verbis non omnino conveniunt, cum res et sententia eadem; hunc enim librum unus scripsit, qui ea quæ supra dixit, cum mandaret Abraham, vel reliqua ponere potuit, si ad rem pertinere judicaret: cum veritas narrationis non exigit, nisi ut rerum sententiarumque veritas sit, quibus voluntas propter quam intimandam verba fiunt satis appareat.\f*

GEN 24:38 Removed trailing space in v~: sed ad domum patris mei perges, et de cognatione mea accipies uxorem filio meo.

GEN 24:39 Removed trailing space in v~: Ego vero respondi domino meo: Quid si noluerit venire mecum mulier?

GEN 24:40 Removed trailing space in v~: Dominus, ait, in cujus conspectu ambulo, mittet angelum suum tecum, et diriget viam tuam: accipiesque uxorem filio meo de cognatione mea, et de domo patris mei.

GEN 24:41 Removed trailing space in v~: Innocens eris a maledictione mea, cum veneris ad propinquos meos, et non dederint tibi.

GEN 24:42 Removed trailing space in v~: Veni ergo hodie ad fontem aquæ, et dixi: Domine Deus domini mei Abraham, si direxisti viam meam, in qua nunc ambulo,\f + \fr 24.42 \fk Veni ergo hodie, \ft etc. HIERON. In Hebræo scriptum est, etc., usque ad ostendant igitur Judæi alicubi positum \fk alma, \ft ubi adolescentulam et non virginem sonet.\f*

GEN 24:43 Removed trailing space in v~: ecce sto juxta fontem aquæ, et virgo, quæ egredietur ad hauriendam aquam, audierit a me: Da mihi pauxillum aquæ ad bibendum ex hydria tua:

GEN 24:44 Removed trailing space in v~: et dixerit mihi: Et tu bibe, et camelis tuis hauriam: ipsa est mulier, quam præparavit Dominus filio domini mei.

GEN 24:45 Removed trailing space in v~: Dumque hæc tacitus mecum volverem, apparuit Rebecca veniens cum hydria, quam portabat in scapula: descenditque ad fontem, et hausit aquam. Et aio ad eam: Da mihi paululum bibere.

GEN 24:46 Removed trailing space in v~: Quæ festinans deposuit hydriam de humero, et dixit mihi: Et tu bibe, et camelis tuis tribuam potum. Bibi, et adaquavit camelos.

GEN 24:47 Removed trailing space in v~: Interrogavique eam, et dixi: Cujus es filia? Quæ respondit: Filia Bathuelis sum, filii Nachor, quem peperit ei Melcha. Suspendi itaque inaures ad ornandam faciem ejus, et armillas posui in manibus ejus.

GEN 24:48 Removed trailing space in v~: Pronusque adoravi Dominum, benedicens Domino Deo domini mei Abraham, qui perduxit me recto itinere, ut sumerem filiam fratris domini mei filio ejus.

GEN 24:49 Removed trailing space in v~: Quam ob rem si facitis misericordiam et veritatem cum domino meo, indicate mihi: sin autem aliud placet, et hoc dicite mihi, ut vadam ad dextram, sive ad sinistram.

GEN 24:50 Removed trailing space in v~: Responderuntque Laban et Bathuel: A Domino egressus est sermo: non possumus extra placitum ejus quidquam aliud loqui tecum.

GEN 24:51 Removed trailing space in v~: En Rebecca coram te est, tolle eam, et proficiscere, et sit uxor filii domini tui, sicut locutus est Dominus.

GEN 24:52 Removed trailing space in v~: Quod cum audisset puer Abraham, procidens adoravit in terram Dominum.

GEN 24:53 Removed trailing space in v~: Prolatisque vasis argenteis, et aureis, ac vestibus, dedit ea Rebeccæ pro munere: fratribus quoque ejus et matri dona obtulit.\f + \fr 24.53 \fk Prolatisque, \ft etc. GREG. ubi supra. Postquam conjugii causam puer obtinuit, etc., usque ad \fk Dedit ea Rebeccæ. \ft Rebecca non ornatur auro Bathuelis, quia non sunt digna ornamenta barbari et imperiti. De domo Abrahæ accipit ornamenta, quia patientia de domo sapientiæ ornatur; a puero Abrahæ suscipit inaures, id est, aurea in auribus verba; et brachilia, id est, aurea in manibus opera, et alia ornamenta; quibus figurantur diversa virtutum genera.\f*

GEN 24:54 Removed trailing space in v~: Inito convivio, vescentes pariter et bibentes manserunt ibi. Surgens autem mane, locutus est puer: Dimitte me, ut vadam ad dominum meum.

GEN 24:55 Removed trailing space in v~: Responderuntque fratres ejus et mater: Maneat puella saltem decem dies apud nos, et postea proficiscetur.

GEN 24:56 Removed trailing space in v~: Nolite, ait, me retinere, quia Dominus direxit viam meam: dimittite me ut pergam ad dominum meum.

GEN 24:57 Removed trailing space in v~: Et dixerunt: Vocemus puellam, et quæramus ipsius voluntatem.

GEN 24:58 Removed trailing space in v~: Cumque vocata venisset, sciscitati sunt: Vis ire cum homine isto? Quæ ait: Vadam.

GEN 24:59 Removed trailing space in v~: Dimiserunt ergo eam, et nutricem illius, servumque Abraham, et comites ejus,\f + \fr 24.59 \fk Et nutricem illius. \ft Honestum erat ut ad nuptias absque parentibus virgo proficiscens, nutricis solatio foveretur.\f*

GEN 24:60 Removed trailing space in v~: imprecantes prospera sorori suæ, atque dicentes: Soror nostra es, crescas in mille millia, et possideat semen tuum portas inimicorum suorum.

GEN 24:61 Removed trailing space in v~: Igitur Rebecca et puellæ illius, ascensis camelis, secutæ sunt virum: qui festinus revertebatur ad dominum suum.\f + \fr 24.61 \fk Igitur Rebecca, \ft etc. GREG. Quia Ecclesia habet secum minoris meriti animas, quæ ipsam moribus sequuntur: sed ad contemplationis thorum non provehuntur. Pueros quoque quosdam habuit in comitatu, quia cum prophetis fuerunt qui bene viverent, etsi prophetiæ spiritum non haberent: et cum apostolis et doctoribus, qui vitam eorum tenerent, et tamen non prædicarent. \fk Qui festinus, \ft etc. Festinus puer ad dominum redit, quia prædicatores cum auditorum vitam obtinent, Deo, de cujus munere hoc habent, non sibi præbent.\f*

GEN 24:62 Removed trailing space in v~: Eo autem tempore deambulabat Isaac per viam quæ ducit ad puteum, cujus nomen est Viventis et videntis: habitabat enim in terra australi:\f + \fr 24.62 \fk Eo tempore Isaac, \ft etc. GREG. ubi supra. Vivens et videns Dominus est, etc., usque ad modo spineam coronam, modo crucem sustinuit. \fk Habitabat, \ft etc. PATERIUS \fk in Gen. \ft ex dictis GREG. Isaac, Rebecca veniente, habitabat in terra australi, quia Christus, veniente ad se Ecclesia, in illorum mentibus mansit quos non corporis frigus, sed fervor charitatis tenuit: qualis erat Anna, Simeon, et aliqui de populo Judæorum.\f*

GEN 24:63 Removed trailing space in v~: et egressus fuerat ad meditandum in agro, inclinata jam die: cumque elevasset oculos, vidit camelos venientes procul.\f + \fr 24.63 \fk Et egressus fuerat, \ft etc. HIER. Per terram australem, Geraram significat, unde ad immolandum adductus fuerat. Egressus est, ut exerceretur in campo. In Hebræo legitur: \fk Egressus est Isaac, ut loqueretur in agrum, inclinata jam vespera; \ft ubi significatur quod Dominus solus orabat in monte, et Isaac, qui typus Domini fuit, ad orationem quasi virum justum a domo egressum nona hora, vel ante solis occasum, spirituales victimas Deo obtulisse. GREG. ubi supra. Ager mundus est, quo Christus egressus est, quia visibiliter apparere dignatus est. Unde Habac. 3: \fk Egressus es in salutem populi tui. \ft Isaac ad meditandum in agro exiit, quia Christus formam humilitatis præbens, exercitium longanimitatis, passionis, et patientiæ exempla monstravit, sicut solent juvenes exercitati armorum usu meditari. Armorum meditatio est passionis frequentatio. Qui enim verbera, sputa, lanceam crucemque pertulit, passionem usque ad mortem in se frequentari permisit. Passiones arma dicimus, quia per ipsas ab adversariis liberamur; unde Luc. 21: \fk In patientia vestra possidebitis animas vestras. \fk Inclinata, etc. Quia passionum exercitia juxta finem mundi suscepit; unde psal. CXL: Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum. \f*

GEN 24:63 Found footnote ending with space in \v~: et egressus fuerat ad meditandum in agro, inclinata jam die: cumque elevasset oculos, vidit camelos venientes procul.\f + \fr 24.63 \fk Et egressus fuerat, \ft etc. HIER. Per terram australem, Geraram significat, unde ad immolandum adductus fuerat. Egressus est, ut exerceretur in campo. In Hebræo legitur: \fk Egressus est Isaac, ut loqueretur in agrum, inclinata jam vespera; \ft ubi significatur quod Dominus solus orabat in monte, et Isaac, qui typus Domini fuit, ad orationem quasi virum justum a domo egressum nona hora, vel ante solis occasum, spirituales victimas Deo obtulisse. GREG. ubi supra. Ager mundus est, quo Christus egressus est, quia visibiliter apparere dignatus est. Unde Habac. 3: \fk Egressus es in salutem populi tui. \ft Isaac ad meditandum in agro exiit, quia Christus formam humilitatis præbens, exercitium longanimitatis, passionis, et patientiæ exempla monstravit, sicut solent juvenes exercitati armorum usu meditari. Armorum meditatio est passionis frequentatio. Qui enim verbera, sputa, lanceam crucemque pertulit, passionem usque ad mortem in se frequentari permisit. Passiones arma dicimus, quia per ipsas ab adversariis liberamur; unde Luc. 21: \fk In patientia vestra possidebitis animas vestras. \fk Inclinata, etc. Quia passionum exercitia juxta finem mundi suscepit; unde psal. CXL: Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum. \f*

GEN 24:64 Removed trailing space in v~: Rebecca quoque, conspecto Isaac, descendit de camelo,\f + \fr 24.64 \fk Descendit de camelo, \ft etc. GREG., lib. 1, Moral., c. 14 Rebecca ad Isaac in camelo deducitur, etc., usque ad super tortuosa camelorum dorsa divitias portant.\f*

GEN 24:65 Removed trailing space in v~: et ait ad puerum: Quis est ille homo qui venit per agrum in occursum nobis? Dixitque ei: Ipse est dominus meus. At illa tollens cito pallium, operuit se.\f + \fr 24.65 \fk Quis est ille homo, \ft etc. GREG. apud Paterium. Rebecca viso Isaac, quis sit, requisito puero, cognoscit: quia Ecclesia per prophetarum et apostolorum dicta, quid de Christo credere debeat, intelligit. Quæ se mox pallio cooperuit, quia quanto Christi mysteria penetrat, tanto de anteacta vita confunditur. Unde infirmitatem suam pallio operire nititur; et quæ prius in camelo libere gestatur, descendens verecundia tegitur, cui quasi verecundius dicitur: Quem enim fructum habuisti tunc in illis in quibus nunc erubescis? \fk At illa, \ft etc. HIERON. Alia editio, \fk teristrum, \ft quod etiam nunc genus est Arabici vestimenti quo mulieres provinciæ illius velantur.\f*

GEN 24:66 Removed trailing space in v~: Servus autem cuncta, quæ gesserat, narravit Isaac.

GEN 24:67 Removed trailing space in v~: Qui introduxit eam in tabernaculum Saræ matris suæ, et accepit eam uxorem: et in tantum dilexit eam, ut dolorem, qui ex morte matris ejus acciderat, temperaret.\f + \fr 24.67 \fk Qui introduxit eam, \ft etc. GREG. ut supra. Hanc Isaac in tabernaculo matris suæ introduxit, et uxorem accepit, quia in loco Synagogæ, de qua natus est Christus, Ecclesiam diligit: ut quæ cognatione, id est prædestinatione, proxima fuerat, amore conjuncta uxor fiat. \fk Et intantum dilexit eam, \ft etc. GREG. ut supra. Quia ex lucro Ecclesiæ Christus tristitiam ex perditione Synagogæ detersit, quia dum Ecclesia ex gentilitate veniens usque ad thorum contemplationis perducitur, Judæa pro nihilo habetur. Isaac quoque \fk risus, \ft Rebecca vero \fk patientia\ft dicitur: risus vero ex lætitia, patientia ex tribulatione. Et quamvis Ecclesia jam sit cœlestis gaudii contemplatione suspensa, habet tamen in se quod de carnis pondere doleat. Isaac vero et Rebecca junguntur, id est, risus et patientia, secundum illud Rom. 12: \fk Spe gaudentes, in tribulatione patientes, \ft ut prospera lætificent de contemplatione, adversa de tribulatione perturbent.\f*

GEN 25:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 25:0 Removed trailing space in c: 25

GEN 25:1 Removed trailing space in v~: Abraham vero aliam duxit uxorem nomine Ceturam:\f + \fr 25.1 \fk Abraham vero aliam duxit uxorem, \ft etc. ISID. Allegorice. Mortua Sara duxit Abraham Ceturam. Non propter incontinentiam, quia jam grandævus: nec propter filiorum procurationem, quia illi semen quasi stellæ cœli ex Isaac promissum erat. Sed sicut Agar et Ismæl figuraverunt carnales Veteris Testamenti, sic Cetura et filii ejus hæreticos, qui se ad Testamentum Novum existimant pertinere. Sed utraque concubina, sola Sara uxor; unde Cant. 6: \fk Una est columba mea, \ft etc. Allegorice. Post assumptionem Ecclesiæ adhæserunt Christo multæ animæ hæretica pravitate deceptæ, quæ non catholicos, sed schismaticos genuerunt, qui unitatem Ecclesiæ diviserunt: quos significant filii Ceturæ, qui inferius numerantur. HIER., in Q. Hebr. Cetura, Hebraice, \fk copulata, \ft etc., usque ad quanto enim quis est carne fessus, tanto spiritu robustus et sapientiæ complexibus aptus.\f*

GEN 25:2 Removed trailing space in v~: quæ peperit ei Zamran et Jecsan, et Madan, et Madian, et Jesboc, et Sue.

GEN 25:3 Removed trailing space in v~: Jecsan quoque genuit Saba et Dadan. Filii Dadan fuerunt Assurim, et Latusim, et Loomin.\f + \fr 25.3 \fk Filii Dadan fuerunt Assurim, et Lathusim, et Laomim. At vero ex Madian ortus est Epha et Opher et Henoc et Abida. \ft HIER. Assurim in \fk negotiatores\ft transferri putant, etc., usque ad et a plerisque filiis Abrahæ ex Cetura occupatas Indiæ regiones.\f*

GEN 25:4 Removed trailing space in v~: At vero ex Madian ortus est Epha, et Opher, et Henoch, et Abida, et Eldaa: omnes hi filii Ceturæ.

GEN 25:5 Removed trailing space in v~: Deditque Abraham cuncta quæ possederat, Isaac:\f + \fr 25.5 \fk Deditque Abraham, \ft etc. ISID. Quia dantur munera filiis concubinarum, id est carnalium; sed non perveniunt ad regnum promissum hæretici, vel Judæi, quia carnalia lucra sequuntur; solus Isaac est hæres, quia non filii carnis existimantur in semine, sed promissionis.\f*

GEN 25:6 Removed trailing space in v~: filiis autem concubinarum largitus est munera, et separavit eos ab Isaac filio suo, dum adhuc ipse viveret, ad plagam orientalem.

GEN 25:7 Removed trailing space in v~: Fuerunt autem dies vitæ Abrahæ, centum septuaginta quinque anni.

GEN 25:8 Removed trailing space in v~: Et deficiens mortuus est in senectute bona, provectæque ætatis et plenus dierum: congregatusque est ad populum suum.\f + \fr 25.8 \fk Et deficiens mortuus est in senectute bona, provectæque ætatis, et plenus dierum, congregatusque est ad populum suum. Et sepelierunt eum, \ft etc. HIERON. male in LXX additum est: \fk Deficiens mortuus est Abraham, \ft quia non convenit Abrahæ deficere vel minui. Illud quoque quod posuimus \fk in senectute bona senex\ft et plenius in Græcis codicibus ponitur, \fk plenus dierum; \ft quod cum sensum videatur exponere, eo quod luce et diei operibus plenus occubuerit, magis tamen ad anagogen facit, si simpliciter ponatur \fk plenus. \ft Glossa Græca. Ecce Moses vitam venturi sæculi novit, nemo enim his qui non sunt, apponi potest.\f*

GEN 25:9 Removed trailing space in v~: Et sepelierunt eum Isaac et Ismaël filii sui in spelunca duplici, quæ sita est in agro Ephron filii Seor Hethæi, e regione Mambre,

GEN 25:10 Removed trailing space in v~: quem emerat a filiis Heth: ibi sepultus est ipse, et Sara uxor ejus.

GEN 25:11 Removed trailing space in v~: Et post obitum illius benedixit Deus Isaac filio ejus, qui habitabat juxta puteum nomine Viventis et videntis.

GEN 25:12 Removed trailing space in v~: Hæ sunt generationes Ismaël filii Abrahæ, quem peperit ei Agar Ægyptia, famula Saræ: et\f + \fr 25.12 \fk Hæ sunt generationes, \ft etc. Hi populi ante filios Isaac computantur, qui cum sint de semine Abrahæ, non tamen computantur in semine, quia prius est quod animæ est, deinde quod spirituale. Unde post computationem carnalium, ponitur genealogia Isaac, de quo facta est promissio, et electorum propaganda successio.\f*

GEN 25:13 Removed trailing space in v~: hæc nomina filiorum ejus in vocabulis et generationibus suis. Primogenitus Ismaëlis Nabaioth, deinde Cedar, et Adbeel, et Mabsam,\f + \fr 25.13 \fk Et hæc nomina filiorum ejus in vocabulis et generationibus suis. Primogenitus Ismælis Nabajoth, deinde Cedar, et Abel, \ft etc. HIERON. Duodecim filii nascuntur Ismæli, primogenitus Nabajoth, a quo omnis regio ab Euphrate usque ad mare Rubrum Nabathea dicitur, quæ pars Arabiæ est. Nam familiæ ipsorum oppida, pagi et tribus, horum appellatione celebrantur. Ab uno ex his, Cedar in deserto, et Duma alia regio, et Thema ad austrum, et Chedma, alias Chethma, ad orientalem plagam dicitur. Quod in extremo capituli juxta LXX legimus, \fk contra faciem omnium fratrum suorum habitabat, \ft verius est quod posuimus, \fk coram omnibus fratribus suis occubuit, \ft id est, in manibus filiorum suorum mortuus est, superstitibus adhuc liberis. Fratres enim filii appellantur; unde Jacob: \fk Ponatur coram fratribus meis, et fratribus tuis, et dijudicent inter nos. \ft Non enim credendum est quod Jacob, exceptis liberis suis, aliquos fratres secum habuerit.\f*

GEN 25:14 Removed trailing space in v~: Masma quoque, et Duma, et Massa,

GEN 25:15 Removed trailing space in v~: Hadar, et Thema, et Jethur, et Naphis, et Cedma.

GEN 25:16 Removed trailing space in v~: Isti sunt filii Ismaëlis: et hæc nomina per castella et oppida eorum, duodecim principes tribuum suarum.\f + \fr 25.16 \fk Duodecim principes tribuum suarum. Et facti sunt anni vitæ Ismæl, \ft etc. Duodenarius, sicut sacratus est in apostolis et in apostolicis viris, sic exsecrabilis est in reprobis contra fidem Trinitatis et Evangelium per quatuor mundi partes dilatatis.\f*

GEN 25:17 Removed trailing space in v~: Et facti sunt anni vitæ Ismaëlis centum triginta septem, deficiensque mortuus est, et appositus ad populum suum.

GEN 25:18 Removed trailing space in v~: Habitavit autem ab Hevila usque Sur, quæ respicit Ægyptum introëuntibus Assyrios; coram cunctis fratribus suis obiit.\f + \fr 25.18 \fk Habitavit autem ab Hevila usque Sur, quæ respicit Ægyptum, \ft etc. Regio quam circumivit Phison ab Hevila, nepote Nœ, sic vocata est, et est solitudo contra faciem Ægypti. Sur quoque est solitudo inter Cades et Barad, extendens desertum usque ad mare Rubrum et Ægypti confinia.\f*

GEN 25:19 Removed trailing space in v~: Hæ quoque sunt generationes Isaac filii Abraham: Abraham genuit Isaac:

GEN 25:20 Removed trailing space in v~: qui cum quadraginta esset annorum, duxit uxorem Rebeccam filiam Bathuelis Syri de Mesopotamia, sororem Laban.\f + \fr 25.20 \fk De Mesopotamia sororem Laban. \ft Regio sterilis, quæ sic Græce vocatur quia media inter duo flumina Tigrim et Euphratem. Nam \fk medius, \fk fluvius\ft dicitur; hinc hippopotamus id est, fluvialis equus.\f*

GEN 25:21 Removed trailing space in v~: Deprecatusque est Isaac Dominum pro uxore sua, eo quod esset sterilis: qui exaudivit eum, et dedit conceptum Rebeccæ.\f + \fr 25.21 \fk Deprecatusque sed collidebantur in utero parvuli, \ft etc. HIER. Promotione vel collisione LXX posuerunt, \fk ludebant\ft vel \fk recalcitrabant: \ft Aquila, \fk confligebant filii in utero ejus. \ft Symmachus, \fk in similitudine navis in superficie ferebantur. \ft GREG., Dial. 1, 8 Quæ sancti orando efficiunt, etc., usque ad is enim, in quo Deus multiplicare semen Abrahæ prædestinaverat, oratione obtinuit ut filios haberet. \fk Qui exaudivit eam. \ft CHRYSOST. Ne putes e vestigio et protinus assecutum esse quod optabat: nam viginti annis mansit orans et deprecans Deum. Nam sicut docuit nos quot annos habuit quando duxit Rebeccam nempe quadraginta, ita assignavit nobis quot annorum fuerit Isaac, quando nati sunt ei filii. \fk Sexagenarius, inquit, erat quando nati sunt parvuli. \fk Perrexitque, \ft etc., AUG., \fk Quæst. in Gen., \ft tom. 3 Quæritur quo ierit, cum nondum essent prophetæ vel sacerdotes tabernaculi aut templi Domini? Forsitan ad locum ubi aram constituit Abraham. Sed quomodo ibi responsa darentur, tacet Scriptura; an per aliquem sacerdotem? quem mirum est, si erat, non fuisse nominatum, et nullam sacerdotum factam mentionem esse. Forsitan ibi, cum orando allegassent desideria sua, dormiebant, ut per somnum monerentur: vel adhuc vivebat Melchisedech, cujus tanta fuit excellentia, ut dubitaretur utrum homo an angelus fuerit. Vel forte etiam illo tempore erant homines Dei, in quibus Deus posset interrogari. Quidquid horum, vel forte aliud fuerit. Rebecca tamen secundum Scripturam Dominum interrogavit, et responsum ejus meruit.\f*

GEN 25:22 Removed trailing space in v~: Sed collidebantur in utero ejus parvuli; quæ ait: Si sic mihi futurum erat, quid necesse fuit concipere? perrexitque ut consuleret Dominum.

GEN 25:23 Removed trailing space in v~: Qui respondens ait: [Duæ gentes sunt in utero tuo, et duo populi ex ventre tuo dividentur, populusque populum superabit, et major serviet minori.]\f + \fr 25.23 \fk Qui respondens ait: Duæ gentes, \ft etc. AUG. Historica proprietate responsum invenitur completum, cum propter Isræl, id est, Jacob, minor filius superavit Idumæos, id est gentem quam propagavit Esau, eosque per David tributarios fecit; quod diu fuerunt usque ad regem Joram IV Reg. 8. Tunc enim Idumæi rebellaverunt, et jugum de cervice excusserunt, sicut prophetizavit Isaac, quando minorem pro majore benedixit, et hoc idem dixit majori, cum ipsum postea benedixit.\f*

GEN 25:24 Removed trailing space in v~: Jam tempus pariendi advenerat, et ecce gemini in utero ejus reperti sunt.\f + \fr 25.24 \fk Jam tempus, \ft etc. HIER. Ubi nos \fk pilosum\ft posuimus, in Hebræo habetur \fk seyr\ft ; unde Esau, sicut alibi legimus, \fk seyr, \ft id est pilosus dictus est. \fk Protinus alter, \ft etc. ISID. Hoc figuraliter factum etiam Judæis non credentibus notum est: qualiter populus Ecclesiæ populum Synagogæ superavit, et plebs Judæorum, tempore major, servivit minori populo Christianorum. BED. in hoc cap., tom. 2 In singulis quoque hoc dici potest. \fk Duæ gentes et duo populi\ft intra nos, sunt, scilicet vitiorum et virtutum; iste minor, ille major: plures enim sunt mali quam boni, et vitia plura virtutibus. Sed tamen populus populum superat, \fk et major serviet minori, \ft caro scilicet spiritui, et vitia virtutibus. Præcedit Esau, rufus, et totus ut pellis hispidus: deinde exit Jacob tenens plantam fratris; prior enim populus, prophetarum et Christi sanguine pollutus, peccati et nequitiæ squalore circumdatus: cujus minor plantam tenuit, quia majorem populum minor superavit.\f*

GEN 25:25 Removed trailing space in v~: Qui prior egressus est, rufus erat, et totus in morem pellis hispidus: vocatumque est nomen ejus Esau. Protinus alter egrediens, plantam fratris tenebat manu: et idcirco appellavit eum Jacob.

GEN 25:26 Removed trailing space in v~: Sexagenarius erat Isaac quando nati sunt ei parvuli.

GEN 25:27 Removed trailing space in v~: Quibus adultis, factus est Esau vir gnarus venandi, et homo agricola: Jacob autem vir simplex habitabat in tabernaculis.\f + \fr 25.27 \fk Factus est Esau, \ft etc. GREG. Eorum vitam significat, qui exterioribus voluptatibus fusi carnem sequuntur. Agricola quoque dicitur, quia amatores sæculi tanto colunt exteriora quanto interiora sua inculta relinquunt. \fk Simplex. \ft GREG. Quia curis exterioribus spargi refugiunt simplices, cogitatione et conscientiæ habitatione consistunt. Habitat enim in tabernaculis, qui se intra mentis secreta constringit, ne dum ad multa foris inhiat, a seipso cogitatione alienatus recedat.\f*

GEN 25:28 Removed trailing space in v~: Isaac amabat Esau, eo quod de venationibus illius vesceretur: et Rebecca diligebat Jacob.

GEN 25:29 Removed trailing space in v~: Coxit autem Jacob pulmentum: ad quem cum venisset Esau de agro lassus,\f + \fr 25.29 \fk Coxit autem Jacob, \ft etc. HIERON. \fk Rubeum\ft vel \fk fulvum: \ft Hebraice \fk Edom\ft dicitur: ab eo autem quod rubeo cibo Esau primogenita vendidit, fulvi, id est \fk Edom\ft nomen accepit.\f*

GEN 25:30 Removed trailing space in v~: ait: Da mihi de coctione hac rufa, quia oppido lassus sum. Quam ob causam vocatum est nomen ejus Edom.

GEN 25:31 Removed trailing space in v~: Cui dixit Jacob: Vende mihi primogenita tua.\f + \fr 25.31 \fk Cui dixit Jacob, \ft etc. ISID. Quod Esau primogenita propter escam fratri minori vendidit, et postea paterna benedictione sibi promissa privatus est, Judaicum populum significat: qui in Exodo primogenitus Dei filius appellatur, et propter sæculi lucra non solum primatus sui honorem amisit, sed et cœlestis regni præmium præparatum adipisci non meruit. Unde per exprobrationem dicitur Matth. 12: \fk Auferetur a vobis regnum Dei et dabitur gentibus, \ft etc. Primogenitura autem vestis erat sacerdotalis, qua induti majores natu cum benedictione patris victimas Deo, velut pontifices, offerebant: hoc dono, terreni amoris desiderio, caruerunt Judæi, cum gloria futuri regni.\f*

GEN 25:32 Removed trailing space in v~: Ille respondit: En morior, quid mihi proderunt primogenita?

GEN 25:33 Removed trailing space in v~: Ait Jacob: Jura ergo mihi. Juravit ei Esau et vendidit primogenita.\f + \fr 25.33 \fk Juravit Esau, \ft etc. GREG., lib. 30, Moral., c. 13 Sciendum autem quod nos quinque modis gulæ vitium tentat, etc., usque ad et non quæ edendi libido suggerit.\f*

GEN 25:34 Removed trailing space in v~: Et sic, accepto pane et lentis edulio, comedit et bibit, et abiit, parvipendens quod primogenita vendidisset.

GEN 26:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 26:0 Removed trailing space in c: 26

GEN 26:1 Removed trailing space in v~: Orta autem fame super terram post eam sterilitatem, quæ acciderat in diebus Abraham, abiit Isaac ad Abimelech regem Palæstinorum in Gerara.\f + \fr 26.1 \fk Orta autem fame super terram, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 Quæritur quando hoc factum fuerit, quod Isaac abiit in Gerara, etc., usque ad ut intelligamus temporalia nec dari posse, nec prosperari debere, nisi ab uno Deo.\f*

GEN 26:2 Removed trailing space in v~: Apparuitque ei Dominus, et ait: Ne descendas in Ægyptum, sed quiesce in terra quam dixero tibi,

GEN 26:3 Removed trailing space in v~: et peregrinare in ea: eroque tecum, et benedicam tibi: tibi enim et semini tuo dabo universas regiones has, complens juramentum quod spopondi Abraham patri tuo.

GEN 26:4 Removed trailing space in v~: Et multiplicabo semen tuum sicut stellas cæli: daboque posteris tuis universas regiones has: et benedicentur in semine tuo omnes gentes terræ,

GEN 26:5 Removed trailing space in v~: eo quod obedierit Abraham voci meæ, et custodierit præcepta et mandata mea, et cæremonias legesque servaverit.

GEN 26:6 Removed trailing space in v~: Mansit itaque Isaac in Geraris.

GEN 26:7 Removed trailing space in v~: Qui cum interrogaretur a viris loci illius super uxore sua, respondit: Soror mea est: timuerat enim confiteri quod sibi esset sociata conjugio, reputans ne forte interficerent eum propter illius pulchritudinem.

GEN 26:8 Removed trailing space in v~: Cumque pertransissent dies plurimi, et ibidem moraretur, prospiciens Abimelech rex Palæstinorum per fenestram, vidit eum jocantem cum Rebecca uxore sua.\f + \fr 26.8 \fk Cumque pertransissent, \ft etc. ISID. A tempore Christi usque ad Constantini tempora non in conventu populorum, sed tanquam per latebras prædicabatur fides, in secreto congregabantur Christiani: tandem videntes Christiani principes sæculi per miracula Christi majestatem contemperatam humanæ infirmitati, ut possint sociari, et esse \fk duo in carne una, \ft jam in manifesto Christi et Ecclesiæ sacramentum prædicari permiserunt, et diu fuisse absconditum doluerunt. \fk Vidit eum jocantem, \ft etc. AUG. Quid sibi velit, in sacramento Christi et Ecclesiæ, etc., usque ad \fk ut habitaret in nobis. \f*

GEN 26:8 Found footnote ending with space in \v~: Cumque pertransissent dies plurimi, et ibidem moraretur, prospiciens Abimelech rex Palæstinorum per fenestram, vidit eum jocantem cum Rebecca uxore sua.\f + \fr 26.8 \fk Cumque pertransissent, \ft etc. ISID. A tempore Christi usque ad Constantini tempora non in conventu populorum, sed tanquam per latebras prædicabatur fides, in secreto congregabantur Christiani: tandem videntes Christiani principes sæculi per miracula Christi majestatem contemperatam humanæ infirmitati, ut possint sociari, et esse \fk duo in carne una, \ft jam in manifesto Christi et Ecclesiæ sacramentum prædicari permiserunt, et diu fuisse absconditum doluerunt. \fk Vidit eum jocantem, \ft etc. AUG. Quid sibi velit, in sacramento Christi et Ecclesiæ, etc., usque ad \fk ut habitaret in nobis. \f*

GEN 26:9 Removed trailing space in v~: Et accersito eo, ait: Perspicuum est quod uxor tua sit: cur mentitus es eam sororem tuam esse? Respondit: Timui ne morerer propter eam.

GEN 26:10 Removed trailing space in v~: Dixitque Abimelech: Quare imposuisti nobis? potuit coire quispiam de populo cum uxore tua, et induxeras super nos grande peccatum. Præcepitque omni populo, dicens:

GEN 26:11 Removed trailing space in v~: Qui tetigerit hominis hujus uxorem, morte morietur.

GEN 26:12 Removed trailing space in v~: Sevit autem Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno centuplum: benedixitque ei Dominus.\f + \fr 26.12 \fk Seminavit autem Isaac in terra illa, \ft etc. HIERON. Licet in aliena terra seminaverit Isaac, non puto quod tanta ei hordei fertilitas fuerit. Unde melius arbitror quod habetur in Hebræo, et quod Aquila transtulit: \fk Invenit in illo anno centuplum æstimatum. \ft Tacens autem Scriptura genus frugum quod centuplicaverit, videtur cunctarum in illo ostendisse virtutum multiplicationem.\f*

GEN 26:13 Removed trailing space in v~: Et locupletatus est homo, et ibat proficiens atque succrescens, donec magnus vehementer effectus est:

GEN 26:14 Removed trailing space in v~: habuit quoque possessiones ovium et armentorum, et familiæ plurimum. Ob hoc invidentes ei Palæstini,\f + \fr 26.14 \fk Ob hæc invidentes, \ft etc. ISID. Isaac, Christus, qui primum vult fodere puteos, etc., usque ad \fk ibimus. \fk Puteos et obstruxerunt, \ft etc. GREG. Moraliter. Sæpe cum verbis divinis intendimus, dæmonum insidias gravius toleramus; quæ menti nostræ terrenarum cogitationum pulverem aspergunt, ut intentionis oculos a luce intimæ visionis obscurent. Nos enim puteos fodimus, cum Scripturæ alta penetramus, quos occulte Allophyli replent: quia terrenas cogitationes ingerunt et divinæ scientiæ aquam tollunt, unde psal. CXVIII: \fk Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Domini. \f*

GEN 26:14 Found footnote ending with space in \v~: habuit quoque possessiones ovium et armentorum, et familiæ plurimum. Ob hoc invidentes ei Palæstini,\f + \fr 26.14 \fk Ob hæc invidentes, \ft etc. ISID. Isaac, Christus, qui primum vult fodere puteos, etc., usque ad \fk ibimus. \fk Puteos et obstruxerunt, \ft etc. GREG. Moraliter. Sæpe cum verbis divinis intendimus, dæmonum insidias gravius toleramus; quæ menti nostræ terrenarum cogitationum pulverem aspergunt, ut intentionis oculos a luce intimæ visionis obscurent. Nos enim puteos fodimus, cum Scripturæ alta penetramus, quos occulte Allophyli replent: quia terrenas cogitationes ingerunt et divinæ scientiæ aquam tollunt, unde psal. CXVIII: \fk Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Domini. \f*

GEN 26:15 Removed trailing space in v~: omnes puteos, quos foderant servi patris illius Abraham, illo tempore obstruxerunt, implentes humo:

GEN 26:16 Removed trailing space in v~: in tantum, ut ipse Abimelech diceret ad Isaac: Recede a nobis, quoniam potentior nobis factus es valde.

GEN 26:17 Removed trailing space in v~: Et ille discedens, ut veniret ad torrentem Geraræ, habitaretque ibi,\f + \fr 26.17 \fk Et ille discedens, \ft etc. HIERON. Et abiit inde Isaac, et venit in Geraram vallem, et habitavit ibi. Pro \fk valle, torrentem\ft habent in Hebræo. Nunquam enim Isaac, postquam magnus factus est, habitare potuit in valle, sed in torrente. De quo scriptum est psal. CIX: \fk De torrente in via bibet. \ft De quo Elias in tempore famis bibit; sed quia non erat perfectus ut Christus, torrens ei aruit. Christus vero etiam in torrente traditus est, dedicans regenerationem nostram et baptismi sacramentum.\f*

GEN 26:18 Removed trailing space in v~: rursum fodit alios puteos, quos foderant servi patris sui Abraham, et quos, illo mortuo, olim obstruxerant Philisthiim: appellavitque eos eisdem nominibus quibus ante pater vocaverat.\f + \fr 26.18 \fk Fodit alio puteos, \ft etc. ISID. ex Greg. Isaac apud alienigenam gentem puteos fodit: in quo monemur ut in hac peregrinatione cogitationum profunda penetremus, et quosque veræ intelligentiæ aqua redeat, inquisitionis manus ad exhaurienda cordis terrena non torpescat. Allophyli insidiantes puteos replent, quia immundi spiritus, cum nos studiose fodere conspiciunt, molestias tentationum cogitationibus ingerunt.\f*

GEN 26:19 Removed trailing space in v~: Foderuntque in torrente, et repererunt aquam vivam.

GEN 26:20 Removed trailing space in v~: Sed et ibi jurgium fuit pastorum Geraræ adversus pastores Isaac, dicentium: Nostra est aqua, quam ob rem nomen putei ex eo, quod acciderat, vocavit Calumniam.\f + \fr 26.20 \fk Adversus pastores, \ft etc. HIERON. Aquila et Symmachus, \fk adversum et contrarium, \ft transtulerunt, sed in Hebræo habetur \fk Satana; \ft unde patet Satanam \fk contrarium\ft interpretari.\f*

GEN 26:21 Removed trailing space in v~: Foderunt autem et alium: et pro illo quoque rixati sunt, appellavitque eum Inimicitias.

GEN 26:22 Removed trailing space in v~: Profectus inde fodit alium puteum, pro quo non contenderunt: itaque vocavit nomen ejus Latitudo, dicens: Nunc dilatavit nos Dominus, et fecit crescere super terram.\f + \fr 26.22 \fk Latitudo. \ft In Hebræo \fk Rehobot\ft , \fk latitudines. \ft Unde probatur illud quod supra cap. X dictum est: \fk Ipse ædificavit Niniven\ft et \fk rabooth, \ft id est, plateas ejus. \fk Nunc dilatavit, \ft etc. Dilatatus est Isaac, et replevit omnem terram scientia Trinitatis: et in toto orbe latitudinem Ecclesiæ collocavit, prius tamen in Judæa notus, et in Isræl nominatus: postea \fk in omnem terram exivit sonus eorum Psal. 18, \ft id est apostolorum, qui per universum orbem foderunt puteos, et aqua omnibus ostenderunt baptizantes omnes gentes in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti Matth. 18. \ft Puteos Abraham, quos aperuit, sic vocavit sicut pater ejus: Moses enim et prophetæ apud nos suis nominibus appellantur, nec horum mutantur vocabula puteorum.\f*

GEN 26:23 Removed trailing space in v~: Ascendit autem ex illo loco in Bersabee,

GEN 26:24 Removed trailing space in v~: ubi apparuit ei Dominus in ipsa nocte, dicens: Ego sum Deus Abraham patris tui: noli timere, quia ego tecum sum: benedicam tibi, et multiplicabo semen tuum propter servum meum Abraham.

GEN 26:25 Removed trailing space in v~: Itaque ædificavit ibi altare: et invocato nomine Domini, extendit tabernaculum, præcepitque servis suis ut foderent puteum.

GEN 26:26 Removed trailing space in v~: Ad quem locum cum venissent de Geraris Abimelech, et Ochozath amicus illius, et Phicol dux militum,\f + \fr 26.26 \fk Ad quem locum, \ft etc. HIERON. Abimelech non semper pacem habet cum Isaac, etc., usque ad et alia plura sunt in quibus nobiscum philosophi dissident, vel concordant. Pro \fk Ochozath, \fk pronubo, \ft in Hebræo habetur \fk collegium amicorum ejus, \ft ut tam hominem significet quam amicorum turbam, quæ cum rege venerat: in quibus fuit Phicol, princeps exercitus illius. \fk Abimelech, et Ochozath, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Duo cum Abimelech venerunt: Ochozath, gener ejus, etc., usque ad sapientibus et insipientibus debitor est.\f*

GEN 26:27 Removed trailing space in v~: locutus est eis Isaac: Quid venistis ad me, hominem quem odistis, et expulistis a vobis?

GEN 26:28 Removed trailing space in v~: Qui responderunt: Vidimus tecum esse Dominum, et idcirco nos diximus: Sit juramentum inter nos, et ineamus fœdus,

GEN 26:29 Removed trailing space in v~: ut non facias nobis quidquam mali, sicut et nos nihil tuorum attigimus, nec fecimus quod te læderet: sed cum pace dimisimus auctum benedictione Domini.

GEN 26:30 Removed trailing space in v~: Fecit ergo eis convivium, et post cibum et potum

GEN 26:31 Removed trailing space in v~: surgentes mane, juraverunt sibi mutuo: dimisitque eos Isaac pacifice in locum suum.

GEN 26:32 Removed trailing space in v~: Ecce autem venerunt in ipso die servi Isaac annuntiantes ei de puteo, quem foderant, atque dicentes: Invenimus aquam.\f + \fr 26.32 \fk Ecce autem venerunt. \ft HIER. Nescio quomodo in LXX \fk et venerunt pueri Isaac nuntiantes ei de puteo quem foderunt, et dixerunt ei: Non invenimus aquam. Et vocavit nomen ejus Juramentum. \ft Quæ enim etymologia est propterea vocari Juramentum, etc., usque ad non congruit ut Isaac aquam non inveniret.\f*

GEN 26:33 Removed trailing space in v~: Unde appellavit eum Abundantiam: et nomen urbi impositum est Bersabee, usque in præsentem diem.

GEN 26:34 Removed trailing space in v~: Esau vero quadragenarius duxit uxores, Judith filiam Beeri Hethæi, et Basemath filiam Elon ejusdem loci:

GEN 26:35 Removed trailing space in v~: quæ ambæ offenderant animum Isaac et Rebeccæ.

GEN 27:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 27:0 Removed trailing space in c: 27

GEN 27:1 Removed trailing space in v~: Senuit autem Isaac, et caligaverunt oculi ejus, et videre non poterat: vocavitque Esau filium suum majorem, et dixit ei: Fili mi? Qui respondit: Adsum.\f + \fr 27.1 \fk Senuit autem Isaac, \ft etc. HIPP. mart., ex Hieron., epist. ad Damasum, tom. 1 Mystice. Isaac portat imaginem Dei Patris, Rebecca Spiritus sancti, Esau populi prioris et zabuli, Jacob Ecclesiæ et Christi. Senectus Isaac, consummationem mundi; oculi caligantes periisse fidem de mundo, et religionis lumen neglectum esse, significant. Quia filius major vocatur, acceptio est legis Judæorum. Quia escas ejus et capturam dilexit pater: homines sunt ab errore salvati, quos per doctrinam justus quisque venatur. Sermo Dei, repromissionis benedictio, et spes regni futuri, in quo cum Christo sunt regnaturi, et verum sabbatum celebraturi. Rebecca plena Spiritu sancto, sciens quod audisset antequam pareret, quia \fk major serviet minori: \ft hæc formam gerit Spiritus sancti, quæ quod futurum esse noverat in Christo, ante meditabatur in Jacob, loquitur ad filium minorem. \fk Vade ad gregem et affer mihi duos hædos optimos; \ft præfigurans carneum Salvatoris adventum, in quo eos liberaret qui peccatis tenebantur obnoxii. Hædi enim ubique peccatores significant. Duo afferri jubentur, ut duorum populorum assumptio significetur. Teneri scilicet et humani, docibiles scilicet et innocentis animæ. Stola Esau est fides, id est Scripturæ Hebræorum quæ illis primo datæ sunt quibus populus gentilium postea indutus; pelles circumdatæ brachiis ejus, peccata utriusque populi, quæ Christus in extensione manuum cruci secum affixit: ipse enim in corpore suo, non sua, sed aliena peccata portabat.\f*

GEN 27:2 Removed trailing space in v~: Cui pater: Vides, inquit, quod senuerim, et ignorem diem mortis meæ.\f + \fr 27.2 \fk Vocavitque Esau. \ft ISID. in Gen., tom. 5 Esau venator, et agricola Jacob vero simplex habitabat in tabernaculis. Esau populum Hebraicum, Jacob gentilem populum significat. Isaac vero Deum, qui utrumque populum, illum per legem, istum per fidem, sibi filios fecit. Esau agricola erat, quia Judæus pro terrenis Deo serviebat, cui non est dictum, ut esset pauper spiritu, mitis, pacificus, misericors, persecutionem patiens, ut copiosam mercedem haberet in cœlis; sed: \fk Si custodieritis mandata mea, dabo vobis pluvias temporibus suis, \ft etc., quæ pertinent ad carnis delicias. Fuit etiam venator, quia per effusionem sanguinis arietum et vitulorum, et hircorum, Deum placabat. \fk Jacob simplex habitabat in tabernaculis, \ft quia electi de gentibus fide et voluntate Deo placere studuerunt. Per tabernacula, diversas per orbem Ecclesias vel diversos ordines intelligimus\f*

GEN 27:3 Removed trailing space in v~: Sume arma tua, pharetram, et arcum, et egredere foras: cumque venatu aliquid apprehenderis,\f + \fr 27.3 \fk Sume arma, \ft etc. Isaac diligebat Esau, quia de venatione ejus vescebatur. Rebecca diligebat Jacob, Isaac Deum; Rebecca autem præscientiam Dei figurat, quia diligebat Deus populum Judæorum, eo quod assidue eorum oblationibus placabatur. Sed præsciens populum gentium multo meliorem futurum, per præscientiæ suæ gratiam amplius diligebat. Esau in venatione morante, ut de agrestibus animalibus cibos patri exhiberet et benediceretur, mater Jacob ad benedictionem percipiendam patri applicuit: quia adhuc Judæi in legalibus morantur, et ad fidem Christi tarde occurrunt, mater gratia gentiles fidem avide suscipientes ad percipiendam benedictionem Judæis debitam obtulit. Qualiter autem benedictionis donum promeruerint, testantur opera Jacob, quæ pro benedictione suscipienda gessit.\f*

GEN 27:4 Removed trailing space in v~: fac mihi inde pulmentum sicut velle me nosti, et affer ut comedam: et benedicat tibi anima mea antequam moriar.

GEN 27:5 Removed trailing space in v~: Quod cum audisset Rebecca, et ille abiisset in agrum ut jussionem patris impleret,

GEN 27:6 Removed trailing space in v~: dixit filio suo Jacob: Audivi patrem tuum loquentem cum Esau fratre tuo, et dicentem ei:\f + \fr 27.6 \fk Dixit filio suo Jacob: Audivi patrem tuum loquentem, \ft etc. Allegorice. Per duos hædos confessionem peccatorum gentilis populi et pœnitentiam possumus accipere. Hædi optimi, quia confessio peccatorum et pœnitentia valde est Deo acceptabilis. Unde Luc. 15: \fk Gaudium erit in cœlo super uno peccatore pœnitentiam agente, \ft etc. \fk Historice. \ft Per unum peccatorem populum gentium, per nonaginta novem justos, Judæos intelligit qui sibi videbantur justi in observantia legis. Unde Luc. 16: \fk Ut quid justificatis vos coram hominibus, \ft etc.; qui imperfecto numero ponuntur, quia nullum ad perfectum adduxit lex.\f*

GEN 27:7 Removed trailing space in v~: Affer mihi de venatione tua, et fac cibos ut comedam, et benedicam tibi coram Domino antequam moriar.

GEN 27:8 Removed trailing space in v~: Nunc ergo, fili mi, acquiesce consiliis meis:

GEN 27:9 Removed trailing space in v~: et pergens ad gregem, affer mihi duos hædos optimos, ut faciam ex eis escas patri tuo, quibus libenter vescitur:

GEN 27:10 Removed trailing space in v~: quas cum intuleris, et comederit, benedicat tibi priusquam moriatur.

GEN 27:11 Removed trailing space in v~: Cui ille respondit: Nosti quod Esau frater meus homo pilosus sit, et ego lenis:

GEN 27:12 Removed trailing space in v~: si attrectaverit me pater meus, et senserit, timeo ne putet me sibi voluisse illudere, et inducam super me maledictionem pro benedictione.

GEN 27:13 Removed trailing space in v~: Ad quem mater: In me sit, ait, ista maledictio, fili mi: tantum audi vocem meam, et pergens, affer quæ dixi.

GEN 27:14 Removed trailing space in v~: Abiit, et attulit, deditque matri. Paravit illa cibos, sicut velle noverat patrem illius.\f + \fr 27.14 \fk Paravit illa cibos, \ft etc. ISID. Mystice. Per delectabiles escas quæ de hædis præparantur Isaac, intelligimus pœnitentiæ opera, etc., usque ad peccata præterita ante oculos mentis sæpe producit.\f*

GEN 27:15 Removed trailing space in v~: Et vestibus Esau valde bonis, quas apud se habebat domi, induit eum:\f + \fr 27.15 \fk Et vestibus Esau, \ft etc. HIER. In hoc loco tradunt Hebræi primogenitos functos officio sacerdotum, et habuisse vestimentum sacerdotale, quo induti victimas offerebant, antequam Aaron in sacerdotium eligeretur.\f*

GEN 27:16 Removed trailing space in v~: pelliculasque hædorum circumdedit manibus, et colli nuda protexit:

GEN 27:17 Removed trailing space in v~: deditque pulmentum, et panes, quos coxerat, tradidit.

GEN 27:18 Removed trailing space in v~: Quibus illatis, dixit: Pater mi? At ille respondit: Audio. Quis es tu, fili mi?

GEN 27:19 Removed trailing space in v~: Dixitque Jacob: Ego sum primogenitus tuus Esau: feci sicut præcepisti mihi: surge, sede, et comede de venatione mea, ut benedicat mihi anima tua.

GEN 27:20 Removed trailing space in v~: Rursumque Isaac ad filium suum: Quomodo, inquit, tam cito invenire potuisti, fili mi? Qui respondit: Voluntas Dei fuit ut cito occurreret mihi quod volebam.\f + \fr 27.20 \fk Quomodo, inquit, tam cito invenire potuisti, fili mi? \ft HIPPOLYT. Quærit Isaac a Jacob cur tam cito venerit, admiratus scilicet velocem credentium fidem. Cibi delectabiles offeruntur, quia hostia Deo placens, salus peccatorum. Quia post esum sequitur benedictio, et ejus odore perfruitur, virtutem resurrectionis et regni aperte pronuntiat. \fk Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni. \ft Hæc est benedictio. Odore nominis Christi, sicut ager, mundus impletur. Benedictio est de rore cœli, id est pluvia divini verbi; et de pinguedine terræ, id est congregatione populorum; multitudine frumenti et vini, hæc est multitudo, quam colligit de sacramento corporis et sanguinis sui. Illi serviunt populi, id est gentiles conversi. Ipsum adorant tribus populi, per circumcisionem conversi credentes. Ipse est Dominus fratrum suorum, id est Judæorum. Ipsum adorant filii matris ejus, quia secundum carnem natus est ex ea: ipsum qui maledixerit, maledicetur; et qui benedixerit, benedicetur. Christus ex ore populi Patrem ignorantis benedicitur, id est, veraciter dicitur, sed a Judæis alius benedici putatur, qui ab errantibus exspectatur.\f*

GEN 27:21 Removed trailing space in v~: Dixitque Isaac: Accede huc, ut tangam te, fili mi, et probem utrum tu sis filius meus Esau, an non.

GEN 27:22 Removed trailing space in v~: Accessit ille ad patrem, et palpato eo, dixit Isaac: Vox quidem, vox Jacob est: sed manus, manus sunt Esau.

GEN 27:23 Removed trailing space in v~: Et non cognovit eum, quia pilosæ manus similitudinem majoris expresserant. Benedicens ergo illi,

GEN 27:24 Removed trailing space in v~: ait: Tu es filius meus Esau? Respondit: Ego sum.

GEN 27:25 Removed trailing space in v~: At ille: Affer mihi, inquit, cibos de venatione tua, fili mi, ut benedicat tibi anima mea. Quos cum oblatos comedisset, obtulit ei etiam vinum. Quo hausto,\f + \fr 27.25 \fk Quos cum oblatos comedisset, \ft etc. Mystice. Postquam Isaac cibum sumpsit, Jacob obtulit ei vinum: sic per cibum activæ vitæ opera designantur; per vinum, quod mentes alienat, contemplativa accipitur, quæ ab amore sæculi mentes electorum alienas facit. Post cibum et potum. Jacob benedicitur, quia illi benedictionem cœlestem a Deo percipiunt qui eum usque in finem bonis operibus placare student.\f*

GEN 27:26 Removed trailing space in v~: dixit ad eum: Accede ad me, et da mihi osculum, fili mi.

GEN 27:27 Removed trailing space in v~: Accessit, et osculatus est eum. Statimque ut sensit vestimentorum illius fragrantiam, benedicens illi, ait: [Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni, cui benedixit Dominus.\f + \fr 27.27 \fk Benedicens, ait, \ft etc. GREG., hom. 6 in Ezech. Alter ad venandum mittitur, etc., usque ad quæ major foras exiens reliquit intus. GREG., ibid. Isaac, caligantibus oculis, Jacob filium nesciens benedixit; quæ ventura erant prævidit, et qui præsens assisteret, nescivit. Constat enim quia Judæi, qui plene legem didicerunt, adventum Christi cognoverunt. Unde Matth. 2, Herodes a principibus sacerdotum inquirit ubi Christus nasceretur; cui protinus responderunt, \fk In Bethlehem. \ft Prius ergo noverant quem passionis tempore cum despicerent, ignorabant; quorum notitia prior, et ignorantia posterior, Isaac caligante signatur; qui dum Jacob benediceret, quid in futuro ei eveniret prævidebat, sed quod præsens assisteret nesciebat. Sic Judæorum populus prophetiæ mysteria accepit, sed cæcos oculos in contemplatione tenuit, quia præsentem non vidit, de quo multa in futuro prævidit. Ante se enim positum cernere non valuit, cujus adventus potentiam longe ante nuntiavit. GREG., hom. 10 in Ezech., tom. 2 Isaac filium nescit, quem benedixit, etc., usque ad et quia per quosdam in contemplationem surgit, per quosdam in activæ vitæ opera pinguescit. Sequitur:\f*

GEN 27:28 Removed trailing space in v~: Det tibi Deus de rore cæli et de pinguedine terræ abundantiam frumenti et vini.\f + \fr 27.28 \fk Det tibi Deus de rore cœli, \ft etc. Ros desuper et subtiliter cadit, et toties de rore cœli accipimus, quoties per infusionem contemplationis intimæ de supernis aliquid tenuiter videmus. Cum vero bona opera per corpus agimus, de terræ pinguedine ditamur. \fk Abundantiam frumenti, \ft etc. ISID. Hæc est multitudo quam colligit de sacramento corporis et sanguinis sui.\f*

GEN 27:29 Removed trailing space in v~: Et serviant tibi populi, et adorent te tribus: esto dominus fratrum tuorum, et incurventur ante te filii matris tuæ: qui maledixerit tibi, sit ille maledictus, et qui benedixerit tibi, benedictionibus repleatur.]

GEN 27:30 Removed trailing space in v~: Vix Isaac sermonem impleverat, et egresso Jacob foras, venit Esau,\f + \fr 27.30 \fk Venit Esau, \ft etc. Sero Esau ad patrem revertitur, quia prior populus in fine convertetur. Unde psal. LVIII: \fk Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut canes, et circumibunt civitatem. \ft Et alibi: \fk Aperuerunt ora sua, sicut comedens in abscondito. \f*

GEN 27:30 Found footnote ending with space in \v~: Vix Isaac sermonem impleverat, et egresso Jacob foras, venit Esau,\f + \fr 27.30 \fk Venit Esau, \ft etc. Sero Esau ad patrem revertitur, quia prior populus in fine convertetur. Unde psal. LVIII: \fk Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut canes, et circumibunt civitatem. \ft Et alibi: \fk Aperuerunt ora sua, sicut comedens in abscondito. \f*

GEN 27:31 Removed trailing space in v~: coctosque de venatione cibos intulit patri, dicens: Surge, pater mi, et comede de venatione filii tui, ut benedicat mihi anima tua.

GEN 27:32 Removed trailing space in v~: Dixitque illi Isaac: Quis enim es tu? Qui respondit: Ego sum filius tuus primogenitus Esau.

GEN 27:33 Removed trailing space in v~: Expavit Isaac stupore vehementi: et ultra quam credi potest admirans, ait: Quis igitur ille est qui dudum captam venationem attulit mihi, et comedi ex omnibus priusquam tu venires; benedixique ei, et erit benedictus?\f + \fr 27.33 \fk Expavit Isaac. \ft Benedictionem repromissam repetente majore filio, expavit Isaac, et alium pro alio se benedixisse cognovit; nec indignatur cognito sacramento, sed confirmabat benedictionem dicens: \fk Et benedixi eum, et benedictus est. \ft Hæc est prima benedictio Isaac minori populo Christianorum data. Sed nec major filius omnino despectus, quia, cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Isræl salvus erit. Cujus secundæ benedictionis prophetia est. \fk In pinguedine terræ, et in rore cœli desuper erit benedictio tua. \fk In pinguedidine terræ, \ft id est, in fecunditate rerum, et potentia regni, quæ in illo populo fuit; \fk et in rore cœli, \ft eloquiis Dei. Ipsis enim eloquia Dei credita sunt, et legis testamenta. \fk Vives in gladio: \ft quia sanguini populus ille deditus, necem in Christo et prophetis exercuit, \fk Et servies fratri tuo minori, \ft id est, populo Christiano. \fk Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus de cervicibus tuis; \ft cum scilicet per cognitionem fidei et gratiam Christi conversus, deposueris onus legis; quando jam tunc non servies minori, sed per fidem frater vocaberis. \fk Expavit Isaac, \ft etc. Ut quædam mentis alienatio sequeretur, quæ exstasis dicitur, quæ in magnarum rerum revelationibus fieri solet. Unde intelligendum est spiritualiter admonitum esse Isaac, ut confirmaret benedictionem in Jacob, cui potius irascendum fuit, quia patrem fefellit. In Adam quoque exstasis processit, antequam diceret: \fk Erunt duo in carne una \ft Gen. 2, quod est \fk magnum sacramentum in Christo et in Ecclesia. \fk Benedixique ei, \ft etc. ALC. Si justi viri voluntas bona est, quid est quod Isaac non Esau quem voluit, sed Jacob quem noluit, benedixit? Justi hominis, quantum ad conscientiam, voluntas bona est: Deus vero solus de futuris judicat. Isaac humano more filium majorem benedicendum putavit: sed Deus, qui occultorum est cognitor, minorem dignum benedictione ostendit, ut non hominis ostenderet esse benedictionem, sed Dei: ideo in Numeris ad Mosen et Aaron sacerdotes dicitur: \fk Ponite nomen meum super filios Isræl. Ego Dominus benedicam eos Num. 6. \ft Sacerdotis est benedicere, Dei effectum tribuere. Ut autem intellexit Isaac per spiritum prophetiæ benedictionem minori destinatam, ait, \fk Benedixi, et erit benedictus. \f*

GEN 27:33 Found footnote ending with space in \v~: Expavit Isaac stupore vehementi: et ultra quam credi potest admirans, ait: Quis igitur ille est qui dudum captam venationem attulit mihi, et comedi ex omnibus priusquam tu venires; benedixique ei, et erit benedictus?\f + \fr 27.33 \fk Expavit Isaac. \ft Benedictionem repromissam repetente majore filio, expavit Isaac, et alium pro alio se benedixisse cognovit; nec indignatur cognito sacramento, sed confirmabat benedictionem dicens: \fk Et benedixi eum, et benedictus est. \ft Hæc est prima benedictio Isaac minori populo Christianorum data. Sed nec major filius omnino despectus, quia, cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Isræl salvus erit. Cujus secundæ benedictionis prophetia est. \fk In pinguedine terræ, et in rore cœli desuper erit benedictio tua. \fk In pinguedidine terræ, \ft id est, in fecunditate rerum, et potentia regni, quæ in illo populo fuit; \fk et in rore cœli, \ft eloquiis Dei. Ipsis enim eloquia Dei credita sunt, et legis testamenta. \fk Vives in gladio: \ft quia sanguini populus ille deditus, necem in Christo et prophetis exercuit, \fk Et servies fratri tuo minori, \ft id est, populo Christiano. \fk Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus de cervicibus tuis; \ft cum scilicet per cognitionem fidei et gratiam Christi conversus, deposueris onus legis; quando jam tunc non servies minori, sed per fidem frater vocaberis. \fk Expavit Isaac, \ft etc. Ut quædam mentis alienatio sequeretur, quæ exstasis dicitur, quæ in magnarum rerum revelationibus fieri solet. Unde intelligendum est spiritualiter admonitum esse Isaac, ut confirmaret benedictionem in Jacob, cui potius irascendum fuit, quia patrem fefellit. In Adam quoque exstasis processit, antequam diceret: \fk Erunt duo in carne una \ft Gen. 2, quod est \fk magnum sacramentum in Christo et in Ecclesia. \fk Benedixique ei, \ft etc. ALC. Si justi viri voluntas bona est, quid est quod Isaac non Esau quem voluit, sed Jacob quem noluit, benedixit? Justi hominis, quantum ad conscientiam, voluntas bona est: Deus vero solus de futuris judicat. Isaac humano more filium majorem benedicendum putavit: sed Deus, qui occultorum est cognitor, minorem dignum benedictione ostendit, ut non hominis ostenderet esse benedictionem, sed Dei: ideo in Numeris ad Mosen et Aaron sacerdotes dicitur: \fk Ponite nomen meum super filios Isræl. Ego Dominus benedicam eos Num. 6. \ft Sacerdotis est benedicere, Dei effectum tribuere. Ut autem intellexit Isaac per spiritum prophetiæ benedictionem minori destinatam, ait, \fk Benedixi, et erit benedictus. \f*

GEN 27:34 Removed trailing space in v~: Auditis Esau sermonibus patris, irrugiit clamore magno: et consternatus, ait: Benedic etiam et mihi, pater mi.

GEN 27:35 Removed trailing space in v~: Qui ait: Venit germanus tuus fraudulenter, et accepit benedictionem tuam.

GEN 27:36 Removed trailing space in v~: At ille subjunxit: Juste vocatum est nomen ejus Jacob: supplantavit enim me en altera vice: primogenita mea ante tulit, et nunc secundo surripuit benedictionem meam. Rursumque ad patrem: Numquid non reservasti, ait, et mihi benedictionem?\f + \fr 27.36 \fk Juste vocatum est nomen ejus Jacob: Supplantavit enim me, \ft etc. HIER. Jacob \fk supplantator\ft interpretatur. Ab eo igitur quod fratrem ante deceperit, allusit ad nomen, qui ideo ante Jacob vocatus est, quod in ortu plantam fratris apprehendit.\f*

GEN 27:37 Removed trailing space in v~: Respondit Isaac: Dominum tuum illum constitui, et omnes fratres ejus servituti illius subjugavi; frumento et vino stabilivi eum: et tibi post hæc, fili mi, ultra quid faciam?

GEN 27:38 Removed trailing space in v~: Cui Esau: Num unam, inquit, tantum benedictionem habes, pater? mihi quoque obsecro ut benedicas. Cumque ejulatu magno fleret,

GEN 27:39 Removed trailing space in v~: motus Isaac, dixit ad eum: [In pinguedine terræ, et in rore cæli desuper,

GEN 27:40 Removed trailing space in v~: erit benedictio tua. Vives in gladio, et fratri tuo servies: tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus de cervicibus tuis.]\f + \fr 27.40 \fk Et fratri tuo servies, \ft etc. Quia Idumæi tributarii fuerunt Isræl, qui Jacob vocatur. \fk Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus.\ft , etc. Hoc impletum est quando rebellaverunt Idumæi ne essent sub Juda. \fk Tempusque veniet, \ft etc. Quasi: Judaicus populus a servitute peccati in fine liberabitur, ut cum \fk plenitudo gentium intraverit, omnis Isræl salvus fiet Rom. 11. \f*

GEN 27:40 Found footnote ending with space in \v~: erit benedictio tua. Vives in gladio, et fratri tuo servies: tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus de cervicibus tuis.]\f + \fr 27.40 \fk Et fratri tuo servies, \ft etc. Quia Idumæi tributarii fuerunt Isræl, qui Jacob vocatur. \fk Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus.\ft , etc. Hoc impletum est quando rebellaverunt Idumæi ne essent sub Juda. \fk Tempusque veniet, \ft etc. Quasi: Judaicus populus a servitute peccati in fine liberabitur, ut cum \fk plenitudo gentium intraverit, omnis Isræl salvus fiet Rom. 11. \f*

GEN 27:41 Removed trailing space in v~: Oderat ergo semper Esau Jacob pro benedictione qua benedixerat ei pater: dixitque in corde suo: Venient dies luctus patris mei, et occidam Jacob fratrem meum.\f + \fr 27.41 \fk Dixitque in corde suo. \ft Cum Scriptura dicat, Esau in corde suo de morte fratris tractasse, quomodo vel a quo sunt hæc nuntiata Rebeccæ? Sed datur intelligi quod ei divinitus omnia revelabantur. Propter insanabile odium Judæorum, per spiritum consilii præceptum est apostolis ut, relicta Judæa, transirent ad gentes. \fk Venient dies luctus, \ft etc. Nolebat enim hoc facere vivente patre, ne incurreret odium ejus, et malediceretur ab eo. DIOD. Quod autem scriptum est, \fk dixit Esau in corde suo, \ft significat Esau mortem fratris non subita ira, sed perfecto mentis consensu exoptasse.\f*

GEN 27:42 Removed trailing space in v~: Nuntiata sunt hæc Rebeccæ: quæ mittens et vocans Jacob filium suum, dixit ad eum: Ecce Esau frater tuus minatur ut occidat te.\f + \fr 27.42 \fk Nuntiata sunt hæc Rebeccæ, \ft etc. Hic consequenter ponitur matris obviatio, cum dicitur, \fk Nuntiata sunt hæc. \ft Ex quo patet quod Esau prædictam machinationem non sic celavit in corde suo, quin appareret exterius in signis et verbis. \fk Quæ mittens et vocans Jacob, \ft etc. Ut induceret eum ad dandum locum iræ et recedendum ad tempus. Sequitur: \fk Cur utroque orbabor filio? \ft etc. Ac si diceret: Si invadat te, poterit esse quod ambo eritis interfecti; vel si unus remaneat, oportebit quod sit fugitivus a me. \fk Dixit quoque Rebecca, \ft etc. Quia Jacob non poterat convenienter recedere sine scitu patris, ideo Rebecca convertit se ad inducendum Isaac ut mitteret Jacob filium suum ad Laban, ut ibi acciperet uxorem dicens. \fk Tædet me, \ft etc. Id est propter uxores Esau: non autem dixit ipsi Isaac aliam causam, scilicet de machinatione Esau in mortem Jacob, ne in senectute sua nimis affligeretur. \fk Si acceperit Jacob uxorem, \ft etc. Ac si diceret: Si diligis vitam meam, mitte eum ad domum fratris mei, ut ibi accipiat uxorem.\f*

GEN 27:43 Removed trailing space in v~: Nunc ergo, fili mi, audi vocem meam, et consurgens fuge ad Laban fratrem meum in Haran:

GEN 27:44 Removed trailing space in v~: habitabisque cum eo dies paucos, donec requiescat furor fratris tui,

GEN 27:45 Removed trailing space in v~: et cesset indignatio ejus, obliviscaturque eorum quæ fecisti in eum: postea mittam, et adducam te inde huc: cur utroque orbabor filio in uno die?

GEN 27:46 Removed trailing space in v~: Dixitque Rebecca ad Isaac: Tædet me vitæ meæ propter filias Heth: si acceperit Jacob uxorem de stirpe hujus terræ, nolo vivere.

GEN 28:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 28:0 Removed trailing space in c: 28

GEN 28:1 Removed trailing space in v~: Vocavit itaque Isaac Jacob, et benedixit eum, præcepitque ei dicens: Noli accipere conjugem de genere Chanaan:\f + \fr 28.1 \fk Vocavit itaque Isaac, \ft etc. AUG., Q. in Gen. Quod habent Latini codices: \fk Vade in Mesopotamiam in domum Bathuel, \ft etc., Græci habent: \fk Fuge in Mesopotamiam, \ft etc., ut intelligatur etiam Isaac intellexisse quod Esau de morte fratris cogitavit. \fk Profectus vero. \ft ISID. Jacob fugiens dolos fratris, relicta domo patria, et parentibus, vadit in regionem longinquam, ut accipiat uxorem. Similiter Christus, relictis parentibus secundum carnem, id est Judæis, et patria, id est Hierosolyma, et omnibus Judææ regionibus, abiit in gentes, ut acciperet sibi Ecclesiam, secundum illud Oseæ 2: \fk Vocabo non plebem meam, \ft etc.\f*

GEN 28:2 Removed trailing space in v~: sed vade, et proficiscere in Mesopotamiam Syriæ, ad domum Bathuel patris matris tuæ, et accipe tibi inde uxorem de filiabus Laban avunculi tui.

GEN 28:3 Removed trailing space in v~: Deus autem omnipotens benedicat tibi, et crescere te faciat, atque multiplicet, ut sis in turbas populorum.

GEN 28:4 Removed trailing space in v~: Et det tibi benedictiones Abrahæ, et semini tuo post te: ut possideas terram peregrinationis tuæ, quam pollicitus est avo tuo.

GEN 28:5 Removed trailing space in v~: Cumque dimisisset eum Isaac, profectus venit in Mesopotamiam Syriæ ad Laban filium Bathuel Syri, fratrem Rebeccæ matris suæ.

GEN 28:6 Removed trailing space in v~: Videns autem Esau quod benedixisset pater suus Jacob, et misisset eum in Mesopotamiam Syriæ, ut inde uxorem duceret; et quod post benedictionem præcepisset ei, dicens: Non accipies uxorem de filiabus Chanaan:

GEN 28:7 Removed trailing space in v~: quodque obediens Jacob parentibus suis isset in Syriam:

GEN 28:8 Removed trailing space in v~: probans quoque quod non libenter aspiceret filias Chanaan pater suus:

GEN 28:9 Removed trailing space in v~: ivit ad Ismaëlem, et duxit uxorem absque iis, quas prius habebat, Maheleth filiam Ismaël filii Abraham, sororem Nabaioth.

GEN 28:10 Removed trailing space in v~: Igitur egressus Jacob de Bersabee, pergebat Haran.\f + \fr 28.10 \fk Igitur egressus Jacob, \ft etc. GREG., lib. V Moral., c. 11, tom. 1 In itinere dormire, etc., usque ad \fk quoniam suavis est Dominus. \f*

GEN 28:10 Found footnote ending with space in \v~: Igitur egressus Jacob de Bersabee, pergebat Haran.\f + \fr 28.10 \fk Igitur egressus Jacob, \ft etc. GREG., lib. V Moral., c. 11, tom. 1 In itinere dormire, etc., usque ad \fk quoniam suavis est Dominus. \f*

GEN 28:11 Removed trailing space in v~: Cumque venisset ad quemdam locum, et vellet in eo requiescere post solis occubitum, tulit de lapidibus qui jacebant, et supponens capiti suo, dormivit in eodem loco.\f + \fr 28.11 \fk Tulit de lapidibus, \ft etc. ISID. Dormitio Jacob in itinere, mors Christi in cruce. Lapis capiti suppositus, Christus est secundum humanitatem, quem Jacob unxit, ut Christus signaretur, enim Grece, \fk unctus\ft Latine. Caput autem Christus Deus. Lapis ergo capiti Jacob suppositus, signat humanitatem Christi conjunctam Deo assumenti. \fk Caput enim viri Christus\ft , caput Christi Deus I Cor. 11\f*

GEN 28:12 Removed trailing space in v~: Viditque in somnis scalam stantem super terram, et cacumen illius tangens cælum: angelos quoque Dei ascendentes et descendentes per eam,\f + \fr 28.12 \fk Viditque in somnis, \ft etc. GREG., Regist. l. 1, ep. 24 Jacob prædicatores signat qui non solum caput Ecclesiæ, id est Christum contemplando appetunt, sed ad membra illius miserando descendunt: quod angeli ascendentes descendentesque demonstrant. Hinc Moses crebro tabernaculum intrat, et exit; et qui intus ad contemplationem rapitur, foris infirmantium negotiis urgetur; intus arcana considerat, foris onera carnalium portat. Qui de dubiis semper ad tabernaculum recurrit, coram testamenti arca Dominum consulit, exemplum rectoribus præbens, ut cum foris ambigunt quid disponant, ad mentem quasi ad tabernaculum redeant, et velut coram testamenti arca Dominum consulant, de quibus dubitant, apud se intus sacri eloquii paginas requirentes. Moraliter. In itinere dormire est in via hujus sæculi ab impedimento actionum sæcularium quiescere. Jacob dormiens angelos vidit: quia illi divina conspiciunt, qui ab appetitu temporalium rerum oculos claudunt: quos bene clausos diabolus aperuit dicens: \fk In quacunque die comederitis, aperientur oculi vestri. \ft Gen. 3 \fk Vidit in somnis, \ft etc. ISID. Angeli per scalam ascendentes et descendentes, evangelistæ sunt et prædicatores Christi, ascendentes ad intelligendam Divinitatem; omnem creaturam excedentes, ut inveniant in principio Verbum apud Deum, per quem omnia facta sunt. Descendentes ut inveniant eum, \fk factum ex muliere, factum sub lege, \ft etc. In illa etiam scala a terra usque ad cœlum, a carne usque ad spiritum: quia in illa carnales proficiendo, quasi ascendendo spirituales fiunt. Ad quos lacte nutriendos spirituales descendunt, quia non possunt eis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus. Ipse est sursum in capite, ipse deorsum in corpore suo, id est Ecclesia; ipse scala, qui ait Joan. 14: \fk Ego sum via, \ft etc. Ad ipsum ascenditur, ut in excelsis intelligatur: et descenditur, ut in membris parvulis nutriatur; per illum se erigunt, ut sublimem exspectent: et humiliant, ut eum sublimiter et temperanter annuntient.\f*

GEN 28:13 Removed trailing space in v~: et Dominum innixum scalæ dicentem sibi: Ego sum Dominus Deus Abraham patris tui, et Deus Isaac: terram, in qua dormis, tibi dabo et semini tuo.\f + \fr 28.13 \fk Ego sum Dominus Deus Abraham, \ft etc. Mystice designat mandatum divinitatis ad humanitatem Christi directum, cui terra, id est, Ecclesia, promittitur; et semini illius, id est Christiano populo. Unde psalm. 2: \fk Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et possessionem tuam terminos terræ. \f*

GEN 28:13 Found footnote ending with space in \v~: et Dominum innixum scalæ dicentem sibi: Ego sum Dominus Deus Abraham patris tui, et Deus Isaac: terram, in qua dormis, tibi dabo et semini tuo.\f + \fr 28.13 \fk Ego sum Dominus Deus Abraham, \ft etc. Mystice designat mandatum divinitatis ad humanitatem Christi directum, cui terra, id est, Ecclesia, promittitur; et semini illius, id est Christiano populo. Unde psalm. 2: \fk Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et possessionem tuam terminos terræ. \f*

GEN 28:14 Removed trailing space in v~: Eritque semen tuum quasi pulvis terræ: dilataberis ad occidentem, et orientem, et septentrionem, et meridiem: et benedicentur in te et in semine tuo cunctæ tribus terræ.

GEN 28:15 Removed trailing space in v~: Et ero custos tuus quocumque perrexeris, et reducam te in terram hanc: nec dimittam nisi complevero universa quæ dixi.

GEN 28:16 Removed trailing space in v~: Cumque evigilasset Jacob de somno, ait: Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam.\f + \fr 28.16 \fk Cumque evigilasset, \ft etc. Quisquis post torporem inertiæ evigilaverit, et per exercitium boni operis vere exsurrexerit, in Ecclesia supereminentem gratiam Dei et introitum regni cœlestis intelliget.\f*

GEN 28:17 Removed trailing space in v~: Pavensque, Quam terribilis est, inquit, locus iste ! non est hic aliud nisi domus Dei, et porta cæli.

GEN 28:18 Removed trailing space in v~: Surgens ergo Jacob mane, tulit lapidem quem supposuerat capiti suo, et erexit in titulum, fundens oleum desuper.\f + \fr 28.18 \fk Surgens ergo, \ft etc. AUG., Q. in Gen., tom. 3 Quod \fk erexit\ft Jacob, \fk lapidem quem capiti supposuerat\ft in titulum, et superfudit oleum, nihil fecit idolol triæ simile: quia non vel tunc vel postea frequentavit lapidem adorando aut ei sacrificando; sed signum fuit et prophetia pertinens ad unctionem, unde Christus dicitur.\f*

GEN 28:19 Removed trailing space in v~: Appellavitque nomen urbis Bethel, quæ prius Luza vocabatur.\f + \fr 28.19 \fk Appellavitque nomen urbis Bethel., \ft etc. HIER., de locis Hebraicis. Ab eo quod dictum est, \fk quam terribilis est locus iste, \ft etc., loco nomen imponit Bethel, id est \fk domum Dei, \ft qui ante Luza vocabatur, id est, \fk nux\ft vel \fk amygdalum. \ft Unde ridicule quidam verbum Hebraicum \fk ulam, \ft nomen urbis esse putant: cum \fk ulam\ft interpretetur \fk prius. \ft Ordo ergo iste est lectionis: Vocavit nomen illius loci Bethel, et prius Luza vocabulum civitatis. Antiquæ vero scripturæ verbo \fk ulam\ft vel \fk olam\ft plenæ sunt, quod nihil significat nisi \fk prius\ft vel \fk ante vestibulum, \ft vel \fk superliminare, \ft vel \fk postes, \ft etc.\f*

GEN 28:20 Removed trailing space in v~: Vovit etiam votum, dicens: Si fuerit Deus mecum, et custodierit me in via, per quam ego ambulo, et dederit mihi panem ad vescendum, et vestimentum ad induendum,

GEN 28:21 Removed trailing space in v~: reversusque fuero prospere ad domum patris mei: erit mihi Dominus in Deum,

GEN 28:22 Removed trailing space in v~: et lapis iste, quem erexi in titulum, vocabitur Domus Dei: cunctorumque quæ dederis mihi, decimas offeram tibi.\f + \fr 28.22 \fk Et lapis iste, vocabitur domus Dei, \ft etc. Prophetia est domus Dei ibi futuræ, ibi et ipse rediens Deo sacrificavit.\f*

GEN 29:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 29:0 Removed trailing space in c: 29

GEN 29:1 Removed trailing space in v~: Profectus ergo Jacob venit in terram orientalem.\f + \fr 29.1 \fk Profectus ergo Jacob, \ft etc. \fk Vidit puteum in agro, \ft etc. Aqua putei scientia Veteris Testamenti: quam lapis claudebat, quia littera legis spiritualem sensum in eo celabat; sed veniente Christo lapis remotus est, cum per prædicationem Novi Testamenti umbra legis exclusa et veritas Evangelii patefacta est. Allegorice. Per puteum baptismus, per agrum mundus exprimitur: per tres greges juxta puteum accubantes, signantur illi qui ad fidem Trinitatis capiendam pertinent, in humilitate expetentes baptismi gratiam. \fk Lapidem. \ft Duritia infidelitatis, qua abjecta, percipitur baptismus vitæ. Pastores autem sunt prælati Ecclesiæ, qui, amoto lapide, per Jacob adaquare greges cupiunt: quia Christo auferente infidelitatem ab eorum cordibus quos prædestinavit ad sacramentum baptismi, abluuntur unda purificationis.\f*

GEN 29:2 Removed trailing space in v~: Et vidit puteum in agro, tres quoque greges ovium accubantes juxta eum: nam ex illo adaquabantur pecora, et os ejus grandi lapide claudebatur.

GEN 29:3 Removed trailing space in v~: Morisque erat ut cunctis ovibus congregatis devolverent lapidem, et refectis gregibus rursum super os putei ponerent.

GEN 29:4 Removed trailing space in v~: Dixitque ad pastores: Fratres, unde estis? Qui responderunt: De Haran.

GEN 29:5 Removed trailing space in v~: Quos interrogans, Numquid, ait, nostis Laban filium Nachor? Dixerunt: Novimus.

GEN 29:6 Removed trailing space in v~: Sanusne est? inquit. Valet, inquiunt: et ecce Rachel filia ejus venit cum grege suo.

GEN 29:7 Removed trailing space in v~: Dixitque Jacob: Adhuc multum diei superest, nec est tempus ut reducantur ad caulas greges: date ante potum ovibus, et sic eas ad pastum reducite.

GEN 29:8 Removed trailing space in v~: Qui responderunt: Non possumus, donec omnia pecora congregentur, et amoveamus lapidem de ore putei, ut adaquemus greges.

GEN 29:9 Removed trailing space in v~: Adhuc loquebantur, et ecce Rachel veniebat cum ovibus patris sui: nam gregem ipsa pascebat.

GEN 29:10 Removed trailing space in v~: Quam cum vidisset Jacob, et sciret consobrinam suam, ovesque Laban avunculi sui, amovit lapidem quo puteus claudebatur.

GEN 29:11 Removed trailing space in v~: Et adaquato grege, osculatus est eam: et elevata voce flevit,\f + \fr 29.11 \fk Osculatus est eam. \ft AUG. Consuetudinis fuit maxime in illa simplicitate antiquorum, ut propinqui propinquos oscularentur, et hodie fit in multis locis. Sed quæri potest quomodo illa ab ignoto osculum acceperit, si postea indicavit Jacob propinquitatem? Ergo intelligendum est: aut illum, qui propinquitatem noverat, fidenter in osculum irruisse, aut postea Scripturam narrasse per recapitulationem, cum primum Jacob indicaverit quis esset.\f*

GEN 29:12 Removed trailing space in v~: et indicavit ei quod frater esset patris sui, et filius Rebeccæ: at illa festinans nuntiavit patri suo.

GEN 29:13 Removed trailing space in v~: Qui cum audisset venisse Jacob filium sororis suæ, cucurrit obviam ei: complexusque eum, et in oscula ruens, duxit in domum suam. Auditis autem causis itineris,

GEN 29:14 Removed trailing space in v~: respondit: Os meum es, et caro mea. Et postquam impleti sunt dies mensis unius,

GEN 29:15 Removed trailing space in v~: dixit ei: Num quia frater meus es, gratis servies mihi? dic quid mercedis accipias.

GEN 29:16 Removed trailing space in v~: Habebat vero duas filias: nomen majoris Lia, minor vero appellabatur Rachel.\f + \fr 29.16 \fk Nomen majoris Lia, \ft etc. Victorinus martyr Rachel et Liam in similitudinem Ecclesiæ et Synagogæ interpretatus est. Liam majorem natu Synagogam significare existimat, quia prior populum Dei genuit: quæ oculis lippa dicitur, quia lex per Mosen data cooperata est et signata. Rachel minor et pulchra, prius sterilis, post fecunda, Ecclesiam signat, quæ tempore posterior, sed sancta corpore et spiritu. Oculi ejus decori, quia Evangelium videre meruerunt. Sed diu sterilis dum Synagoga populum generavit. Pro Rachel Jacob servivit, et supponitur ei Lia: quia Christus ut Ecclesiam sibi assumeret, prius sibi Synagogam conjunxit.\f*

GEN 29:17 Removed trailing space in v~: Sed Lia lippis erat oculis: Rachel decora facie, et venusto aspectu.

GEN 29:18 Removed trailing space in v~: Quam diligens Jacob, ait: Serviam tibi pro Rachel filia tua minore, septem annis.

GEN 29:19 Removed trailing space in v~: Respondit Laban: Melius est ut tibi eam dem quam alteri viro: mane apud me.

GEN 29:20 Removed trailing space in v~: Servivit ergo Jacob pro Rachel septem annis: et videbantur illi pauci dies præ amoris magnitudine.\f + \fr 29.20 \fk Servivit ergo Jacob pro Rachel septem annis. \ft Servitus Jacob septem annorum pro duabus uxoribus, præsentis vitæ tempus signat, quod septem diebus volvitur; in quo Dominus formam servi accepit, obediens Patri usque ad mortem. Jacob servivit, quia \fk filius hominis non venit ministrari, sed ministrare Matth. 20: \ft Ille oves pavit, et Christus dixit Joan. 10: \fk Ego sum pastor bonus. \ft Ille pro mercede varium pecus sibi abstulit: Christus diversarum gentium varietatem sibi congregavit. Ille tres virgas amputatis corticibus in alveis aquarum posuit, ut earum contemplatione multiplicarentur oves: et Dominus noster in aqua baptismatis trium personarum nomina Patris, et Filii, et Spiritus sancti, populo fideli proposuit, ut qui hoc pleno corde prospexerit, efficiatur ovis Dei. \fk Et videbantur illi pauci dies, \ft etc. Quomodo hoc dictum sit quærendum est, cum et breve tempus longum videatur amantibus? Dictum est ergo propter laborem servitutis, quem facilem faciebat amor. AUG., lib. XXII contra Faustum. Pro ingenti crimine objiciuntur Jacob quatuor uxores. Sed quoniam tunc mos erat, crimen non erat; nunc autem crimen est, quia mos non est, etc., usque ad nisi concupiscentiæ carnalis flagrantia. ISID., in Gen., tom. 5 Duæ sunt ergo uxores Jacob liberæ, ambæ enim filiæ remissionis peccatorum, etc., usque ad et vidit in principio Verbum apud Deum, et vult parere, et non potest, quia \fk generationem ejus quis enarrabit? \ft Act. 8 ISID. Duæ liberæ uxores Jacob, quia duæ vitæ nobis in corpore Jesu Christi prædicantur, etc., usque ad Sed hoc non potest in terra morientium, quod his verbis significatur.\f*

GEN 29:21 Removed trailing space in v~: Dixitque ad Laban: Da mihi uxorem meam: quia jam tempus impletum est, ut ingrediar ad illam.

GEN 29:22 Removed trailing space in v~: Qui vocatis multis amicorum turbis ad convivium, fecit nuptias.

GEN 29:23 Removed trailing space in v~: Et vespere Liam filiam suam introduxit ad eum,

GEN 29:24 Removed trailing space in v~: dans ancillam filiæ, Zelpham nomine. Ad quam cum ex more Jacob fuisset ingressus, facto mane vidit Liam:

GEN 29:25 Removed trailing space in v~: et dixit ad socerum suum: Quid est quod facere voluisti? nonne pro Rachel servivi tibi? quare imposuisti mihi?

GEN 29:26 Removed trailing space in v~: Respondit Laban: Non est in loco nostro consuetudinis, ut minores ante tradamus ad nuptias.\f + \fr 29.26 \fk Non est in loco nostro consuetudinis, \ft etc. ID., ibid. Major appellatur quæ tempore prior est, etc., usque ad ad unum ergo tendendum, sed propter hoc multa ferenda. ID., ibid. Proinde vita quæ studio contemplationis competit, etc., usque ad unde infra 30: \fk Zelabat Rachel sororem suam. \ft ID., ibid. Proinde quia purus intellectus de illa divina substantia, etc., usque ad non quia numen.\f*

GEN 29:27 Removed trailing space in v~: Imple hebdomadam dierum hujus copulæ: et hanc quoque dabo tibi pro opere quo serviturus es mihi septem annis aliis.

GEN 29:28 Removed trailing space in v~: Acquievit placito: et hebdomada transacta, Rachel duxit uxorem:

GEN 29:29 Removed trailing space in v~: cui pater servam Balam tradiderat.

GEN 29:30 Removed trailing space in v~: Tandemque potitus optatis nuptiis, amorem sequentis priori prætulit, serviens apud eum septem annis aliis.

GEN 29:31 Removed trailing space in v~: Videns autem Dominus quod despiceret Liam, aperuit vulvam ejus, sorore sterili permanente.

GEN 29:32 Removed trailing space in v~: Quæ conceptum genuit filium, vocavitque nomen ejus Ruben, dicens: Vidit Dominus humilitatem meam: nunc amabit me vir meus.

GEN 29:33 Removed trailing space in v~: Rursumque concepit et peperit filium, et ait: Quoniam audivit me Dominus haberi contemptui, dedit etiam istum mihi; vocavitque nomen ejus Simeon.

GEN 29:34 Removed trailing space in v~: Concepitque tertio, et genuit alium filium: dixitque: Nunc quoque copulabitur mihi maritus meus: eo quod pepererim ei tres filios: et idcirco appellavit nomen ejus Levi.

GEN 29:35 Removed trailing space in v~: Quarto concepit, et peperit filium, et ait: Modo confitebor Domino, et ob hoc vocavit eum Judam: cessavitque parere.

GEN 30:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 30:0 Removed trailing space in c: 30

GEN 30:1 Removed trailing space in v~: Cernens autem Rachel quod infecunda esset, invidit sorori suæ, et ait marito suo: Da mihi liberos, alioquin moriar.

GEN 30:2 Removed trailing space in v~: Cui iratus respondit Jacob: Num pro Deo ego sum, qui privavit te fructu ventris tui?

GEN 30:3 Removed trailing space in v~: At illa: Habeo, inquit, famulam Balam: ingredere ad illam, ut pariat super genua mea, et habeam ex illa filios.

GEN 30:4 Removed trailing space in v~: Deditque illi Balam in conjugium: quæ,

GEN 30:5 Removed trailing space in v~: ingresso ad se viro, concepit, et peperit filium.

GEN 30:6 Removed trailing space in v~: Dixitque Rachel: Judicavit mihi Dominus, et exaudivit vocem meam, dans mihi filium, et idcirco appellavit nomen ejus Dan.

GEN 30:7 Removed trailing space in v~: Rursumque Bala concipiens, peperit alterum,

GEN 30:8 Removed trailing space in v~: pro quo ait Rachel: Comparavit me Deus cum sorore mea, et invalui: vocavitque eum Nephthali.

GEN 30:9 Removed trailing space in v~: Sentiens Lia quod parere desiisset, Zelpham ancillam suam marito tradidit.

GEN 30:10 Removed trailing space in v~: Qua post conceptum edente filium,

GEN 30:11 Removed trailing space in v~: dixit: Feliciter, et idcirco vocavit nomen ejus Gad.

GEN 30:12 Removed trailing space in v~: Peperit quoque Zelpha alterum.

GEN 30:13 Removed trailing space in v~: Dixitque Lia: Hoc pro beatitudine mea: beatam quippe me dicent mulieres: propterea appellavit eum Aser.

GEN 30:14 Removed trailing space in v~: Egressus autem Ruben tempore messis triticeæ in agrum, reperit mandragoras, quas matri Liæ detulit. Dixitque Rachel: Da mihi partem de mandragoris filii tui.\f + \fr 30.14 \fk Egressus autem Ruben, \ft etc. AUG., lib. XXII contra Faustum. Quare rem gestam Scriptura non tacuit, etc., usque ad et quidquid de hac pie et sapienter dicitur, sine phantasmate carnalis cogitationis salubriter vel ex parte capiatur. \fk Egressus autem Ruben, etc. \ft AUG. \fk Historice. \ft De hoc autem genere opinari quosdam scio quod acceptum in escam sterilibus feminis fecunditatem pariat, et ideo institisse Rachel ut hoc acciperet, quod ego non arbitror, nec sic tunc concepisset. Nunc vero cum post duos Liæ alios ab illa nocte partus, Dominus eam prole donaverit, nihil est quod de mandragora tale aliquid suspicemur, quale in nulla femina experti sumus. Cum enim mala hæc ipse vidissem, et propter hunc sacræ lectionis locum mihi obtigisse gratularer rara enim res est, naturam eorum quantum potui perscrutatus sum, non aliqua a communi sensu remotiore scientia, quæ docet virtutes radicum et potestates herbarum, sed quantum renuntiat visus, olfactus et gustus, rem comperi pulchram, suave olentem, sapore autem insipido. Cur ergo eam mulier tantopere cupierit nescio, nisi forte propter pomi raritatem et odoris jucunditatem.\f*

GEN 30:15 Removed trailing space in v~: Illa respondit: Parumne tibi videtur quod præripueris maritum mihi, nisi etiam mandragoras filii mei tuleris? Ait Rachel: Dormiat tecum hac nocte pro mandragoris filii tui.

GEN 30:16 Removed trailing space in v~: Redeuntique ad vesperam Jacob de agro, egressa est in occursum ejus Lia, et Ad me, inquit, intrabis: quia mercede conduxi te pro mandragoris filii mei. Dormivitque cum ea nocte illa.

GEN 30:17 Removed trailing space in v~: Et exaudivit Deus preces ejus, concepitque et peperit filium quintum,

GEN 30:18 Removed trailing space in v~: et ait: Dedit Deus mercedem mihi, quia dedi ancillam meam viro meo: appellavitque nomen ejus Issachar.

GEN 30:19 Removed trailing space in v~: Rursum Lia concipiens, peperit sextum filium,

GEN 30:20 Removed trailing space in v~: et ait: Dotavit me Deus dote bona: etiam hac vice mecum erit maritus meus, eo quod genuerim ei sex filios: et idcirco appellavit nomen ejus Zabulon.

GEN 30:21 Removed trailing space in v~: Post quem peperit filiam, nomine Dinam.

GEN 30:22 Removed trailing space in v~: Recordatus quoque Dominus Rachelis, exaudivit eam, et aperuit vulvam ejus.

GEN 30:23 Removed trailing space in v~: Quæ concepit, et peperit filium, dicens: Abstulit Deus opprobrium meum.

GEN 30:24 Removed trailing space in v~: Et vocavit nomen ejus Joseph, dicens: Addat mihi Dominus filium alterum.

GEN 30:25 Removed trailing space in v~: Nato autem Joseph, dixit Jacob socero suo: Dimitte me ut revertar in patriam, et ad terram meam.

GEN 30:26 Removed trailing space in v~: Da mihi uxores, et liberos meos, pro quibus servivi tibi, ut abeam: tu nosti servitutem qua servivi tibi.

GEN 30:27 Removed trailing space in v~: Ait illi Laban: Inveniam gratiam in conspectu tuo, experimento didici, quia benedixerit mihi Deus propter te:

GEN 30:28 Removed trailing space in v~: constitue mercedem tuam quam dem tibi.

GEN 30:29 Removed trailing space in v~: At ille respondit: Tu nosti quomodo servierim tibi, et quanta in manibus meis fuerit possessio tua.

GEN 30:30 Removed trailing space in v~: Modicum habuisti antequam venirem ad te, et nunc dives effectus es: benedixitque tibi Dominus ad introitum meum. Justum est igitur ut aliquando provideam etiam domui meæ.

GEN 30:31 Removed trailing space in v~: Dixitque Laban: Quid tibi dabo? At ille ait: Nihil volo: sed si feceris quod postulo, iterum pascam, et custodiam pecora tua.

GEN 30:32 Removed trailing space in v~: Gyra omnes greges tuos, et separa cunctas oves varias, et sparso vellere; quodcumque furvum, et maculosum, variumque fuerit, tam in ovibus quam in capris, erit merces mea.\f + \fr 30.32 \fk Gyra omnes greges tuos, \ft etc. HIER., in Quæst. Hebr. Multum apud Septuaginta confusus est sensus, etc., usque ad vicinus est finis. ALC. Cur Jacob fraudis in hoc loco non arguitur, hoc sine dubio ut propheta fecit, nec credendum est eum fecisse sine spirituali revelatione.\f*

GEN 30:33 Removed trailing space in v~: Respondebitque mihi cras justitia mea, quando placiti tempus advenerit coram te: et omnia quæ non fuerint varia, et maculosa, et furva, tam in ovibus quam in capris, furti me arguent.

GEN 30:34 Removed trailing space in v~: Dixitque Laban: Gratum habeo quod petis.

GEN 30:35 Removed trailing space in v~: Et separavit in die illa capras, et oves, et hircos, et arietes varios, atque maculosos: cunctum autem gregem unicolorem, id est albi et nigri velleris, tradidit in manu filiorum suorum.

GEN 30:36 Removed trailing space in v~: Et posuit spatium itineris trium dierum inter se et generum, qui pascebat reliquos greges ejus.

GEN 30:37 Removed trailing space in v~: Tollens ergo Jacob virgas populeas virides, et amygdalinas, et ex platanis, ex parte decorticavit eas: detractisque corticibus, in his, quæ spoliata fuerant, candor apparuit: illa vero quæ integra fuerant, viridia permanserunt: atque in hunc modum color effectus est varius.

GEN 30:38 Removed trailing space in v~: Posuitque eas in canalibus, ubi effundebatur aqua: ut cum venissent greges ad bibendum, ante oculos haberent virgas, et in aspectu earum conciperent.

GEN 30:39 Removed trailing space in v~: Factumque est ut in ipso calore coitus, oves intuerentur virgas, et parerent maculosa, et varia, et diverso colore respersa.

GEN 30:40 Removed trailing space in v~: Divisitque gregem Jacob, et posuit virgas in canalibus ante oculos arietum: erant autem alba et nigra quæque, Laban; cetera vero, Jacob, separatis inter se gregibus.

GEN 30:41 Removed trailing space in v~: Igitur quando primo tempore ascendebantur oves, ponebat Jacob virgas in canalibus aquarum ante oculos arietum et ovium, ut in earum contemplatione conciperent:

GEN 30:42 Removed trailing space in v~: quando vero serotina admissura erat, et conceptus extremus, non ponebat eas. Factaque sunt ea quæ erant serotina, Laban: et quæ primi temporis, Jacob.

GEN 30:43 Removed trailing space in v~: Ditatusque est homo ultra modum, et habuit greges multos, ancillas et servos, camelos et asinos.

GEN 31:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 31:0 Removed trailing space in c: 31

GEN 31:1 Removed trailing space in v~: Postquam autem audivit verba filiorum Laban dicentium: Tulit Jacob omnia quæ fuerunt patris nostri, et de illius facultate ditatus, factus est inclytus:\f + \fr 31.1 \fk Postquam autem audivit, \ft etc. \fk Mutavit mercedem, \ft etc. HIERON. in Quæst. Hebr. Pro eo quod posuimus, \fk mutavit mercedem meam decem vicibus, \ft Septuaginta posuerunt \fk decem annis: \ft cum verbum Hebraicum \fk monim\ft numerum magis quam annos sonat; et ex sequentibus is sensus probatur, quod per singulos fetus super Laban conditionem mutaverit. Si videbat varium nasci pecus, dicebat: Volo ut in futuro nascantur mihi varia; tunc Jacob virgas in canalibus non ponebat, ut fetus unicolor nasceretur: quo facto Laban ea pecora suæ parti fieri debere dicebat; sic usque ad decem vices mutata est conditio: et quodcunque proposuerat Laban ut sibi nasceretur, in contrarium colorem vertebatur. Nunc autem in sex annis decem pariendi vices incredibiles viderentur; sed lege Virgilium, in quo dicitur: \fk Bis gravidæ pecudes. \ft Natura autem Italicarum ovium et Mesopotamiæ eadem esse dicitur.\f*

GEN 31:2 Removed trailing space in v~: animadvertit quoque faciem Laban, quod non esset erga se sicut heri et nudiustertius,

GEN 31:3 Removed trailing space in v~: maxime dicente sibi Domino: Revertere in terram patrum tuorum, et ad generationem tuam, eroque tecum.

GEN 31:4 Removed trailing space in v~: Misit, et vocavit Rachel et Liam in agrum, ubi pascebat greges,

GEN 31:5 Removed trailing space in v~: dixitque eis: Video faciem patris vestri quod non sit erga me sicut heri et nudiustertius: Deus autem patris mei fuit mecum.

GEN 31:6 Removed trailing space in v~: Et ipsæ nostis quod totis viribus meis servierim patri vestro.

GEN 31:7 Removed trailing space in v~: Sed et pater vester circumvenit me et mutavit mercedem meam decem vicibus: et tamen non dimisit eum Deus ut noceret mihi.

GEN 31:8 Removed trailing space in v~: Si quando dixit: Variæ erunt mercedes tuæ: pariebant omnes oves varios fœtus; quando vero e contrario, ait: Alba quæque accipies pro mercede: omnes greges alba pepererunt.

GEN 31:9 Removed trailing space in v~: Tulitque Deus substantiam patris vestri, et dedit mihi.

GEN 31:10 Removed trailing space in v~: Postquam enim conceptus ovium tempus advenerat, levavi oculos meos, et vidi in somnis ascendentes mares super feminas, varios et maculosos, et diversorum colorum.

GEN 31:11 Removed trailing space in v~: Dixitque angelus Dei ad me in somnis: Jacob? Et ego respondi: Adsum.

GEN 31:12 Removed trailing space in v~: Qui ait: Leva oculos tuos, et vide universos masculos ascendentes super feminas, varios, maculosos, atque respersos. Vidi enim omnia quæ fecit tibi Laban.\f + \fr 31.12 \fk Vidi enim omnia, \ft etc. Ex hoc discimus quod Jacob nullo malo dolo fecit, sed divina dispositione, vel quia omnia in figura gerebantur. Unde angelica visione meruit confortari.\f*

GEN 31:13 Removed trailing space in v~: Ego sum Deus Bethel, ubi unxisti lapidem, et votum vovisti mihi. Nunc ergo surge, et egredere de terra hac, revertens in terram nativitatis tuæ.\f + \fr 31.13 \fk Nunc ergo surge. \ft GREG., Moral. 30, 16 Post longam servitutem præcepit Dominus Jacob ut reverteretur in patriam: tunc, ignorante socero, cum uxoribus et comitatu properabat. Laban autem consecutus est eum in monte Galaad cum furore idola requirens, nec reperit. Laban autem in hoc loco diaboli typum gerit. Interpretatur enim \fk dealbatio. \ft Diabolus vero, cum tenebrosus sit, \fk transfigurat se in angelum lucis. \ft Huic servivit Jacob, id est, Judaicus populus ex parte reproborum, de quo natus est Christus secundum carnem.\f*

GEN 31:14 Removed trailing space in v~: Responderuntque Rachel et Lia: Numquid habemus residui quidquam in facultatibus et hæreditate domus patris nostri?

GEN 31:15 Removed trailing space in v~: nonne quasi alienas reputavit nos, et vendidit, comeditque pretium nostrum?

GEN 31:16 Removed trailing space in v~: Sed Deus tulit opes patris nostri, et eas tradidit nobis, ac filiis nostris: unde omnia quæ præcepit tibi Deus, fac.

GEN 31:17 Removed trailing space in v~: Surrexit itaque Jacob, et impositis liberis ac conjugibus suis super camelos, abiit.

GEN 31:18 Removed trailing space in v~: Tulitque omnem substantiam suam, et greges, et quidquid in Mesopotamia acquisierat, pergens ad Isaac patrem suum in terram Chanaan.

GEN 31:19 Removed trailing space in v~: Eo tempore ierat Laban ad tondendas oves, et Rachel furata est idola patris sui.

GEN 31:20 Removed trailing space in v~: Noluitque Jacob confiteri socero suo quod fugeret.

GEN 31:21 Removed trailing space in v~: Cumque abiisset tam ipse quam omnia quæ juris sui erant, et amne transmisso pergeret contra montem Galaad,

GEN 31:22 Removed trailing space in v~: nuntiatum est Laban die tertio quod fugeret Jacob.

GEN 31:23 Removed trailing space in v~: Qui, assumptis fratribus suis, persecutus est eum diebus septem: et comprehendit eum in monte Galaad.

GEN 31:24 Removed trailing space in v~: Viditque in somnis dicentem sibi Deum: Cave ne quidquam aspere loquaris contra Jacob.

GEN 31:25 Removed trailing space in v~: Jamque Jacob extenderat in monte tabernaculum: cumque ille consecutus fuisset eum cum fratribus suis, in eodem monte Galaad fixit tentorium.

GEN 31:26 Removed trailing space in v~: Et dixit ad Jacob: Quare ita egisti, ut clam me abigeres filias meas quasi captivas gladio?

GEN 31:27 Removed trailing space in v~: cur ignorante me fugere voluisti, nec indicare mihi, ut prosequerer te cum gaudio, et canticis, et tympanis, et citharis?

GEN 31:28 Removed trailing space in v~: Non es passus ut oscularer filios meos et filias: stulte operatus es: et nunc quidem

GEN 31:29 Removed trailing space in v~: valet manus mea reddere tibi malum: sed Deus patris vestri heri dixit mihi: Cave ne loquaris contra Jacob quidquam durius.

GEN 31:30 Removed trailing space in v~: Esto, ad tuos ire cupiebas, et desiderio erat tibi domus patris tui: cur furatus es deos meos?

GEN 31:31 Removed trailing space in v~: Respondit Jacob: Quod inscio te profectus sum, timui ne violenter auferres filias tuas.

GEN 31:32 Removed trailing space in v~: Quod autem furti me arguis: apud quemcumque inveneris deos tuos, necetur coram fratribus nostris: scrutare, quidquid tuorum apud me inveneris, et aufer. Hæc dicens, ignorabat quod Rachel furata esset idola.\f + \fr 31.32 \fk Ignorabat quod Rachel furata esset idola. \ft HIERON. Ubi nos \fk idola\ft legimus, in Hebræo \fk theraphim\ft scriptum est; quod Aquila \fk figuras, \ft vel \fk imagines\ft interpretatur. Hoc autem ideo dico ut sciamus quid in Judicum libro \fk theraphim\ft sonet. \fk Contra montem Galaad, \ft etc. Non quod eo tempore mons Galaad diceretur, sed per anticipationem illo nomine vocatur, quo postea nuncupatus est. \fk Qui, assumptis fratribus suis, persecutus, \ft etc. GREG. \fk Historice. \ft Potest per Laban mundus exprimi: qui cum furore Jacob sequitur, quia electos, qui sunt membra Christi, opprimere conatur. Filiam mundi vel diaboli Jacob abstulit, cum sibi Christus Ecclesiam ex gentibus conjunxit, cui per prophetam dicitur psal. 44: \fk Obliviscere populum tuum, \ft etc. In idolis avaritia signatur, quæ est idolorum servitus. Laban veniens apud Jacob idolum non reperit, quia, ostensis mundi divitiis Redemptori nostro, diabolus vestigia concupiscentiæ non reperit. Sed quæ Jacob non habuit, Rachel sedendo operuit, quæ interpretatur \fk ovis, \ft et Ecclesiam significat. Sedere autem est humilitatem pœnitentiæ appetere. Unde psal. CXXVI: \fk Surgite postquam sederitis. \ft Rachel idola sedendo operit, quia Ecclesia Christum sequens vitium terrenæ concupiscentiæ per humilitatem pœnitentiæ cooperuit. Unde psal. 13: \fk Beati quorum remissæ sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. \ft Nos igitur Rachel significat, qui idola sedendo premimus, si culpas avaritiæ pœnitendo damnamus; quæ avaritiæ immunditia non viriliter currentes impedit, sed effeminate gradientes per blandimenta sæculi resolvuntur, quod his verbis significatur: \fk Juxta consuetudinem feminarum accidit mihi. \ft Quasi enim muliebria pati se innotuit. \fk Ut oscularer filios meos ac filias. \ft More Scripturæ filios ac filias Jacob suos appellat, quæ filios vel fratres cognatos appellat; unde in sequentibus: \fk Dixitque Jacob fratribus suis: Afferte lapides. \ft In Evangelio quoque filii Mariæ, materteræ Domini, fratres ejus vocantur Matthæi 12. \fk Timui ne violenter auferres filias tuas, quod autem furti me arguis, \ft etc. Quasi ideo non tibi manifestavi, ne acerbitate persecutionis superares animas infirmas, noviter tibi ereptas.\f*

GEN 31:33 Removed trailing space in v~: Ingressus itaque Laban tabernaculum Jacob, et Liæ, et utriusque famulæ, non invenit. Cumque intrasset tentorium Rachelis,

GEN 31:34 Removed trailing space in v~: illa festinans abscondit idola subter stramenta cameli, et sedit desuper: scrutantique omne tentorium, et nihil invenienti,

GEN 31:35 Removed trailing space in v~: ait: Ne irascatur dominus meus quod coram te assurgere nequeo: quia juxta consuetudinem feminarum nunc accidit mihi: sic delusa sollicitudo quærentis est.

GEN 31:36 Removed trailing space in v~: Tumensque Jacob, cum jurgio ait: Quam ob culpam meam, et ob quod peccatum meum sic exarsisti post me,

GEN 31:37 Removed trailing space in v~: et scrutatus es omnem supellectilem meam? quid invenisti de cuncta substantia domus tuæ? pone hic coram fratribus meis, et fratribus tuis, et judicent inter me et te.

GEN 31:38 Removed trailing space in v~: Idcirco viginti annis fui tecum? oves tuæ et capræ steriles non fuerunt, arietes gregis tui non comedi:

GEN 31:39 Removed trailing space in v~: nec captum a bestia ostendi tibi, ego damnum omne reddebam: quidquid furto peribat, a me exigebas:

GEN 31:40 Removed trailing space in v~: die noctuque æstu urebar, et gelu, fugiebatque somnus ab oculis meis.\f + \fr 31.40 \fk Die noctuque æstu urebar, et gelu. Fugiebat somnus ab oculis meis. \ft Unus effectus est caloris et frigoris.\f*

GEN 31:41 Removed trailing space in v~: Sicque per viginti annos in domo tua servivi tibi, quatuordecim pro filiabus, et sex pro gregibus tuis: immutasti quoque mercedem meam decem vicibus.

GEN 31:42 Removed trailing space in v~: Nisi Deus patris mei Abraham, et timor Isaac affuisset mihi, forsitan modo nudum me dimisisses: afflictionem meam et laborem manuum mearum respexit Deus, et arguit te heri.

GEN 31:43 Removed trailing space in v~: Respondit ei Laban: Filiæ meæ et filii, et greges tui, et omnia quæ cernis, mea sunt: quid possum facere filiis et nepotibus meis?

GEN 31:44 Removed trailing space in v~: Veni ergo, et ineamus fœdus, ut sit in testimonium inter me et te.

GEN 31:45 Removed trailing space in v~: Tulit itaque Jacob lapidem, et erexit illum in titulum:

GEN 31:46 Removed trailing space in v~: dixitque fratribus suis: Afferte lapides. Qui congregantes fecerunt tumulum, comederuntque super eum:\f + \fr 31.46 \fk Afferte lapides, \ft etc. HIERON. de Loc. Hebr. Acervus lingua Hebræa, etc., usque ad in qua habitabat sermone mutaverat. ISID. Mystice. Inter fideles, tam Judæos quam gentiles, testis est lapis eminens in similitudinem Christi; et acervus lapidum, qui est multitudo credentium.\f*

GEN 31:47 Removed trailing space in v~: quem vocavit Laban Tumulum testis: et Jacob, Acervum testimonii, uterque juxta proprietatem linguæ suæ.

GEN 31:48 Removed trailing space in v~: Dixitque Laban: Tumulus iste erit testis inter me et te hodie, et idcirco appellatum est nomen ejus Galaad, id est, Tumulus testis.

GEN 31:49 Removed trailing space in v~: Intueatur et judicet Dominus inter nos quando recesserimus a nobis,

GEN 31:50 Removed trailing space in v~: si afflixeris filias meas, et si introduxeris alias uxores super eas: nullus sermonis nostri testis est absque Deo, qui præsens respicit.

GEN 31:51 Removed trailing space in v~: Dixitque rursus ad Jacob: En tumulus hic, et lapis quem erexi inter me et te,

GEN 31:52 Removed trailing space in v~: testis erit: tumulus, inquam, iste et lapis sint in testimonium, si aut ego transiero illum pergens ad te, aut tu præterieris, malum mihi cogitans.

GEN 31:53 Removed trailing space in v~: Deus Abraham, et Deus Nachor, judicet inter nos, Deus patris eorum. Juravit ergo Jacob per timorem patris sui Isaac:\f + \fr 31.53 \fk Juravit Jacob, \ft etc. Per timorem scilicet quo timebat Deum, quem commendavit supra, dicens, \fk Et timor, \ft etc.\f*

GEN 31:54 Removed trailing space in v~: immolatisque victimis in monte, vocavit fratres suos ut ederent panem. Qui cum comedissent, manserunt ibi:

GEN 31:55 Removed trailing space in v~: Laban vero de nocte consurgens, osculatus est filios, et filias suas, et benedixit illis: reversusque est in locum suum.\f + \fr 31.55 \fk Laban vero de nocte, etc. \ft Quia Laban et Jacob trans fluvium perrexerunt, significare potest duos populos per baptismum ad Ecclesiam venientes. Sed Jacob ultra progrediente, Laban reversus est, quia, filiis lucis in profectu virtutum post baptismum meantibus, reprobi de percepta dignitate post Satanam in apostasiam redeunt.\f*

GEN 32:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 32:0 Removed trailing space in c: 32

GEN 32:1 Removed trailing space in v~: Jacob quoque abiit itinere quo cœperat: fueruntque ei obviam angeli Dei.

GEN 32:2 Removed trailing space in v~: Quos cum vidisset, ait: Castra Dei sunt hæc: et appellavit nomen loci illius Mahanaim, id est, Castra.\f + \fr 32.2 \fk Castra Dei sunt hæc. \ft Ubi \fk castra\ft posita sunt, in Hebræo \fk mahanaim\ft ; ut sciamus, si quando interpretatum in alio loco ponitur, quem locum significet. Et pulchre ad fratrem inimicum iturus, angelorum comitantium eum choris excipitur.\f*

GEN 32:3 Removed trailing space in v~: Misit autem et nuntios ante se ad Esau fratrem suum in terram Seir, in regionem Edom:

GEN 32:4 Removed trailing space in v~: præcepitque eis, dicens: Sic loquimini domino meo Esau: Hæc dicit frater tuus Jacob: Apud Laban peregrinatus sum, et fui usque in præsentem diem.

GEN 32:5 Removed trailing space in v~: Habeo boves, et asinos, et oves, et servos, et ancillas: mittoque nunc legationem ad dominum meum, ut inveniam gratiam in conspectu tuo.

GEN 32:6 Removed trailing space in v~: Reversique sunt nuntii ad Jacob, dicentes: Venimus ad Esau fratrem tuum, et ecce properat tibi in occursum cum quadringentis viris.

GEN 32:7 Removed trailing space in v~: Timuit Jacob valde: et perterritus divisit populum qui secum erat, greges quoque et oves, et boves, et camelos, in duas turmas,\f + \fr 32.7 \fk Timuit Jacob, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen. Quæri potest quomodo fidem habuit promissis Dei, quod hoc dixit. Sed fieri potuit ut everteret castra ejus Esau, et tunc post illam afflictionem adesset, et quem promisit, impleret. Et admonemur hoc exemplo, ut quamvis credamus in Deum, faciamus tamen quæ facienda sunt in salutis præsidium. Verba quoque Jacob consideranda sunt, dicentis: \fk Deus patris mei Abraham, \ft etc., quia in his verbis et humana infirmitas et fides pietatis apparet.\f*

GEN 32:8 Removed trailing space in v~: dicens: Si venerit Esau ad unam turmam, et percusserit eam, alia turma, quæ relicta est, salvabitur.

GEN 32:9 Removed trailing space in v~: Dixitque Jacob: Deus patris mei Abraham, et Deus patris mei Isaac: Domine qui dixisti mihi: Revertere in terram tuam, et in locum nativitatis tuæ, et benefaciam tibi:

GEN 32:10 Removed trailing space in v~: minor sum cunctis miserationibus tuis, et veritate tua quam explevisti servo tuo. In baculo meo transivi Jordanem istum: et nunc cum duabus turmis regredior.\f + \fr 32.10 \fk Transivi Jordanem, \ft etc. Per baptismum conjunctus est paries de gentibus, ei qui ex Judæis: primitivæ tamen Ecclesiæ non deest timor Judæorum, quod significat Esau.\f*

GEN 32:11 Removed trailing space in v~: Erue me de manu fratris mei Esau, quia valde eum timeo: ne forte veniens percutiat matrem cum filiis.\f + \fr 32.11 \fk Erue me de manu, \ft etc. Sic orat ut spem timore moderetur, et timorem spe consoletur, significans ut vitæ nostræ et domesticorum ratione consulamus, et tamen Dei auxilium invocemus.\f*

GEN 32:12 Removed trailing space in v~: Tu locutus es quod benefaceres mihi, et dilatares semen meum sicut arenam maris, quæ præ multitudine numerari non potest.

GEN 32:13 Removed trailing space in v~: Cumque dormisset ibi nocte illa, separavit de his quæ habebat, munera Esau fratri suo,

GEN 32:14 Removed trailing space in v~: capras ducentas, hircos viginti, oves ducentas, et arietes viginti,

GEN 32:15 Removed trailing space in v~: camelos fœtas cum pullis suis triginta, vaccas quadraginta, et tauros viginti, asinas viginti et pullos earum decem.

GEN 32:16 Removed trailing space in v~: Et misit per manus servorum suorum singulos seorsum greges, dixitque pueris suis: Antecedite me, et sit spatium inter gregem et gregem.

GEN 32:17 Removed trailing space in v~: Et præcepit priori, dicens: Si obvium habueris fratrem meum Esau, et interrogaverit te: Cujus es? aut, Quo vadis? aut, Cujus sunt ista quæ sequeris?

GEN 32:18 Removed trailing space in v~: respondebis: Servi tui Jacob, munera misit domino meo Esau, ipse quoque post nos venit.

GEN 32:19 Removed trailing space in v~: Similiter dedit mandata secundo, et tertio, et cunctis qui sequebantur greges, dicens: Iisdem verbis loquimini ad Esau cum inveneritis eum.

GEN 32:20 Removed trailing space in v~: Et addetis: Ipse quoque servus tuus Jacob iter nostrum insequitur. Dixit enim: Placabo illum muneribus quæ præcedunt, et postea videbo illum: forsitan propitiabitur mihi.\f + \fr 32.20 \fk Placabo illum, \ft etc. Hæc interposita sunt a scriptore. Non est enim prudentis artem suam detegere, et sic eis cum quibus agitur suspectum se facere. GREG. hom. 14, in Evang., tom. 2 Mystice. Jacob cum ad parentes proprios redit, etc., usque ad ut suavitate intima Deum apprehendamus. \fk Et ecce vir, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 In hoc principaliter sacramenti Dominici imago figurata est, etc., usque ad ne ultra jam generare possit.\f*

GEN 32:21 Removed trailing space in v~: Præcesserunt itaque munera ante eum, ipse vero mansit nocte illa in castris.

GEN 32:22 Removed trailing space in v~: Cumque mature surrexisset, tulit duas uxores suas, et totidem famulas cum undecim filiis, et transivit vadum Jaboc.

GEN 32:23 Removed trailing space in v~: Traductisque omnibus quæ ad se pertinebant,

GEN 32:24 Removed trailing space in v~: mansit solus: et ecce vir luctabatur cum eo usque mane.

GEN 32:25 Removed trailing space in v~: Qui cum videret quod eum superare non posset, tetigit nervum femoris ejus, et statim emarcuit.

GEN 32:26 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eum: Dimitte me: jam enim ascendit aurora. Respondit: Non dimittam te, nisi benedixeris mihi.

GEN 32:27 Removed trailing space in v~: Ait ergo: Quod nomen est tibi? Respondit: Jacob.

GEN 32:28 Removed trailing space in v~: At ille: Nequaquam, inquit, Jacob appellabitur nomen tuum, sed Israël: quoniam si contra Deum fortis fuisti, quanto magis contra homines prævalebis?\f + \fr 32.28 \fk Nequaquam, inquit Jacob, appellabitur nomen tuum, sed, \ft etc. HIERON. in Q. Hebr. Josephus in libro primo Antiquitatum, etc., usque ad nos magis Scripturæ, et angeli, vel Dei, qui Isræl ipsum vocavit, auctoritate ducimur, quam cujuslibet eloquentiæ sæcularis.\f*

GEN 32:29 Removed trailing space in v~: Interrogavit eum Jacob: Dic mihi, quo appellaris nomine? Respondit: Cur quæris nomen meum? Et benedixit ei in eodem loco.

GEN 32:30 Removed trailing space in v~: Vocavitque Jacob nomen loci illius Phanuel, dicens: Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea.\f + \fr 32.30 \fk Vocavitque Jacob, \ft etc. Illud quoque quod sequitur, \fk et benedixit eum, vocavitque Jacob nomen loci illius Phanuel, dicens, \ft etc. In Hebræo dicitur \fk Phanuel, \ft ut sciamus ipsum esse locum qui in cæteris Scripturæ voluminibus secundum Hebræos, \fk Phanuel\ft legitur. GREG., lib. IV Moral., cap. 6 Quæritur, cum Veritas dicat: \fk Nemo videbit faciem meam; \ft Et: \fk Deum nemo vidit unquam, \ft quomodo testatur Jacob: \fk Vidi Dominum facie ad faciem? \ft Humanæ enim mentes oculo interiori purgato, etc., usque ad unde I Cor. 13: \fk Tunc cognoscam sicut et cognitus sum. \f*

GEN 32:30 Found footnote ending with space in \v~: Vocavitque Jacob nomen loci illius Phanuel, dicens: Vidi Deum facie ad faciem, et salva facta est anima mea.\f + \fr 32.30 \fk Vocavitque Jacob, \ft etc. Illud quoque quod sequitur, \fk et benedixit eum, vocavitque Jacob nomen loci illius Phanuel, dicens, \ft etc. In Hebræo dicitur \fk Phanuel, \ft ut sciamus ipsum esse locum qui in cæteris Scripturæ voluminibus secundum Hebræos, \fk Phanuel\ft legitur. GREG., lib. IV Moral., cap. 6 Quæritur, cum Veritas dicat: \fk Nemo videbit faciem meam; \ft Et: \fk Deum nemo vidit unquam, \ft quomodo testatur Jacob: \fk Vidi Dominum facie ad faciem? \ft Humanæ enim mentes oculo interiori purgato, etc., usque ad unde I Cor. 13: \fk Tunc cognoscam sicut et cognitus sum. \f*

GEN 32:31 Removed trailing space in v~: Ortusque est ei statim sol, postquam transgressus est Phanuel: ipse vero claudicabat pede.

GEN 32:32 Removed trailing space in v~: Quam ob causam non comedunt nervum filii Israël, qui emarcuit in femore Jacob, usque in præsentem diem: eo quod tetigerit nervum femoris ejus, et obstupuerit.

GEN 33:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 33:0 Removed trailing space in c: 33

GEN 33:1 Removed trailing space in v~: Elevans autem Jacob oculos suos, vidit venientem Esau, et cum eo quadringentos viros: divisitque filios Liæ et Rachel, ambarumque famularum:\f + \fr 33.1 \fk Elevans autem Jacob oculosdivisitque filios Liæ et Rachel, \ft etc. Aquila \fk dimidiavit, \ft ut unum cuneum faceret ancillarum cum parvulis suis, et alterum liberarum cum filiis suis; primasque mitteret ancillas, secundas liberas: ipse ante omnes fratrem adoraturus occurreret.\f*

GEN 33:2 Removed trailing space in v~: et posuit utramque ancillam, et liberos earum, in principio: Liam vero, et filios ejus, in secundo loco: Rachel autem et Joseph novissimos.

GEN 33:3 Removed trailing space in v~: Et ipse progrediens adoravit pronus in terram septies, donec appropinquaret frater ejus.

GEN 33:4 Removed trailing space in v~: Currens itaque Esau obviam fratri suo, amplexatus est eum: stringensque collum ejus, et osculans flevit.

GEN 33:5 Removed trailing space in v~: Levatisque oculis, vidit mulieres et parvulos earum, et ait: Quid sibi volunt isti? et si ad te pertinent? Respondit: Parvuli sunt quos donavit mihi Deus servo tuo.

GEN 33:6 Removed trailing space in v~: Et appropinquantes ancillæ et filii earum, incurvati sunt.

GEN 33:7 Removed trailing space in v~: Accessit quoque Lia cum pueris suis: et cum similiter adorassent, extremi Joseph et Rachel adoraverunt.

GEN 33:8 Removed trailing space in v~: Dixitque Esau: Quænam sunt istæ turmæ quas obviam habui? Respondit: Ut invenirem gratiam coram domino meo.

GEN 33:9 Removed trailing space in v~: At ille ait: Habeo plurima, frater mi, sint tua tibi.

GEN 33:10 Removed trailing space in v~: Dixitque Jacob: Noli ita, obsecro: sed si inveni gratiam in oculis tuis, accipe munusculum de manibus meis. Sic enim vidi faciem tuam, quasi viderim vultum Dei: esto mihi propitius,\f + \fr 33.10 \fk Sic enim vidi, \ft etc. AUG., Q. in Gen. tom. 3 Utrum paventis et perturbati animi verba, etc., usque ad qui Græcum audire et intelligere solent.\f*

GEN 33:11 Removed trailing space in v~: et suscipe benedictionem quam attuli tibi, et quam donavit mihi Deus tribuens omnia. Vix fratre compellente, suscipiens,

GEN 33:12 Removed trailing space in v~: ait: Gradiamur simul, eroque socius itineris tui.

GEN 33:13 Removed trailing space in v~: Dixitque Jacob: Nosti, domine mi, quod parvulos habeam teneros, et oves, et boves fœtas mecum: quas si plus in ambulando fecero laborare, morientur una die cuncti greges.

GEN 33:14 Removed trailing space in v~: Præcedat dominus meus ante servum suum: et ego sequar paulatim vestigia ejus, sicut videro parvulos meos posse, donec veniam ad dominum meum in Seir.\f + \fr 33.14 \fk Et ego sequar, \ft etc. AUG. Quæritur si mendacium fratri promiserit. Hoc enim, sicut Scriptura narrat, non fecit; sed eo perrexit itinere quod dirigebat ad suos. An forte veraci animo promisit, sed aliud postea cogitando delegit? \fk Socoth. \ft HIERON. Ubi nos \fk tabernacula\ft habemus, in Hebræo legitur \fk Socoth\ft Est autem usque hodie civitas trans Jordanem hoc vocabulo, in parte Scytopoleos de qua in libro Locorum scripsimus.\f*

GEN 33:15 Removed trailing space in v~: Respondit Esau: Oro te, ut de populo qui mecum est, saltem socri remaneant viæ tuæ. Non est, inquit, necesse: hoc uno tantum indigeo, ut inveniam gratiam in conspectu tuo, domine mi.

GEN 33:16 Removed trailing space in v~: Reversus est itaque illo die Esau itinere quo venerat in Seir.

GEN 33:17 Removed trailing space in v~: Et Jacob venit in Socoth: ubi ædificata domo et fixis tentoriis appellavit nomen loci illius Socoth, id est, Tabernacula.

GEN 33:18 Removed trailing space in v~: Transivitque in Salem urbem Sichimorum, quæ est in terra Chanaan, postquam reversus est de Mesopotamia Syriæ: et habitavit juxta oppidum.\f + \fr 33.18 \fk Transivitque in Salem, \ft etc. HIERON. Quæstio oboritur quomodo Salem Sichen civitas appelletur, cum Hierusalem, in qua regnavit Melchisedech, Salem ante dicta sit. Aut igitur unius utraque urbs nominis est, quod de pluribus Judææ locis invenimus, ut idem urbs et loci nomen in alia et alia tribu sit. Aut ista Salem, quæ pro Sichem nunc nominatur, dicemus interpretari \fk consummatam\ft atque \fk perfectam: \ft et illam quæ postea Hierusalem dicta est, \fk pacificam. \ft Utrumque accentu paululum declinato, hoc vocabulum sonat. Tradunt Hebræi quod femur claudicantis Jacob ibi sanatum sit: ideoque civitatem \fk curati\ft atque \fk perfecti\ft vocabulum consecutam.\f*

GEN 33:19 Removed trailing space in v~: Emitque partem agri, in qua fixerat tabernacula, a filiis Hemor patris Sichem centum agnis.

GEN 33:20 Removed trailing space in v~: Et erecto ibi altari, invocavit super illud fortissimum Deum Israël.

GEN 34:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 34:0 Removed trailing space in c: 34

GEN 34:1 Removed trailing space in v~: Egressa est autem Dina filia Liæ ut videret mulieres regionis illius.\f + \fr 34.1 \fk Egressa est autem Dina, \ft etc. GREG. in Pastor., c. 30 Dina, ut mulieres extraneæ regionis videat, egreditur, cum mens sua studia negligens, actiones alienas curans, extra ordinem proprium evagatur. Quam Sichem, princeps terræ, opprimit, quia inventam in curis exterioribus diabolus corrumpit. Et conglutinata est anima ejus cum ea, quia unitam sibi per iniquitatem respicit. Et quia mens a culpa resipiscens afficitur, et admissum flere conatur: corruptor spem ac securitatem vacuam ante oculos vocat, quatenus utilitatem tristitiæ subtrahat. Unde additur: \fk Tristemque blanditus delinivit. \ft Modo enim, aliorum facta graviora; modo nihil esse quod factum est; modo misericordem Deum loquitur, et tempus ad pœnitentiam pollicetur: ut dum per hæc decepta mens ducitur, pœnitentia differatur, ut tunc bona nulla percipiat, quam nunc mala contristant: et tunc plenius absorbeatur suppliciis, quæ nunc gaudet in deliciis.\f*

GEN 34:2 Removed trailing space in v~: Quam cum vidisset Sichem filius Hemor Hevæi, princeps terræ illius, adamavit eam: et rapuit, et dormivit cum illa, vi opprimens virginem.\f + \fr 34.2 \fk Quam cum vidisset Sichemet dormivit cum illa, \ft etc. AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Et intendit animæ Dinæ filiæ Jacob et adamavit virginem, et locutus est secundum sensum virginis. Quomodo virgo dicitur, si jam dormivit cum ea? nisi forte virgo nomen ætatis est secundum Hebræum eloquium, an potius per recapitulationem post commemoratur quod ante factum est. Prius enim potuit intendere animæ ipsius, et amare virginem, et loqui secundum sensum virginis, deinde dormire cum illa. \fk Pacifici. \ft Ubi Septuaginta interpretati sunt \fk pacificos, \ft Aquila transtulit \fk consummatos, atque perfectos\ft pro quo in Hebræo legitur: \fk Selemim. \ft Ex quo apparet illud esse verum quod supra de Salem diximus. \fk Assensi, \ft etc. AUG. Paulo ante Jacob loquens cum Esau, filios suos infantes esse significat, etc., usque ad sed filii ejus in hoc facto nominantur quasi principes et auctores. \fk Arreptis, \ft etc. STRAB. Sic pastores Ecclesiæ peccatum carnis vel animæ ulcisci debent gladio spiritus, qui est verbum Dei: parati ulcisci omnem inobedientiam. \fk Nos pauci sumus, \ft etc. AUG. Hoc dicit, quia plurimum bella poterant surgere, non quod multo minus haberet quam possent expugnationi civitatis sufficere. \fk Nunquid ut scorto, \ft etc. AUG. Zelus filiorum Jacob in ultionem sororis moraliter commonet pastores fidelium, curam habere animarum sibi commissarum, ne violenter corporali delicto, aut fornicatione spirituali succumbant. \fk Paratique sint ulcisci omnem inobedientiam, \ft et excommunicationis gladio feriant stupratorem, ne impunitus evadat.\f*

GEN 34:3 Removed trailing space in v~: Et conglutinata est anima ejus cum ea, tristemque delinivit blanditiis.

GEN 34:4 Removed trailing space in v~: Et pergens ad Hemor patrem suum: Accipe, inquit, mihi puellam hanc conjugem.

GEN 34:5 Removed trailing space in v~: Quod cum audisset Jacob absentibus filiis, et in pastu pecorum occupatis, siluit donec redirent.

GEN 34:6 Removed trailing space in v~: Egresso autem Hemor patre Sichem ut loqueretur ad Jacob,

GEN 34:7 Removed trailing space in v~: ecce filii ejus veniebant de agro: auditoque quod acciderat, irati sunt valde, eo quod fœdam rem operatus esset in Israël et, violata filia Jacob, rem illicitam perpetrasset.

GEN 34:8 Removed trailing space in v~: Locutus est itaque Hemor ad eos: Sichem filii mei adhæsit anima filiæ vestræ: date eam illi uxorem:

GEN 34:9 Removed trailing space in v~: et jungamus vicissim connubia: filias vestras tradite nobis, et filias nostras accipite,

GEN 34:10 Removed trailing space in v~: et habitate nobiscum: terra in potestate vestra est: exercete, negotiamini, et possidete eam.

GEN 34:11 Removed trailing space in v~: Sed et Sichem ad patrem et ad fratres ejus ait: Inveniam gratiam coram vobis: et quæcumque statueritis, dabo:

GEN 34:12 Removed trailing space in v~: augete dotem, et munera postulate, et libenter tribuam quod petieritis: tantum date mihi puellam hanc uxorem.

GEN 34:13 Removed trailing space in v~: Responderunt filii Jacob Sichem et patri ejus in dolo, sævientes ob stuprum sororis:

GEN 34:14 Removed trailing space in v~: Non possumus facere quod petitis, nec dare sororem nostram homini incircumciso: quod illicitum et nefarium est apud nos.

GEN 34:15 Removed trailing space in v~: Sed in hoc valebimus fœderari, si volueritis esse similes nostri, et circumcidatur in vobis omne masculini sexus;

GEN 34:16 Removed trailing space in v~: tunc dabimus et accipiemus mutuo filias vestras ac nostras: et habitabimus vobiscum, erimusque unus populus.

GEN 34:17 Removed trailing space in v~: Si autem circumcidi nolueritis, tollemus filiam nostram, et recedemus.

GEN 34:18 Removed trailing space in v~: Placuit oblatio eorum Hemor, et Sichem filio ejus,

GEN 34:19 Removed trailing space in v~: nec distulit adolescens quin statim quod petebatur expleret: amabat enim puellam valde, et ipse erat inclytus in omni domo patris sui.

GEN 34:20 Removed trailing space in v~: Ingressique portam urbis, locuti sunt ad populum:

GEN 34:21 Removed trailing space in v~: Viri isti pacifici sunt, et volunt habitare nobiscum: negotientur in terra, et exerceant eam, quæ spatiosa et lata cultoribus indiget: filias eorum accipiemus uxores, et nostras illis dabimus.

GEN 34:22 Removed trailing space in v~: Unum est quo differtur tantum bonum: si circumcidamus masculos nostros, ritum gentis imitantes.

GEN 34:23 Removed trailing space in v~: Et substantia eorum, et pecora, et cuncta quæ possident, nostra erunt: tantum in hoc acquiescamus, et habitantes simul, unum efficiemus populum.

GEN 34:24 Removed trailing space in v~: Assensique sunt omnes, circumcisis cunctis maribus.

GEN 34:25 Removed trailing space in v~: Et ecce, die tertio, quando gravissimus vulnerum dolor est: arreptis duo filii Jacob, Simeon et Levi fratres Dinæ, gladiis, ingressi sunt urbem confidenter: interfectisque omnibus masculis,

GEN 34:26 Removed trailing space in v~: Hemor et Sichem pariter necaverunt, tollentes Dinam de domo Sichem sororem suam.

GEN 34:27 Removed trailing space in v~: Quibus egressis, irruerunt super occisos ceteri filii Jacob: et depopulati sunt urbem in ultionem stupri.

GEN 34:28 Removed trailing space in v~: Oves eorum, et armenta, et asinos, cunctaque vastantes quæ in domibus et in agris erant,

GEN 34:29 Removed trailing space in v~: parvulos quoque eorum et uxores duxerunt captivas.

GEN 34:30 Removed trailing space in v~: Quibus patratis audacter, Jacob dixit ad Simeon et Levi: Turbastis me, et odiosum fecistis me Chananæis, et Pherezæis habitatoribus terræ hujus: nos pauci sumus; illi congregati percutient me, et delebor ego, et domus mea.

GEN 34:31 Removed trailing space in v~: Responderunt: Numquid ut scorto abuti debuere sorore nostra?

GEN 35:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 35:0 Removed trailing space in c: 35

GEN 35:1 Removed trailing space in v~: Interea locutus est Deus ad Jacob: Surge, et ascende Bethel, et habita ibi, facque altare Deo qui apparuit tibi quando fugiebas Esau fratrem tuum.

GEN 35:2 Removed trailing space in v~: Jacob vero convocata omni domo sua, ait: Abjicite deos alienos qui in medio vestri sunt, et mundamini, ac mutate vestimenta vestra.

GEN 35:3 Removed trailing space in v~: Surgite, et ascendamus in Bethel, ut faciamus ibi altare Deo: qui exaudivit me in die tribulationis meæ, et socius fuit itineris mei.

GEN 35:4 Removed trailing space in v~: Dederunt ergo ei omnes deos alienos quos habebant, et inaures quæ erant in auribus eorum: at ille infodit ea subter terebinthum, quæ est post urbem Sichem.\f + \fr 35.4 \fk Dederunt ergo ei, \ft etc. HIER. Q. in Gen., tom. 3 Plane hoc ordine et his profectibus ascendendum est in Bethel, id est, in domum Dei, quæ est Ecclesia Christi. Primum est, pristinos abdicare errores, et unius veri Dei profiteri fidem, quod est auferre deos alienos: deinde baptizari, quod est mundari; ac deinceps in novitate vitæ ambulare, quod est vestimenta mutare. Significant autem inaures falsæ doctrinæ phaleras, sermone nitidas, sed sensu veritatis vacuas. \fk Et inaures, \ft etc. AUG. Quæritur quale inaures, quæ ornamenta erant ad idololatriam non pertinentia? sed intelligendum est phylacteria fuisse deorum alienorum.\f*

GEN 35:5 Removed trailing space in v~: Cumque profecti essent, terror Dei invasit omnes per circuitum civitates, et non sunt ausi persequi recedentes.

GEN 35:6 Removed trailing space in v~: Venit igitur Jacob Luzam, quæ est in terra Chanaan, cognomento Bethel: ipse et omnis populus cum eo.\f + \fr 35.6 \fk Venit igitur Jacob Suzam, \ft etc. AUG. Notandum est tria nomina hujus civitatis esse commemorata, etc., usque ad multis de causis adduntur nomina vel mutantur. HIERON. Ecce manifestissime comprobatur Bethel non Ulam, ut supra dictum est, sed Luzan, id est, \fk amygdalum, \ft antea esse vocatam.\f*

GEN 35:7 Removed trailing space in v~: Ædificavitque ibi altare, et appellavit nomen loci illius, Domus Dei: ibi enim apparuit ei Deus cum fugeret fratrem suum.

GEN 35:8 Removed trailing space in v~: Eodem tempore mortua est Debora nutrix Rebeccæ, et sepulta est ad radices Bethel subter quercum: vocatumque est nomen loci illius, Quercus fletus.

GEN 35:9 Removed trailing space in v~: Apparuit autem iterum Deus Jacob postquam reversus est de Mesopotamia Syriæ, benedixitque ei

GEN 35:10 Removed trailing space in v~: dicens: Non vocaberis ultra Jacob, sed Israël erit nomen tuum. Et appellavit eum Israël,\f + \fr 35.10 \fk Non vocaberis ultra, \ft etc. AUG. Quæritur cum semel dictum sit, \fk Non vocaberis ultra Jacob, \ft etc., cur legatur postea Jacob vocatus? Sed hoc nomen ad illam pertinet promissionem, in qua videtur Deus quomodo non est antea patribus visus, ubi non erit nomen vetus: quia nihil remanebit hic in ipso corpore vetustatis, et visio Dei summum præmium erit. HIERON. \fk Non vocaberis ultra Jacob, \ft etc. Nondum enim ab angelo nomen ei imponitur, sed imponendum a Deo prædicitur. Quod igitur illuc futurum promittitur, hic expletum docetur.\f*

GEN 35:11 Removed trailing space in v~: dixitque ei: Ego Deus omnipotens: cresce, et multiplicare: gentes et populi nationum ex te erunt, reges de lumbis tuis egredientur,\f + \fr 35.11 \fk Cresce et multiplicare. \ft Moraliter. Hæc promissio ad spirituale semen Jacob pertinet, sicut jam ante de Abraham dictum est. Omnes enim qui supplantant vitia, et veterem hominem cum actibus suis deponunt, et mentis oculos ad Deum intendunt, recte ad Jacob pertinent, cujus fidem et actus imitantur. \fk Regesque de lumbis ejus egredientur, \ft id est, sancti qui secundum voluntatem Dei se et subditos vere regunt: de cujus semine spirituali, id est imitatione fidei, in bonis operibus fecundantur.\f*

GEN 35:12 Removed trailing space in v~: terramque quam dedi Abraham et Isaac, dabo tibi et semini tuo post te.

GEN 35:13 Removed trailing space in v~: Et recessit ab eo.

GEN 35:14 Removed trailing space in v~: Ille vero erexit titulum lapideum in loco quo locutus fuerat ei Deus: libans super eum libamina, et effundens oleum:\f + \fr 35.14 \fk Ille vero erexit titulum lapideum in loco quo locutus fuerat, \ft etc. AUG. Factum est iterum hoc in loco quod antea factum fuerat; vel memoratum hic quod ante fuerat factum. Sed quodlibet horum sit, super lapidem libavit Jacob, non lapidi. Non ergo sicut idololatræ solent aras ante lapidem constituere, et tanquam Deo lapidi libare.\f*

GEN 35:15 Removed trailing space in v~: vocansque nomen loci illius Bethel.

GEN 35:16 Removed trailing space in v~: Egressus autem inde, venit verno tempore ad terram quæ ducit Ephratam: in qua cum parturiret Rachel,\f + \fr 35.16 \fk Ephratam. \ft HIERON. Ephrata et Bethleem unius urbis vocabulum est, sub interpretatione consimili. Interpretatur enim \fk frugifera\ft et \fk domus panis, \ft propter panem qui de cœlo descendit.\f*

GEN 35:17 Removed trailing space in v~: ob difficultatem partus periclitari cœpit. Dixitque ei obstetrix: Noli timere, quia et hunc habebis filium.

GEN 35:18 Removed trailing space in v~: Egrediente autem anima præ dolore, et imminente jam morte, vocavit nomen filii sui Benomi, id est, Filius doloris mei: pater vero appellavit eum Benjamin, id est, Filius dextræ.\f + \fr 35.18 \fk Egrediente autem, \ft etc. ISID. Quid sibi vult quod eumdem Bennoni Rachel, cum pareret, vocavit \fk filium doloris mei? \ft Nisi futurum ex ea tribu Paulum, qui affligeret filios Ecclesiæ tempore persecutionis suæ? Aliter per Benjamin terrestris Hierusalem figuratur, quæ est in tribu Benjamin: cujus populus gravi dolore matrem afficit fundendo sanguinem prophetarum, et in necem Christi clamando: \fk Sanguis ejus super nos, et super filios nostros\ft Matth. 27. \fk Et factum est cum dimitteret animam. \ft HIERON. Siquidem moriebatur, \fk vocavit nomen ejus, filius doloris mei: pater vero ejus vocavit nomen ejus Benjamin. \ft In Hebræo similitudo nominis resonat, \fk filius enim doloris mei, \ft quod nomen moriens mater imposuit, dicitur \fk Bennoni. Filius vero dextræ, \ft id est virtutis, quod Jacob mutavit, dicitur \fk Benjamin. \ft Unde errant qui putant Benjamin \fk filium dierum\ft interpretari: dextera enim dicitur \fk iamin, \ft et finitur in \fk n; \ft dies vero appellatur \fk iamim, \ft et terminatur in \fk m. \f*

GEN 35:18 Found footnote ending with space in \v~: Egrediente autem anima præ dolore, et imminente jam morte, vocavit nomen filii sui Benomi, id est, Filius doloris mei: pater vero appellavit eum Benjamin, id est, Filius dextræ.\f + \fr 35.18 \fk Egrediente autem, \ft etc. ISID. Quid sibi vult quod eumdem Bennoni Rachel, cum pareret, vocavit \fk filium doloris mei? \ft Nisi futurum ex ea tribu Paulum, qui affligeret filios Ecclesiæ tempore persecutionis suæ? Aliter per Benjamin terrestris Hierusalem figuratur, quæ est in tribu Benjamin: cujus populus gravi dolore matrem afficit fundendo sanguinem prophetarum, et in necem Christi clamando: \fk Sanguis ejus super nos, et super filios nostros\ft Matth. 27. \fk Et factum est cum dimitteret animam. \ft HIERON. Siquidem moriebatur, \fk vocavit nomen ejus, filius doloris mei: pater vero ejus vocavit nomen ejus Benjamin. \ft In Hebræo similitudo nominis resonat, \fk filius enim doloris mei, \ft quod nomen moriens mater imposuit, dicitur \fk Bennoni. Filius vero dextræ, \ft id est virtutis, quod Jacob mutavit, dicitur \fk Benjamin. \ft Unde errant qui putant Benjamin \fk filium dierum\ft interpretari: dextera enim dicitur \fk iamin, \ft et finitur in \fk n; \ft dies vero appellatur \fk iamim, \ft et terminatur in \fk m. \f*

GEN 35:19 Removed trailing space in v~: Mortua est ergo Rachel, et sepulta est in via quæ ducit Ephratam, hæc est Bethlehem.

GEN 35:20 Removed trailing space in v~: Erexitque Jacob titulum super sepulchrum ejus: hic est titulus monumenti Rachel, usque in præsentem diem.

GEN 35:21 Removed trailing space in v~: Egressus inde, fixit tabernaculum trans Turrem gregis.\f + \fr 35.21 \fk Egressus inde, \ft etc. HIERON. Hunc locum volunt esse Hebræi, etc., usque ad vel quod verius est quodam vaticinio futurum jam tunc mysterium monstrabatur.\f*

GEN 35:22 Removed trailing space in v~: Cumque habitaret in illa regione, abiit Ruben, et dormivit cum Bala concubina patris sui: quod illum minime latuit. Erant autem filii Jacob duodecim.\f + \fr 35.22 \fk Abiit Ruben, \ft etc. ISID. Allegorice. Hoc crimen non scriberetur, nisi futura populi perversitas pronuntiaretur: quamvis in illo esset flagitium, in Scripturis est prophetia futurorum, quia per Ruben primogenitus populus Isræl figuratur: qui thorum concubinæ polluit, id est legem Veteris Testamenti prævaricando maculavit. Quod autem concubina Vetus Testamentum significaverit, Paulus ostendit dicens, Gal. 4: \fk Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et alterum de libera, \ft etc. \fk Erant autem, \ft etc. AUG. Quæritur quomodo hoc verum sit, etc., usque ad quam ut per synecdochen accipiatur.\f*

GEN 35:23 Removed trailing space in v~: Filii Liæ: primogenitus Ruben, et Simeon, et Levi, et Judas, et Issachar, et Zabulon.

GEN 35:24 Removed trailing space in v~: Filii Rachel: Joseph et Benjamin.

GEN 35:25 Removed trailing space in v~: Filii Balæ ancillæ Rachelis: Dan et Nephthali.

GEN 35:26 Removed trailing space in v~: Filii Zelphæ ancillæ Liæ: Gad et Aser: hi sunt filii Jacob, qui nati sunt ei in Mesopotamia Syriæ.

GEN 35:27 Removed trailing space in v~: Venit etiam ad Isaac patrem suum in Mambre, civitatem Arbee, hæc est Hebron, in qua peregrinatus est Abraham et Isaac.\f + \fr 35.27 \fk Civitatem Arbee. \ft HIERON. Pro \fk Arbee\ft in LXX \fk campum\ft habetur, cum Hebron in monte sit. Eadem autem civitas antiquitus Mambre ab amico Abrahæ dicta est. \fk Civitatem Arbee, \ft etc. Angelorum vel sanctarum animarum, quibus est appositus, nulla remanente sollicitudine tentationum, vel periculo peccatorum.\f*

GEN 35:28 Removed trailing space in v~: Et completi sunt dies Isaac centum octoginta annorum.

GEN 35:29 Removed trailing space in v~: Consumptusque ætate mortuus est: et appositus est populo suo senex et plenus dierum: et sepelierunt eum Esau et Jacob filii sui.

GEN 36:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 36:0 Removed trailing space in c: 36

GEN 36:1 Removed trailing space in v~: Hæ sunt autem generationes Esau, ipse est Edom.

GEN 36:2 Removed trailing space in v~: Esau accepit uxores de filiabus Chanaan: Ada filiam Elon Hethæi, et Oolibama filiam Anæ filiæ Sebeon Hevæi:

GEN 36:3 Removed trailing space in v~: Basemath quoque filiam Ismaël sororem Nabaioth.

GEN 36:4 Removed trailing space in v~: Peperit autem Ada Eliphaz: Basemath genuit Rahuel:

GEN 36:5 Removed trailing space in v~: Oolibama genuit Jehus et Ihelon et Core. Hi filii Esau qui nati sunt ei in terra Chanaan.

GEN 36:6 Removed trailing space in v~: Tulit autem Esau uxores suas et filios et filias, et omnem animam domus suæ, et substantiam, et pecora, et cuncta quæ habere poterat in terra Chanaan: et abiit in alteram regionem, recessitque a fratre suo Jacob.\f + \fr 36.6 \fk Abiit in alteram regionem. \ft STRAB Quæri potest cur Esau post mortem patris dicatur abiisse in Seir, et recessisse a fratre, cum jam quando venit Jacob, in Seir dicatur habitasse? Sed fieri potuit ut Jacob fugiente in Mesopotamiam, Esau, dolore præreptæ benedictionis, a parente recesserit, et habitaverit in Seir viginti annis quibus Jacob abfuit. Cui reverso conciliatus, rursus de Seir reversus, cum fratre suo, donec pater viveret habitavit: quo mortuo, a fratre recessit, quia divites erant, et simul habitare non poterant.\f*

GEN 36:7 Removed trailing space in v~: Divites enim erant valde, et simul habitare non poterant: nec sustinebat eos terra peregrinationis eorum præ multitudine gregum.

GEN 36:8 Removed trailing space in v~: Habitavitque Esau in monte Seir, ipse est Edom.

GEN 36:9 Removed trailing space in v~: Hæ autem sunt generationes Esau patris Edom in monte Seir,

GEN 36:10 Removed trailing space in v~: et hæc nomina filiorum ejus: Eliphaz filius Ada uxoris Esau: Rahuel quoque filius Basemath uxoris ejus.

GEN 36:11 Removed trailing space in v~: Fueruntque Eliphaz filii: Theman, Omar, Sepho, et Gatham, et Cenez.

GEN 36:12 Removed trailing space in v~: Erat autem Thamna concubina Eliphaz filii Esau: quæ peperit ei Amalech. Hi sunt filii Ada uxoris Esau.

GEN 36:13 Removed trailing space in v~: Filii autem Rahuel: Nahath et Zara, Samma et Meza: hi filii Basemath uxoris Esau.

GEN 36:14 Removed trailing space in v~: Isti quoque erant filii Oolibama filiæ Anæ filiæ Sebeon, uxoris Esau, quos genuit ei, Jehus et Ihelon et Core.

GEN 36:15 Removed trailing space in v~: Hi duces filiorum Esau: filii Eliphaz primogeniti Esau: dux Theman, dux Omra, dux Sepho, dux Cenez,

GEN 36:16 Removed trailing space in v~: dux Core, dux Gathan, dux Amalech. Hi filii Eliphaz in terra Edom, et hi filii Ada.

GEN 36:17 Removed trailing space in v~: Hi quoque filii Rahuel filii Esau: dux Nahath, dux Zara, dux Samma, dux Meza: hi autem duces Rahuel in terra Edom: isti filii Basemath uxoris Esau.

GEN 36:18 Removed trailing space in v~: Hi autem filii Oolibama uxoris Esau: dux Jehus, dux Ihelon, dux Core: hi duces Oolibama filiæ Anæ uxoris Esau.

GEN 36:19 Removed trailing space in v~: Isti sunt filii Esau, et hi duces eorum: ipse est Edom.

GEN 36:20 Removed trailing space in v~: Isti sunt filii Seir Horræi, habitatores terræ: Lotan, et Sobal, et Sebeon, et Ana,\f + \fr 36.20 \fk Isti filii Seir, \ft etc. HIERON. in Q. Hebr. tom. 3 Postquam enumeravit filios Esau, altius repetit qui ante Esau in terra Edom principes exstiterunt ex genere Horræorum, qui \fk liberi\ft interpretantur. In Deuteronomio manifestius scribitur quomodo venerunt filii Esau, et interfectis Horræis terram eorum hæreditaverunt. \fk Filii Seir, \ft etc. STRAB. Id est \fk liberi\ft qui, sicut in Paralipomenis legitur, primo habitaverunt in monte Seir; quibus expulsis. Idumæi habitaverunt pro illis.\f*

GEN 36:21 Removed trailing space in v~: et Dison, et Eser, et Disan: hi duces Horræi, filii Seir in terra Edom.

GEN 36:22 Removed trailing space in v~: Facti sunt autem filii Lotan: Hori et Heman. Erat autem soror Lotan, Thamna.\f + \fr 36.22 \fk Erat autem soror, \ft etc. HIER. Hæc est Thamna, de qua supra dictum est: Et Thamna erat concubina Eliphaz, primogeniti Esau, etc. Ideo Horræorum recordatur, quia primogenitus filiorum Esau ex filiabus eorum accepit concubinam. Quia autem dicitur Theman, et Cenez, et Amalec, et reliqua, sciamus postea regionibus et gentibus Idumæorum ex his vocabula imposita.\f*

GEN 36:23 Removed trailing space in v~: Et isti filii Sobal: Alvan et Manahat et Ebal, et Sepho et Onam.

GEN 36:24 Removed trailing space in v~: Et hi filii Sebeon: Aja et Ana. Iste est Ana qui invenit aquas calidas in solitudine, cum pasceret asinos Sebeon patris sui:\f + \fr 36.24 \fk Iste est Ana. \ft etc. STRAB. Quidam simpliciter aquas calidas hunc in deserto reperisse dicunt, quas vocamus thermas. \fk Iste est Ana, \ft etc. HIERON. Varia apud Hebræos de hoc capitulo disputantur, etc., usque ad ut muli contra naturam nascerentur.\f*

GEN 36:25 Removed trailing space in v~: habuitque filium Dison, et filiam Oolibama.

GEN 36:26 Removed trailing space in v~: Et isti filii Dison: Hamdan, et Eseban, et Jethram, et Charan.

GEN 36:27 Removed trailing space in v~: Hi quoque filii Eser: Balaan, et Zavan, et Acan.

GEN 36:28 Removed trailing space in v~: Habuit autem filios Disan: Hus et Aram.

GEN 36:29 Removed trailing space in v~: Hi duces Horræorum: dux Lotan, dux Sobal, dux Sebeon, dux Ana,\f + \fr 36.29 \fk Isti duces. \ft De præcedentibus ait, qui de Seir; non de his quos incipit numerare, qui de Esau sunt.\f*

GEN 36:30 Removed trailing space in v~: dux Dison, dux Eser, dux Disan: isti duces Horræorum qui imperaverunt in terra Seir.

GEN 36:31 Removed trailing space in v~: Reges autem qui regnaverunt in terra Edom antequam haberent regem filii Israël, fuerunt hi:\f + \fr 36.31 \fk Reges autem. \ft Sciendum quod non omnes reges commemorat qui fuerunt antequam haberent reges filii Ismæl, quorum primus Saul, sed hos omnes tantum qui regnaverunt antequam moreretur Moses. \fk Reges autem. \ft Secundum tempus quo vivebat scriptor commemorat, cum autem Seir, qui istos genuit, ibi habitaret, nondum veniente Esau in terram illam, ab eo vocabatur terra Edom. AUG., Q. in Gen., t. 3 Non mirum quod numerantibus ab Abraham per Esau patrem gentis Edom, etc., usque ad in illo enim ordine ubi plures numerantur, citius mortui sunt, quam hic ubi pauciores. \fk Husan. \ft HIER. Quem quidam suspicantur esse Job, ut in fine voluminis ipsius additum est; sed Hebræi asserunt eum de stirpe Nachor generatum, ut jam supra dictum est.\f*

GEN 36:32 Removed trailing space in v~: Bela filius Beor, nomenque urbis ejus Denaba.

GEN 36:33 Removed trailing space in v~: Mortuus est autem Bela, et regnavit pro eo Jobab filius Zaræ de Bosra.

GEN 36:34 Removed trailing space in v~: Cumque mortuus esset Jobab, regnavit pro eo Husam de terra Themanorum.

GEN 36:35 Removed trailing space in v~: Hoc quoque mortuo, regnavit pro eo Adad filius Badad, qui percussit Madian in regione Moab: et nomen urbis ejus Avith.

GEN 36:36 Removed trailing space in v~: Cumque mortuus esset Adad, regnavit pro eo Semla de Masreca.

GEN 36:37 Removed trailing space in v~: Hoc quoque mortuo regnavit pro eo Saul de fluvio Rohoboth.

GEN 36:38 Removed trailing space in v~: Cumque et hic obiisset, successit in regnum Balanan filius Achobor.

GEN 36:39 Removed trailing space in v~: Isto quoque mortuo regnavit pro eo Adar, nomenque urbis ejus Phau: et appellabatur uxor ejus Meetabel, filia Matred filiæ Mezaab.

GEN 36:40 Removed trailing space in v~: Hæc ergo nomina ducum Esau in cognationibus, et locis, et vocabulis suis: dux Thamna, dux Alva, dux Jetheth,

GEN 36:41 Removed trailing space in v~: dux Oolibama, dux Ela, dux Phinon,

GEN 36:42 Removed trailing space in v~: dux Cenez, dux Theman, dux Mabsar,

GEN 36:43 Removed trailing space in v~: dux Magdiel, dux Hiram: hi duces Edom habitantes in terra imperii sui, ipse est Esau pater Idumæorum.

GEN 37:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 37:0 Removed trailing space in c: 37

GEN 37:1 Removed trailing space in v~: Habitavit autem Jacob in terra Chanaan, in qua pater suus peregrinatus est.

GEN 37:2 Removed trailing space in v~: Et hæ sunt generationes ejus: Joseph cum sedecim esset annorum, pascebat gregem cum fratribus suis adhuc puer: et erat cum filiis Balæ et Zelphæ uxorum patris sui: accusavitque fratres suos apud patrem crimine pessimo.\f + \fr 37.2 \fk Joseph cum sedecim esset annorum, \ft etc., AUG. in Q. super Genesin. \fk Historice. \ft Quomodo poterit mors Isaac, etc., usque ad vivo tamen Isaac decem et septem annorum cœpit esse Joseph. \fk Et erat cum filiis Balæ, \ft etc. Joseph unus ex duodecim filiis Jacob, præ cæteris patri dilectus, Christum significavit, quem Deus Pater secundum carnem natum cæteris fratribus ex Abrahæ stirpe progenitis prætulit. Unde amabat eum Jacob, \fk eo quod in senectute genuisset eum. \ft Senescente enim mundo, Filius Dei de Virgine natus fuit, tanquam filius senectutis. \fk Et erat cum, \ft etc. In primitiva Ecclesia nec abjiciebat sibi adhærentes per prædicationem pseudoapostolorum, quos significant ancillæ Jacob, quos et noluit prohibere, cum in nomine ejus miracula facerent.\f*

GEN 37:3 Removed trailing space in v~: Israël autem diligebat Joseph super omnes filios suos, eo quod in senectute genuisset eum: fecitque ei tunicam polymitam.\f + \fr 37.3 \fk Fecitque ei tunicam polymitam. \ft HIER. Pro \fk tunica varia\ft Aquila interpretatus est, id est \fk talarem, \ft Symmachus \fk manicatam, \ft sive quod ad talos usque descenderet et manibus artificis mira esset varietate distincta, sive quod haberet manicas: antiqui enim magis colobiis, id est vestibus sine manicis utebantur. GREG., hom. XXV in Evang. Quia Joseph inter fratres usque ad finem vitæ justus perseverasse describitur, solus talarem tunicam habuisse perhibetur. Quid est talaris tunica, nisi actio consummata? Quasi enim protensa tunica talum corporis operuit, cum bona actio ante oculos Dei usque ad terminos vitæ nos regit. Unde Moyses caudam hostiæ offerri præcepit, ut opus bonum quod incipimus perseveranti fine compleamus.\f*

GEN 37:4 Removed trailing space in v~: Videntes autem fratres ejus quod a patre plus cunctis filiis amaretur, oderant eum, nec poterant ei quidquam pacifice loqui.\f + \fr 37.4 \fk Videntes autem fratres ejus, \ft etc. Fratres Christi secundum carnem Judæi, de quorum cognatione carnem suscepit. Sed quia videbant quod gratia virtutum in eo fiebat, quod testabatur Patris præcipuam dilectionem, invidebant, nec poterant ei quidquam pacifice loqui, et sæpius insidias tentabant, et Patremfamilias in Beelzebub principe dæmoniorum dæmonia ejicere blasphemabant. ISID. Hoc spiritualiter in Christo impletum est, etc., usque ad in stellarum figura.\f*

GEN 37:5 Removed trailing space in v~: Accidit quoque ut visum somnium referret fratribus suis: quæ causa majoris odii seminarium fuit.

GEN 37:6 Removed trailing space in v~: Dixitque ad eos: Audite somnium meum quod vidi:

GEN 37:7 Removed trailing space in v~: putabam nos ligare manipulos in agro: et quasi consurgere manipulum meum, et stare, vestrosque manipulos circumstantes adorare manipulum meum.

GEN 37:8 Removed trailing space in v~: Responderunt fratres ejus: Numquid rex noster eris? aut subjiciemur ditioni tuæ? Hæc ergo causa somniorum atque sermonum, invidiæ et odii fomitem ministravit.

GEN 37:9 Removed trailing space in v~: Aliud quoque vidit somnium, quod narrans fratribus, ait: Vidi per somnium, quasi solem, et lunam, et stellas undecim adorare me.

GEN 37:10 Removed trailing space in v~: Quod cum patri suo, et fratribus retulisset, increpavit eum pater suus, et dixit: Quid sibi vult hoc somnium quod vidisti? num ego et mater tua, et fratres tui adorabimus te super terram?\f + \fr 37.10 \fk Num ego, \ft etc. Quæri potest secundum litteram quando a patre adoratus sit, qui per solem; et a matre, quæ per lunam designatur. Neque enim Jacob, quando descendit in Ægyptum, legitur adorasse eum: mater vero jam defuncta erat: sed ad allegoriam recurramus, quæ in Christo impletur.\f*

GEN 37:11 Removed trailing space in v~: Invidebant ei igitur fratres sui: pater vero rem tacitus considerabat.

GEN 37:12 Removed trailing space in v~: Cumque fratres illius in pascendis gregibus patris morarentur in Sichem,\f + \fr 37.12 \fk Cumque fratres illius, \ft etc., \fk in pascendis gregibus, \fk usque\fk Renuntia mihi, \ft etc. ISID. Jacob mittit filium ut de fratribus curam gereret; et Deus Pater Filium unigenitum, ut genus humanum peccatis languidum visitaret. Unde Galat. capite quarto: \fk Misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati. \ft Missus est Joseph ut videret si cuncta prospera essent erga oves: et Christus ait Matthæi decimo quinto: \fk Non veni nisi ad oves quæ perierant domus Isræl. \fk In Dothaim. \fk Defectionem. \ft In grandi enim defectione erant, qui de fratricidio cogitabant. \fk Ruben. \ft Prævidens hoc sermo propheticus, quem Ruben significat qui interpretatur visio filii, propheticis comminationibus deterrebat, ut innocentes se servarent a sanguine Christi, fratris sui secundum carnem.\f*

GEN 37:13 Removed trailing space in v~: dixit ad eum Israël: Fratres tui pascunt oves in Sichimis: veni, mittam te ad eos. Quo respondente,

GEN 37:14 Removed trailing space in v~: Præsto sum, ait ei: Vade, et vide si cuncta prospera sint erga fratres tuos, et pecora: et renuntia mihi quid agatur. Missus de valle Hebron, venit in Sichem:

GEN 37:15 Removed trailing space in v~: invenitque eum vir errantem in agro, et interrogavit quid quæreret.

GEN 37:16 Removed trailing space in v~: At ille respondit: Fratres meos quæro: indica mihi ubi pascant greges.

GEN 37:17 Removed trailing space in v~: Dixitque ei vir: Recesserunt de loco isto: audivi autem eos dicentes: Eamus in Dothain. Perrexit ergo Joseph post fratres suos, et invenit eos in Dothain.

GEN 37:18 Removed trailing space in v~: Qui cum vidissent eum procul, antequam accederet ad eos, cogitaverunt illum occidere:

GEN 37:19 Removed trailing space in v~: et mutuo loquebantur: Ecce somniator venit:

GEN 37:20 Removed trailing space in v~: venite, occidamus eum, et mittamus in cisternam veterem: dicemusque: Fera pessima devoravit eum: et tunc apparebit quid illi prosint somnia sua.

GEN 37:21 Removed trailing space in v~: Audiens autem hoc Ruben, nitebatur liberare eum de manibus eorum, et dicebat:

GEN 37:22 Removed trailing space in v~: Non interficiatis animam ejus, nec effundatis sanguinem: sed projicite eum in cisternam hanc, quæ est in solitudine, manusque vestras servate innoxias: hoc autem dicebat, volens eripere eum de manibus eorum, et reddere patri suo.

GEN 37:23 Removed trailing space in v~: Confestim igitur ut pervenit ad fratres suos, nudaverunt eum tunica talari et polymita:\f + \fr 37.23 \fk Nudaverunt eum, \ft etc. ISID. Mystice. Et Judæi Christum per mortem exspoliaverunt tunica corporali et polimyta, id est, decorata omnium virtutum diversitate. Resperserunt autem tunicam sanguine hædi: quia falsis testimoniis eum accusantes, in invidiam peccati duxerunt. Joseph mittitur in cisternam, id est in lacum: et Christus exspolitus carne humana descendit ad infernum.\f*

GEN 37:24 Removed trailing space in v~: miseruntque eum in cisternam veterem, quæ non habebat aquam.

GEN 37:25 Removed trailing space in v~: Et sedentes ut comederent panem, viderunt Ismaëlitas viatores venire de Galaad, et camelos eorum portantes aromata, et resinam, et stacten in Ægyptum.\f + \fr 37.25 \fk Viderunt viatores Ismælitas. \ft AUG. Quæritur quare Ismælitas Scriptura, etc., usque ad qui dicunt Agar et Ceturam unam fuisse?\f*

GEN 37:26 Removed trailing space in v~: Dixit ergo Judas fratribus suis: Quid nobis prodest si occiderimus fratrem nostrum, et celaverimus sanguinem ipsius?

GEN 37:27 Removed trailing space in v~: melius est ut venundetur Ismaëlitis, et manus nostræ non polluantur: frater enim et caro nostra est. Acquieverunt fratres sermonibus illius.

GEN 37:28 Removed trailing space in v~: Et prætereuntibus Madianitis negotiatoribus, extrahentes eum de cisterna, vendiderunt eum Ismaëlitis, viginti argenteis: qui duxerunt eum in Ægyptum.\f + \fr 37.28 \fk Extrahentes. \ft ISID. Allegorice. Joseph de cisterna levatus Ismælitis venditis venditur: et Christus ab inferno regressus ab omnibus gentibus fidei commercio comparatur. Ille per Judæ consilium triginta argenteis distrahitur, et hic per consilium Judæ Iscariotæ numero eodem venundatur. \fk Vendiderunt. \ft HIERON. Hebraica veritas habet \fk argenteis. \ft neque enim viliori metallo Dominus vendi debuit quam Joseph.\f*

GEN 37:29 Removed trailing space in v~: Reversusque Ruben ad cisternam, non invenit puerum:

GEN 37:30 Removed trailing space in v~: et scissis vestibus pergens ad fratres suos, ait: Puer non comparet, et ego quo ibo?

GEN 37:31 Removed trailing space in v~: Tulerunt autem tunicam ejus, et in sanguine hædi, quem occiderant, tinxerunt:

GEN 37:32 Removed trailing space in v~: mittentes qui ferrent ad patrem, et dicerent: Hanc invenimus: vide utrum tunica filii tui sit, an non.

GEN 37:33 Removed trailing space in v~: Quam cum agnovisset pater, ait: Tunica filii mei est: fera pessima comedit eum, bestia devoravit Joseph.

GEN 37:34 Removed trailing space in v~: Scissisque vestibus, indutus est cilicio, lugens filium suum multo tempore.\f + \fr 37.34 \fk Scissisque vestibus, \ft etc. ISID. Jacob, posteritatis suæ plorans dispendia, quasi pater filium lugebat amissum, et quasi propheta interitum Judæorum Matth. 26. Scidit vestimentum: quod in passione Domini fecit princeps sacerdotum Luc. 23. Sed et velum templi scissum est, ut prophetaret nudatum populum suum, et divisum ostenderet regnum.\f*

GEN 37:35 Removed trailing space in v~: Congregatis autem cunctis liberis ejus ut lenirent dolorem patris, noluit consolationem accipere, sed ait: Descendam ad filium meum lugens in infernum. Et illo perseverante in fletu,\f + \fr 37.35 \fk Descendam ad filium meum. \ft etc. Quæritur quomodo hoc intelligatur, utrum mali tantum, an etiam boni in infernum descendant? Si tantum mali, quomodo iste ad filium suum dicit se lugentem descendere velle? Non enim in pœnis inferni credibile est eum esse. An perturbati, et dolentis verba sunt, mala sua etiam hic exaggerantis? an credibile est apud infernum quædam loca secreta, et minus pœnalia ante passionem Domini fuisse, ad quæ etiam sancti descendebant? quia nullus paradisum ingredi poterat, donec Christus rhomphæam igneam amoveret. HIERON. Madianei autem vendiderunt Joseph in Ægypto Putiphari eunucho, Pharaonis archimagiro. Plerumque sb, id est, coquorum principes, pro magistris exercitus Scriptura ponit; enim Græce est \fk coquus, \ft et dicitur, quod est \fk occidere: \ft eo quod coqui occidant coquendas pecudes. Venditus est igitur Joseph principi laniorum, non Petefre, ut in Latino scriptum est, sed Putiphari eunucho. Ubi quæritur quomodo postea uxorem habere dicatur? Tradunt Hebræi emptum ab hoc Joseph ob nimiam pulchritudinem in turpe ministerium, et a domino, virilibus ejus arefactis, postea electum esse juxta morem hierophantarum, id est, sacra loquentium in pontificatu Heliopoleos: et hujus filiam esse Aseneth, quam postea Joseph acceperit uxorem.\f*

GEN 37:36 Removed trailing space in v~: Madianitæ vendiderunt Joseph in Ægypto Putiphari eunucho Pharaonis, magistro militum.

GEN 38:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 38:0 Removed trailing space in c: 38

GEN 38:1 Removed trailing space in v~: Eodem tempore, descendens Judas a fratribus suis, divertit ad virum Odollamitem, nomine Hiram.\f + \fr 38.1 \fk Eodem tempore, \ft etc. AUG., Q. in Gen. Quæritur quomodo ista fieri potuerunt? Si enim posteaquam Joseph venit in Ægyptum, etc., usque ad incidisse eum in amorem ejus, quam duxit uxorem, nondum vendito Joseph. \fk Judas, \ft etc. Hic, sicut cæteri patriarchæ, Christum significat, qui descendit ab baptismum Joannis. Hiras enim interpretatur \fk videns Deum: \ft Odollamites, \fk testimonium in aqua, \ft quia Joannes videns Christum venientem ad baptismum, ait: \fk Ecce Agnus Dei, \ft etc. Joan. 1 Ad hoc testimonium adhæsit Christo Synagoga, quam significat Sue, filia Chananæi, quia ei danda erat terra \fk humilis professionis, \ft quod interpretatur Chanaan. Hæc ergo Synagoga primo adhæsit Christo, quando Petrus et Andreas, et cæteri Joannis discipuli facti sunt discipuli Christi. Quo ordine hæc completa sunt sequens significat historia, narrans quomodo Judas intravit ad Thamar, quæ idem significat quod Sue.\f*

GEN 38:2 Removed trailing space in v~: Viditque ibi filiam hominis Chananæi, vocabulo Sue: et accepta uxore, ingressus est ad eam.

GEN 38:3 Removed trailing space in v~: Quæ concepit, et peperit filium, et vocavit nomen ejus Her.\f + \fr 38.3 \fk Quæ concepit, \ft etc. Genuit Synagoga principes, qui ei tanquam mariti præfuerunt: quorum alii fuerunt nocentes, quos significat Her, qui interpretatur \fk pelliceus\ft pellis enim mortem significat, quia primi parentes pellibus induti addicti sunt morti; alii inutiles, quos significat Onan, qui interpretatur \fk mœror eorum, \ft quibus scilicet non prosunt.\f*

GEN 38:4 Removed trailing space in v~: Rursumque concepto fœtu, natum filium vocavit Onan.

GEN 38:5 Removed trailing space in v~: Tertium quoque peperit: quem appellavit Sela; quo nato, parere ultra cessavit.\f + \fr 38.5 \fk Tertium quoque peperit, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Tertius filius qui Thamar non jungitur, etc., usque ad et ideo tanquam Odollamites perhibuit testimonium in aqua. \fk Judas, \ft etc. De Juda regia tribus processit, quæ diu præfuit Judaicæ plebi, quam significat Thamar, quæ interpretatur \fk amaritudo, \ft quia amaram se in passione exibuit Christo. ISID. Plebs Judaica, cui de tribu Juda reges, etc., usque ad Deus tamen utrosque occidit, quia regnum a talibus tollit.\f*

GEN 38:6 Removed trailing space in v~: Dedit autem Judas uxorem primogenito suo Her, nomine Thamar.

GEN 38:7 Removed trailing space in v~: Fuit quoque Her primogenitus Judæ nequam in conspectu Domini: et ab eo occisus est.

GEN 38:8 Removed trailing space in v~: Dixit ergo Judas ad Onan filium suum: Ingredere uxorem fratris tui, et sociare illi, ut suscites semen fratri tuo.

GEN 38:9 Removed trailing space in v~: Ille sciens non sibi nasci filios, introiens ad uxorem fratris sui, semen fundebat in terram, ne liberi fratris nomine nascerentur.

GEN 38:10 Removed trailing space in v~: Et idcirco percussit eum Dominus, quod rem detestabilem faceret.

GEN 38:11 Removed trailing space in v~: Quam ob rem dixit Judas Thamar nurui suæ: Esto vidua in domo patris tui, donec crescat Sela filius meus: timebat enim ne et ipse moreretur, sicut fratres ejus. Quæ abiit, et habitavit in domo patris sui.

GEN 38:12 Removed trailing space in v~: Evolutis autem multis diebus, mortua est filia Sue uxor Judæ: qui, post luctum consolatione suscepta, ascendebat ad tonsores ovium suarum, ipse et Hiras opilio gregis Odollamites, in Thamnas.

GEN 38:13 Removed trailing space in v~: Nuntiatumque est Thamar quod socer illius ascenderet in Thamnas ad tondendas oves.\f + \fr 38.13 \fk Ad tondendas oves. \ft STRAB. Allegorice. Venit Dominus ad oves tondendas, id est peccatis exonerandas, de quibus dicitur: \fk Dentes tui sicut greges tonsarum. \ft Thamar habitum mutat: nam et \fk commutans\ft interpretatur; mutat habitum et nomen, ut sit de Synagoga Ecclesia. Sed nomen amaritudinis manet: non in qua fel Domino ministravit, sed in qua Petrus amare flevit. Nam et Judas \fk Confessio\ft dicitur, Confessioni ergo amaritudo misceatur, ut vera pœnitentia præsignetur. Hæc pœnitentia fecundatur, in omnibus gentibus Ecclesia constituta. Oportebat enim pati Christum, et resurgere, et prædicari in nomine ejus pœnitentiam et remissionem peccatorum per omnes gentes. Habitus quoque meretricis confessio peccatorum est: Thamar quippe Ecclesiam de gentibus vocatam significat; sedens cum hoc habitu ad portam Enaiim, quod interpretatur \fk fons: \ft quia currebat velut cervus ad fontes aquarum, pervenire ad semen Abrahæ. Illo non cognoscente fecundatur, secundum illud Psalmi 17. \fk Populus, quem non cognovi, servivit mihi. \ft Accepit in occulto annulum, monile, et virgam, quia vocatione signatur, justificatione decoratur, glorificatione exaltatur. \fk Quos autem prædestinavit, hos et vocavit; et quos vocavit, hos et justificavit Rom. 8; \ft sed in occulto, ubi conceptio sanctæ ubertatis fit.\f*

GEN 38:14 Removed trailing space in v~: Quæ, depositis viduitatis vestibus, assumpsit theristrum: et mutato habitu, sedit in bivio itineris, quod ducit Thamnam: eo quod crevisset Sela, et non eum accepisset maritum.\f + \fr 38.14 \fk Quæ depositis viduitatis vestibus, \ft etc. Notandum etiam in temporibus patriarcharum certa fuisse vestimenta viduarum, nec qualia conjugatarum. \fk Sedit in bivio. \ft HIERON. \fk Et sedit ad portam Enaiim, quæ est in transitu Thamna. \ft Sermo Hebraicus, Enaiim, transfertur in \fk oculos. \ft Non est igitur nomen loci, et est sensus, \fk Sedit in bivio, \ft sive in compito, ubi diligentius debet viator aspicere quo gradiatur.\f*

GEN 38:15 Removed trailing space in v~: Quam cum vidisset Judas, suspicatus est esse meretricem: operuerat enim vultum suum, ne agnosceretur.

GEN 38:16 Removed trailing space in v~: Ingrediensque ad eam, ait: Dimitte me ut coëam tecum: nesciebat enim quod nurus sua esset. Qua respondente: Quid dabis mihi ut fruaris concubitu meo?

GEN 38:17 Removed trailing space in v~: dixit: Mittam tibi hædum de gregibus. Rursumque illa dicente: Patiar quod vis, si dederis mihi arrhabonem, donec mittas quod polliceris.

GEN 38:18 Removed trailing space in v~: Ait Judas: Quid tibi vis pro arrhabone dari? Respondit: Annulum tuum, et armillam, et baculum quem manu tenes. Ad unum igitur coitum mulier concepit,

GEN 38:19 Removed trailing space in v~: et surgens abiit: depositoque habitu quem sumpserat, induta est viduitatis vestibus.

GEN 38:20 Removed trailing space in v~: Misit autem Judas hædum per pastorem suum Odollamitem, ut reciperet pignus quod dederat mulieri: qui cum non invenisset eam,\f + \fr 38.20 \fk Misit autem Judas. \ft Mittitur promissus hædus tanquam meretrici, id est exprobratio peccati, per Odolamitem, tanquam increpantem, \fk genimina viperarum, \ft etc. Sed eam non invenit peccati exprobratio, quam mutavit confessionis amaritudo. In hoc facto Judæ non justitiæ cernitur sinceritas, sed promissionis fidelitas. Si enim servaret justitiam servando castitatem, non introisset, ut opinabatur, ad meretricem; sed quod promisit, fideliter per pastorem transmisit.\f*

GEN 38:21 Removed trailing space in v~: interrogavit homines loci illius: Ubi est mulier quæ sedebat in bivio? Respondentibus cunctis: Non fuit in loco ista meretrix.

GEN 38:22 Removed trailing space in v~: Reversus est ad Judam, et dixit ei: Non inveni eam: sed et homines loci illius dixerunt mihi, numquam sedisse ibi scortum.

GEN 38:23 Removed trailing space in v~: Ait Judas: Habeat sibi, certe mendacii arguere nos non potest, ego misi hædum quem promiseram: et tu non invenisti eam.

GEN 38:24 Removed trailing space in v~: Ecce autem post tres menses nuntiaverunt Judæ, dicentes: Fornicata est Thamar nurus tua, et videtur uterus illius intumescere. Dixitque Judas: Producite eam ut comburatur.

GEN 38:25 Removed trailing space in v~: Quæ cum duceretur ad pœnam, misit ad socerum suum, dicens: De viro, cujus hæc sunt, concepi: cognosce cujus sit annulus, et armilla, et baculus.\f + \fr 38.25 \fk Quæ cum duceretur, etc. \ft ISID. Postea vero publicis signis annuli, monilis et virgæ, vicit temere judicantes Judæos, quos jam Judas significabat; qui hodie quoque dicunt non hunc esse populum Christi, nec Abrahæ semen, sed prolatis documentis nostræ vocationis, justificationis, et glorificationis, confunduntur, et nos magis quam se justificatos esse confitebuntur. Pignora enim se habere refert Ecclesia, quæ accusatur a Judæis quasi adultera legis: sed ostendit virgam signum passionis, et monile legitima legis, et annulum pignus immortalitatis.\f*

GEN 38:26 Removed trailing space in v~: Qui, agnitis muneribus, ait: Justior me est: quia non tradidi eam Sela filio meo. Attamen ultra non cognovit eam.\f + \fr 38.26 \fk Qui agnitis, \ft etc. HIERON. \fk Cognovit autem Judas, \ft etc. In Hebræo habetur: \fk justificata est ex me; \ft non quod justa fuerit, sed quod comparatione illius minus male fecerit, non vaga turpitudine, sed requirendo filios.\f*

GEN 38:27 Removed trailing space in v~: Instante autem partu, apparuerunt gemini in utero: atque in ipsa effusione infantium unus protulit manum, in qua obstetrix ligavit coccinum, dicens:\f + \fr 38.27 \fk Instante autem, \ft etc. Quod primus, qui dicitur Zara, manum emisit, et obstetrix coccinum ligavit et ipso manu retrahente, posterior, qui vocatur Phares, manum porrexit, et nascendo præcessit, significavit quod Isræl in opere legis manum extenderet, et prophetarum et ipsius Christi cruore pollutam contraheret: populus vero gentium postea prorumperet, ut essent \fk primi novissimi, et novissimi primi. \f*

GEN 38:27 Found footnote ending with space in \v~: Instante autem partu, apparuerunt gemini in utero: atque in ipsa effusione infantium unus protulit manum, in qua obstetrix ligavit coccinum, dicens:\f + \fr 38.27 \fk Instante autem, \ft etc. Quod primus, qui dicitur Zara, manum emisit, et obstetrix coccinum ligavit et ipso manu retrahente, posterior, qui vocatur Phares, manum porrexit, et nascendo præcessit, significavit quod Isræl in opere legis manum extenderet, et prophetarum et ipsius Christi cruore pollutam contraheret: populus vero gentium postea prorumperet, ut essent \fk primi novissimi, et novissimi primi. \f*

GEN 38:28 Removed trailing space in v~: Iste egredietur prior.

GEN 38:29 Removed trailing space in v~: Illo vero retrahente manum, egressus est alter: dixitque mulier: Quare divisa est propter te maceria? et ob hanc causam, vocavit nomen ejus Phares.\f + \fr 38.29 \fk Quare divisa, \ft etc. HIERON. Pro \fk maceria\ft Aquila et Symmachus \fk divisionem\ft transtulerunt, quod Hebraice dicitur \fk Phares. \ft Ab eo igitur quod diviserit membranulam secundinarum \fk divisionis\ft nomen accepit. Unde et Pharisæi, qui se quasi justos a populo separaverant, Pharisæi, id est \fk divisi\ft dicebantur. Zara interpretatur \fk oriens. \ft Quia primus apparuit, vel quia plurimi justi ex eo nati sunt, sicut dicitur in Paralipomenis.\f*

GEN 38:30 Removed trailing space in v~: Postea egressus est frater ejus, in cujus manu erat coccinum: quem appellavit Zara.

GEN 39:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 39:0 Removed trailing space in c: 39

GEN 39:1 Removed trailing space in v~: Igitur Joseph ductus est in Ægyptum, emitque eum Putiphar eunuchus Pharaonis, princeps exercitus, vir ægyptius, de manu Ismaëlitarum, a quibus perductus erat.\f + \fr 39.1 \fk Igitur Joseph ductus est in Ægyptum, \ft etc. AUG. in Gen. Ad ordinem tendit Scriptura unde recesserat, ut illa narret quæ supra gesta sunt. \fk Fuitque, \ft etc. GREG., lib. VI Moral., c. 11 seq. Multi humana sapientia inflati, dum desideriis suis divina judicia contrarie aspiciunt, etc., usque ad ejusque pondera leviat, quæ volens portat.\f*

GEN 39:2 Removed trailing space in v~: Fuitque Dominus cum eo, et erat vir in cunctis prospere agens: habitavitque in domo domini sui,

GEN 39:3 Removed trailing space in v~: qui optime noverat Dominum esse cum eo, et omnia, quæ gerebat, ab eo dirigi in manu illius.

GEN 39:4 Removed trailing space in v~: Invenitque Joseph gratiam coram domino suo, et ministrabat ei: a quo præpositus omnibus gubernabat creditam sibi domum, et universa quæ ei tradita fuerant:

GEN 39:5 Removed trailing space in v~: benedixitque Dominus domui Ægyptii propter Joseph, et multiplicavit tam in ædibus quam in agris cunctam ejus substantiam:

GEN 39:6 Removed trailing space in v~: nec quidquam aliud noverat, nisi panem quo vescebatur. Erat autem Joseph pulchra facie, et decorus aspectu.

GEN 39:7 Removed trailing space in v~: Post multos itaque dies injecit domina sua oculos suos in Joseph, et ait: Dormi mecum.\f + \fr 39.7 \fk Post multos itaque dies injecit domina, \ft etc. GREG. lib. XXX Moral., cap. 19 Qui mundi successibus elevatus, etc., usque ad quia enim voluptas ex prosperitate nascitur, ejusdem consideratione feriatur. \fk Injecit domina sua, \ft etc. ISID. Hæc figura est Synagogæ, etc., usque ad ubi enim veluti puniendus descenderat, inde alios liberavit.\f*

GEN 39:8 Removed trailing space in v~: Qui nequaquam acquiescens operi nefario, dixit ad eam: Ecce dominus meus, omnibus mihi traditis, ignorat quid habeat in domo sua:

GEN 39:9 Removed trailing space in v~: nec quidquam est quod non in mea sit potestate, vel non tradiderit mihi, præter te, quæ uxor ejus es: quomodo ergo possum hoc malum facere, et peccare in Deum meum?

GEN 39:10 Removed trailing space in v~: Hujuscemodi verbis per singulos dies, et mulier molesta erat adolescenti: et ille recusabat stuprum.

GEN 39:11 Removed trailing space in v~: Accidit autem quadam die ut intraret Joseph domum, et operis quippiam absque arbitris faceret:

GEN 39:12 Removed trailing space in v~: et illa, apprehensa lacinia vestimenti ejus, diceret: Dormi mecum. Qui relicto in manu ejus pallio fugit, et egressus est foras.\f + \fr 39.12 \fk Qui, relicto in manu ejus pallio, \ft etc. Sic nos tentant carnis illecebræ, et succutiunt vestem carneam: sed vir castus mavult omnia vincula dirumpere, quam se turpitudini subjugare. Qui relicto, \ft etc. GREG. Allegorice. Quia dum Synagoga Christum, purum hominem credens, adulterino complexu constringere voluit, ipse tegmen litteræ oculis ejus objecit, et ad cognoscendam divinitatis potentiam conspicuum se gentibus præbuit. Unde usque hodie dum legitur Moses, velamen est super oculos cordis eorum, quia scilicet adultera pallium retinuit, et quem male tenebat nudum amisit.\f*

GEN 39:13 Removed trailing space in v~: Cumque vidisset mulier vestem in manibus suis, et se esse contemptam,

GEN 39:14 Removed trailing space in v~: vocavit ad se homines domus suæ, et ait ad eos: En introduxit virum hebræum, ut illuderet nobis: ingressus est ad me, ut coiret mecum: cumque ego succlamassem,

GEN 39:15 Removed trailing space in v~: et audisset vocem meam, reliquit pallium quod tenebam, et fugit foras.

GEN 39:16 Removed trailing space in v~: In argumentum ergo fidei retentum pallium ostendit marito revertenti domum,

GEN 39:17 Removed trailing space in v~: et ait: Ingressus est ad me servus hebræus quem adduxisti, ut illuderet mihi:

GEN 39:18 Removed trailing space in v~: cumque audisset me clamare, reliquit pallium quod tenebam, et fugit foras.

GEN 39:19 Removed trailing space in v~: His auditis dominus, et nimium credulus verbis conjugis, iratus est valde:

GEN 39:20 Removed trailing space in v~: tradiditque Joseph in carcerem, ubi vincti regis custodiebantur, et erat ibi clausus.

GEN 39:21 Removed trailing space in v~: Fuit autem Dominus cum Joseph, et misertus illius dedit ei gratiam in conspectu principis carceris.

GEN 39:22 Removed trailing space in v~: Qui tradidit in manu illius universos vinctos qui in custodia tenebantur: et quidquid fiebat, sub ipso erat.

GEN 39:23 Removed trailing space in v~: Nec noverat aliquid, cunctis ei creditis: Dominus enim erat cum illo, et omnia opera ejus dirigebat.

GEN 40:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 40:0 Removed trailing space in c: 40

GEN 40:1 Removed trailing space in v~: His ita gestis, accidit ut peccarent duo eunuchi, pincerna regis Ægypti, et pistor, domino suo.\f + \fr 40.1 \fk His ita gestis, accidit ut peccarent duo eunuchi, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Invenit Joseph duos eunuchos in carcere, etc., usque ad trangressionis ligno suspenditur. \fk Pincerna regis Ægypti, et pistor, domino suo, \ft etc. HIERON. Ubi nos posuimus \fk principem vinariorum\ft in Hebræo habetur \fk masqueh\ft , illud verbum quod in nomine servi Abrahæ dudum legimus, quem nos possumus more vulgi vocare \fk pincernam, \ft et usque hodie apud barbaros maximæ dignitatis est, regi poculum porrexisse.\f*

GEN 40:2 Removed trailing space in v~: Iratusque contra eos Pharao (nam alter pincernis præerat, alter pistoribus),

GEN 40:3 Removed trailing space in v~: misit eos in carcerem principis militum, in quo erat vinctus et Joseph.

GEN 40:4 Removed trailing space in v~: At custos carceris tradidit eos Joseph, qui et ministrabat eis: aliquantulum temporis fluxerat, et illi in custodia tenebantur.

GEN 40:5 Removed trailing space in v~: Videruntque ambo somnium nocte una, juxta interpretationem congruam sibi:

GEN 40:6 Removed trailing space in v~: ad quos cum introisset Joseph mane, et vidisset eos tristes,

GEN 40:7 Removed trailing space in v~: sciscitatus est eos, dicens: Cur tristior est hodie solito facies vestra?

GEN 40:8 Removed trailing space in v~: Qui responderunt: Somnium vidimus, et non est qui interpretetur nobis. Dixitque ad eos Joseph: Numquid non Dei est interpretatio? referte mihi quid videritis.

GEN 40:9 Removed trailing space in v~: Narravit prior, præpositus pincernarum, somnium suum: Videbam coram me vitem,\f + \fr 40.9 \fk Videbam coram me vitem, \ft etc. HIERON. \fk Et ecce vitis in conspectu meo, et in vite tres fundi, et ipsa germinans tres fundos. \ft Tria flagella, tres ramos, sive propagines, Hebræus sermo significat, quæ ab illis vocantur \fk Sarigim\ft .\f*

GEN 40:10 Removed trailing space in v~: in qua erant tres propagines, crescere paulatim in gemmas, et post flores uvas maturescere:

GEN 40:11 Removed trailing space in v~: calicemque Pharaonis in manu mea: tuli ergo uvas, et expressi in calicem quem tenebam, et tradidi poculum Pharaoni.

GEN 40:12 Removed trailing space in v~: Respondit Joseph: Hæc est interpretatio somnii: tres propagines, tres adhuc dies sunt:

GEN 40:13 Removed trailing space in v~: post quos recordabitur Pharao ministerii tui, et restituet te in gradum pristinum: dabisque ei calicem juxta officium tuum, sicut ante facere consueveras.

GEN 40:14 Removed trailing space in v~: Tantum memento mei, cum bene tibi fuerit, et facias mecum misericordiam: ut suggeras Pharaoni ut educat me de isto carcere:

GEN 40:15 Removed trailing space in v~: quia furto sublatus sum de terra Hebræorum, et hic innocens in lacum missus sum.

GEN 40:16 Removed trailing space in v~: Videns pistorum magister quod prudenter somnium dissolvisset, ait: Et ego vidi somnium: quod tria canistra farinæ haberem super caput meum:\f + \fr 40.16 \fk Tria canistra. \ft AUG. Quæst. in Gen. Ubi in Latinis codicibus \fk tria canistra farinæ\ft scriptum est, etc., usque ad et ex omni genere pistorii operis in eodem scilicet canistro superiore.\f*

GEN 40:17 Removed trailing space in v~: et in uno canistro quod erat excelsius, portare me omnes cibos qui fiunt arte pistoria, avesque comedere ex eo.

GEN 40:18 Removed trailing space in v~: Respondit Joseph: Hæc est interpretatio somnii: tria canistra, tres adhuc dies sunt:

GEN 40:19 Removed trailing space in v~: post quos auferet Pharao caput tuum, ac suspendet te in cruce, et lacerabunt volucres carnes tuas.

GEN 40:20 Removed trailing space in v~: Exinde dies tertius natalitius Pharaonis erat: qui faciens grande convivium pueris suis, recordatus est inter epulas magistri pincernarum, et pistorum principis.\f + \fr 40.20 \fk Natalitius Pharaonis. \ft Pharao et Herodes diem nativitatis celebraverunt, quia ex hora nativitatis se reges fuisse putaverunt.\f*

GEN 40:21 Removed trailing space in v~: Restituitque alterum in locum suum, ut porrigeret ei poculum:

GEN 40:22 Removed trailing space in v~: alterum suspendit in patibulo, ut conjectoris veritas probaretur.

GEN 40:23 Removed trailing space in v~: Et tamen succedentibus prosperis, præpositus pincernarum oblitus est interpretis sui.

GEN 41:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 41:0 Removed trailing space in c: 41

GEN 41:1 Removed trailing space in v~: Post duos annos vidit Pharao somnium. Putabat se stare super fluvium,\f + \fr 41.1 \fk Post duos annos vidit Pharao somnium. Putabat se stare, \ft etc. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Sicut servus Abrahæ dixit, etc., usque ad ubi habitant terrena animalia.\f*

GEN 41:2 Removed trailing space in v~: de quo ascendebant septem boves, pulchræ et crassæ nimis: et pascebantur in locis palustribus.\f + \fr 41.2 \fk De quo ascendebant septem boves, \ft etc. HIERON. Q. Hebr. Ecce de fluvio ascendebant septem boves speciosæ ad videndum, etc., usque ad Græcam copulaverunt.\f*

GEN 41:3 Removed trailing space in v~: Aliæ quoque septem emergebant de flumine, fœdæ confectæque macie: et pascebantur in ipsa amnis ripa in locis virentibus:

GEN 41:4 Removed trailing space in v~: devoraveruntque eas, quarum mira species et habitudo corporum erat. Expergefactus Pharao,

GEN 41:5 Removed trailing space in v~: rursum dormivit, et vidit alterum somnium: septem spicæ pullulabant in culmo uno plenæ atque formosæ:

GEN 41:6 Removed trailing space in v~: aliæ quoque totidem spicæ tenues, et percussæ uredine oriebantur,

GEN 41:7 Removed trailing space in v~: devorantes omnium priorum pulchritudinem. Evigilans Pharao post quietem,

GEN 41:8 Removed trailing space in v~: et facto mane, pavore perterritus, misit ad omnes conjectores Ægypti, cunctosque sapientes, et accersitis narravit somnium, nec erat qui interpretaretur.

GEN 41:9 Removed trailing space in v~: Tunc demum reminiscens pincernarum magister, ait: Confiteor peccatum meum:\f + \fr 41.9 \fk Tunc demum reminiscens pincernarum magister, \ft etc. Quia gentilis populus tandem per exhibitionem præteritorum se intulit in spem futurorum.\f*

GEN 41:10 Removed trailing space in v~: iratus rex servis suis, me et magistrum pistorum retrudi jussit in carcerem principis militum:

GEN 41:11 Removed trailing space in v~: ubi una nocte uterque vidimus somnium præsagum futurorum.

GEN 41:12 Removed trailing space in v~: Erat ibi puer hebræus, ejusdem ducis militum famulus: cui narrantes somnia,

GEN 41:13 Removed trailing space in v~: audivimus quidquid postea rei probavit eventus; ego enim redditus sum officio meo, et ille suspensus est in cruce.

GEN 41:14 Removed trailing space in v~: Protinus ad regis imperium eductum de carcere Joseph totonderunt: ac veste mutata obtulerunt ei.

GEN 41:15 Removed trailing space in v~: Cui ille ait: Vidi somnia, nec est qui edisserat: quæ audivi te sapientissime conjicere.

GEN 41:16 Removed trailing space in v~: Respondit Joseph: Absque me Deus respondebit prospera Pharaoni.

GEN 41:17 Removed trailing space in v~: Narravit ergo Pharao quod viderat: Putabam me stare super ripam fluminis,\f + \fr 41.17 \fk Putabam me stare, \ft etc. Septem anni, qui septem spicis plenis, vel septem vaccis pinguibus ostenduntur, spiritualia dona significant, quibus ubertas fidei larga pietate redundat. Septem vero steriles et jejuni, veritalis et justitiæ famem in novissimo tempore.\f*

GEN 41:18 Removed trailing space in v~: et septem boves de amne conscendere, pulchras nimis, et obesis carnibus: quæ in pastu paludis virecta carpebant.

GEN 41:19 Removed trailing space in v~: Et ecce, has sequebantur aliæ septem boves, in tantum deformes et macilentæ, ut numquam tales in terra Ægypti viderim:

GEN 41:20 Removed trailing space in v~: quæ, devoratis et consumptis prioribus,

GEN 41:21 Removed trailing space in v~: nullum saturitatis dedere vestigium: sed simili macie et squalore torpebant. Evigilans, rursus sopore depressus,

GEN 41:22 Removed trailing space in v~: vidi somnium. Septem spicæ pullulabant in culmo uno plenæ atque pulcherrimæ.

GEN 41:23 Removed trailing space in v~: Aliæ quoque septem tenues et percussæ uredine, oriebantur e stipula:

GEN 41:24 Removed trailing space in v~: quæ priorum pulchritudinem devoraverunt. Narravi conjectoribus somnium, et nemo est qui edisserat.

GEN 41:25 Removed trailing space in v~: Respondit Joseph: Somnium regis unum est: quæ facturus est Deus, ostendit Pharaoni.

GEN 41:26 Removed trailing space in v~: Septem boves pulchræ, et septem spicæ plenæ, septem ubertatis anni sunt: eamdemque vim somnii comprehendunt.

GEN 41:27 Removed trailing space in v~: Septem quoque boves tenues atque macilentæ, quæ ascenderunt post eas, et septem spicæ tenues, et vento urente percussæ, septem anni venturæ sunt famis.

GEN 41:28 Removed trailing space in v~: Qui hoc ordine complebuntur:

GEN 41:29 Removed trailing space in v~: ecce septem anni venient fertilitatis magnæ in universa terra Ægypti,

GEN 41:30 Removed trailing space in v~: quos sequentur septem anni alii tantæ sterilitatis, ut oblivioni tradatur cuncta retro abundantia: consumptura est enim fames omnem terram,

GEN 41:31 Removed trailing space in v~: et ubertatis magnitudinem perditura est inopiæ magnitudo.

GEN 41:32 Removed trailing space in v~: Quod autem vidisti secundo ad eamdem rem pertinens somnium: firmitatis indicium est, eo quod fiat sermo Dei, et velocius impleatur.

GEN 41:33 Removed trailing space in v~: Nunc ergo provideat rex virum sapientem et industrium, et præficiat eum terræ Ægypti:\f + \fr 41.33 \fk Nunc ergo, \ft etc. Hoc tempore gratiæ videmus impletum: quia abundante doctrina apostolica, septiformi Spiritu ministrata, divina dispositione per singulas urbes episcopi et doctores ordinati sunt, qui abundantia doctrinæ divinitus sibi collatæ libros sanctos scripserunt, quibus abundante fame verbi, et deficientibus doctoribus, indigentiam nostram reficeremus.\f*

GEN 41:34 Removed trailing space in v~: qui constituat præpositos per cunctas regiones: et quintam partem fructuum per septem annos fertilitatis,\f + \fr 41.34 \fk Et quintam partem fructuum, \ft etc. Notandum Ægyptii quod quintam partem frugum in horrea regis congregant: quia filii tenebrarum, quinque sensibus dediti, cœlestia non curant: sed veri Isrælitæ decimas dant, quia cœlestem patriam, cujus decima pars corruit, reformare laborant. ISID. Congregavit Joseph per septem annos omnem frugum abundantiam: id est, frumenta fidei sanctorum horreis condens, per septem charismata, quasi per septem annos, ut cum septem anni inopiæ cœperint, id est, cum iniquitas occurrerit septem capitalium criminum sub Antichristo, quando fames fidei fuerit et salutis, tunc habeant copiosam justitiæ frugem, ne fides eorum inopia sermonis deficiat.\f*

GEN 41:35 Removed trailing space in v~: qui jam nunc futuri sunt, congreget in horrea: et omne frumentum sub Pharaonis potestate condatur, serveturque in urbibus.

GEN 41:36 Removed trailing space in v~: Et præparetur futuræ septem annorum fami, quæ oppressura est Ægyptum, et non consumetur terra inopia.

GEN 41:37 Removed trailing space in v~: Placuit Pharaoni consilium et cunctis ministris ejus:

GEN 41:38 Removed trailing space in v~: locutusque est ad eos: Num invenire poterimus talem virum, qui spiritu Dei plenus sit?\f + \fr 41.38 \fk Qui Spiritus Dei plenus sit, \ft etc. AUG. Q. in Gen. Tertio, nisi fallor, insinuatur nobis in hoc libro Spiritus sanctus. Primo ubi dictum est supra cap. 1: \fk Spiritus ferebatur super aquas, \ft secundo ubi dicit Deus supra cap. 6: \fk Non permanebit Spiritus meus in hominibus istis, \ft etc. Tertio cum dicit Pharao in Joseph esse Spiritum Dei: nondum tamen legimus Spiritum sanctum.\f*

GEN 41:39 Removed trailing space in v~: Dixit ergo ad Joseph: Quia ostendit tibi Deus omnia quæ locutus es, numquid sapientiorem et consimilem tui invenire potero?

GEN 41:40 Removed trailing space in v~: Tu eris super domum meam, et ad tui oris imperium cunctus populus obediet: uno tantum regni solio te præcedam.

GEN 41:41 Removed trailing space in v~: Dixitque rursus Pharao ad Joseph: Ecce, constitui te super universam terram Ægypti.\f + \fr 41.41 \fk Dixitque rursus Pharao, \ft etc. ISID. Allegorice. Joseph, qui typum Christi gerebat, currum meruit, et præco præconavit ante eum, et constituit eum Pharao super universam terram Ægypti: et Dominus noster, postquam distractus est a Juda, sicut Joseph a fratribus et de inferni carcere surrexit, ascendit currum cœlestis regni, de quo dicitur psalmo LXVII: \fk Currus Dei decem millibus multiplex; \ft et accepit potestatem prædicandi et judicandi a Patre. Unde Phil. 2: \fk Dedit ei nomen quod est super omne nomen, \ft etc. Accepit quoque annulum, id est, pontificatum fidei, quo credentium animæ salutis signo signantur, frontibusque et cordibus nostris per signum crucis figura æterni regis imprimitur. Induitur stola byssina, id est, carne sancta bysso splendidiore, et stola immortalitatis. Accepit quoque torquem auream, id est, intellectum bonum. Præco antecedit eum, id est, Joannes Baptista, qui ait Matth. 3: \fk Parate viam Domini. \ft Habebit et alium præconem, quia veniet in tuba angeli. \fk Ecce constitui te super universam terram Ægypti, \ft etc. Joseph de carcere eductus, super Ægyptum constituitur; et Christus resurgens accepit \fk nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur Philipp. 2. \f*

GEN 41:41 Found footnote ending with space in \v~: Dixitque rursus Pharao ad Joseph: Ecce, constitui te super universam terram Ægypti.\f + \fr 41.41 \fk Dixitque rursus Pharao, \ft etc. ISID. Allegorice. Joseph, qui typum Christi gerebat, currum meruit, et præco præconavit ante eum, et constituit eum Pharao super universam terram Ægypti: et Dominus noster, postquam distractus est a Juda, sicut Joseph a fratribus et de inferni carcere surrexit, ascendit currum cœlestis regni, de quo dicitur psalmo LXVII: \fk Currus Dei decem millibus multiplex; \ft et accepit potestatem prædicandi et judicandi a Patre. Unde Phil. 2: \fk Dedit ei nomen quod est super omne nomen, \ft etc. Accepit quoque annulum, id est, pontificatum fidei, quo credentium animæ salutis signo signantur, frontibusque et cordibus nostris per signum crucis figura æterni regis imprimitur. Induitur stola byssina, id est, carne sancta bysso splendidiore, et stola immortalitatis. Accepit quoque torquem auream, id est, intellectum bonum. Præco antecedit eum, id est, Joannes Baptista, qui ait Matth. 3: \fk Parate viam Domini. \ft Habebit et alium præconem, quia veniet in tuba angeli. \fk Ecce constitui te super universam terram Ægypti, \ft etc. Joseph de carcere eductus, super Ægyptum constituitur; et Christus resurgens accepit \fk nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur Philipp. 2. \f*

GEN 41:42 Removed trailing space in v~: Tulitque annulum de manu sua, et dedit eum in manu ejus: vestivitque eum stola byssina, et collo torquem auream circumposuit.

GEN 41:43 Removed trailing space in v~: Fecitque eum ascendere super currum suum secundum, clamante præcone, ut omnes coram eo genu flecterent, et præpositum esse scirent universæ terræ Ægypti.\f + \fr 41.43 \fk Clamante præcone, \ft etc. HIER. in Quæst. Hebr. \fk et clamavit ante eum præco, et constituit eum super omnem terram Ægypti. \ft Pro quo Aquila transtulit: \fk Et clamavit in conspectu ejus ad geniculationem. \ft Symmachus, etc., usque ad quod juxta prudentiam omnium pater fuit, sed juxta ætatem tenerrimus adolescens et puer.\f*

GEN 41:44 Removed trailing space in v~: Dixit quoque rex ad Joseph: Ego sum Pharao: absque tuo imperio non movebit quisquam manum aut pedem in omni terra Ægypti.

GEN 41:45 Removed trailing space in v~: Vertitque nomen ejus, et vocavit eum, lingua ægyptiaca, Salvatorem mundi. Deditque illi uxorem Aseneth filiam Putiphare sacerdotis Heliopoleos. Egressus est itaque Joseph ad terram Ægypti\f + \fr 41.45 \fk Et vocavit, \ft etc. HIER., ibid. Et vocavit Pharao nomen Joseph, etc., usque ad ut vera illa Hebræorum super eo quod ante diximus suspicio comprobetur. \fk Deditque illi uxorem, \ft etc. AUG., ubi supra. Quæri solet cujus Putipharis, alias Petefre, ut plerique habent et corrupte, ut supra dictum est, etc., usque ad non est fidei periculosum, nec contrarium veritati Scripturarum.\f*

GEN 41:46 Removed trailing space in v~: (triginta autem annorum erat quando stetit in conspectu regis Pharaonis), et circuivit omnes regiones Ægypti.

GEN 41:47 Removed trailing space in v~: Venitque fertilitas septem annorum: et in manipulos redactæ segetes congregatæ sunt in horrea Ægypti.

GEN 41:48 Removed trailing space in v~: Omnis etiam frugum abundantia in singulis urbibus condita est.

GEN 41:49 Removed trailing space in v~: Tantaque fuit abundantia tritici, ut arenæ maris coæquaretur, et copia mensuram excederet.

GEN 41:50 Removed trailing space in v~: Nati sunt autem Joseph filii duo antequam veniret fames: quos peperit ei Aseneth filia Putiphare sacerdotis Heliopoleos.\f + \fr 41.50 \fk Nati sunt autem Joseph filii duo, \ft etc. HIERON. Observa propter quæstionem quæ post de filiis Joseph proponenda est, quod ante famis tempus, quo Jacob intravit in Ægyptum, duos tantum filios Joseph habuit, Manassem et Ephraim.\f*

GEN 41:51 Removed trailing space in v~: Vocavitque nomen primogeniti Manasses, dicens: Oblivisci me fecit Deus omnium laborum meorum, et domus patris mei.

GEN 41:52 Removed trailing space in v~: Nomen quoque secundi appellavit Ephraim, dicens: Crescere me fecit Deus in terra paupertatis meæ.

GEN 41:53 Removed trailing space in v~: Igitur transactis septem ubertatis annis, qui fuerant in Ægypto,

GEN 41:54 Removed trailing space in v~: cœperunt venire septem anni inopiæ, quos prædixerat Joseph: et in universo orbe fames prævaluit, in cuncta autem terra Ægypti panis erat.

GEN 41:55 Removed trailing space in v~: Qua esuriente, clamavit populus ad Pharaonem, alimenta petens. Quibus ille respondit: Ite ad Joseph: et quidquid ipse vobis dixerit, facite.

GEN 41:56 Removed trailing space in v~: Crescebat autem quotidie fames in omni terra: aperuitque Joseph universa horrea, et vendebat Ægyptiis: nam et illos oppresserat fames.\f + \fr 41.56 \fk Aperuitque Joseph universa horrea, \ft etc. Allegorice. Joseph a penuria frumenti salvat Ægyptum, et Christus a fame verbi liberat mundum. Aperuit horrea sua Christus in orbem terrarum, et erogatione frumenti sui omnia subjugavit. Nisi fratres Joseph vendidissent, defecerat Ægyptus: nisi Judæi Christum crucifixissent, perierat mundus. Joseph interpretatur \fk augmentatio\ft sive \fk ampliatio: \ft sed in illo Joseph ampliationem non habuit nisi sola Ægyptus; in nostro vero, universus mundus. Ille erogavit triticum; noster Dei verbum. \fk In omnem terram exivit sonus eorum Psal. 18. \f*

GEN 41:56 Found footnote ending with space in \v~: Crescebat autem quotidie fames in omni terra: aperuitque Joseph universa horrea, et vendebat Ægyptiis: nam et illos oppresserat fames.\f + \fr 41.56 \fk Aperuitque Joseph universa horrea, \ft etc. Allegorice. Joseph a penuria frumenti salvat Ægyptum, et Christus a fame verbi liberat mundum. Aperuit horrea sua Christus in orbem terrarum, et erogatione frumenti sui omnia subjugavit. Nisi fratres Joseph vendidissent, defecerat Ægyptus: nisi Judæi Christum crucifixissent, perierat mundus. Joseph interpretatur \fk augmentatio\ft sive \fk ampliatio: \ft sed in illo Joseph ampliationem non habuit nisi sola Ægyptus; in nostro vero, universus mundus. Ille erogavit triticum; noster Dei verbum. \fk In omnem terram exivit sonus eorum Psal. 18. \f*

GEN 41:57 Removed trailing space in v~: Omnesque provinciæ veniebant in Ægyptum, ut emerent escas, et malum inopiæ temperarent.

GEN 42:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 42:0 Removed trailing space in c: 42

GEN 42:1 Removed trailing space in v~: Audiens autem Jacob quod alimenta venderentur in Ægypto, dixit filiis suis: Quare negligitis?\f + \fr 42.1 \fk Audiens autem Jacob quod alimenta venderentur in Ægypto, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Est frumentum in Ægypto: dicit et Deus Pater, Osee 11: \fk Ex Ægypto vocavi Filium meum. \ft Descendunt decem provectiores, id est Judæi, sub decalogo constituti; quos ipse cognoscens, non est agnitus ab eis; cognoscuntur Hebræi a Christo, et ipsi non agnoscunt eum; dederunt illi pecuniam; sed Joseph, id est Christus, triticum dedit, et argentum reddidit, quia non pecunia emitur Christus, sed gratia.\f*

GEN 42:2 Removed trailing space in v~: audivi quod triticum venundetur in Ægypto: descendite, et emite nobis necessaria, ut possimus vivere, et non consumamur inopia.

GEN 42:3 Removed trailing space in v~: Descendentes igitur fratres Joseph decem, ut emerent frumenta in Ægypto,

GEN 42:4 Removed trailing space in v~: Benjamin domi retento a Jacob, qui dixerat fratribus ejus: Ne forte in itinere quidquam patiatur mali:

GEN 42:5 Removed trailing space in v~: ingressi sunt terram Ægypti cum aliis qui pergebant ad emendum. Erat autem fames in terra Chanaan.

GEN 42:6 Removed trailing space in v~: Et Joseph erat princeps in terra Ægypti, atque ad ejus nutum frumenta populis vendebantur. Cumque adorassent eum fratres sui,

GEN 42:7 Removed trailing space in v~: et agnovisset eos, quasi ad alienos durius loquebatur, interrogans eos: Unde venistis? Qui responderunt: De terra Chanaan, ut emamus victui necessaria.

GEN 42:8 Removed trailing space in v~: Et tamen fratres ipse cognoscens, non est cognitus ab eis.

GEN 42:9 Removed trailing space in v~: Recordatusque somniorum, quæ aliquando viderat, ait ad eos: Exploratores estis: ut videatis infirmiora terræ venistis.

GEN 42:10 Removed trailing space in v~: Qui dixerunt: Non est ita, domine, sed servi tui venerunt ut emerent cibos.

GEN 42:11 Removed trailing space in v~: Omnes filii unius viri sumus: pacifici venimus, nec quidquam famuli tui machinantur mali.

GEN 42:12 Removed trailing space in v~: Quibus ille respondit: Aliter est: immunita terræ hujus considerare venistis.

GEN 42:13 Removed trailing space in v~: At illi: Duodecim, inquiunt, servi tui, fratres sumus, filii viri unius in terra Chanaan: minimus cum patre nostro est, alius non est super.

GEN 42:14 Removed trailing space in v~: Hoc est, ait, quod locutus sum: exploratores estis.

GEN 42:15 Removed trailing space in v~: Jam nunc experimentum vestri capiam: per salutem Pharaonis non egrediemini hinc, donec veniat frater vester minimus.

GEN 42:16 Removed trailing space in v~: Mittite ex vobis unum, et adducat eum: vos autem eritis in vinculis, donec probentur quæ dixistis utrum vera an falsa sint: alioquin per salutem Pharaonis exploratores estis.\f + \fr 42.16 \fk Mititte ex vobis unum. alioquin per salutem Pharaonis exploratores estis. \ft AUG. Quæst. in Gen. Quid est quod Joseph, vir sapiens, etc., usque ad erit Deus, non enim erit, sed habebitur\f*

GEN 42:17 Removed trailing space in v~: Tradidit ergo illos custodiæ tribus diebus.

GEN 42:18 Removed trailing space in v~: Die autem tertio eductis de carcere, ait: Facite quæ dixi, et vivetis: Deum enim timeo.

GEN 42:19 Removed trailing space in v~: Si pacifici estis, frater vester unus ligetur in carcere: vos autem abite, et ferte frumenta quæ emistis, in domos vestras,

GEN 42:20 Removed trailing space in v~: et fratrem vestrum minimum ad me adducite, ut possim vestros probare sermones, et non moriamini. Fecerunt ut dixerat,

GEN 42:21 Removed trailing space in v~: et locuti sunt ad invicem: Merito hæc patimur, quia peccavimus in fratrem nostrum, videntes angustiam animæ illius, dum deprecaretur nos, et non audivimus: idcirco venit super nos ista tribulatio.

GEN 42:22 Removed trailing space in v~: E quibus unus Ruben, ait: Numquid non dixi vobis: Nolite peccare in puerum: et non audistis me? en sanguis ejus exquiritur.\f + \fr 42.22 \fk Nesciebant autem, \ft etc. Aug., ibid. Quid est quod cum inter se pœnitentes loquerentur de Joseph, etc., usque ad sicut ipsum in exteras provincias vendiderant.\f*

GEN 42:23 Removed trailing space in v~: Nesciebant autem quod intelligeret Joseph, eo quod per interpretem loqueretur ad eos.

GEN 42:24 Removed trailing space in v~: Avertitque se parumper, et flevit: et reversus locutus est ad eos.

GEN 42:25 Removed trailing space in v~: Tollensque Simeon, et ligans illis præsentibus, jussit ministris ut implerent eorum saccos tritico, et reponerent pecunias singulorum in sacculis suis, datis supra cibariis in viam: qui fecerunt ita.

GEN 42:26 Removed trailing space in v~: At illi portantes frumenta in asinis suis, profecti sunt.

GEN 42:27 Removed trailing space in v~: Apertoque unus sacco, ut daret jumento pabulum in diversorio, contemplatus pecuniam in ore sacculi,\f + \fr 42.27 \fk Apertoque, \ft etc. Fratres Joseph dant argentum, quia Judæi conversi dimittunt litteram occidentem, et accipiunt spiritum vivificantem: reperitur tamen argentum in ore saccorum, quia propter fructum spiritualis intelligentiæ non deseritur nitor eloquentiæ.\f*

GEN 42:28 Removed trailing space in v~: dixit fratribus suis: Reddita est mihi pecunia, en habetur in sacco. Et obstupefacti, turbatique, mutuo dixerunt: Quidnam est hoc quod fecit nobis Deus?

GEN 42:29 Removed trailing space in v~: Veneruntque ad Jacob patrem suum in terram Chanaan, et narraverunt ei omnia quæ accidissent sibi, dicentes:

GEN 42:30 Removed trailing space in v~: Locutus est nobis dominus terræ dure, et putavit nos exploratores esse provinciæ.

GEN 42:31 Removed trailing space in v~: Cui respondimus: Pacifici sumus, nec ullas molimur insidias.

GEN 42:32 Removed trailing space in v~: Duodecim fratres uno patre geniti sumus: unus non est super, minimus cum patre nostro est in terra Chanaan.

GEN 42:33 Removed trailing space in v~: Qui ait nobis: Sic probabo quod pacifici sitis: fratrem vestrum unum dimittite apud me, et cibaria domibus vestris necessaria sumite, et abite,

GEN 42:34 Removed trailing space in v~: fratremque vestrum minimum adducite ad me, ut sciam quod non sitis exploratores: et istum, qui tenetur in vinculis, recipere possitis: ac deinceps quæ vultis, emendi habeatis licentiam.

GEN 42:35 Removed trailing space in v~: His dictis, cum frumenta effunderent, singuli repererunt in ore saccorum ligatas pecunias, exterritisque simul omnibus,\f + \fr 42.35 \fk Singuli repererunt, \ft etc. Fratres Joseph dederunt pecuniam in emptione frumenti, sed eam accepto frumento receperunt, quia noster Joseph non quærit nostra, sed nos. Gratis enim dat sua munera, et in nostra emptione nos ditiores facit.\f*

GEN 42:36 Removed trailing space in v~: dixit pater Jacob: Absque liberis me esse fecistis: Joseph non est super, Simeon tenetur in vinculis, et Benjamin auferetis: in me hæc omnia mala reciderunt.

GEN 42:37 Removed trailing space in v~: Cui respondit Ruben: Duos filios meos interfice, si non reduxero illum tibi: trade illum in manu mea, et ego eum tibi restituam.\f + \fr 42.37 \fk Cui respondit Ruben, \ft etc. STRAB. Ruben ait: \fk Duos filios meos interfice, si non reduxero illum tibi, \ft etc., nec tamen obtinuit. At Judas dicens: \fk Reus ero peccati in patrem omni tempore, \ft impetravit, quia ei commissus est Benjamin. Plus est ergo reum esse peccati, quam corporaliter occidi.\f*

GEN 42:38 Removed trailing space in v~: At ille: Non descendet, inquit, filius meus vobiscum: frater ejus mortuus est, et ipse solus remansit: si quid ei adversi acciderit in terra ad quam pergitis, deducetis canos meos cum dolore ad inferos.\f + \fr 42.38 \fk Deducetis canos meos, \ft etc. AUG. Quæritur utrum ideo ad infernum, quia cum tristitia, an etiam si abesset tristitia, tanquam ad infernum moriendo descensurus hæc loquatur? De inferno enim magna quæstio est, et quid inde Scriptura sentiat, ubicunque hoc memoratum fuerit, observandum est.\f*

GEN 43:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 43:0 Removed trailing space in c: 43

GEN 43:1 Removed trailing space in v~: Interim fames omnem terram vehementer premebat.

GEN 43:2 Removed trailing space in v~: Consumptisque cibis quos ex Ægypto detulerant, dixit Jacob ad filios suos: Revertimini, et emite nobis pauxillum escarum.

GEN 43:3 Removed trailing space in v~: Respondit Judas: Denuntiavit nobis vir ille sub attestatione jurisjurandi, dicens: Non videbitis faciem meam, nisi fratrem vestrum minimum adduxeritis vobiscum.

GEN 43:4 Removed trailing space in v~: Si ergo vis eum mittere nobiscum, pergemus pariter, et ememus tibi necessaria:

GEN 43:5 Removed trailing space in v~: sin autem non vis, non ibimus: vir enim, ut sæpe diximus, denuntiavit nobis, dicens: Non videbitis faciem meam absque fratre vestro minimo.

GEN 43:6 Removed trailing space in v~: Dixit eis Israël: In meam hoc fecistis miseriam, ut indicaretis ei et alium habere vos fratrem.

GEN 43:7 Removed trailing space in v~: At illi responderunt: Interrogavit nos homo per ordinem nostram progeniem: si pater viveret: si haberemus fratrem: et nos respondimus ei consequenter juxta id quod fuerat sciscitatus: numquid scire poteramus quod dicturus esset: Adducite fratrem vestrum vobiscum?

GEN 43:8 Removed trailing space in v~: Judas quoque dixit patri suo: Mitte puerum mecum, ut proficiscamur, et possimus vivere: ne moriamur nos et parvuli nostri.

GEN 43:9 Removed trailing space in v~: Ego suscipio puerum: de manu mea require illum: nisi reduxero, et reddidero eum tibi, ero peccati reus in te omni tempore.

GEN 43:10 Removed trailing space in v~: Si non intercessisset dilatio, jam vice alter venissemus.

GEN 43:11 Removed trailing space in v~: Igitur Israël pater eorum dixit ad eos: Si sic necesse est, facite quod vultis: sumite de optimis terræ fructibus in vasis vestris, et deferte viro munera, modicum resinæ, et mellis, et storacis, stactes, et terebinthi, et amygdalarum.\f + \fr 43.11 \fk Modicum resinæ et mellis et storacis, \ft etc. HIER. Quæst. Hebr., tom. 3 Aliquid resinæ, et mellis, etc., usque ad eo quod in illo sunt aromata diversa condita.\f*

GEN 43:12 Removed trailing space in v~: Pecuniam quoque duplicem ferte vobiscum: et illam, quam invenistis in sacculis, reportate, ne forte errore factum sit:

GEN 43:13 Removed trailing space in v~: sed et fratrem vestrum tollite, et ite ad virum.

GEN 43:14 Removed trailing space in v~: Deus autem meus omnipotens faciat vobis eum placabilem: et remittat vobiscum fratrem vestrum quem tenet, et hunc Benjamin: ego autem quasi orbatus absque liberis ero.

GEN 43:15 Removed trailing space in v~: Tulerunt ergo viri munera, et pecuniam duplicem, et Benjamin: descenderuntque in Ægyptum, et steterunt coram Joseph.

GEN 43:16 Removed trailing space in v~: Quos cum ille vidisset et Benjamin simul, præcepit dispensatori domus suæ, dicens: Introduc viros domum, et occide victimas, et instrue convivium: quoniam mecum sunt comesturi meridie.

GEN 43:17 Removed trailing space in v~: Fecit ille quod sibi fuerat imperatum, et introduxit viros domum.

GEN 43:18 Removed trailing space in v~: Ibique exterriti, dixerunt mutuo: Propter pecuniam, quam retulimus prius in saccis nostris, introducti sumus: ut devolvat in nos calumniam, et violenter subjiciat servituti et nos, et asinos nostros.

GEN 43:19 Removed trailing space in v~: Quam ob rem in ipsis foribus accedentes ad dispensatorem domus,

GEN 43:20 Removed trailing space in v~: locuti sunt: Oramus, domine, ut audias nos. Jam ante descendimus ut emeremus escas:

GEN 43:21 Removed trailing space in v~: quibus emptis, cum venissemus ad diversorium, aperuimus saccos nostros, et invenimus pecuniam in ore saccorum: quam nunc eodem pondere reportavimus.

GEN 43:22 Removed trailing space in v~: Sed et aliud attulimus argentum, ut emamus quæ nobis necessaria sunt: non est in nostra conscientia quis posuerit eam in marsupiis nostris.

GEN 43:23 Removed trailing space in v~: At ille respondit: Pax vobiscum, nolite timere: Deus vester, et Deus patris vestri, dedit vobis thesauros in saccis vestris: nam pecuniam, quam dedistis mihi, probatam ego habeo. Eduxitque ad eos Simeon.\f + \fr 43.23 \fk Deus vester et Deus patris vestri dedit vobis thesauros, \ft etc. AUG. Mendacium videtur, sed aliquid significare credendum est. Argentum enim, quod datur et non minuitur, quod et probatum appellatum est, illud forte est de quo dicitur psalmo 11: \fk Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum, probatum terræ, purgatum septuplum, \ft id est probatum perfecte.\f*

GEN 43:24 Removed trailing space in v~: Et introductis domum, attulit aquam, et laverunt pedes suos, deditque pabulum asinis eorum.

GEN 43:25 Removed trailing space in v~: Illi vero parabant munera, donec ingrederetur Joseph meridie: audierant enim quod ibi comesturi essent panem.

GEN 43:26 Removed trailing space in v~: Igitur ingressus est Joseph domum suam, obtuleruntque ei munera, tenentes in manibus suis: et adoraverunt proni in terram.

GEN 43:27 Removed trailing space in v~: At ille, clementer resalutatis eis, interrogavit eos, dicens: Salvusne est pater vester senex, de quo dixeratis mihi? adhuc vivit?

GEN 43:28 Removed trailing space in v~: Qui responderunt: Sospes est servus tuus pater noster, adhuc vivit. Et incurvati, adoraverunt eum.

GEN 43:29 Removed trailing space in v~: Attollens autem Joseph oculos, vidit Benjamin fratrem suum uterinum, et ait: Iste est frater vester parvulus, de quo dixeratis mihi? Et rursum: Deus, inquit, misereatur tui, fili mi.\f + \fr 43.29 \fk Attollens autem Joseph oculos vidit Benjamin, \ft etc. ISID. Act. IX Paulum quasi lux circumfulsit, qui parvulus, quia nondum maturam fidei ætatem gerebat. Unde etiam adolescens legitur, dum lapidantium Stephanum vestimenta servabat. Flevit Joseph; cæcitas Pauli fletus est Christi; lavit faciem Christus, cum baptizatur Paulus, per quem a plurimis videndus est Christus. AUG. Affectus boni animi semper proclivis est ad pietatem. Unde in Joseph virtutum possumus considerare copiam. Castus erat, cum sprevit impudicitiam dominæ; sapiens, cum diligenti investigatione fratrum animos explorabat, qualiter sentirent de fratre suo uterino; justus erat in adhibitione disciplinæ delinquentibus; pius, in conversione pœnitentium.\f*

GEN 43:30 Removed trailing space in v~: Festinavitque, quia commota fuerant viscera ejus super fratre suo, et erumpebant lacrimæ: et introiens cubiculum flevit.

GEN 43:31 Removed trailing space in v~: Rursumque lota facie egressus, continuit se, et ait: Ponite panes.

GEN 43:32 Removed trailing space in v~: Quibus appositis, seorsum Joseph, et seorsum fratribus, Ægyptiis quoque qui vescebantur simul, seorsum (illicitum est enim Ægyptiis comedere cum Hebræis, et profanum putant hujuscemodi convivium)\f + \fr 43.32 \fk Quibus appositis, \ft etc. Seorsum appositi sunt cibi Joseph quasi advenæ, et scorsum fratribus, quasi exteris natione: Ægyptiis quoque seorsum, quasi indigenis, qui putabant profanum esse cum peregrinis convivium.\f*

GEN 43:33 Removed trailing space in v~: sederunt coram eo, primogenitus juxta primogenita sua, et minimus juxta ætatem suam. Et mirabantur nimis,

GEN 43:34 Removed trailing space in v~: sumptis partibus quas ab eo acceperant: majorque pars venit Benjamin, ita ut quinque partibus excederet. Biberuntque et inebriati sunt cum eo.\f + \fr 43.34 \fk Biberuntque et inebriati sunt, \ft etc. AUG. Solent ebriosi hoc testimonium adhibere sibi in patrocinium propter Joseph, qui valde sapiens commendatur. Sed hoc verbum pro saturitate ponitur in Scripturis, unde psalmo LXIV: \fk Visitasti terram et inebriasti eam, \ft quia in laude benedictionis hoc positum est, et donum Dei commemoratur; apparet hanc ebrietatem saturitatem significare: nam ita inebriari ut inebriantur ebriosi, nec ipsi terræ utile est; quoniam majore humore quam sufficit, corrumpitur; sicut vita ebriosi, qui non satietate se replet, sed mergit diluvio.\f*

GEN 44:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 44:0 Removed trailing space in c: 44

GEN 44:1 Removed trailing space in v~: Præcepit autem Joseph dispensatori domus suæ, dicens: Imple saccos eorum frumento, quantum possunt capere: et pone pecuniam singulorum in summitate sacci.

GEN 44:2 Removed trailing space in v~: Scyphum autem meum argenteum, et pretium quod dedit tritici, pone in ore sacci junioris. Factumque est ita.

GEN 44:3 Removed trailing space in v~: Et orto mane, dimissi sunt cum asinis suis.

GEN 44:4 Removed trailing space in v~: Jamque urbem exierant, et processerant paululum: tunc Joseph accersito dispensatore domus, Surge, inquit, et persequere viros: et apprehensis dicito: Quare reddidistis malum pro bono?

GEN 44:5 Removed trailing space in v~: scyphus, quem furati estis, ipse est in quo bibit dominus meus, et in quo augurari solet: pessimam rem fecistis.\f + \fr 44.5 \fk Scyphus quem furati estis, \ft etc. ISID. Quid sibi vult quod inventus est scyphus Joseph in sacculo Benjamin, nisi quia in corde Pauli cœlestis doctrinæ jam præfulgebat eloquium, dum esset eruditus in lege? Sed quia subjectus non erat Deo, intra saccum erat scyphus, doctrina intra legem, lucerna intra modium. Missus tamen Ananias manum imposuit, marsupium solvit, et argentum resplenduit, et decidentibus squamis, quasi vinculis, soluto sacco, id est deposito legis velamine, adeptus est gratiæ libertatem, et revelata facie sermonis Evangelium prædicat.\f*

GEN 44:6 Removed trailing space in v~: Fecit ille ut jusserat: et apprehensis per ordinem locutus est.

GEN 44:7 Removed trailing space in v~: Qui responderunt: Quare sic loquitur dominus noster, ut servi tui tantum flagitii commiserint?

GEN 44:8 Removed trailing space in v~: pecuniam, quam invenimus in summitate saccorum, reportavimus ad te de terra Chanaan: et quomodo consequens est ut furati simus de domo domini tui aurum vel argentum?

GEN 44:9 Removed trailing space in v~: apud quemcumque fuerit inventum servorum tuorum quod quæris, moriatur, et nos erimus servi domini nostri.

GEN 44:10 Removed trailing space in v~: Qui dixit eis: Fiat juxta vestram sententiam: apud quemcumque fuerit inventus, ipse sit servus meus, vos autem eritis innoxii.

GEN 44:11 Removed trailing space in v~: Itaque festinato deponentes in terram saccos, aperuerunt singuli.

GEN 44:12 Removed trailing space in v~: Quos scrutatus, incipiens a majore usque ad minimum, invenit scyphum in sacco Benjamin.

GEN 44:13 Removed trailing space in v~: At illi, scissis vestibus, oneratisque rursum asinis, reversi sunt in oppidum.

GEN 44:14 Removed trailing space in v~: Primusque Judas cum fratribus ingressus est ad Joseph (necdum enim de loco abierat) omnesque ante eum pariter in terram corruerunt.

GEN 44:15 Removed trailing space in v~: Quibus ille ait: Cur sic agere voluistis? an ignoratis quod non sit similis mei in augurandi scientia?\f + \fr 44.15 \fk An ignoratis quod non sit similis mei in augurandi scientia? \ft AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Quid hoc sibi velit quæri solet. An quia non serio sedjoco dictum est, etc., usque ad cognito fratre, quem a se perditum existimabant.\f*

GEN 44:16 Removed trailing space in v~: Cui Judas: Quid respondebimus, inquit, domino meo? vel quid loquemur, aut juste poterimus obtendere? Deus invenit iniquitatem servorum tuorum: en omnes servi sumus domini mei, et nos, et apud quem inventus est scyphus.\f + \fr 44.16 \fk Cui Judas, \ft etc. AUG., ubi supra. Multa in narratione Judæ aliter dicta sunt quam cum illis egerat Joseph, etc., usque ad sed qui noverat eum scire, ut eum flecteret ad misericordiam narrationi inserebat.\f*

GEN 44:17 Removed trailing space in v~: Respondit Joseph: Absit a me ut sic agam: qui furatus est scyphum, ipse sit servus meus: vos autem abite liberi ad patrem vestrum.

GEN 44:18 Removed trailing space in v~: Accedens autem propius Judas, confidenter ait: Oro, domini mi, loquatur servus tuus verbum in auribus tuis, et ne irascaris famulo tuo: tu es enim post Pharaonem

GEN 44:19 Removed trailing space in v~: dominus meus. Interrogasti prius servos tuos: Habetis patrem aut fratrem?

GEN 44:20 Removed trailing space in v~: et nos respondimus tibi domino meo: Est nobis pater senex, et puer parvulus, qui in senectute illius natus est: cujus uterinus frater mortuus est: et ipsum solum habet mater sua, pater vero tenere diliget eum.

GEN 44:21 Removed trailing space in v~: Dixistique servis tuis: Adducite eum ad me, et ponam oculos meos super illum.

GEN 44:22 Removed trailing space in v~: Suggessimus domino meo: Non potest puer relinquere patrem suum: si enim illum dimiserit, morietur.

GEN 44:23 Removed trailing space in v~: Et dixisti servis tuis: Nisi venerit frater vester minimus vobiscum, non videbitis amplius faciem meam.

GEN 44:24 Removed trailing space in v~: Cum ergo ascendissemus ad famulum tuum patrem nostrum, narravimus ei omnia quæ locutus est dominus meus.

GEN 44:25 Removed trailing space in v~: Et dixit pater noster: Revertimini, et emite nobis parum tritici.

GEN 44:26 Removed trailing space in v~: Cui diximus: Ire non possumus: si frater noster minimus descenderit nobiscum, proficiscemur simul: alioquin illo absente, non audemus videre faciem viri.

GEN 44:27 Removed trailing space in v~: Ad quæ ille respondit: Vos scitis quod duos genuerit mihi uxor mea.

GEN 44:28 Removed trailing space in v~: Egressus est unus, et dixistis: Bestia devoravit eum: et hucusque non comparet.

GEN 44:29 Removed trailing space in v~: Si tuleritis et istum, et aliquid ei in via contigerit, deducetis canos meos cum mœrore ad inferos.

GEN 44:30 Removed trailing space in v~: Igitur si intravero ad servum tuum patrem nostrum, et puer defuerit (cum anima illius ex hujus anima pendeat),

GEN 44:31 Removed trailing space in v~: videritque eum non esse nobiscum, morietur, et deducent famuli tui canos ejus cum dolore ad inferos.

GEN 44:32 Removed trailing space in v~: Ego proprie servus tuus sim qui in meam hunc recepi fidem, et spopondi dicens: Nisi reduxero eum, peccati reus ero in patrem meum omni tempore.

GEN 44:33 Removed trailing space in v~: Manebo itaque servus tuus pro puero in ministerio domini mei, et puer ascendat cum fratribus suis.

GEN 44:34 Removed trailing space in v~: Non enim possum redire ad patrem meum, absente puero: ne calamitatis, quæ oppressura est patrem meum, testis assistam.

GEN 45:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 45:0 Removed trailing space in c: 45

GEN 45:1 Removed trailing space in v~: Non se poterat ultra cohibere Joseph multis coram astantibus: unde præcepit ut egrederentur cuncti foras, et nullus interesset alienus agnitioni mutuæ.

GEN 45:2 Removed trailing space in v~: Elevavitque vocem cum fletu, quam audierunt Ægyptii, omnisque domus Pharaonis.

GEN 45:3 Removed trailing space in v~: Et dixit fratribus suis: Ego sum Joseph: adhuc pater meus vivit? Non poterant respondere fratres nimio terrore perterriti.

GEN 45:4 Removed trailing space in v~: Ad quos ille clementer: Accedite, inquit, ad me. Et cum accessissent prope: Ego sum, ait, Joseph, frater vester, quem vendidistis in Ægyptum.

GEN 45:5 Removed trailing space in v~: Nolite pavere, neque vobis durum esse videatur quod vendidistis me in his regionibus: pro salute enim vestra misit me Deus ante vos in Ægyptum.

GEN 45:6 Removed trailing space in v~: Biennium est enim quod cœpit fames esse in terra: et adhuc quinque anni restant, quibus nec arari poterit, nec meti.

GEN 45:7 Removed trailing space in v~: Præmisitque me Deus ut reservemini super terram, et escas ad vivendum habere possitis.\f + \fr 45.7 \fk Misit me Deus, \ft etc. AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Quid est quod juxta alia exemplaria ita legitur: \fk Misit enim me Deus ante vos, remanere reliquias vestras super terram, et enutrire semen reliquiarum vestrarum magnum? \ft Hoc enim non usquequaque consonat, etc., usque ad \fk et sic omnis Isræl salvus fieret. \f*

GEN 45:7 Found footnote ending with space in \v~: Præmisitque me Deus ut reservemini super terram, et escas ad vivendum habere possitis.\f + \fr 45.7 \fk Misit me Deus, \ft etc. AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Quid est quod juxta alia exemplaria ita legitur: \fk Misit enim me Deus ante vos, remanere reliquias vestras super terram, et enutrire semen reliquiarum vestrarum magnum? \ft Hoc enim non usquequaque consonat, etc., usque ad \fk et sic omnis Isræl salvus fieret. \f*

GEN 45:8 Removed trailing space in v~: Non vestro consilio, sed Dei voluntate huc missum sum: qui fecit me quasi patrem Pharaonis, et dominum universæ domus ejus, ac principem in omni terra Ægypti.

GEN 45:9 Removed trailing space in v~: Festinate, et ascendite ad patrem meum, et dicetis ei: Hæc mandat filius tuus Joseph: Deus fecit me dominum universæ terræ Ægypti: descende ad me, ne moreris,

GEN 45:10 Removed trailing space in v~: et habitabis in terra Gessen: erisque juxta me tu, et filii tui, et filii filiorum tuorum, oves tuæ, et armenta tua, et universa quæ possides:\f + \fr 45.10 \fk Habitabis in terra Gessen, \ft etc. HIERON. In Hebræo habetur \fk Gosen\ft . Unde error increvit quod terra Gessen in Arabia sit. Porro, sicut in nostris codicibus est, per extremum \fk m\ft scribitur Gessem, quod mihi nequaquam placet terram significare complutam. Gessem enim in \fk imbrem\ft vertitur, ubi et in plerisque Gessem reperitur.\f*

GEN 45:11 Removed trailing space in v~: ibique te pascam (adhuc enim quinque anni residui sunt famis) ne et tu pereas, et domus tua, et omnia quæ possides.

GEN 45:12 Removed trailing space in v~: En oculi vestri, et oculi fratris mei Benjamin, vident quod os meum loquatur ad vos.

GEN 45:13 Removed trailing space in v~: Nuntiate patri meo universam gloriam meam, et cuncta quæ vidistis in Ægypto: festinate, et adducite eum ad me.

GEN 45:14 Removed trailing space in v~: Cumque amplexatus recidisset in collum Benjamin fratris sui, flevit: illo quoque similiter flente super collum ejus.

GEN 45:15 Removed trailing space in v~: Osculatusque est Joseph omnes fratres suos, et ploravit super singulos: post quæ ausi sunt loqui ad eum.

GEN 45:16 Removed trailing space in v~: Auditumque est, et celebri sermone vulgatum in aula regis: Venerunt fratres Joseph: et gavisus est Pharao, atque omnis familia ejus.\f + \fr 45.16 \fk Et gavisus est Pharao, \ft etc. Hæc verba Pharaonis quæ ad Joseph de Jacob et filiis ejus locutus est, significant gaudia gentilis populi de conversione Judæorum. Magna enim devotio est Ecclesiæ gentium quod Isræliticus populus ad fidem veniat, quibus, si convertantur et fidei participes exstiterint, promittit spirituales opes virtutum, et gratiam Spiritus sancti, quam qui accipit, indigentia boni non laborabit.\f*

GEN 45:17 Removed trailing space in v~: Dixitque ad Joseph ut imperaret fratribus suis, dicens: Onerantes jumenta, ite in terram Chanaan,

GEN 45:18 Removed trailing space in v~: et tollite inde patrem vestrum et cognationem, et venite ad me: et ego dabo vobis omnia bona Ægypti, ut comedatis medullam terræ.

GEN 45:19 Removed trailing space in v~: Præcipe etiam ut tollant plaustra de terra Ægypti, ad subvectionem parvulorum suorum ac conjugum: et dicito: Tollite patrem vestrum, et properate quantocius venientes.

GEN 45:20 Removed trailing space in v~: Nec dimittatis quidquam de supellectili vestra: quia omnes opes Ægypti vestræ erunt.

GEN 45:21 Removed trailing space in v~: Feceruntque filii Israël ut eis mandatum fuerat. Quibus dedit Joseph plaustra, secundum Pharaonis imperium, et cibaria in itinere.

GEN 45:22 Removed trailing space in v~: Singulis quoque proferri jussit binas stolas: Benjamin vero dedit trecentos argenteos cum quinque stolis optimis:\f + \fr 45.22 \fk Benjamin vero dedit, \ft etc. Trecenti argentei dantur Benjamin, quos a Christo accepit qui prædicat Trinitatem, vel Christi crucem. Unde Paulus ait I ad Corinth. 2: \fk Non judicavi me aliquid scire inter vos, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum. \ft Quinque stolas accepit, id est sapientiam omnium sensuum. Præcellit ergo Paulus abundantia meritorum: sed et fratres, id est alii prædicatores, habent gratiam suam, id est binas stolas, ut confiteantur Christum Deum et hominem. Unde Prov. 31: \fk Omnes domestici ejus vestiti duplicibus, \ft id est mystica et morali intelligentia. Mittuntur et patri munera, et Christus promissis muneribus invitat populum suum. Munera portant asini, id est gentiles, inutiles et laboriosi: nunc autem portant utiles in typo Christi munera, in Evangelio munerum largitore. ISID. Expavit Jacob, id est plebs incredula: sed postquam gesta Christi cognovit, revixit spiritus ejus, et qui mortuus videbatur, fide resurrectionis Christi vivificatur. Vocatur ergo a filiis suis, id est, a Petro, Paulo et Joanne, populus Judæorum ad gratiam. Occurrit illi Judas, qui interpretatur \fk confessio, \ft quia præcedit confessio quos ante perfidia possidebat: et sic Joseph, id est Christus, occurrit, qui senem jam ætate suscipiat ultimo tempore populum Judæorum, non secundum merita, sed secundum electionem gratiæ, et imponat manum super oculos ejus, et cæcitatem auferat; quod distulit, ut postremus crederet, qui ante non putavit esse credendum. Unde ad Romanos undecimo capite: \fk Quia cæcitas ex parte in Isræl facta est, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Isræl salvus fieret. \f*

GEN 45:22 Found footnote ending with space in \v~: Singulis quoque proferri jussit binas stolas: Benjamin vero dedit trecentos argenteos cum quinque stolis optimis:\f + \fr 45.22 \fk Benjamin vero dedit, \ft etc. Trecenti argentei dantur Benjamin, quos a Christo accepit qui prædicat Trinitatem, vel Christi crucem. Unde Paulus ait I ad Corinth. 2: \fk Non judicavi me aliquid scire inter vos, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum. \ft Quinque stolas accepit, id est sapientiam omnium sensuum. Præcellit ergo Paulus abundantia meritorum: sed et fratres, id est alii prædicatores, habent gratiam suam, id est binas stolas, ut confiteantur Christum Deum et hominem. Unde Prov. 31: \fk Omnes domestici ejus vestiti duplicibus, \ft id est mystica et morali intelligentia. Mittuntur et patri munera, et Christus promissis muneribus invitat populum suum. Munera portant asini, id est gentiles, inutiles et laboriosi: nunc autem portant utiles in typo Christi munera, in Evangelio munerum largitore. ISID. Expavit Jacob, id est plebs incredula: sed postquam gesta Christi cognovit, revixit spiritus ejus, et qui mortuus videbatur, fide resurrectionis Christi vivificatur. Vocatur ergo a filiis suis, id est, a Petro, Paulo et Joanne, populus Judæorum ad gratiam. Occurrit illi Judas, qui interpretatur \fk confessio, \ft quia præcedit confessio quos ante perfidia possidebat: et sic Joseph, id est Christus, occurrit, qui senem jam ætate suscipiat ultimo tempore populum Judæorum, non secundum merita, sed secundum electionem gratiæ, et imponat manum super oculos ejus, et cæcitatem auferat; quod distulit, ut postremus crederet, qui ante non putavit esse credendum. Unde ad Romanos undecimo capite: \fk Quia cæcitas ex parte in Isræl facta est, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Isræl salvus fieret. \f*

GEN 45:23 Removed trailing space in v~: tantumdem pecuniæ et vestium mittens patri suo, addens et asinos decem, qui subveherent ex omnibus divitiis Ægypti, et totidem asinas, triticum in itinere, panesque portantes.

GEN 45:24 Removed trailing space in v~: Dimisit ergo fratres suos, et proficiscentibus ait: Ne irascamini in via.

GEN 45:25 Removed trailing space in v~: Qui ascendentes ex Ægypto, venerunt in terram Chanaan ad patrem suum Jacob.

GEN 45:26 Removed trailing space in v~: Et nuntiaverunt ei, dicentes: Joseph filius tuus vivit: et ipse dominatur in omni terra Ægypti. Quo audito Jacob, quasi de gravi somno evigilans, tamen non credebat eis.

GEN 45:27 Removed trailing space in v~: Illi e contra referebant omnem ordinem rei. Cumque vidisset plaustra et universa quæ miserat, revixit spiritus ejus,

GEN 45:28 Removed trailing space in v~: et ait: Sufficit mihi si adhuc Joseph filius meus vivit: vadam, et videbo illum antequam moriar.

GEN 46:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 46:0 Removed trailing space in c: 46

GEN 46:1 Removed trailing space in v~: Profectusque Israël cum omnibus quæ habebat, venit ad Puteum juramenti: et mactatis ibi victimis Deo patris sui Isaac,

GEN 46:2 Removed trailing space in v~: audivit eum per visionem noctis vocantem se, et dicentem sibi: Jacob, Jacob. Cui respondit: Ecce adsum.

GEN 46:3 Removed trailing space in v~: Ait illi Deus: Ego sum fortissimus Deus patris tui: noli timere, descende in Ægyptum, quia in gentem magnam faciam te ibi.

GEN 46:4 Removed trailing space in v~: Ego descendam tecum illuc, et ego inde adducam te revertentem: Joseph quoque ponet manus suas super oculos tuos.

GEN 46:5 Removed trailing space in v~: Surrexit autem Jacob a Puteo juramenti: tuleruntque eum filii cum parvulis et uxoribus suis in plaustris quæ miserat Pharao ad portandum senem,

GEN 46:6 Removed trailing space in v~: et omnia quæ possederat in terra Chanaan: venitque in Ægyptum cum omni semine suo,

GEN 46:7 Removed trailing space in v~: filii ejus, et nepotes, filiæ, et cuncta simul progenies.

GEN 46:8 Removed trailing space in v~: Hæc sunt autem nomina filiorum Israël, qui ingressi sunt in Ægyptum, ipse cum liberis suis. Primogenitus Ruben.

GEN 46:9 Removed trailing space in v~: Filii Ruben: Henoch et Phallu et Hesron et Charmi.

GEN 46:10 Removed trailing space in v~: Filii Simeon: Jamuel et Jamin et Ahod, et Jachin et Sohar, et Saul filius Chanaanitidis.

GEN 46:11 Removed trailing space in v~: Filii Levi: Gerson et Caath et Merari.

GEN 46:12 Removed trailing space in v~: Filii Juda: Her et Onan et Sela et Phares et Zara; mortui sunt autem Her et Onan in terra Chanaan. Natique sunt filii Phares: Hesron et Hamul.

GEN 46:13 Removed trailing space in v~: Filii Issachar: Thola et Phua et Job et Semron.

GEN 46:14 Removed trailing space in v~: Filii Zabulon: Sared et Elon et Jahelel.

GEN 46:15 Removed trailing space in v~: Hi filii Liæ quos genuit in Mesopotamia Syriæ cum Dina filia sua: omnes animæ filiorum ejus et filiarum, triginta tres.

GEN 46:16 Removed trailing space in v~: Filii Gad: Sephion et Haggi et Suni et Esebon et Heri et Arodi et Areli.

GEN 46:17 Removed trailing space in v~: Filii Aser: Jamne et Jesua et Jessui et Beria, Sara quoque soror eorum. Filii Beria: Heber et Melchiel.

GEN 46:18 Removed trailing space in v~: Hi filii Zelphæ, quam dedit Laban Liæ filiæ suæ: et hos genuit Jacob sedecim animas.

GEN 46:19 Removed trailing space in v~: Filii Rachel uxoris Jacob: Joseph et Benjamin.

GEN 46:20 Removed trailing space in v~: Natique sunt Joseph filii in terra Ægypti, quos genuit ei Aseneth filia Putiphare sacerdotis Heliopoleos: Manasses et Ephraim.

GEN 46:21 Removed trailing space in v~: Filii Benjamin: Bela et Bechor et Asbel et Gera et Naaman et Echi et Ros et Mophim et Ophim et Ared.

GEN 46:22 Removed trailing space in v~: Hi filii Rachel quos genuit Jacob: omnes animæ, quatuordecim.

GEN 46:23 Removed trailing space in v~: Filii Dan: Husim.

GEN 46:24 Removed trailing space in v~: Filii Nephthali: Jasiel et Guni et Jeser et Sallem.

GEN 46:25 Removed trailing space in v~: Hi filii Balæ, quam dedit Laban Racheli filiæ suæ: et hos genuit Jacob: omnes animæ, septem.

GEN 46:26 Removed trailing space in v~: Cunctæ animæ, quæ ingressæ sunt cum Jacob in Ægyptum, et egressæ sunt de femore illius, absque uxoribus filiorum ejus, sexaginta sex.\f + \fr 46.26 \fk Cunctæ animæ quæ ingressæ sunt cum Jacob in Ægyptum, \ft etc. AUG. Videndum est quid respondeatur eis qui hoc testimonio confirmant a parentibus animas cum corporibus propagari: animas enim dictas pro hominibus, a parte totum figurata locutione, nullus ambigit. Sed quomodo ipsam partem, id est animam cujus nomine totus homo significatus est, alienamus ab eo quod dictum est, \fk exierunt de femoribus ejus, \ft ut carnes ex illo tantum natas quamvis solæ animæ nominentur accipiamus, quærendi sunt modi locutionum in Scripturis.\f*

GEN 46:27 Removed trailing space in v~: Filii autem Joseph, qui nati sunt ei in terra Ægypti, animæ duæ. Omnes animæ domus Jacob, quæ ingressæ sunt in Ægyptum, fuere septuaginta.\f + \fr 46.27 \fk Filii autem Joseph, \ft etc. HIERON. Quæst. Hebr., tom. 3 Omnes animæ domus Jacob, etc., usque ad licet plerique tradant Lucam, ut proselytum, Hebræas litteras ignorasse.\f*

GEN 46:28 Removed trailing space in v~: Misit autem Judam ante se ad Joseph, ut nuntiaret ei, et occurreret in Gessen.\f + \fr 46.28 \fk Misit autem Judam, \ft etc. HIER., ibid. Judam vero misit ante se ad Joseph, etc., usque ad pagum Arsenoyten sic olim vocatum autumant.\f*

GEN 46:29 Removed trailing space in v~: Quo cum pervenisset, juncto Joseph curro suo, ascendit obviam patri suo ad eumdem locum: vidensque eum, irruit super collum ejus, et inter amplexus flevit.

GEN 46:30 Removed trailing space in v~: Dixitque pater ad Joseph: Jam lætus moriar, quia vidi faciem tuam, et superstitem te relinquo.

GEN 46:31 Removed trailing space in v~: At ille locutus est ad fratres suos, et ad omnem domum patris sui: Ascendam, et nuntiabo Pharaoni, dicamque ei: Fratres mei, et domus patris mei, qui erant in terra Chanaan, venerunt ad me:

GEN 46:32 Removed trailing space in v~: et sunt viri pastores ovium, curamque habent alendorum gregum: pecora sua, et armenta, et omnia quæ habere potuerunt, adduxerunt secum.\f + \fr 46.32 \fk Et sunt viri pastores, \ft etc. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Commendatur in patriarchis, quod pecorum nutritores erant a pueritia sua, etc., usque ad in fine habituri ordinatissimam et sempiternam felicitatem.\f*

GEN 46:33 Removed trailing space in v~: Cumque vocaverit vos, et dixerit: Quod est opus vestrum?

GEN 46:34 Removed trailing space in v~: respondebitis: Viri pastores sumus servi tui, ab infantia nostra usque in præsens, et nos et patres nostri. Hæc autem dicetis, ut habitare possitis in terra Gessen: quia detestantur Ægyptii omnes pastores ovium.

GEN 47:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 47:0 Removed trailing space in c: 47

GEN 47:1 Removed trailing space in v~: Ingressus ergo Joseph nuntiavit Pharaoni, dicens: Pater meus et fratres, oves eorum et armenta, et cuncta quæ possident, venerunt de terra Chanaan: et ecce consistunt in terra Gessen.

GEN 47:2 Removed trailing space in v~: Extremos quoque fratrum suorum quinque viros constituit coram rege:

GEN 47:3 Removed trailing space in v~: quos ille interrogavit: Quid habetis operis? Responderunt: Pastores ovium sumus servi tui, et nos et patres nostri.

GEN 47:4 Removed trailing space in v~: Ad peregrinandum in terra tua venimus: quoniam non est herba gregibus servorum tuorum, ingravescente fame in terra Chanaan: petimusque ut esse nos jubeas servos tuos in terra Gessen.

GEN 47:5 Removed trailing space in v~: Dixit itaque rex ad Joseph: Pater tuus et fratres tui venerunt ad te.

GEN 47:6 Removed trailing space in v~: Terra Ægypti in conspectu tuo est: in optimo loco fac eos habitare, et trade eis terram Gessen. Quod si nosti in eis esse viros industrios, constitue illos magistros pecorum meorum.

GEN 47:7 Removed trailing space in v~: Post hæc introduxit Joseph patrem suum ad regem, et statuit eum coram eo: qui benedicens illi,

GEN 47:8 Removed trailing space in v~: et interrogatus ab eo: Quot sunt dies annorum vitæ tuæ?

GEN 47:9 Removed trailing space in v~: respondit: Dies peregrinationis meæ centum triginta annorum sunt, parvi et mali, et non pervenerunt usque ad dies patrum meorum quibus peregrinati sunt.\f + \fr 47.9 \fk Dies peregrinationis, \ft etc. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Quid est quod dicit Jacob Pharaoni, etc., usque ad non manent in domo in æternum.\f*

GEN 47:10 Removed trailing space in v~: Et benedicto rege, egressus est foras.

GEN 47:11 Removed trailing space in v~: Joseph vero patri et fratribus suis dedit possessionem in Ægypto in optimo terræ loco, Ramesses, ut præceperat Pharao.\f + \fr 47.11 \fk Joseph vero patri et fratribus suis Ramesse. \ft Quærendum est utrum terra Ramesses ipsa sit Gessen: hanc enim petierant, et Pharao præceperat dari. ISID. Allegorice. Tradidit Joseph patri et fratribus optimam terram Gessen, præbens eis cibaria, quia fames terram oppresserat: sic et Dominus parentibus, id est patriarchis et prophetis, ex quibus est secundum carnem, sive omnibus sanctis, de quibus in Evangelio dicit Matth. 2: \fk Hi sunt fratres mei, qui faciunt voluntatem Patris mei, \ft his dat terram optimam, de qua dicitur psal. 26: \fk Credo videre bona Domini in terra viventium. \f*

GEN 47:11 Found footnote ending with space in \v~: Joseph vero patri et fratribus suis dedit possessionem in Ægypto in optimo terræ loco, Ramesses, ut præceperat Pharao.\f + \fr 47.11 \fk Joseph vero patri et fratribus suis Ramesse. \ft Quærendum est utrum terra Ramesses ipsa sit Gessen: hanc enim petierant, et Pharao præceperat dari. ISID. Allegorice. Tradidit Joseph patri et fratribus optimam terram Gessen, præbens eis cibaria, quia fames terram oppresserat: sic et Dominus parentibus, id est patriarchis et prophetis, ex quibus est secundum carnem, sive omnibus sanctis, de quibus in Evangelio dicit Matth. 2: \fk Hi sunt fratres mei, qui faciunt voluntatem Patris mei, \ft his dat terram optimam, de qua dicitur psal. 26: \fk Credo videre bona Domini in terra viventium. \f*

GEN 47:12 Removed trailing space in v~: Et alebat eos, omnemque domum patris sui, præbens cibaria singulis.\f + \fr 47.12 \fk Præbens cibaria, singulis, \ft etc. Metiebatur triticum patri suo Joseph, nec tamen eum pater quando vidit, nec quando triticum accepit, adoravit: quomodo ergo somnium impletum putamus, nisi majoris rei contineat prophetiam.\f*

GEN 47:13 Removed trailing space in v~: In toto enim orbe panis deerat, et oppresserat fames terram, maxime Ægypti et Chanaan.

GEN 47:14 Removed trailing space in v~: E quibus omnem pecuniam congregavit pro venditione frumenti, et intulit eam in ærarium regis.

GEN 47:15 Removed trailing space in v~: Cumque defecisset emptoribus pretium, venit cuncta Ægyptus ad Joseph, dicens: Da nobis panes: quare morimur coram te, deficiente pecunia?

GEN 47:16 Removed trailing space in v~: Quibus ille respondit: Adducite pecora vestra, et dabo vobis pro eis cibos, si pretium non habetis.\f + \fr 47.16 \fk Adducite pecora vestra, et dabo vobis, \ft etc. Quæritur, eum Joseph frumenta colligeret, unde homines viverent, pecora unde vivebant, cum tanta fames invaluisset, et fratres Joseph Pharaoni dixerunt: \fk Non sunt pascua pecoribus puerorum tuorum, \ft etc. Si ergo ea fame pascua defecerant in terra Chanaan, cur in Ægypto non defecerant, cum eadem fames esset ubique? An, sicut perhibetur ab eis qui loca sciunt, in multis Ægypti paludibus poterant pascua non deesse, etiam cum fames esset frumentorum, quæ solent Nili inundatione provenire: dicuntur illæ paludes feracius pascua gignere, quando aqua Nili minus excrescit.\f*

GEN 47:17 Removed trailing space in v~: Quæ cum adduxissent, dedit eis alimenta pro equis, et ovibus, et bobus, et asinis: sustentavitque eos illo anno pro commutatione pecorum.

GEN 47:18 Removed trailing space in v~: Venerunt quoque anno secundo, et dixerunt ei: Non celabimus dominum nostrum quod deficiente pecunia, pecora simul defecerunt: nec clam te est, quod absque corporibus et terra nihil habeamus.

GEN 47:19 Removed trailing space in v~: Cur ergo moriemur te vidente? et nos et terra nostra tui erimus: eme nos in servitutem regiam, et præbe semina, ne pereunte cultore redigatur terra in solitudinem.

GEN 47:20 Removed trailing space in v~: Emit igitur Joseph omnem terram Ægypti, vendentibus singulis possessiones suas præ magnitudine famis. Subjecitque eam Pharaoni,\f + \fr 47.20 \fk Emit igitur, \ft etc. Non injustitiæ vel iniquitatis arguitur Joseph, cum etiam fidelitas ejus inde commendetur, quia nullius personæ gratiam suscepit, sed juxta emptoris pretium æquo libramine repensavit. Mystice autem significat omnes qui in spiritali Ægypto sunt et ejus opes ambiunt, servos esse. Nullus est enim liber Ægyptius, qui carnalis est, et venundatus sub peccato: Pharao enim eos subjecit; unde fortasse dicitur Exod. 20: \fk Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de Ægypto, de domo servitutis. \ft Unde Rom. 6: \fk Non regnet peccatum in vestro mortali corpore. \ft etc. Et ibidem: \fk Servi estis ejus cui obedistis, sive peccati in mortem, sive obeditionis ad justitiam. \ft Ægyptii autem violenter in servitutem redacti sunt, Hebræi vero violenter in servitium. Vendiderunt autem Ægyptii semetipsos, nec dispensatoris culpa est, ubi digna repensantur pro meritis. Hoc et Paulus fecit, cum illum qui indignus numero sanctorum vel consortio fuit, Satanæ tradit I Cor. 5. Nemo ergo dicat Paulum durius egisse, qui hominem de Ecclesia ejecit, ut expulsus disceret non blasphemare: hominis enim voluntas est iniqua, cum amans terrena despicit cœlestia, et propter avaritiam se subjicit diabolo. Dei autem permissio est justa, cum eum qui spernens meliora, elegit pejora, dimittit arbitrio suo ut cadat. \fk Emit igitur, \ft etc. Allegorice emptio Joseph, qui frugibus emit terram Ægypti, significat Christum doctrina et sanguinis pretio redimere mundum. Quod autem dicit: \fk Accipite semina, et serite agros ut fruges habere possitis, \ft etc., semen est verbum Dei, agri corpora quæ vomere evangelico exarata, et semine spirituali seminata, fructum virtutum germinant. Quinta pars, quæ regi dabatur, quinque sensuum census, qui Christo regi solvendus. Quatuor reliquæ in sementem et cibos possessoribus permittuntur, quia actualis vitæ usus unicuique conceditur, ut seminet virtutum opera, et fructus justitiæ metat in vitam æternam, qui a Christo nobis tribuitur. Unde Joseph dicitur: \fk Salus nostra in manu tua est, \ft quia salus mundi in potestate Christi.\f*

GEN 47:21 Removed trailing space in v~: et cunctos populos ejus a novissimis terminis Ægypti usque ad extremos fines ejus,

GEN 47:22 Removed trailing space in v~: præter terram sacerdotum, quæ a rege tradita fuerat eis: quibus et statuta cibaria ex horreis publicis præbebantur, et idcirco non sunt compulsi vendere possessiones suas.\f + \fr 47.22 \fk Præter terram sacerdotum, \ft etc. Hoc significat, Ecclesiæ terram, in qua veri sunt sacerdotes, liberam esse a censu mundano, quæ verbo divino indesinenter pascitur, nec damnum panis spiritualis sustinebit.\f*

GEN 47:23 Removed trailing space in v~: Dixit ergo Joseph ad populos: En ut cernitis, et vos et terram vestram Pharao possidet: accipite semina, et serite agros,

GEN 47:24 Removed trailing space in v~: ut fruges habere possitis. Quintam partem regi dabitis: quatuor reliquas permitto vobis in sementem, et in cibum familiis et liberis vestris.

GEN 47:25 Removed trailing space in v~: Qui responderunt: Salus nostra in manu tua est: respiciat nos tantum dominus noster, et læti serviemus regi.

GEN 47:26 Removed trailing space in v~: Ex eo tempore usque in præsentem diem, in universa terra Ægypti regibus quinta pars solvitur, et factum est quasi in legem, absque terra sacerdotali, quæ libera ab hac conditione fuit.

GEN 47:27 Removed trailing space in v~: Habitavit ergo Israël in Ægypto, id est, in terra Gessen, et possedit eam: auctusque est, et multiplicatus nimis.

GEN 47:28 Removed trailing space in v~: Et vixit in ea decem et septem annis: factique sunt omnes dies vitæ illius, centum quadraginta septem annorum.

GEN 47:29 Removed trailing space in v~: Cumque appropinquare cerneret diem mortis suæ, vocavit filium suum Joseph, et dixit ad eum: Si inveni gratiam in conspectu tuo, pone manum tuam sub femore meo: et facies mihi misericordiam et veritatem, ut non sepelias me in Ægypto:\f + \fr 47.29 \fk Cumque appropinquare cerneret diem mortis suæ, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 Ea filium juratione constringit, etc., usque ad qui in baptismo apparuit fere trigesimo anno.\f*

GEN 47:30 Removed trailing space in v~: sed dormiam cum patribus meis, et auferas me de terra hac, condasque in sepulchro majorum meorum. Cui respondit Joseph: Ego faciam quod jussisti.

GEN 47:31 Removed trailing space in v~: Et ille: Jura ergo, inquit, mihi. Quo jurante, adoravit Israël Deum, conversus ad lectuli caput.\f + \fr 47.31 \fk Quo jurante. \ft AUG., ubi supra. Quod habent Latini codices, \fk Adoravit super caput virgæ ejus, \ft nonnulli emendatius habent: \fk Adoravit super caput virgæ suæ, \ft vel \fk in capite virgæ suæ, \ft vel \fk in cacumine, \fk vel\ft super cacumen virgæ suæ. \ft Et ideo merito quæritur quid sit quod dictum est, etc., usque ad ubi figura rei futuræ præsignabatur. HIERON. \fk Et adoravit Isræl contra summitatem virgæ ejus. \ft Hoc etiam in loco quidam frustra simulant adorasse Jacob summitatem sceptri Joseph: quod scilicet honorans filium potestatem illius adoraverit, cum in Hebræo multo aliter legatur: \fk Et adoravit Isræl ad caput lectuli; \ft quia postquam juravit ei filius, securus de petitione, adoravit Deum conversus ad caput lectuli. Sanctus enim vir et Deo deditus senectute oppressus, sic habebat lectulum positum, ut ipse jacentis habitus absque ulla difficultate ad orationem esset paratus.\f*

GEN 48:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 48:0 Removed trailing space in c: 48

GEN 48:1 Removed trailing space in v~: His ita transactis, nuntiatum est Joseph quod ægrotaret pater suus: qui, assumptis duobus filiis Manasse et Ephraim, ire perrexit.\f + \fr 48.1 \fk His ita transactis assumptis duobus filiis Manasse et Ephraim. \ft HIERON. Et tulit duos filios secum, Manassen et Ephraim. Ex hoc apparet quod supra diximus, quia Joseph ad id locorum duos tantum filios habuit, Ephraim et Manassen. Si autem post multos annos moriente Jacob duos tantum duxit ad benedictionem, illo utique tempore cum filii ejus generare nequiverant, parvuli atque lactentes, in ingressu patris et fratrum, nepotes ex his habere non potuit.\f*

GEN 48:2 Removed trailing space in v~: Dictumque est seni: Ecce filius tuus Joseph venit ad te. Qui confortatus sedit in lectulo.\f + \fr 48.2 \fk Qui confortatus, \ft etc. HIERON. Et confortatus Isræl sedit super lectulum. Cur LXX idem verbum aliter atque aliter ediderint nescio, sed audacter dico quod idem verbum \fk mittha\ft , quod hic \fk lectulum\ft transtulerunt, supra ubi dixit adorasse Jacob, \fk virgam\ft nominaverunt.\f*

GEN 48:3 Removed trailing space in v~: Et ingresso ad se ait: Deus omnipotens apparuit mihi in Luza, quæ est in terra Chanaan: benedixitque mihi,

GEN 48:4 Removed trailing space in v~: et ait: Ego te augebo et multiplicabo, et faciam te in turbas populorum: daboque tibi terram hanc, et semini tuo post te in possessionem sempiternam.

GEN 48:5 Removed trailing space in v~: Duo ergo filii tui, qui nati sunt tibi in terra Ægypti antequam huc venirem ad te, mei erunt: Ephraim et Manasses, sicut Ruben et Simeon reputabuntur mihi.\f + \fr 48.5 \fk Duo igitur filii qui nati, \ft etc. HIERON., Quæst in Gen. Patet quod septuaginta animæ ingressæ sunt in Ægyptum, etc., usque ad sed in tribus Ephraim et Manasse quasi appendices miscebuntur.\f*

GEN 48:6 Removed trailing space in v~: Reliquos autem quos genueris post eos, tui erunt, et nomine fratrum suorum vocabuntur in possessionibus suis.

GEN 48:7 Removed trailing space in v~: Mihi enim, quando veniebam de Mesopotamia, mortua est Rachel in terra Chanaan in ipso itinere, eratque vernum tempus: et ingrediebar Ephratam, et sepelivi eam juxta viam Ephratæ, quæ alio nomine appellatur Bethlehem.\f + \fr 48.7 \fk Mihi enim quando veniebam de Mesopotamia, mortua est Rachel et sepelivi eam, \ft etc. Joseph quasi nescienti indicat ubi et quando matrem sepelierit, forte prophetice commemorans ibi sepultam esse matrem ejus, ubi erat Christus nasciturus.\f*

GEN 48:8 Removed trailing space in v~: Videns autem filios ejus dixit ad eum: Qui sunt isti?

GEN 48:9 Removed trailing space in v~: Respondit: Filii mei sunt, quos donavit mihi Deus in hoc loco. Adduc, inquit, eos ad me, ut benedicam illis.

GEN 48:10 Removed trailing space in v~: Oculi enim Israël caligabant præ nimia senectute, et clare videre non poterat. Applicitosque ad se, deosculatus et circumplexus eos,

GEN 48:11 Removed trailing space in v~: dixit ad filium suum: Non sum fraudatus aspectu tuo: insuper ostendit mihi Deus semen tuum.

GEN 48:12 Removed trailing space in v~: Cumque tulisset eos Joseph de gremio patris, adoravit pronus in terram.\f + \fr 48.12 \fk Cumque tulisset eos Joseph de gremio patris, \ft etc. Isid. in Gen., tom. 5 Sicut factum est in Esau et Jacob, dicente Domino: \fk Major serviet minori, \ft ita et in filiis Joseph, etc., usque ad et juniorem de sinistro dextrum.\f*

GEN 48:13 Removed trailing space in v~: Et posuit Ephraim ad dexteram suam, id est, ad sinistram Israël: Manassen vero in sinistra sua, ad dexteram scilicet patris, applicuitque ambos ad eum.

GEN 48:14 Removed trailing space in v~: Qui extendens manum dexteram, posuit super caput Ephraim minoris fratris: sinistram autem super caput Manasse qui major natu erat, commutans manus.

GEN 48:15 Removed trailing space in v~: Benedixitque Jacob filiis Joseph, et ait: Deus, in cujus conspectu ambulaverunt patres mei Abraham, et Isaac; Deus qui pascit me ab adolescentia mea usque in præsentem diem:

GEN 48:16 Removed trailing space in v~: angelus, qui eruit me de cunctis malis, benedicat pueris istis: et invocetur super eos nomen meum, nomina quoque patrum meorum Abraham et Isaac, et crescant in multitudinem super terram.\f + \fr 48.16 \fk Invocetur super eos nomen meum. \ft AUG. Notandum ex hoc loco non solum exauditionem, sed invocationem etiam dici, quæ non Dei, sed hominum sunt.\f*

GEN 48:17 Removed trailing space in v~: Videns autem Joseph quod posuisset pater suus dexteram manum super caput Ephraim, graviter accepit: et apprehensam manum patris levare conatus est de capite Ephraim, et transferre super caput Manasse.

GEN 48:18 Removed trailing space in v~: Dixitque ad patrem: Non ita convenit, pater: quia hic est primogenitus, pone dexteram tuam super caput ejus.

GEN 48:19 Removed trailing space in v~: Qui renuens, ait: Scio, fili mi, scio: et iste quidem erit in populos, et multiplicabitur: sed frater ejus minor, major erit illo: et semen illius crescet in gentes.

GEN 48:20 Removed trailing space in v~: Benedixitque eis in tempore illo, dicens: In te benedicetur Israël, atque dicetur: Faciat tibi Deus sicut Ephraim, et sicut Manasse. Constituitque Ephraim ante Manassen.

GEN 48:21 Removed trailing space in v~: Et ait ad Joseph filium suum: En ego morior, et erit Deus vobiscum, reducetque vos ad terram patrum vestrorum.

GEN 48:22 Removed trailing space in v~: Do tibi partem unam extra fratres tuos, quam tuli de manu Amorrhæi in gladio et arcu meo.\f + \fr 48.22 \fk Do tibi partem unam, \ft etc. HIERON. in Gen., tom. 3 \fk Ego dedi tibi Sichimam præcipuam super fratres tuos, quam accepi de manibus Amorrhæorum in gladio meo et sagitta. \ft Sichima juxta Græcam et Latinam consuetudinem declinata est, etc., usque ad et Mausoleum ejus ibi usque hodie cernitur. AUG. Quod Sichimam dicit Jacob præcipuam se dare filio suo Joseph, et addidit quod possederit eam in gladio et arcu, quæritur quomodo ad litteram conveniat Gen. 34. Emit enim centum agnis possessionem illam, non cepit jure belli. An quia Salem civitatem Sichimorum filii ejus expugnaverant, et jure belli potuit ejus fieri, ut justum bellum cum eis videatur, qui priores fecerunt injuriam, contaminando ejus filiam? Cur ergo non dedit eam majoribus filiis suis, qui hoc fecerunt? Deinde si modo de victoria glorians dat eam Joseph, cur ei tunc displicuerunt filii qui hoc commiserunt? Cur denique cum eos benediceret, id exprobrando memoravit? Latet ergo hic propheticum sacramentum, quia Joseph quadam præcipua significatione Christum significavit: et ei datur illa terra ubi obruit Jacob deos alienos Gen. 35, ut Christus intelligatur possessurus gentes diis patrum suorum renuntiantes et in Christum credentes.\f*

GEN 49:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 49:0 Removed trailing space in c: 49

GEN 49:1 Removed trailing space in v~: Vocavit autem Jacob filios suos, et ait eis: Congregamini, ut annuntiem quæ ventura sunt vobis in diebus novissimis.\f + \fr 49.1 \ft ALBIN. In benedictionibus Jacob historia tenenda, et allegoria investiganda: historia de divisione terræ promissionis, allegoria de Christo et Ecclesia, quæ in novissimis temporibus revelanda; prius tamen historiæ fundamenta sunt jacienda.\f*

GEN 49:2 Removed trailing space in v~: [Congregamini, et audite, filii Jacob, audite Israël patrem vestrum:

GEN 49:3 Removed trailing space in v~: Ruben, primogenitus meus, tu fortitudo mea, et principium doloris mei; prior in donis, major in imperio.\f + \fr 49.3 \fk Ruben primogenitus meus, \ft etc. HIERON., Quæst. in Gen. \fk Ruben primogenitus meus, tu fortitudo mea, \ft et principium filiorum meorum, etc., usque ad primogeniti ordinem perdidisti.\f*

GEN 49:4 Removed trailing space in v~: Effusus es sicut aqua, non crescas: quia ascendisti cubile patris tui, et maculasti stratum ejus.

GEN 49:5 Removed trailing space in v~: Simeon et Levi fratres vasa iniquitatis bellantia.\f + \fr 49.5 \fk Simeon et Levi, \ft etc. HIERON., ubi supra. LXX: \fk Simeon et Levi fratres consummaverunt iniquitatem adinventionis suæ, \ft etc., usque ad \fk in consilium eorum non veniat anima mea. \f*

GEN 49:5 Found footnote ending with space in \v~: Simeon et Levi fratres vasa iniquitatis bellantia.\f + \fr 49.5 \fk Simeon et Levi, \ft etc. HIERON., ubi supra. LXX: \fk Simeon et Levi fratres consummaverunt iniquitatem adinventionis suæ, \ft etc., usque ad \fk in consilium eorum non veniat anima mea. \f*

GEN 49:6 Removed trailing space in v~: In consilium eorum non veniat anima mea, et in cœtu illorum non sit gloria mea: quia in furore suo occiderunt virum, et in voluntate sua suffoderunt murum.

GEN 49:7 Removed trailing space in v~: Maledictus furor eorum, quia pertinax: et indignatio eorum, quia dura: dividam eos in Jacob, et dispergam eos in Israël.

GEN 49:8 Removed trailing space in v~: Juda, te laudabunt fratres tui: manus tua in cervicibus inimicorum tuorum, adorabunt te filii patris tui.\f + \fr 49.8 \fk Juda, te laudabunt, \ft etc. HIERON., ubi supra. Quia Juda \fk confessio\ft vel \fk laus\ft interpretatur, etc., usque ad juxta eumdem sensum aliis verbis Ecclesia monstratur, de qua dicitur Matth. 5: \fk Non potest civitas abscondi super montem posita. \f*

GEN 49:8 Found footnote ending with space in \v~: Juda, te laudabunt fratres tui: manus tua in cervicibus inimicorum tuorum, adorabunt te filii patris tui.\f + \fr 49.8 \fk Juda, te laudabunt, \ft etc. HIERON., ubi supra. Quia Juda \fk confessio\ft vel \fk laus\ft interpretatur, etc., usque ad juxta eumdem sensum aliis verbis Ecclesia monstratur, de qua dicitur Matth. 5: \fk Non potest civitas abscondi super montem posita. \f*

GEN 49:9 Removed trailing space in v~: Catulus leonis Juda: ad prædam, fili mi, ascendisti: requiescens accubuisti ut leo, et quasi leæna: quis suscitabit eum?\f + \fr 49.9 \fk Catulus leonis Juda: ad prædam, fili mi, ascendisti: requiescens accubuisti ut leo, \ft etc. ISID. Vel catulus leonis in somno requievit, quia non necessitate, sed potestate. Unde: \fk Potestatem habeo ponendi animam meam, et nemo tollit eam a me, sed ego pono eam Joan. 10. \ft Quod vero addit, \fk et ut catulus leonis, \ft inde enim mortuus unde natus. Aiunt physici quod catulus leonis, cum fuerit natus, tribus diebus dormit et tribus noctibus. Deinde patris fremitu tremefactus cubilis locus excitat dormientem: Christus quoque in cubili sepulcri tribus noctibus jacens, somnium mortis implevit. Bene ergo Christus ut leo requievit, qui non solum mortis acerbitatem, sed et imperium vicit, et ut catulus leonis, quia die tertia resurrexit. Unde additur. \fk Quis suscitabit eum? \ft etc. Nullus, subaudi, nisi ipse qui ait Joan. 2: \fk Solvite templum hoc et in triduo resuscitabo illud. \f*

GEN 49:9 Found footnote ending with space in \v~: Catulus leonis Juda: ad prædam, fili mi, ascendisti: requiescens accubuisti ut leo, et quasi leæna: quis suscitabit eum?\f + \fr 49.9 \fk Catulus leonis Juda: ad prædam, fili mi, ascendisti: requiescens accubuisti ut leo, \ft etc. ISID. Vel catulus leonis in somno requievit, quia non necessitate, sed potestate. Unde: \fk Potestatem habeo ponendi animam meam, et nemo tollit eam a me, sed ego pono eam Joan. 10. \ft Quod vero addit, \fk et ut catulus leonis, \ft inde enim mortuus unde natus. Aiunt physici quod catulus leonis, cum fuerit natus, tribus diebus dormit et tribus noctibus. Deinde patris fremitu tremefactus cubilis locus excitat dormientem: Christus quoque in cubili sepulcri tribus noctibus jacens, somnium mortis implevit. Bene ergo Christus ut leo requievit, qui non solum mortis acerbitatem, sed et imperium vicit, et ut catulus leonis, quia die tertia resurrexit. Unde additur. \fk Quis suscitabit eum? \ft etc. Nullus, subaudi, nisi ipse qui ait Joan. 2: \fk Solvite templum hoc et in triduo resuscitabo illud. \f*

GEN 49:10 Removed trailing space in v~: Non auferetur sceptrum de Juda, et dux de femore ejus, donec veniat qui mittendus est, et ipse erit expectatio gentium.\f + \fr 49.10 \fk Non auferetur sceptrum de Juda, \ft etc. Tandiu enim ex semine Judæ reges apud Judæos fuerunt, donec Christus ex Virgine nasceretur. Primus enim in gente Judæorum rex alienigena fuit. Herodes, quando jam Christus natus est. Qui ergo negat venisse Christum, ostendat regem de tribu Juda in gente Judæorum.\f*

GEN 49:11 Removed trailing space in v~: Ligans ad vineam pullum suum, et ad vitem, o fili mi, asinam suam, lavabit in vino stolam suam et in sanguine uvæ pallium suum.\f + \fr 49.11 \fk Ligans ad vineam pullum suum, \ft etc. Gentes quas sibi subjunxit. Unde Ezech. 18: \fk Vivo ego, dicit Dominus, nisi hos homines induam sicut vestimentum. \ft Nos enim Christus in sanguine uvæ mundavit quando sicut botrus in ligno crucis pependit, et ex latere ejus aqua in ablutionem, et sanguis exivit in redemptionem.\f*

GEN 49:12 Removed trailing space in v~: Pulchriores sunt oculi ejus vino, et dentes ejus lacte candidiores.\f + \fr 49.12 \fk Pulchriores oculi, \ft etc. ISID. Quia doctrina eorum austeritatem veteris legis exsuperat, et evangelica præcepta clariora sunt quam legis mandata. \fk Lacte, \ft id est doctrina legis, quæ carnalem populum vel parvulum lacte alebat: sed \fk candidiores, \ft Ecclesiæ doctores, qui fortem et validum verbi cibum manducant, et distribuunt. Unde Hebr. 5: \fk Perfectorum est solidus cibus, \ft qui bene \fk candidiores lacte\ft dicuntur, quia candidi, puri et ab omni macula liberi.\f*

GEN 49:13 Removed trailing space in v~: Zabulon in littore maris habitabit, et in statione navium pertingens usque ad Sidonem.\f + \fr 49.13 \fk Zabulon in littore, \ft etc. Ut credentibus refugium et periclitantibus demonstret fidei portum. Contra omnes terminos sæculi solidata exspectat naufragium Judæorum et procellas hæreticorum: qui circumferuntur omni vento doctrinæ, inde etiam apostoli aliqui assumpti: ibi sæpe Dominus docuit. Pertingit autem usque ad Sidonem, id est, usque ad gentes pervenit. Unde Isa. 9: \fk Terra Zabulon, et terra Nephthali, via maris trans Jordanem, \ft etc. Sidon, \fk venatio: \ft et ex eis locis sumpti sunt venatores, de quibus dicitur Jer. 16: \fk Mittam venatores multos, et venabuntur vos in omni monte. \f*

GEN 49:13 Found footnote ending with space in \v~: Zabulon in littore maris habitabit, et in statione navium pertingens usque ad Sidonem.\f + \fr 49.13 \fk Zabulon in littore, \ft etc. Ut credentibus refugium et periclitantibus demonstret fidei portum. Contra omnes terminos sæculi solidata exspectat naufragium Judæorum et procellas hæreticorum: qui circumferuntur omni vento doctrinæ, inde etiam apostoli aliqui assumpti: ibi sæpe Dominus docuit. Pertingit autem usque ad Sidonem, id est, usque ad gentes pervenit. Unde Isa. 9: \fk Terra Zabulon, et terra Nephthali, via maris trans Jordanem, \ft etc. Sidon, \fk venatio: \ft et ex eis locis sumpti sunt venatores, de quibus dicitur Jer. 16: \fk Mittam venatores multos, et venabuntur vos in omni monte. \f*

GEN 49:14 Removed trailing space in v~: Issachar asinus fortis accubans inter terminos.\f + \fr 49.14 \fk Issachar. \ft HIERON. Quæst. Hebr. Bonum desideravit requiescens inter medios clericos, etc., usque ad et ideo ei omnes tribus serviant, quasi magistro dona portantes. \fk Accubans inter terminos, \ft etc. Accubare, est exspectato mundi fine quiescere, nihilque de mundanis quærere, sed ultima desiderare. Fortis asinus requiem vidit, et terram optimam: cum simplex gentilitas ad robur operis se erexit, quia ad vitæ patriam tendit.\f*

GEN 49:15 Removed trailing space in v~: Vidit requiem, quod esset bona et terram, quod optima: et supposuit humerum suum ad portandum, factusque est tributis serviens.

GEN 49:16 Removed trailing space in v~: Dan judicabit populum suum sicut et alia tribus in Israël.\f + \fr 49.16 \fk Dan judicabit populum suum, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Alii per hæc verba putant prædici Antichristum de tribu Dan futurum, etc., usque ad et post beneficia fictæ dulcedinis exercet cornua potestatis. \fk Dan judicabit populum suum sicut unum de sceptris Isræl. Fiat Dan coluber in via, regulus in semita, mordens ungulas equi, et cadat ascensor ejus retrorsum. Salvatorem tuum exspectabo, Domine. \ft HIERON., ubi supra. Samson judex Isræl de tribu Dan fuit, etc., usque ad et ipse erit exspectatio gentium.\f*

GEN 49:17 Removed trailing space in v~: Fiat Dan coluber in via, cerastes in semita, mordens ungulas equi, ut cadat ascensor ejus retro.

GEN 49:18 Removed trailing space in v~: Salutare tuum expectabo, Domine.

GEN 49:19 Removed trailing space in v~: Gad, accinctus præliabatur ante eum: et ipse accingetur retrorsum.\f + \fr 49.19 \fk Gad. \ft HIERON. Latrunculus latrocinabitur ante eum, etc., usque ad et victis hostibus fortiter dimicavit. \fk Gad accinctus præliabitur ante eum. \ft ISID. Christus ante et retro præliabitur contra Antichristum: ante, occulto adventu humilitatis; post, manifestata gloria majestatis. Unde Moyses Deut. 33: \fk Benedictus in latitudine Gad, quasi leo requievit: cepitque brachium et verticem, et vidit principatum suum. \ft Christus enim in sepulcro quievit, verticem et superbiam excelsorum humiliavit, et ei datus est principatus, et honor, et regnum.\f*

GEN 49:20 Removed trailing space in v~: Aser, pinguis panis ejus, et præbebit delicias regibus.

GEN 49:21 Removed trailing space in v~: Nephthali, cervus emissus, et dans eloquia pulchritudinis.\f + \fr 49.21 \fk Nephthali. \ft HIERON. Allegorice. Virgultum dissolutum, dans nationi pulchritudinem, etc., usque ad quia ibi vel maxime docuit, ut in Evangelio quoque scriptum est. \fk Nephthali cervus emissus, \ft etc. ISID. Apostoli enim et prædicatores, velociter exsilientes, sicut cervi, transcendunt impedimenta sæculi, et excelsa meditantes, dant eloquia pulchritudinis, id est prædicant doctrinam Salvatoris.\f*

GEN 49:22 Removed trailing space in v~: Filius accrescens Joseph, filius accrescens et decorus aspectu: filiæ discurrerunt super murum.\f + \fr 49.22 \fk Filius accrescens Joseph, \ft etc. HIERON., ubi supra. \fk Filius accrescens super fontem, \ft etc., usque ad imperans quoque decem tribubus Isræl.\f*

GEN 49:23 Removed trailing space in v~: Sed exasperaverunt eum et jurgati sunt, invideruntque illi habentes jacula.

GEN 49:24 Removed trailing space in v~: Sedit in forti arcus ejus, et dissoluta sunt vincula brachiorum et manuum illius per manus potentis Jacob: inde pastor egressus est, lapis Israël.

GEN 49:25 Removed trailing space in v~: Deus patris tui erit adjutor tuus, et omnipotens benedicet tibi benedictionibus cæli desuper, benedictionibus abyssi jacentis deorsum, benedictionibus uberum et vulvæ.

GEN 49:26 Removed trailing space in v~: Benedictiones patris tui confortatæ sunt benedictionibus patrum ejus, donec veniret desiderium collium æternorum: fiant in capite Joseph, et in vertice Nazaræi inter fratres suos.

GEN 49:27 Removed trailing space in v~: Benjamin lupus rapax, mane comedat prædam, et vespere dividet spolia.]\f + \fr 49.27 \fk Benjamin lupus rapax, \ft etc. HIERON., ibid. \fk Mane comedet prædam et ad vesperam dividet escam. \ft Quanquam de Paulo manifestissime prophetia sit, quod in adolescentia sua persecutus Ecclesiam, in senectute prædicator Evangelii fuerit, etc., usque ad super sacerdotibus qui, servientes altari, vivant de altari I Cor. 9. \fk Benjamin lupus rapax, \ft etc. ISID. Quidam doctorum hoc ad Hierusalem retulit, etc., usque ad tunc dividet escam, intelligens a spiritu litteram esse dividendam, quia \fk littera occidit, spiritus autem vivificat II Cor. 3. \f*

GEN 49:27 Found footnote ending with space in \v~: Benjamin lupus rapax, mane comedat prædam, et vespere dividet spolia.]\f + \fr 49.27 \fk Benjamin lupus rapax, \ft etc. HIERON., ibid. \fk Mane comedet prædam et ad vesperam dividet escam. \ft Quanquam de Paulo manifestissime prophetia sit, quod in adolescentia sua persecutus Ecclesiam, in senectute prædicator Evangelii fuerit, etc., usque ad super sacerdotibus qui, servientes altari, vivant de altari I Cor. 9. \fk Benjamin lupus rapax, \ft etc. ISID. Quidam doctorum hoc ad Hierusalem retulit, etc., usque ad tunc dividet escam, intelligens a spiritu litteram esse dividendam, quia \fk littera occidit, spiritus autem vivificat II Cor. 3. \f*

GEN 49:28 Removed trailing space in v~: Omnes hi in tribubus Israël duodecim: hæc locutus est eis pater suus, benedixitque singulis benedictionibus propriis.\f + \fr 49.28 \fk Omnes hi in tribubus, \ft etc. Quæritur cur Jacob omnes quos de liberis et ancillis genuit, æquali honore filios et hæredes constituerit? quia sicut Christus omnibus qui per fidem corpori ejus conciliantur, pari honore et gloria cœlestia præmia largitur. \fk Non est enim ibi discretio an Judæus sit an Græcus, Barbarus an Scytha, servus an liber: quia per omnia et in omnibus\ft Christus, qui formam servi induit, et pro libero et pro servo servivit, ut omnibus æquale donum largiatur. Quicunque enim fidem Domini promeretur, nullis maculis carnalis nativitatis offuscatur. Unde Jœl. 2: \fk Effundam de spiritu meo super omnem carnem. \f*

GEN 49:28 Found footnote ending with space in \v~: Omnes hi in tribubus Israël duodecim: hæc locutus est eis pater suus, benedixitque singulis benedictionibus propriis.\f + \fr 49.28 \fk Omnes hi in tribubus, \ft etc. Quæritur cur Jacob omnes quos de liberis et ancillis genuit, æquali honore filios et hæredes constituerit? quia sicut Christus omnibus qui per fidem corpori ejus conciliantur, pari honore et gloria cœlestia præmia largitur. \fk Non est enim ibi discretio an Judæus sit an Græcus, Barbarus an Scytha, servus an liber: quia per omnia et in omnibus\ft Christus, qui formam servi induit, et pro libero et pro servo servivit, ut omnibus æquale donum largiatur. Quicunque enim fidem Domini promeretur, nullis maculis carnalis nativitatis offuscatur. Unde Jœl. 2: \fk Effundam de spiritu meo super omnem carnem. \f*

GEN 49:29 Removed trailing space in v~: Et præcepit eis, dicens: Ego congregor ad populum meum: sepelite me cum patribus meis in spelunca duplici quæ est in agro Ephron Hethæi,

GEN 49:30 Removed trailing space in v~: contra Mambre in terra Chanaan, quam emit Abraham cum agro ab Ephron Hethæo in possessionem sepulchri.

GEN 49:31 Removed trailing space in v~: Ibi sepelierunt eum, et Saram uxorem ejus: ibi sepultus est Isaac cum Rebecca conjuge sua: ibi et Lia condita jacet.

GEN 49:32 Removed trailing space in v~: Finitisque mandatis quibus filios instruebat, collegit pedes suos super lectulum, et obiit: appositusque est ad populum suum.\f + \fr 49.32 \fk Appositusque, \ft etc. STRAB. Quærendum de quo populo dicatur? Nam de patribus nulla quæstio est. Notum est enim quod ad Abraham et Isaac appositus est, sed populus multitudo est. Illi autem tam pauci non poterant populus dici. Intelligendum ergo hoc etiam de angelis dici, ad quorum societatem, de mundo transeuntes, apponuntur sancti. Unde Hebr. 12: \fk Accessistis ad montem Sion, et ad Hierusalem cœlestem, et ad frequentiam angelorum, \ft etc.\f*

GEN 50:0 Extra whitespace after chapter number

GEN 50:0 Removed trailing space in c: 50

GEN 50:1 Removed trailing space in v~: Quod cernens Joseph, ruit super faciem patris, flens et deosculans eum.\f + \fr 50.1 \fk Quod cernens Joseph, ruittransierunt quadraginta dies. \ft STRAB. Qui numerus pœnitentiæ et humilitati convenit. Unde in lege et in Evangelio a prophetis et ab ipso Domino observatus est. AUG. Quadraginta dies sepulturæ, quos memorat Scriptura, forte pœnitentiam significant, qua sepeliuntur peccata. Non enim frustra quadraginta dies jejuniorum sunt constituti, quibus Moyses, et Elias, et ipse Dominus jejunavit, et Ecclesia præcipuam observationem jejuniorum Quadragesimam vocat. Unde et apud Jonam de Ninivitis scriptum est: \fk Adhuc quadraginta dies, et Ninive subvertetur \ft Jon. 3, ut per tot dies, accommodatos scilicet humiliationi pœnitentium, intelligantur in jejuniis sua flevisse peccata, et impetrasse misericordiam. Nec tantum luctui pœnitentium hic numerus convenit. Quadraginta enim dies post resurrectionem fuit Dominus cum discipulis suis intrans et exiens, manducans et bibens, qui dies lætitiæ fuerunt. Nec septuaginta Interpretes errasse credendi sunt qui dixerunt: \fk Triduum, et Ninive subvertetur: \ft majore enim auctoritate præditi quam interpretum officium est, prophetico spiritu quo etiam ore uno in suis interpretationibus, quod magnum miraculum fuit, consonuisse firmantur \fk triduum, \ft posuerunt, quamvis non ignorarent quod \fk quadraginta dies\ft in Hebræo legerentur; ut in Christi clarificatione intelligerentur dissolvi et aboleri peccata, \fk qui traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram. \ft Clarificatio autem Domini in resurrectione et ascensione cognoscitur. Unde hic quamvis unum et eumdem spiritum dedit: primo postquam resurrexit, secundo postquam ascendit; et quia post triduum resurrexit, post quadraginta autem dies ascendit: unum horum, quod posterius factum est, per numerum quadraginta dierum Hebræi significant; alterum vero de triduo, quod ad eamdem rem pertinet, Septuaginta memorant, non interpretationis servitute, sed prophetiæ auctoritate. Non ergo dicamus unum horum falsum esse, et pro aliis interpretibus contra alios litigemus; cum illi qui ex Hebræo interpretantur, probent scriptum esse quod interpretantur; et Septuaginta auctoritas, quæ tanto divinitus facto miraculo commendatur, tanta in Ecclesiis vetustate firmetur. \fk Septuaginta diebus. \ft STRAB. Ethnici novem diebus mortuos suos flebant. Unde et novendialis nona dies vocabatur, quando sepeliebantur. Dei cultores septem diebus exsequias celebrabant. Unde Eccli. 22: \fk Luctus mortui septem dies: luctus autem fatui omne tempus vitæ ejus. \ft Septenarius enim requiem significat. Unde septima dies sabbatum, id est \fk requies\ft dicitur. Celebrant ergo septimam diem mortuorum, optantes illos cum Domino requiescere a laboribus præsentis vitæ. Hinc ergo dicitur: \fk Flevit eum Ægyptus septuaginta diebus, \ft qui est decuplatus septenarius. Septies enim deni, septuaginta sunt. Potest etiam dici quia sicut tertia dies mortui agitur a fidelibus, ut anima, quæ est triplicis naturæ, requiescat; ita septimus dies celebratur, ut anima corpori reconcilietur, quæ carne illiciente peccavit. In septenario etiam tria sunt et quatuor; ternarius pertinet ad animam, quæ irascibilis, et concupiscibilis, et rationalis est; quaternarius ad corpus, qui quatuor constat elementis.\f*

GEN 50:2 Removed trailing space in v~: Præcepitque servis suis medicis ut aromatibus condirent patrem.

GEN 50:3 Removed trailing space in v~: Quibus jussa explentibus, transierunt quadraginta dies: iste quippe mos erat cadaverum conditorum: flevitque eum Ægyptus septuaginta diebus.

GEN 50:4 Removed trailing space in v~: Et expleto planctus tempore, locutus est Joseph ad familiam Pharaonis: Si inveni gratiam in conspectu vestro, loquimini in auribus Pharaonis:\f + \fr 50.4 \fk Et expleto planctus tempore, \ft etc. AUG. Quod mandavit Joseph potentibus Ægypti, ut dicerent Pharaoni nomine ejus: \fk Pater meus adjuravit me dicens: In monumento quod ego feci mihi in terra Chanaan, ibi me sepelies; \ft quæritur quomodo verum sit, cum hæc verba patris ejus, cum de sepultura mandaret, non legantur. Sed ad sententiam verba sunt referenda, sicut supra alia similiter iterata. Voluntati enim enuntiandæ et in notitiam perferendæ, oportet verba servire. Fodisse autem sibi Jacob sepulcrum nusquam superius legitur, sed certe, nisi fodisset, non modo diceretur.\f*

GEN 50:5 Removed trailing space in v~: eo quod pater meus adjuraverit me dicens: En morior: in sepulchro meo, quod fodi mihi in terra Chanaan, sepelies me. Ascendam igitur, et sepeliam patrem meum, ac revertar.

GEN 50:6 Removed trailing space in v~: Dixitque ei Pharao: Ascende, et sepeli patrem tuum sicut adjuratus es.

GEN 50:7 Removed trailing space in v~: Quo ascendente, ierunt cum eo omnes senes domus Pharaonis, cunctique majores natu terræ Ægypti:

GEN 50:8 Removed trailing space in v~: domus Joseph cum fratribus suis, absque parvulis, et gregibus atque armentis, quæ dereliquerant in terra Gessen.

GEN 50:9 Removed trailing space in v~: Habuit quoque in comitatu currus et equites: et facta est turba non modica.

GEN 50:10 Removed trailing space in v~: Veneruntque ad Aream Atad, quæ sita est trans Jordanem: ubi celebrantes exequias planctu magno atque vehementi impleverunt septem dies.\f + \fr 50.10 \fk Veneruntque ad aream Atad, \ft etc. Hic locus trans Jordanem est, et distat ab Hebron septuaginta passuum millibus. Prætergressi sunt ergo locum in quo debebant sepelire eum, et postea transito Jordane redierunt ad locum duplicis speluncæ. Unde quæri potest quare hoc fecerint. Si dicit aliquis quia bella timebant, sicut filii Isræl circumducti per desertum quadraginta annis, donec transmisso Jordane venerunt ad terram promissionis. Sed majoris significantiæ causa factum est hoc. In loco enim quæ area Arad dicitur, postea multitudo filiorum Isræl murmurans contra Dominum, divino igne consumpta est. Tanto ergo luctu non tam mors Jacob, quam ruina populi futura lugebatur.\f*

GEN 50:11 Removed trailing space in v~: Quod cum vidissent habitatores terræ Chanaan, dixerunt: Planctus magnus est iste Ægyptiis. Et idcirco vocatum est nomen loci illius, Planctus Ægypti.

GEN 50:12 Removed trailing space in v~: Fecerunt ergo filii Jacob sicut præceperat eis:

GEN 50:13 Removed trailing space in v~: et portantes eum in terram Chanaan, sepelierunt eum in spelunca duplici, quam emerat Abraham cum agro in possessionem sepulchri ab Ephron Hethæo, contra faciem Mambre.

GEN 50:14 Removed trailing space in v~: Reversusque est Joseph in Ægyptum cum fratribus suis, et omni comitatu, sepulto patre.

GEN 50:15 Removed trailing space in v~: Quo mortuo, timentes fratres ejus, et mutuo colloquentes: Ne forte memor sit injuriæ quam passus est, et reddat nobis omne malum quod fecimus,

GEN 50:16 Removed trailing space in v~: mandaverunt ei dicentes: Pater tuus præcepit nobis antequam moreretur,

GEN 50:17 Removed trailing space in v~: ut hæc tibi verbis illius diceremus: Obsecro ut obliviscaris sceleris fratrum tuorum, et peccati atque malitiæ quam exercuerunt in te: nos quoque oramus ut servis Dei patris tui dimittas iniquitatem hanc. Quibus auditis flevit Joseph.

GEN 50:18 Removed trailing space in v~: Veneruntque ad eum fratres sui: et proni adorantes in terram, dixerunt: Servi tui sumus.

GEN 50:19 Removed trailing space in v~: Quibus ille respondit: Nolite timere: num Dei possumus resistere voluntati?

GEN 50:20 Removed trailing space in v~: Vos cogitastis de me malum: sed Deus vertit illud in bonum, ut exaltaret me, sicut in præsentiarum cernitis, et salvos faceret multos populos.

GEN 50:21 Removed trailing space in v~: Nolite timere: ego pascam vos et parvulos vestros: consolatusque est eos, et blande ac leniter est locutus.

GEN 50:22 Removed trailing space in v~: Et habitavit in Ægypto cum omni domo patris sui: vixitque centum decem annis. Et vidit Ephraim filios usque ad tertiam generationem. Filii quoque Machir filii Manasse nati sunt in genibus Joseph.\f + \fr 50.22 \fk Vixitque centum decem annis. \ft AUG., in Gen., tom. 3 Cum hos filios filiorum vel nepotes filiorum dicat Scriptura Joseph vivendo vidisse, quomodo jungit eos sexaginta quinque animabus cum quibus Jacob Ægyptum dicit intrasse, etc., usque ad quæ illo vivo propagabatur, per quem factum est ut ingrederetur.\f*

GEN 50:23 Removed trailing space in v~: Quibus transactis, locutus est fratribus suis: Post mortem meam Deus visitabit vos, et ascendere vos faciet de terra ista ad terram quam juravit Abraham, Isaac et Jacob.

GEN 50:24 Removed trailing space in v~: Cumque adjurasset eos atque dixisset: Deus visitabit vos, asportate ossa mea vobiscum de loco isto:\f + \fr 50.24 \fk Asportate ossa, \ft etc. STRAB. Joseph, sicut pater ejus, terram promissionis tota mente desiderabat, et incolatum Ægypti detestabatur. Nos quosque moraliter instruit, ut quandiu sumus in hoc mundo, terram promissionis, id est viventium, semper desideremus, et ibi requiescere optemus: quod bene fit, si numerum annorum Joseph moribus imitemur. Centum enim et decem vitæ annis expletis mortuus est: nos quoque studeamus per decalogi observantiam ad æternam beatitudinem quam centenarius significat, pervenire.\f*

GEN 50:25 Removed trailing space in v~: mortuus est, expletis centum decem vitæ suæ annis. Et conditus aromatibus, repositus est in loculo in Ægypto.\f + \fr 50.25 \fk Conditus aromatibus. \ft STRAB. Felix est anima quæ, aromatibus virtutum condita in loculo corporis degens, quotidie proficiendo perenni vitæ reservatur. Siquidem in fide, spe et charitate custodita fuerit, per gratiam Christi pervenire merebitur ad speciem divinæ contemplationis, cujus adoptio perfecta est lætitia; unde psal. 15: \fk Adimplebis me lætitia cum vultu tuo. \f*

GEN 50:25 Found footnote ending with space in \v~: mortuus est, expletis centum decem vitæ suæ annis. Et conditus aromatibus, repositus est in loculo in Ægypto.\f + \fr 50.25 \fk Conditus aromatibus. \ft STRAB. Felix est anima quæ, aromatibus virtutum condita in loculo corporis degens, quotidie proficiendo perenni vitæ reservatur. Siquidem in fide, spe et charitate custodita fuerit, per gratiam Christi pervenire merebitur ad speciem divinæ contemplationis, cujus adoptio perfecta est lætitia; unde psal. 15: \fk Adimplebis me lætitia cum vultu tuo. \f*

USFMs

Modified Marker List

All Newline Marker Counts

c: 50 h: 1 id: 1 mt1: 1 p: 50 toc1: 1 toc2: 1 Total: 1635 v: 1530

All Newline Marker Counts (sorted by count)

id: 1 h: 1 toc1: 1 toc2: 1 mt1: 1 c: 50 p: 50 v: 1530 Total: 1635

Functional Marker Counts

Book Header: 1 Book ID: 1 Chapters: 50 Paragraphs: 50 Verses: 1530

Functional Marker Counts (sorted by count)

Book ID: 1 Book Header: 1 Chapters: 50 Paragraphs: 50 Verses: 1530

Characters

Possible Character Errors

GEN 1:1 Multiple spaces in '1.1··In principio creavit,··etc. Non dicit: In principio dicit Deus, Fiat cœlum et terra. Sed dixit: Fiat lux, et facta est lux,··quoniam universaliter nomine cœli et terræ comprehendendum erat quidquid fecit Deus, deinde per partes explicandum quomodo fecit. Unde sequitur: Dixit Deus, Fiat,··id est, per verbum suum fecit. Vel quia cum primum fiebat informis materia spiritualis, vel corporalis, non erat dicendum: Dixit Deus, Fiat;··incongruum enim erat a Deo dici, fiat,··quia formam verbi non imitatur imperfectio, nisi cum generis sui conversione ad creatorem sit perfecta creatura; ut cum dicitur: Dixit Deus, Fiat,··intelligamus eum ad se imperfectionem creaturæ revocare. Cum ergo dicitur: In principio fecit Deus cœlum et terram,··commemoratio Filii fit, quia principium est; sed cum dicitur: Dixit Deus, Fiat,··commemoratur quia Verbum est. Per principium notat exordium creaturæ existentis ab illo; per Verbum, perfectionem creaturæ ab illo ad ipsum revocatæ, ut formetur imitando formam Verbi incommutabilem. Non enim habet vitam informem Verbum Dei, cui est idem esse quod vivere; imo idem vivere quod beate vivere. Creatura vero spiritualis habet informem vitam, cui non est hoc esse quod vivere; nec vivere quod beate vivere: quia, aversa a sapientia Dei, stulte et misere vivit. In principio,··etc. BEDA, Hexæm. lib. 1, tom. 2, col. 13a. Creationem mundi insinuans Scriptura, primo verbo æternitatem et omnipotentiam Dei ostendit: quem enim in principio temporum mundum creasse perhibet, eumdem ante tempora æternaliter significat exstitisse. Et quem in conditionis initio cœlum et terram creasse narrat, tanta celeritate operationis omnipotentem esse declarat, cui voluisse, facere est. Bene ergo dicitur: In principio creavit,··etc. Utrumque scilicet, simul, quamvis utrumque simul ab homine non dicatur. Unde propheta terram in initio factam ostendit dicens, Psal. 101: Initio tu, Domine, terram fundasti,··etc. In principio,··etc. Cœlum non visibile firmamentum, sed empyreum, id est, igneum vel intellectuale, quod non ab ardore, sed a splendore dicitur, quod statim repletum est angelis. Unde in Job 38: Ubi eras cum me laudarent astra matutina,··etc. Et nota tria hic commemorari elementa. Nomine cœli, ærem intelligimus. Nomine terræ, ipsam et ignem qui in ea latet. Quarti, id est, aquæ in sequentibus fit mentio. ALCUIN. in Gen. tom. 1 In principio.··Filio, quo humanato patuit qui essent cœlestes, qui terreni. Cœlum, creatura spiritualis, ab exordio perfecta et beata. Terra, corporalis materies adhuc imperfecta. Cœlum, informem materiam spiritualis vitæ, sicut in se potest existere non conversa ad Creatorem in quo formatur. Terram, corporalem, sine omni qualitate quæ apparet in materia formata. BEDA in Gen., tom. 2, col. 191 Scriptura ait: Qui fecisti mundum de materia informi Sap. 11.··Materia facta est de nihilo. Species mundi de materia informi. Proinde duas res fecit Deus ante omne tempus, angelicam creaturam et materiam informem. Quamvis enim Salomon dicat: Qui vivit in æternum, creavit omnia simul··Eccli. 18, secundum originem tamen informis materies antecedit formatam speciem. Itaque mundum, et angelos, et animam de nihilo fecit Deus: hominem et creaturas cæteras de aliquo. Ibid., col. 192 Septem sunt cœli, quorum hæc sunt nomina, ær, æther, olympus, spatium vel igneum, firmamentum, cœlum angelorum, et Trinitatis. Hieronymus autem dicit cœlum Trinitatis primum, secundum angelorum, tertium firmamentum. Mystice. In principio creavit Deus cœlum.··Eos scilicet qui cœlestis imaginem portaverunt. Et terram,··id est eos qui postea superbiendo, terram, id est terreni hominis imaginem, portantes, se recerunt deformes.··Terra autem erat inanis,··quia deposuerat formam bonam. Et vacua,··boni operis fructu. Et tenebræ erant,··veri scilicet luminis privatio; super faciem abyssi,··corda scilicet superborum.'

GEN 1:2 Multiple spaces in '1.2··Terra autem erat inanis,··etc. BEDA, Hexæm. tom. 2 Quod vel quale cœlum in principio cum terra factum est, ostendit. Hoc enim de terra subdit, quod de cœlo intelligi noluit. Hoc enim superius cœlum quod a volubilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, sanctis angelis est impletum: quos in principio cum cœlo et terra conditos testatur Dominus dicens Job 38: Ubi eras cum me laudarent astra matutina, et jubilarent omnes filii Dei? Astra matutina eosdem angelos et filios Dei vocat. De cœlo enim in quo posita sunt luminaria, quomodo vel quando factum sit postea dicit. STRAB. Inanis et vacua.··Inutilis scilicet, et infructuosa, et incomposita. Omnia enim elementa commixta, confusa, et totum hoc æris spatium aquis plenum; non quales nunc sunt, sed sicut nebulæ tenues erant, quales adhuc supercœlestes sunt. BEDA ubi supra. Tenebræ erant,··etc. Non sunt audiendi qui reprehendendo dicunt Deum prius creasse tenebras quam lucem: quia nullas in aqua, vel ære fecit tenebras; sed distincto ordine providentiæ prius aquas cum cœlo creavit, et terra, et has cum voluit lucis gratia venustavit. Et notandum quod cum cœlo duo elementa mundi creata sunt, quibus alia duo inserta sunt, aqua, scilicet, et terra, quibus insunt ignis et ær. Aquæ autem totam superficiem terræ tanta altitudine tegebant, ut ad illos usque locos pertingerent, ubi nunc usque super firmamentum partim resident. Ipsa autem terra et aqua informis dicuntur materia, quia omnia quæ videmus, vel ex istis sumpserunt exordium, vel ex nihilo: et priusquam in lucem venirent, non erat unde formam haberent. Et Spiritus Domini ferebatur super aquas.··AUG., lib. I de Gen. ad lit., c. 5, tom. 3 Sive totam corporalem materiam aquam appellavit, ut insinuaret unde facta et formata sunt omnia quæ ex humida natura per species varias in terra formari videmus; sive spiritualem vitam ante conversionis formam quasi fluitantem. Spiritus Dei superferebatur, quia subjacebat bonæ voluntati Creatoris, quod formandum et perficiendum inchoaverat. Dictum est etiam Spiritus Domini ferebatur super aquas.··Ne faciendo opera potius per necessitatem indigentiæ quam per abundantiam beneficentiæ Deus amare putaretur. Commode enim prius insinuatur aliquid inchoatum, cui superferretur: non loco, sed omnia superante potentia. Et Spiritus Domini ferebatur,··etc. HIERON. in Gen. t. 3, col. 939 In Hebræo habet merahephet,··id est, incubabat, vel fovebat, more volucris ova calore animantis. Intelligimus ergo non de spiritu mundi dici, ut putant multi; sed de Spiritu sancto, qui et ipse est omnium vivificator: si autem vivificator, et conditor; si conditor, et Deus. Psal. CIII: Emitte, ait, Spiritum tuum et creabuntur. Et Spiritus,··etc. In quo subsistentes requiesceremus flatu ejus vivificati, et unda baptismi abluti. Et Spiritus Domini ferebatur super aquas,··etc. Sicut Deus, scilicet et conditor, præerat fluitanti et confusæ materiei, ut distingueret quando vellet. Tota ergo Trinitas hic operata intelligitur, Deus, Pater scilicet; principium, Filius; Spiritus Dei, Spiritus sanctus. Et Spiritus,··etc. ISID., in Gen.? Corda scilicet fluctuantia, quæ mentis quietem amiserant, quia eis spiritus non innitebatur, sed superferebatur: quasi potens naturam a confusione in melius revocare. Deinde per totum hujus Scripturæ textum sex quasdam operosas ætates videmus, licet quasi proximis limitibus distinctas, ut in septima quies speretur; et eas habere similitudinem sex dierum, quibus ea facta sunt, quæ Deum fecisse Scriptura commemorat. Primordium enim generis humani, quo ista luce frui cœpit, comparatur primo diei quo lucem Deus fecit. Hæc ætas tanquam infantia est totius sæculi, quod tanquam unum hominem proportione magnitudinis suæ cogitamus. Homo enim cum primo nascitur in lucem, infantiam agit primam ætatem, quæ tendit ab Adam usque ad Nœ generationibus decem: diluvium quasi vespera hujus diei est, quia infantia nostra oblivionis diluvio deletur.'

GEN 1:3 Multiple spaces in '1.3··Dixitque Deus: Fiat lux.··AUG., de Gen. ad litt., lib. 1, c. 17, tom. 3 Lux primo die facta spiritualis vel corporalis intelligitur, etc., usque ad mane futuri inchoatio. BEDA, Hexæm. Si autem primo die corporalis lux facta est, congrue mundi ornatus a luce inchoatur, unde cætera, quæ creanda erant, videbantur. Si autem quæritur, ubi est facta, cum abyssus omnem terræ altitudinem tegeret? patet quod in illis partibus, quas nunc illustrat solis diurna lux. Nec mirum lucem in aquis posse lucere, cum etiam nautarum operatione sæpius illustrentur, qui in profundo mersi, misso ex ore oleo, aquas sibi illustrant: quæ tunc multo rariores quam sint modo, fuere in principio, quia nondum congregatæ in uno loco. Dixitque Deus: Fiat lux.··AUG. ibid., c. 2 Non temporaliter: si enim temporaliter, et mutabiliter; si mutabiliter, et per subjectam creaturam, non est lux prima creatura. Sed forsitan, etc., usque ad ut sit et ut maneat. Fiat lux.··AUG. ibid., c. 4, 5, 9 Ea conditione scilicet qua cuncta subsistunt intemporaliter in Dei sapientia, priusquam in seipsis. Et facta est lux,··id est angelica et cœlestis substantia, in se temporaliter; sicut erat in sapientia, quantum ad ejus incommutabilitatem, æternaliter. Vel notatur hujus creaturæ informitas scilicet et imperfectio antequam formaretur in amore Conditoris: formatur enim cum convertitur ad incommutabile lumen Verbi. Fiat lux.··AUG. ibid., c. 10, 11, 16 Si corporaliter lux facta est, etc., usque ad nondum enim erant animalia quibus hæc vicissitudo exhiberetur.'

GEN 1:4 Multiple spaces in '1.4··Et vidit Deus lucem,··etc. STRAB. Lucem et tenebras fecit Deus, unde Dan. 3. Benedicite, lux et tenebræ, Domino,··cum omnis creatura ad benedicendum invitatur. ISID., in Gen., c. 2 Habet quisque in operibus et recta vita, distinctos sex dies, post quos requiem speret: primo die, lucem fidei, quoniam primo invisibilibus credit propter quam fidem Dominus apparere dignatus est. Factumque est vespere.··AUG., de Gen. contra Manich., l. 1, c. 4; BEDA, in Hexæm. Occidente luce paulatim, et post spatium divinæ longitudinis inferiores partes subeunte, factum est vespere, sicut nunc usitato circumitu solis solet fieri. Factum est autem mane eadem super terram redeunte, et alium diem inchoante, et dies expletus est unus viginti quatuor horarum. Notandum vero quod nox in illo triduo omnino tenebrosa fuit, quæ post creata sidera aliqua luce claruit: decebat etiam ut dies a luce inciperent, et in mane sequentis diei tenderent, ut opera Dei a luce inchoata et in lucem completa esse significarentur.'

GEN 1:5 Multiple spaces in '1.5··Factumque est vespere,··etc. GREG., l. VIII Moral., c. 6, tom. 1 Nequaquam in hac vita per exercitationem justitiæ peccatum deseritur, ut in ipsa inconcusse maneatur: quia si culpam rectitudo eliminat, cogitationis nostræ foribus assidens, ut sibi aperiatur, pulsat. Unde ait Moyses: Facta est lux;··et paulo post: Factum est vespere.··Creator enim, humanæ culpæ præscius, tunc expressit in tempore quod nunc versatur in mente. Lumen namque rectitudinis sequitur umbra tentationis. Sed quia electorum lux tentatione non exstinguitur, non nox, sed vespera facta memoratur, quia tentatio lumen justitiæ abscondit, non interimit. AUG., de Gen. ad litt., l. 4, c. 22, 23, tom. 3, col. 311, 312 Notandum, quod cæteræ creaturæ, etc., usque ad ut illud scilicet ad diem pertineat, hoc ad vesperam.'

GEN 1:6 Multiple spaces in '1.6··Fiat firmamentum,··etc. GREG., l. XXVII Moral., c. 24 Angelicæ virtutes, quæ in Dei amore perstiterunt, hoc in retributione acceperunt, ut in contemplatione Conditoris perenni felicitate maneant, et in hoc quod conditæ sunt æternaliter subsistant. Unde apud Moysen cœlum factum dicitur, et idem postea firmamentum vocatur, quia angelica natura prius subtilis est in superioribus condita, et post, ne unquam cadere possit, mirabilius confirmata. Fiat firmamentum,··etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 2, col. 264 Quæritur utrum illud cœlum nunc fiat quod excedit æris spatia, etc., usque ad quia intervallum ejus dividit inter quosdam vapores aquarum et aquas quæ sunt in terris. Fiat firmamentum,··etc. AUG., ibid., c. 4 Notandum quod firmamentum non propter stationem, etc., usque ad sed quoquomodo ibi sint, ibi esse non dubitamus. Fiat firmamentum in medio.··BEDA, in Hexæm., t. 2 Cœli, in quo fixa sunt sidera, etc., usque ad Quales autem, et ad quid utiles, novit qui condidit.'

GEN 1:7 Multiple spaces in '1.7··Et fecit Deus firmamentum,··etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 8, col. 269 Quæritur quare cum dixisset: Fiat firmamentum et factum est ita,··postea addit: Et fecit Deus firmamentum,··etc., usque ad dicens: Dixitque Deus fiat,··etc. Ibid., c. 1, 3, 5 Super ærem purus ignis, etc., usque ad Facit ergo frigidam aquarum supercœlestium vicinitas. Ibid. Notandum vero quod prima die cum facta est lux, dictum est tantum: Fiat lux,··et hoc in verbo, et facta est lux,··in opere, statimque adhæsit increatæ luci lux creata, ut vicinior et omni creatura capacior. In secunda die quædam mora est, et verborum multiplicatio, fiat,··et fecit Deus,··et factum est ita: ut intelligamus istas naturas ad deficiendum pronas, et ad obediendum minus aptas. HIERON., l. I contra Jovin., t. 2, col. 211 Notandum etiam quod hujus diei secundi opera secundum Hebræos non dicuntur bona, cum bona sint sicut cætera: quod fit propter binarium principem alternitatis, qui primus ab unitate discedit: et in figura bigamiæ ponitur et multorum reprehensibilium; unde quæ bina ingrediuntur in arcam immunda sunt, impar numerus mundus. Vel ideo bona non dicuntur, quia in hoc opere distinctio aquæ non fit perfecta, quæ in proximo fit, ubi dicit: Congregentur aquæ,··ut ibi dicetur. AUG., ubi supra, c. 9 Quæri solet cujus figuræ sit cœlum: sed Spiritus sanctus, quamvis auctores nostri scierint, per eos docere noluit, nisi quod prosit saluti. Quæritur etiam si stet an moveatur cœlum? Si moveatur, inquiunt, quomodo est firmamentum? Si stat, quomodo sidera in eo fixa circumeunt? Sed firmamentum non propter stationem, sed propter firmitatem, aut terminum aquarum intransgressibilem dici potest. Si autem stat, nihil impedit moveri et circumire sidera. Secundo die factum est tanquam firmamentum disciplinæ, quod discernit inter carnalia et spiritualia, sicut inter inferiores et superiores aquas. ISID., in Gen. c. 2, tom. 5, col. 213 Die secunda posuit firmamentum, sanctas scilicet Scripturas in Ecclesia. De quibus dicitur Isa. 34: Cœlum sicut liber plicabitur.··Hoc firmamento discernit aquas superiores, id est populum angelorum, quibus non est necesse ut in lectione audiant Dei verbum. Sed illud firmamentum posuit super infirmitatem inferiorum populorum, ut suspicientes in eo cognoscant qualiter discernat inter carnalia et spiritualia, quasi inter aquas superiores et inferiores. Divisitque aquas quæ erant,··etc. AMBR., l. II Hexæm., c. 3, tom. 1, col. 148 Cum hæc audis, quid miraris si supra firmamentum potuit unda suspendi? etc., usque ad Jordanis quoque reflexo amne in suum fontem revertitur.'

GEN 1:8 Multiple spaces in '1.8··Et factum est vespere,··etc. ISID., ubi supra. Incipit mane secundæ diei a Nœ, etc., usque ad quia nec pueritia apta est generationi.'

GEN 1:9 Multiple spaces in '1.9··Dixit vero Deus,··etc. AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 11, tom. 3 In hoc die factum videtur, etc., usque ad Unde aqua congregatur, terra apparet; aqua enim labilis et fluxa, terra stabilis et fixa. Congregentur aquæ?··BEDA, in Hexæm. Quæ inter cœlum et terram universa compleverant, in unum locum congregantur, ut lux, quæ præterito biduo aquas clara luce lustraverat, in puro ære clarior fulgeat; et appareat terra, quæ latebat; et quæ aquis limosa erat, fiat arida et germinibus apta. Si quæratur ubi congregatæ sunt aquæ, quæ omnes partes terræ usque ad cœlum texerant, potuit fieri ut terra subsidens concavas partes præberet, quibus fluitantes aquas reciperet: potest etiam credi, primarias aquas rariores fuisse, quæ sicut nebula tegerent terras, sed congregatione esse spissatas.'

GEN 1:10 Multiple spaces in '1.10··Et vocavit Deus aridam terram.··BEDA, ibid. Prius ad distinctionem aquarum totam solidiorem mundi partem terram appellavit dicens: In principio creavit Deus cœlum et terram.··Postquam mundus jam formari incipit, et terræ facies apparet, recedentibus aquis, ad distinctionem partis quæ adhuc premebatur aquis, portio quam aridam esse licebat, terræ nomen accepit, eo quod pedibus teratur. Congregationesque aquarum appellavit maria.··Sic enim appellantur apud Hebræos omnes congregationes aquarum, sive salsæ, sive dulces. Et quia per continuationem omnium aquarum, quæ in terris sunt, dixit eas congregatas in unum locum, nunc vocat pluraliter congregationes aquarum, propter multifidos sinus earum. Cum multa constat esse maria, in unum tamen locum dicit aquas congregatas, quia cuncta magno mari junguntur. Si qui lacus in semetipsis stricti videntur, occultis tamen meatibus in mare revolvuntur: fossores quoque puteorum hoc probant, quia omnis tellus per invisibiles venas aquis repleta est, quibus ex mari principium est.'

GEN 1:11 Multiple spaces in '1.11··Et ait: Germinet terra,··etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 12 Advertendum est moderamen ordinatoris: quamvis distincta est creatura herbarum atque lignorum a specie terrarum et aquarum, ut in elementis numerari non possint: quia tamen fixa radicibus terræ nectuntur, ad eumdem diem voluit pertinere. BEDA, ubi supra. Patet in his verbis quod verno tempore mundus perfectus est et ornatus, in quo solent herbæ virentes apparere, et ligna pomis onusta. Simulque notandum quod non prima herbarum germina vel arborum genera de semine prodierunt, sed de terra: quia ad unam jussionem Conditoris apparuit arida herbis compta nemoribusque vestita, quæ sui generis ex se poma produxerunt et semina. Oportebat enim ut forma rerum Dei imperio primo perfecta prodiret: quomodo homo, propter quem omnia, juvenili ætate plasmatus est. AUG., ibid. l. 3, c. 18 Quæritur etiam de spinis, et tribulis, et quibusdam lignis infructuosis, cur vel quando creata sint? cum Deus dixerit: Germinet terra herbam,··etc. Sed fructus nomine quædam utilitas signatur: multæ autem utilitates sunt manifestæ, vel occultæ, omnium quæ terra radicitus alit. Possumus autem absolute respondere spinas et tribulos post peccatum terram homini ad laborem peperisse: non quod alibi antea nascerentur, et post in agris quos homo coleret: sed prius et postea in eisdem locis, prius tamen non homini, sed post. Unde pariet tibi,··id est, ut tibi nasci incipiant ad laborem, quæ ad pastum tantummodo aliis animalibus ante nascebantur. Facientem semen.··BEDA, ibid. Omnia creata sunt perfecta, et homo perfectus ætate erat, et arbores cum foliis et fructu: unde dicitur hoc lignum pomiferum.'

GEN 1:12 Multiple spaces in '1.12··Et protulit terra herbam,··etc. GREG., l. XIX Moral., c. 12; l. 6, c. 16, tom. 1 Quod testatur historia, sic est veraciter factum, ut significaret aliud faciendum. Terra enim est Ecclesia, quæ verbi pabulo nos reficit, et patrocinii umbraculo custodit: loquendo pascit, opitulando protegit; ut non solum herbam refectionis proferat, sed etiam arborem protectionis. Lignumque.··Lignum secundum speciem suam semen produxit, cum mens nostra ex sui consideratione quod in alterum faciat colligit, et recti operis germen parit. Hinc quidam sapiens ait: Quod tibi non vis fieri, alii non feceris Tob. 4.··Et alibi: Quæcunque vultis ut faciant vobis homines, et vos eadem illis facite Matth. 7.··Quasi speciem vestram alterutrum respicite, et ex vobismetipsis cognoscite quid oporteat vos aliis exhibere. Sementem.··STRAB., RAB. Sementis, frugum et arborum; semen, hominum, et animalium. Seminium vel sementum, cujusque rei exordium. Tertio die, quo mentem suam ad serendos bonorum operum fructus præparat homo: separata labe, ac fluctibus carnalium tentationum, tanquam aridam habet terram tentationibus separatis, ut dicere possit: Mente servio legi Dei,··etc. Rom. 7.'

GEN 1:13 Multiple spaces in '1.13··Et factum est vespere et mane.··ISID. in Gen., tom. 5, col. 207 Mane tertii diei incipit ab Abraham, etc., usque ad Vespera in peccatis populi quibus divina mandata præteribant usque ad Saulis malitiam. ISID., ibid. Die tertia congregavit aquas inferiores et salsas, infideles scilicet, concupiscentiarum et tentationum fluctibus sese quatientes: et segregavit ab eis aridam, id est, fideles fontem fidei sitientes. Infideles vero cœrcuit, ne iniquitatis suæ fluctibus aridam, id est, animam sitientem Deum, conturbent, sed liceat ei germinare fructus bonorum operum, et diligere proximum, ut habeat in se semen secundum similitudinem suam; ut scilicet ex sua infirmitate compatiatur alii indigenti, et producat lignum forte fructiferum, id est, beneficum, eripiendo oppressum, et præbendo ei protectionis umbraculum.'

GEN 1:14 Multiple spaces in '1.14··Dixit autem Deus: Fiant luminaria, etc. AUG., de Gen. ad litt., lib. 2, c. 13, 14 Quia visibili mundo constituendo duo dies sunt attributi, supremæ scilicet et infimæ parti mundi: visibilibus, et mobilibus mundi partibus, quæ intra mundum creantur, tres reliqui deputati sunt, etc., usque ad in inchoationem, seu principatum noctis, quod fit cum plena est. Et dividant diem.··BEDA, in Hexæm. Ea scilicet divisione, ut sol diem, luna noctem illuminet. Hoc enim factis sideribus ad augmentum primariæ lucis accessit, ut etiam nox prodiret luminosa, lunæ vel stellarum splendore radiata, quæ hactenus tantum tenebras noverat. Et si enim nox tenebrosa videtur obscurato ære, qui terris proximus est, superiora tamen æris spatia semper siderum fulgore sunt lucida. AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 18 Solet quæri utrum hæc luminaria corpora sola sint, aut habeant rectores spiritus, et ab eis vitaliter inspirentur, sicut per animas animalium carnes animantur. Sed de tam obscura re nihil temere credendum. Et sint in signa,··etc. BEDA, ibid. Quia priusquam sidera fierent, ordo temporum nullis notabatur indiciis, vel meridiana hora, vel quælibet alia. Sunt ergo luminaria in signa,··etc.; non quod a conditione horum tempora cœperint, vel dies vel anni; sed quia per ortus eorum, vel transitus, temporum, dierum annorumque signatur ordo.'

GEN 1:15 Multiple spaces in '1.15··Ut luceant,··etc. BEDA, ibid. Semper luminaria in firmamento lucent, sed opportunis temporibus terram illuminant. Aliquoties enim nebulosus ær obsistit: ortus etiam sol majori lumine lunam stellasque ne terram illuminent, impedit. Unde sic vocatur, quia solus obtusa luna, stellisque cæteris, per diem fulgeat terris.'

GEN 1:16 Multiple spaces in '1.16··Fecit Deus duo luminaria.··BEDA, ibid. Luminaria magna possumus accipere, non tam aliorum comparatione quam per se; ut cœlum dicitur magnum, et magnum mare. Sol enim magnus dicitur, quia complet orbem terræ suo calore: sicut luna suo lumine, quæ in quacunque parte cœli fuerint, totam terram illuminant, et a cunctis videntur. Magnitudinis eorum magnum est argumentum, quod omnibus hominibus idem orbis eorum videtur: nam si longe positis minor et prope major, exiguitatis indicium esset. Luminare majus,··etc. BEDA, ibid. Solem, scilicet non solum corporis forma, sed luminis magnitudine, quia luminare minus et stellas illustrat. Major est etiam in calore, quia mundum calefacit, cum præteritis ante ejus creationem diebus nihil caloris habuisset. Quod autem æqualis uniusque magnitudinis luna cum sole cernitur, hinc esse aiunt quod multo longinquior a terris atque altior quam luna incedit, ideoque magnitudo ejus a nobis non posset dignosci. Omnia enim longius posita videntur breviora. Et luminare minus,··etc. Et si lunam et stellas majores in die aliquando videri contingat, non tamen diei, sed nocti lucis solatium eas afferre constat. AUG., de Gen. ad litt. lib. 2, c. 15, tom. 3 Tunc enim in noctis exordio videtur luna, cum plena est, alias non: et per diem incipit videri ante plenitudinem, et in progressu noctis.'

GEN 1:17 Multiple spaces in '1.17··Ut lucerent,··etc. Hæc de magnis luminaribus intelligi possunt et stellis; ut quod dictum est, ut præessent diei,··ad solem specialiter, quod subjunctum est, et nocti,··ad lunam et stellas pertineat; quod vero additur, dividerent lucem ac tenebras,··omnibus æque conveniat; quæ quocunque incedunt, lucem circumferunt; unde cum absunt, tenebrosa cuncta relinquunt. Si quæratur quale potuit esse lumen diurnum ante creationem siderum, respondemus quale videmus solis ortu proximante, necdum apparente: quando scilicet lucet obtusis radiis stellarum dies, sed minime sol ortus refulget. ISID., in Gen., tom. 5, col. 207 Die quarta micuerunt luminaria in firmamento cœli, etc., usque ad quia post bona opera venit illuminatio, qua videtur species supernæ veritatis. AUG., de Gen. contra Manich., lib. 1, c. 24, tom. 3, col. 194 Quarto die, quo in illo firmamento disciplinæ mens spirituales intelligentias operatur atque distinguit, videt quæ sit incommutabilis veritas, quæ sicut sol fulgeat in anima; et quomodo anima ipsius particeps fiat, et corpori ordinem et pulchritudinem tribuat, tanquam luna illuminans noctem. Et quomodo stellæ omnes, id est intelligentiæ spirituales, in hujus vitæ obscuritate tanquam in nocte fulgeant.'

GEN 1:19 Multiple spaces in '1.19··Et factum est vespere et mane,··etc. BEDA, in Hexæm., tom. 2, col. 13 In hac vespera populus Dei in Ægypto agnum obtulit, etc., usque ad spem atque fidem donaret. Et factum est vespere,··etc. ISID., ubi supra. Mane quartæ diei regnum David. Hæc ætas similis est juventuti, quæ inter omnes regnat ætates, et firmum est omnium ætatum firmamentum: unde comparatur quarto diei, quo facta sunt sidera in firmamento cœli. Splendor siquidem solis regni figurat excellentiam, plebem obtemperantem regi lunæ splendor ostendit, tanquam Synagogam. Stellæ vero principes ejus sunt, et omnia fundata in regni stabilitate, tanquam in firmamento.'

GEN 1:20 Multiple spaces in '1.20··Dixit etiam Deus,··etc. BEDA, ubi supra. Post ornatam quarto die cœli faciem luminaribus, ornantur suis animalibus die quinto inferiores mundi partes, aqua scilicet et ær. Dixit etiam Deus: Producant aquæ reptile,··etc. AUG., lib. II de Gen. ad litt., ex c. 1, 2, 3, 4, 5 et 6, tom. 3 Oportebat in creandis habitatoribus inferioris partis, etc., usque ad Quod intelligendum non est nisi in aquarum naturam pinguioris æris qualitate conversos. Animæ viventis.··AUG., ibid., c. 8 Id est, quæ sunt in animabus vivis, sicut dicitur: Ignobilia hominum, id est, qui sunt in hominibus ignobiles. Quod quidam propter tarditatem sensus putant dictum esse vel quia pisces nullius sint memoriæ; sed certissimum est eos habere memoriam. AUG., ubi supra, c. 3, 4 De conversione elementorum quæstio est. Alii dicunt omnia posse converti in omnia, etc., usque ad quod enim tactu aquas, ventosque sentimus; hinc est quod solida terra omnibus elementis miscetur, sed in his crassioribus sentitur amplius. Sub firmamento, etc. Etsi immenso interjacente spatio, volant tamen aves sub sidereo cœlo, quæ super terram volant: sicut homines qui in terra sunt, sub cœlo esse dicuntur. Alia translatio: Secus firmamentum cœli,··quia vicina sunt ætheri spatia hujus æris qui aves subvehit. AUG., de Gen. ad litt., l, 3, c. 9, 10, tom. 3, col. 284 Notandum quosdam philosophos ita sua cuilibet elemento distribuisse animalia, etc., usque ad caliginosa tamen æris loca tenere tantum permissi sunt, qui eis quasi carcer sit usque ad tempus judicii.'

GEN 1:21 Multiple spaces in '1.21··Creavitque Deus cete grandia,··etc. THEOD. q. 18 in Gen. Pueri tum terriculamentis, tum loris etiam et virgis indigent: per illa ipsos terremus, per hæc autem erudimus: Cum igitur animadvertit et nos Deus ad ignaviam proclives, bestias condidit, veluti lora quædam et terriculamenta, ut per ea nos terrens ad se traheret, atque ejus auxilium imploraremus. At sicut qui perfecti sunt terriculamenta hujusmodi, et lora contemnunt; sic qui in virtute educati sunt, bestiarum incursus non formidant. Siquidem Adæ, priusquam peccasset, assistebant bestiæ, obsequium profitentes. Et rursum ipsum Nœ ingredientem arcam, leo, pardus et bestiarum atrocissimæ quæque, ovium more, sequebantur. Et Danieli aderant leones, qui alioqui famelici, accedere tamen ad eum non audebant, eo quod in illo characteres divinam imaginem præseferentes conspicerent. Itidem vipera, quæ dentes injecerat in manum Apostoli, cum nihil peccato tenerum aut molle in eo reperisset, mox resiliit, et in ignem se conjecit, supplicium de seipsa quodammodo sumens, quod corpus sibi nullatenus conveniens adorta esset. Nos autem ideo bestias formidamus, quia virtutem negligimus. Præterea et ad alia bestiæ non sunt nobis inutiles: nam ex eis medici pharmaca non pauca componunt ad morbos pellendos: ne quis igitur bestias considerans de Creatore conqueratur, sed utilitatem investiget. Et omnem animam,··etc. Ad differentiam hominis, qui faciendus ad imaginem Dei, et, si præcepta servaret, perpetua immutabilitate maneret. Cætera vero animalia sic facta sunt, ut alia aliis in alimoniam cederent vel senio deficerent.'

GEN 1:22 Multiple spaces in '1.22··Benedixitque illis,··etc. AUG., lib. de Gen. imp., c. 15, tom. 3 Benedictionem ad fecunditatem valere voluit, quæ in successione prolis apparet, ut ea benedictione qua infirma et mortalia creata sunt, genus suum nascendo custodiant. CHRYSOST., hom. 7 in Gen., tom. 4, col. 66 Ipsa ergo benedictio est, in magno numero, et multitudine augeri, et multiplicari. Nam quia animatæ creaturæ erant animalia, volebantque perpetuo esse, ideo subdidit: Crescite.··Verbum enim illud usque in præsentem diem illa conservat. Crescite et multiplicamini,··etc. BEDA, in Hexæm. Ad utrumque genus animantium de aquis factorum, id est pisces et aves, pertinet. Quia sicut omnes pisces nonnisi aquis vivere possunt, ita plurimæ aves; quæ si in terris aliquando requiescunt, fetusque faciunt, non tamen de terra, sed de mari vivunt, et libentius mari quam terra utuntur. Mystice. ISID. et AUG., ubi supra. Die quinta facta sunt in aquis reptilia animarum vivarum, id est, homines in vitam renovati per sacramentum baptismi. Facta sunt volatilia, id est, animæ volantes ad superna. Incipit provecta mens quinto die in actionibus turbulenti sæculi, tanquam in aquis maris operari, propter utilitatem fraternæ societatis, et de corporalibus agnitionibus quæ ad mare, id est hanc vitam, pertinent, producere animarum vivarum reptilia, id est opera quæ prosunt animis vivis; et cetos magnos, id est fortissimas agnitiones, quibus fluctus sæculi dirumpuntur et contemnuntur; et volatilia cœli, id est, voces cœlestia prædicantes.'

GEN 1:23 Multiple spaces in '1.23··Et factum est vespere et mane, etc. AUG., de Gen. contra Manich., lib. 2, c. 23, tom. 3 Mystice, mane transmigratio in Babyloniam, cum ea captivitate populus leviter in peregrino otio est collocatus, etc., usque ad quia sic excæcati sunt ut nec possent Christum cognoscere.'

GEN 1:24 Multiple spaces in '1.24··Dixit quoque Deus: Producat terra,··etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3, col. 13 Post cœlum repletum sideribus et ærem volatilibus qui propter viciniam cœlum nominatur, etc., usque ad nomine quadrupedum omnia comprehensa sunt præter bestias et reptilia, sive domita, sive fera et agrestia. Producat terra,··etc. AUG., lib. III in Gen., c. 11, tom. 3 Consequens erat ut terram jam ornaret suis animalibus. Ter dicendo, juxta genus suum, etc., usque ad Et nomine pecorum et bestiarum omne irrationale animal solet comprehendi. In genere suo.··AUG., ibid. c. 12, Hæc forsitan secundum genus dicuntur, quia ita orta ut ex eis nascantur alia, et originis formam successione conservent. De homine autem hoc dictum non est, quia unus fiebat, de quo et femina facta. Non enim multa genera hominum facta sunt, sicut herbarum et lignorum; ut dicatur, secundum genus suum, ac si diceretur generatim, ut inter similia, atque in unam originem seminis pertinentia distinguerentur a cæteris. AUG., ibid. c. 14 De quibusdam minutis animalibus quæstio est, etc., usque ad nisi quod potentialiter in ipsis, et materialiter erant præseminata. AUG., ibid. c. 15, 16 De venenosis et perniciosis quæritur, etc., usque ad quæ cuncta merito considerata laudantur. AUG., ibid., c. 17 Illud etiam movet, etc., usque ad sed piæ fortitudinis numeros ad omnia præparare non dubitent. THEOD., quæst. 18 in Gen. Ne bestias, velut ab his, prorsus illæsi, contemnamus, quasi nullarum sint virium. Nonnunquam permittit Deus duos aut tres e multis millibus vel a scorpionibus pungi, vel a serpentibus morderi; ut nos veriti ne quid simile patiamur, Deum creatorem in auxilium invocemus. AUG. in Gen., l. 3, c. 13 Quæritur quare hic non sit additum, quod dictum est de animalibus aquarum: Benedixitque eis Deus dicens: Crescite et multiplicamini,··etc. Forte quod de prima creatura animæ viventis dictum erat, de secunda subintelligendum reliquit, maxime quia in hujus diei operibus alia plura dicturus. Herbas autem atque ligna quia non habent generandi affectum, hujus benedictionis forsitan indigna judicavit. Quod necessario repetitum est in homine, ne quis putet in officio gignendi filios esse peccatum, sicut in fornicatione sine conjugio.'

GEN 1:25 Multiple spaces in '1.25··Et fecit Deus bestias terræ,··etc. BEDA in Hexæm. Ordinis est mutatio. Nec curandum in nostra loquela quid prius creaturarum ordine nominemus, cum Deus creaverit omnia simul. ISID., in Gen., tom. 5, col. 207 Sexta die producit terra animam vivam, quando caro nostra ab operibus mortuis abstinens, viva virtutum germina parit, secundum genus suum, id est, vitam imitando sanctorum. Unde I Cor. 4: Imitatores mei estote,··etc. Secundum genus nostrum vivimus, quando sanctos quasi proximos imitamur. Producit terra bestias, id est, homines ferocitate superbientes. Et pecora, id est, simpliciter viventes. Et serpentes, astutos scilicet et bonum a malo discernentes, et quasi reptando scrutantes terrena, per quæ intelligant cœlestia.'

GEN 1:26 Multiple spaces in '1.26··Faciamus hominem.··AUG., ibid., c. 19 Insinuatur pluralitas personarum Patris, et Filii, et Spiritus sancti, et statim unitas deitatis, cum dicitur: Et fecit Deus hominem ad imaginem Dei,··non Pater ad imaginem tantum Filii. Non enim vere diceretur ad imaginem nostram; sed ita dictum est: Fecit Deus hominem ad imaginem Dei,··ac si diceretur ad imaginem suam.··Cum autem dicitur ad imaginem Dei,··cum superius dictum sit, ad imaginem nostram,··significatur quod non agit pluralitas personarum, ut plures deos credamus, sed ut Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum unum Deum accipiamus. Faciamus hominem.··BEDA, in Hexæm. Apparet quare dictum sit ut cætera fierent, etc., usque ad sed ut veram post mortem se carnem recepisse monstraret. Et præsit,··etc. AUG., lib. III de Gen. c. 20 Notandum etiam quia cum dixisset ad imaginem nostram,··continuo subjunxit: Et præsit piscibus maris et volatilibus cœli.··Ut scilicet intelligamus in hoc factum hominem ad imaginem Dei, in quo irrationabilibus antecellit. Id autem est ratio, vel mens, vel intelligentia, vel si alio nomine commodius vocetur, in quo scilicet contemplandæ veritati inhæret.'

GEN 1:27 Multiple spaces in '1.27··Et creavit Deus hominem ad imaginem,··etc. BEDA, in Gen., c. 1 Qui non quemlibet sanctorum imitando, sed ipsam veritatem intuendo, operatur justitiam, ut ipsam veritatem intelligat et sequatur: hic accepit potestatem super omnia, quia spiritualis quisque effectus, et Deo similis, omnia judicat, et ipse a nemine judicatur. Et creavit Deus,··etc. AUG., ubi supra, cap. 20, 21, 22 Notandum quod sicut in creanda luce dicitur: Fiat lux,··et statim sequitur, et facta est lux;··sic cum dicitur: Faciamus hominem,··infertur, et fecit Deus hominem ad imaginem Dei:··quia ista natura intellectualis est, sicut illa lux: et hoc est ei fieri, quod agnoscere Verbum, per quod fit. etc., usque ad sed materialiter præseminata. Masculum et feminam creavit eos,··etc. BEDA, in Hexæm. Postea plenius et unde et quomodo homines facti sunt exponitur, etc., usque ad etsi virginitas præferatur. BEDA, ISID., ut supra. Post hæc fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam,··virum scilicet perfectum, etc., usque ad unde Paulus: Seminavimus spiritualia vobis, magnum est si carnalia vestra metamus I Cor. 9.'

GEN 1:28 Multiple spaces in '1.28··Et dominamini piscibus,··etc. Quod prius quasi consulendo dixerat de eis, nunc dicit imperans, ut habet scilicet dominium omnium creaturarum in inferiore parte mundi. Quod per singula exsequitur. Et dominamini piscibus maris.··BEDA, in Hexæm. Quæritur qua utilitate homo dominatum inter cætera animantia percepit, etc., usque ad et rictus bestiarum et serpentum venenum cessisse.'

GEN 1:29 Multiple spaces in '1.29··Dixitque Deus: Ecce dedi,··etc. BED., ibid. Patet quod ante peccatum hominis terra nihil noxium protulit, non herbam venenatam, non arborem sterilem. Omnis enim herba et ligna data sunt hominibus, et volatilibus, et animantibus terræ in escam. Unde patet quod tunc animalia animalium esu non vivebant, sed concorditer herbis et fructibus vescebantur.'

GEN 1:30 Multiple spaces in '1.30··Et factum est ita.··AUG., de Gen. ad lit. lib. 3, c. 13 Notandum quod ubi datur potestas homini herbas et fructus edendi, subinfertur, et factum est ita:··in quo significatur quod hoc dicente Deo, hæc sibi in esum concessa cognovit homo, non quod statim ederit. Si enim ad omnia supradicta referimus quod ait et factum est ita,··consequens erit ut dicamus eos jam multiplicatos sexta die, quod post multos factum est annos.'

GEN 1:31 Multiple spaces in '1.31··Viditque Deus,··etc. AUG., ibid. Quæritur, cum singillatim cætera bona dicantur, cur homo ad imaginem Dei factus cum cæteris hoc dicatur? Sed forte præsciebat Deus eum peccaturum, nec in perfectione imaginis mansurum. Qui enim singillatim bonus est, magis cum omnibus, sed non convertitur. Cautum est ergo ut diceretur, quod in præsenti verum esset, et præscientiam futuri significaret. Deus autem omnia ordinavit, ut si qua singillatim fuerint delinquendo deformia, semper tamen cum eis universitas sit formosa. Et factum est vespere et mane,··etc. ISID., in Gen., tom. 5, col. 207 Mane sexti diei fit prædicatio Evangelii per Christum, etc., usque ad qui vesperam non habet. Moraliter. AUG., de Gen. contra Manich., lib. I in fine. Sexto die producit terra animam vivam, id est, homo de stabilitate suæ mentis, ubi habet fructus spirituales, id est, bonas cogitationes; omnes motus animi sui regit, ut sit in illo anima viva, id est, rationi et justitiæ serviens, non terrenitati et peccato. Ita fit homo ad imaginem et similitudinem Dei, masculus et femina; id est, intellectus et actio: quorum copulatione spiritualis fetus terram impleat, id est, carnem subjiciat, et cætera quæ jam in hominis perfectione dicta sunt. In istis namque diebus vespera est ipsa perfectio singulorum operum, et mane inchoatio sequentium.'

GEN 2:1 Multiple spaces in '2.1··Igitur perfecti sunt cœli et terra,··etc. ALCUIN., in Gen. tom. 1, col. 517 Nullo modo dici potest quomodo fecit Deus cœlum et terram. Sed hæc expositio per ordinem dierum indicat tanquam historiam factarum rerum, sed maxime observat prædicationem futurorum, etc., usque ad quem Dominus utiliter latere monstravit. Igitur perfecti sunt cœli, et terra, et omnis ornatus eorum.··AUG., de Gen. contra Manich., lib. 1, c. ult. Allegorice. Post illorum quasi sex dierum opera valde bona speret homo requiem perpetuam, et intelligat quid sit, et requievit Deus die septimo ab operibus suis: quia et ipse in nobis hæc bona operatur, qui jubet ut operemur. Et recte quiescere dicitur: quia post hæc omnia opera requiem nobis præstabit, quomodo paterfamilias domum ædificat, cum servientibus facere imperat; et post ab operibus requiescere, cum, perfecta fabrica, jubet quiescere. AUG., ibid. Habet unusquisque nostrum in suis operibus et recta vita tanquam distinctos istos sex dies, post quos debeat quietem sperare: primo die lucem fidei, quando primum visibilibus credit, propter quam fidem Dominus visibiliter apparere dignatus est. Secundo die factum est tanquam firmamentum disciplinæ, quod discernit inter carnalia et spiritualia opera, sicut firmamentum inter inferiores aquas et superiores. Tertio die quo mentem suam ad proferendos bonorum operum fructus præparat, et erigit, separata labe et fluctibus tentationum carnalium, tanquam aridam habet mentem a perturbationibus maris, ut jam possit dicere: Mente servio legi Dei, etc. Rom. 7.'

GEN 2:2 Multiple spaces in '2.2··Complevitque Deus,··etc. BEDA, in Hexæm. Alia translatio: Consummavit Deus die sexto opera quæ fecit,··quæ nihil quæstionis affert, quia manifesta sunt quæ in eo facta sunt, etc., usque ad aliquid enim operis fecit Salomon cum templum dedicavit. HIER., Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3, col. 935 In Hebræo habetur die septima.··Arctabimus ergo Judæos, qui de otio sabbati gloriantur, quia jam tunc in principio sabbatum solutum est, dum Deus operatur in sabbato, complens opera sua in eo. Complevitque Deus,··etc. AUG., lib. IV de Gen. ad litt., c. 4, tom. 3 Quæritur utrum, etc., usque ad secundum eum perfecta non fierent. Et requievit Deus,··etc. BEDA, in Hexæm. Non quasi operando lassus, sed ab universo opere quievit, quia novam creaturam facere cessavit. Requiescere enim cessare dicitur, ut in Apocalypsis 4: Requiem non habebant, dicentia: Sanctus, sanctus, sanctus,··id est, dicere non cessabant. BEDA, ibid. Altius quoque intelligetur requievisse ab universo opere suo, etc., usque ad sed creaturis rationalibus in se requiem dedit. Et requievit Deus,··etc. AUG., ubi supra, c. 8 Non laboravit Deus in operando qui solo verbo fecit, dicendo: Fiat.··Nec homo dicendo, Fiat,··laborat. Sed forte dicitur laborasse cogitando quid fieret. A qua cura, perfectis rebus, quievisse dicitur. Sed hoc sapere desipere est. Deum ergo requievisse, est creaturæ rationali in se requiem præstitisse; ut illuc scilicet desiderio feramur, quo requiescamus, id est nihil amplius requiramus. Sicut enim facere dicitur, quod ipso in nobis operante facimus, et cognoscere cum cognoscimus, sic requiescere, cum ejus munere requiescimus. Ibid., c. 11 Non est mirum si diem quo Christus erat in sepulcro quieturus hoc modo prænuntians dixit: Die septimo requievit,··deinceps operaturus ordines sæculorum. Ibid., c. 12 Potest autem intelligi Deum requievisse a faciendis generibus creaturæ, etc., usque ad et gubernare non cesset. Ibid., c. 14 Deus autem nec creando defessus, nec cessando refectus est: sed per Scripturam suam ad quietis desiderium nos hortatur, dicendo se diem sanctificasse in quo requievit. Cæteros enim dies operis sui non legitur sanctificasse, tanquam apud ipsum plus quies quam operatio valeat. Ibid., c. 15 Vitium quoque animæ est ita suis operibus delectari, etc., usque ad ea requie a qua nunquam recessit. Ibid. Si autem diceretur requievisse a faciendis, etc., usque ad sed ipso benedicti sumus. Ibid. In se autem requievit Deus semper: in diebus vero quibus rerum consummatio narratur, in septimo tantum requievit, qui rerum sequitur perfectionem; a perfectis enim requiescit, qui perfectis non eget ut beatior sit. Ibid., c. 17 Opera ejus videmus bona: quietem vero ejus post bona opera nostra videbimus. Ob quam significandam, unam diem sabbati præcepit observari: quod in tempore gratiæ sublatum est, in qua perpetuum observat sabbatum, qui spe futuri omnia bona operatur, nec in bonis operibus suis, quasi non acceperit, gloriatur. Ibid., c. 18 Apud illum quieti ejus nec mane nec vespera est, quia nec aperitur initio, nec clauditur fine. In perfectis autem operibus mane habet, et non vesperam; quia perfecta creatura incipit converti ad quietem Creatoris, sed illa non habet finem suæ perfectionis, et sic requies Dei non ipsi Deo, sed rerum perfectioni inchoatur, et habet in eo mane quod ab ipso perficitur: sed in suo genere tanquam vespera terminatur, quod in Deo vesperam non habet, quia nihil erit perfectius ipsa perfectione. Ibid. In illis autem diebus, etc., usque ad qui conditi ante luminaria memorantur. Ibid., c. 20 Quæritur quomodo dicatur in septimo, etc., usque ad nisi illa quæ prius condita et dies vocata. Ibid., c. 21 Sed quomodo circumire poterat lux, etc., usque ad et reliqua. Ibid. Sed facilius est ut nos ignorare fateamur, etc., usque ad falsumque erit eum sexta die consummasse omnia opera sua. Ibid., c. 22 Sed quoniam lux corporalis, etc., usque ad et illa qua creatura in seipsa noscitur recte vespera dicitur. Ibid., c. 25 Quia vero angeli creaturam in seipsa sic sciunt, etc., usque ad Ideo septima die nulla vespera accessit. Ibid., c. 28 Nec putet quis, etc., usque ad et verius mane? Ibid., c. 35 Dies ergo ille primus, etc., usque ad et sanctificari ob hoc meruit. BEDA, in Hexæm., tom. 2, col. 13 Allegorice. Unde dicitur Exod. 20: Memento ut diem sabbati sanctifices.··Hæc autem benedictio et sanctificatio majorem benedictionem et sanctificationem significat, etc., usque ad Ideo hæc dies vesperam habere non scribitur.'

GEN 2:4 Multiple spaces in '2.4··Istæ sunt generationes.··RAB. Eos tangit qui mundum sine initio dicunt semper fuisse, vel qui a Deo factum putant, sed ex materia quam non fecerit, sed coæterna ei. In die quo fecit,··etc. Diem ponit pro omni tempore, quo primordialis creatura formata est, etc., usque ad sine pluvia et opere humano. Istæ sunt generationes cœli,··etc. ISID., in Gen., t. 5 Numerati sunt sex dies quibus universitas sæculi a capite usque ad finem, etc., usque ad si non peccasset. Antequam oriretur in terra.··Id est, priusquam peccaret, id est terrenis cupiditatibus se subderet. Unde sequitur: Non enim pluerat Deus super terram,··hoc est, nondum propheticis vel evangelicis nubibus, imbre verbi emisso, animam vivere fecerat, et homo non erat qui operaretur terram,··quia post peccatum homo laborare cœpit in terra, necessarias habuit nubes illas, unde virgultum, id est anima virebat. Irrigabat eam fons vitæ, id est, inundatio veritatis, loquens in intellectu ejus, ut pluvia de nubibus non egeret antequam peccaret. Hic erat status hominis ante peccatum. AUG., l. 5, de Genes. ad lit., c. 1, tom. 3 Alia translatio habet: Hic est liber creaturæ cœli et terræ,··etc., usque ad magnos veritate, parvulos nutrit affabilitate. AUG., ibid., l. 6, c. 10 In prima mundi conditione, etc., usque ad semen ex herba.'

GEN 2:5 Multiple spaces in '2.5··Et omne virgultum,··etc. AUG., ibid., l. 5, c. 4 Intelligitur terra causaliter produxisse herbam et lignum, id est producendi virtutem accepisse. In ea enim tanquam in radicibus facta erant quæ per tempora futura erant. Fecit ergo antequam essent super terram secundum formabilitatem materiæ, quæ formanda erant verbo ejus, præcedens formationem non tempore sed origine. Non enim pluerat Dominus,··etc. AUG., ibid., c. 5 Quasi non fecit Deus sic tunc sicut nunc, etc., usque ad nec creatura moveri posset.'

GEN 2:6 Multiple spaces in '2.6··Sed fons,··etc. RAB. Hujus fontis qualiscunque irrigatione jam terra herbis et lignis vestita supervenit. Fons unus ascendisse dicitur pro aliqua in terræ finibus unitate; vel singularis positus est pro plurali. Sed fons,··etc. BEDA, in Gen., c. 2 Hic intimare videtur quæ fiant secundum temporum intervalla, etc., usque ad post per hæc quæ nota sunt utcunque noscenda.'

GEN 2:7 Multiple spaces in '2.7··Formavit,··etc. AUG. Mystice. Latior de homine figurate explicatur narratio, etc., usque ad ut nec contemnat quod est, nec arroget quod non est. Formavit igitur Dominus Deus hominem,··etc. AUG., de Gen. lib. 3, cap. 20 et 25 Prius de limo terræ formatum est corpus animale, etc., usque ad habet enim necessitatem moriendi. Ibid. c. 27 Stola prima aut justitia est, de qua lapsus est: vel si corporalem immortalitatem signat, hanc amisit, cum peccando ad eam pervenire non potuit. Sic ergo Adam corpus animale habuit, non modo ante paradisum, sed et in paradiso quamvis in interiori homine fuit spirituale quod amisit peccando, et meruit corporis mortem, qui non peccando mereretur in corpus spirituale mutationem. Formavit,··etc. AUG., l. VI de Gen. ad litt., c. 1, tom. 3 Videndum est utrum recapitulatio sit, ut dicatur quomodo homo factus sit, quem sexta die factum legimus. An tunc cum fecit omnia simul, et hominem in his fecit, ut accessu temporis etiam hoc modo fieret, quo in hac perspicua forma vitam gerit? sicut fenum factum antequam exoriretur, accedente tempore, et fontis irrigatione, exortum est, ut super terram esset. AUG., ibid. c. 2, 3 Secundum recapitulationem prius videamus, etc., usque ad tunc autem invisibiliter, potentialiter et causaliter quomodo fiunt futura, non facta. Formavit,··etc. BEDA, in Hexæm. Factura hominis, etc., usque ad in qua viveret, creavit. AUG., de Gen. ad litt., l. 6, c. 13 et 17 Quæritur utrum Deus repente hominem in ætate virili fecerit, etc., usque ad et ideo necessario futurum erat. Et inspiravit in faciem ejus spiraculum vitæ, et factus est homo in animam viventem. AUG., ibid., l. 7, c. 3, 5, 7 Sine dubitatione, flavit, vel sufflavit,··dicendum est, etc., usque ad pœnam si contemneret? Ibid., c. 26 Dicendum est, etc., usque ad dubitare fas non est. Ibid., c. 27 Quæri solet utrum, si nolit incorporari, compellatur, etc., usque ad fecit eos. Ibid., l. 6, c. 7 Sed forte animæ sexta die factæ, ubi imago Dei relucet, etc., usque ad quæ præponenda est in hujusmodi. IRENÆUS. Aliud est habitus vitæ qui animalem efficit hominem, aliud Spiritus vivificans, qui spiritualem hominem operatur. Unde Isaias: Qui dedit flatum populis super terram, et spiritum calcantibus eam; ut Deus flatum quidem omni populo qui est super terram dederit; spiritum vero his tantum qui terrena desideria calcant: ut flatus ad tempus sit, spiritus vero æternus, ut pote qui proprie Dei donum sit.'

GEN 2:8 Multiple spaces in '2.8··Plantaverat autem,··etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3 Ab illo principio plantavit paradisum, etc., usque ad et quia de ligno vitæ et scientiæ boni et mali erat specialiter dicturus. Plantavit Dominus paradisum in Eden ad Orientem,··etc. AUG., de Gen. ad litt., lib. 8, c. 1 Tres generales sententiæ de paradiso sunt. Una eorum qui corporaliter tantum intelligi volunt, alia eorum qui spiritualiter tantum, tertia vero eorum qui utroque modo paradisum accipiunt. Tertiam mihi placere fateor: ut homo factus ex limo, quod corpus humanum est, in paradiso corporali locatus intelligatur. Adam, etsi aliud significat, quia est forma futuri, in natura propria homo accipitur. Ibid. Plantavit autem Dominus paradisum in Eden.··Id est in deliciis. Deinde hoc recapitulat ut ostendat quomodo paradisum Deus plantavit. Et ejecit Deus de terra omne lignum,··etc. Jam enim tunc produxerat terra omne lignum, die scilicet tertio. Sed cum ex his generibus sint ligna instituta in paradiso, produxit in manifesto, et in tempore suo, quæ jam causaliter tertio die terra produxerat. STRAB. Quidam codices habent: Eden ad Ortum.··Ex quo possumus conjicere paradisum in Oriente situm. Ubicunque autem sit, scimus eum terrenum esse, et interjecto Oceano, et montibus oppositis, remotissimum a nostro orbe, in alto situm, pertingentem usque ad lunarem circulum; unde aquæ diluvii illuc minime pervenerunt. In quo posuit.··AUG., ubi supra, cap. 5 Si quis putat animas corpore exutas locis corporalibus contineri, etc., usque ad cujus una collyride Deus hominem a fame quadraginta diebus liberavit.'

GEN 2:9 Multiple spaces in '2.9··Produxitque Dominus lignum etiam vitæ.··AUG., Ibid., c. 4 De sapientia dicitur: Lignum vitæ his est qui apprehenderint eam.··Sed est Hierusalem æterna in cœlis, etc., usque ad quæ res suis temporibus gestas narravit. Lignum etiam vitæ,··etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3, col. 13 In altero hominis signum obedientiæ quam debebat: in altero sacramentum vitæ æternæ, quam obediendo mereretur. Lignum vitæ dictum, quia divinitus accepit, ut qui ex eo manducaret, corpus ejus stabili sanitate firmaretur, nec ulla infirmitate vel ætate in deterius vel in occasum laberetur. STRAB. Historice.··Lignum vitæ hanc naturaliter virtutem habebat, ut qui ex ejus fructu comederet, perpetua soliditate vestiretur, nulla infirmitate, vel anxietate, vel senii lassitudine, vel imbecillitate fatigandus. Lignumque scientiæ boni et mali.··AUG. ubi supra, c. 6 Erat corporale sicut aliæ arbores, nec cibo noxium, etc., usque ad quæ transgressionem secuta est. Lignum scientiæ boni et mali.··AUG., lib. II de Gen. contra Manich., c. 10 Animæ medietas et ordinata integritas signatur, quod in medio paradisi plantatum, et scientiæ boni et mali dictum: quia anima, quæ debet in Deum extendi, si Deo deserto ad se conversa fuerit, et potentia sua sine Deo frui voluerit, pœna sequente experiendo discit quid sit inter bonum quod deseruit, et malum quo cecidit: et hoc erit ei gustasse de ligno scientiæ boni et mali.'

GEN 2:10 Multiple spaces in '2.10··Et fluvius egrediebatur.··BED., ubi supra. Ad irrigandum paradisum, etc., usque ad et paulo post emergentia solitum agere cursum. AUG., ubi supra, c. 7 Alia translatio: Fons exiit de Eden, qui irrigat paradisum,··etc. Hæc flumina gentibus, etc., usque ad ligna scilicet pulchra et fructuosa. ISID., AUG. Mystice. Fluvius de paradiso egrediens, affluentia est æternæ jucunditatis, etc., usque ad adversa tolerando. GREG.··Moraliter.··Quatuor fluminibus de paradiso egredientibus terra irrigatur. Solidum rationis nostræ ædificium, prudentia, temperantia, fortitudo, justitia, continent: quia his quatuor virtutibus tota boni operis structura consurgit. Quatuor flumina paradisum irrigant, quia dum his quatuor virtutibus cor infunditur, ab omni desideriorum carnalium æstu temperatur. Evilath.··Regio Indiæ quæ post diluvium possessa est ab Evila filio Jectan, filii Heber, patriarchæ Hebræorum. Evilath interpretatur parturiens,··quia aliquis loquens veritatem, magis parturit quam pariat. Plinius dicit regiones Indiæ præ cæteris, venis aureis abundare. Bdellium.··Secundum Plinium arbor est aromatica magnitudine oleagina, cujus lacryma lucida, gustu amara, boni odoris, sed odoratior infusione vini. Onyx.··Est lapis pretiosus, sic dictus quia permistum habet candorem ad humani similitudinem unguis, quia unguis Græce dicitur. Antiqua translatio habet carbunculum et prasium.··Carbunculus est ignei coloris, et dicitur illustrare tenebras noctis. Prasius est viridis, unde Græce a porro, quod dicitur, nomen accepit.'

GEN 2:15 Multiple spaces in '2.15··Tulit ergo Dominus Deus,··etc. AUG., ubi supra, c. 8 Hominem in paradiso positum jam dixit. Nunc recapitulat ad quid positus est, ut operaretur,··etc. Non est enim credibile quod Deus eum ante peccatum ad laborem damnaverit, etc., usque ad unde Eccli. 10: initium enim superbiæ hominis est apostatare a Deo. Tulit ergo Dominus Deus hominem,··etc. GREG., lib. XIX Moral., cap. 17, tom. 1 Pensandum est quia bona prodesse nequeunt, si mala non caventur quæ subrepunt, etc., usque ad sed sub ipsis superbiendo succumbunt. Et sumpsit Dominus Deus,··etc. HIERON. Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3 Pro voluptate in Hebræo habetur Eden.··Ipsi ergo LXX nunc Eden interpretati sunt, nunc voluptatem.··Symmachus vero, qui paradisum florentem ante transtulerat, hic amœnitatem,··vel delicias posuit. Et posuit eum,··etc. ISID. Mystice. Ex eo quod additum est, et custodiret, innuitur qualis operatio esset: quia in tranquillitate beatæ vitæ, ubi mors non est, omnis operatio est custodire quod tenes. Datum est enim præceptum, ut de omni ligno paradisi sumerent, sed non de ligno scientiæ boni et mali: id est non sic eo fruerentur, ut integritatem naturæ suæ usurpando vetitum violarent.'

GEN 2:16 Multiple spaces in '2.16··Præcipitque ei,··etc. AUG., ubi supra, c. 13 A ligno prohibitus est, etc., usque ad quid sit inter bonum obedientiæ et malum inobedientiæ. AUG., ubi supra, c. 17 Quæritur si viro soli, vel etiam feminæ, etc., usque ad domi viros suos interrogent.··PROCOP. in Gen. Dicunt aliqui: Si immortalitate nos amicire voluit, quid opus erat præcepto, propter quod peccaturi eramus et deinde judicii ejus sentire severos aculeos? Respondeo: Cum sit benignus et mansuetus, et vellet in incorruptibilem et immortalem conditionem asserere humanum genus: ne suæ vel propriæ virtuti beneficium id accepto ferrent, in hunc modum egit, voluit ut gratias ei haberent, his etiam destinavit præsentem vitam, ut palæstram et quasi doctrinam futuræ vitæ. Deinde inferens mortem ob peccatum, voluit ut agnosceremus nostram infirmitatem, et deinde nos ipsi magis appeteremus futurum donum. Præcepitque ei dicens: Ex omni, etc. AUG. de Gen. ad litt., l. 8, 28, tom. 3 Si quæritur quomodo ista locutus sit, non proprie a nobis potest comprehendi. Certum est enim aut per suam substantiam loqui, etc., usque ad sed per subditam sibi creaturam. Quæritur quomodo loqui potuerunt, vel loquentem intelligere, qui non didicerant inter loquentes crescendo, vel magisterio? Sed eos Deus tales fecerat qui possent loqui, et discere ab aliis si essent. AUG., ubi supra, c. 14 De Christo dicitur, Isa. 7: Priusquam sciat puer bonum aut malum, contemnet malitiam, ut eligat bonum.··Quomodo quod nescit aut contemnit, aut eligit? etc., usque ad quod amittere non debebat.'

GEN 2:17 Multiple spaces in '2.17··De ligno autem,··etc. AUG., ubi supra, c. 15 Lignum ex eo, etc., usque ad id est, quod amabant non amissuri. SEVERIANUS. Tres arborum differentiæ erant in paradiso. Una quidem data illi erat ut viveret, altera ut bene viveret, tertia ut semper viveret. In quocunque enim die,··etc. Non ait, Si comederis, mortalis eris, sed morte morieris.··Mortuus est enim homo in anima cum peccavit, quia recessit ab illo Deus, qui est vita animæ: quam secuta est mors corporis, discedente ab illo anima, quæ est vita corporis; quæ Adæ evenit, cum præsentem vitam finivit. Potest ita intelligi quod quando peccaverunt, statim morte illa puniti sunt, de qua dicitur Rom. septimo: Infelix ego homo! quis me liberabit de corpore mortis hujus?··et ibidem octavo: Corpus mortuum est propter peccatum;··non ait mortale, sed mortuum,··quamvis mortale, quia moriturum. Non credendum est ante peccatum ita fuisse illa corpora, sed animalia nondum spiritualia, non tamen mortua, quæ scilicet necesse esset mori, quod in die prævaricationis factum est. Morte morieris.··Duplex mors significatur: animæ, Domino discedente, qui est ejus vita; vel corporis, quam in fine vitæ accepit. Sed statim necessitatem moriendi incurrit.'

GEN 2:18 Multiple spaces in '2.18··Dixit quoque Dominus,··etc. AUG., l. IX de Gen., c. 8 Qui sentiunt ad gignendos filios in paradiso misceri non licere, etc., usque ad anima ex anima, sive alio modo fiat anima.'

GEN 2:19 Multiple spaces in '2.19··Adduxit ea,··etc. AUG., l. IX de Gen. ad litt., c. 14, tom. 3 Non sicut venatores, vel aucupes; nec jussionis vox de nube facta est, quam rationales animæ intelligere solent; hanc enim naturaliter non intelligunt bestiæ, vel aves, etc., usque ad terra esse creata intelliguntur. HIERON. Videtur primam linguam humano generi fuisse Hebræam, quia nomina quæ usque ad divisionem linguarum in Genesi legimus, constat esse illius.'

GEN 2:20 Multiple spaces in '2.20··Appellavitque,··etc. AUG. Mystice. Significans gentes quæ salvæ fierent in Ecclesia per Christum, nomen Christi accepturas, quod prius non habebant; unde, Isa. LXV: Vocabo servos meos nomine alio. Adæ vero non inveniebatur,··etc. AUG., lib. IX de Gen. ad litt., cap. 15 et seq. Videndum est quomodo facta sit mulieris formatio, quæ mystice dicitur ædificatio, etc., usque ad ut intelligamus per illam extasim Adam divinitus hæc dixisse. Adæ vero non inveniebatur adjutor.··Nullus fidelis justus Christo æquari potest. Psalm. 44: Speciosus enim forma præ filiis hominum.··Nemo enim poterat genus humanum liberare nisi ipse. Unde Apocalypsis 5: Nemo inventus est dignus aperire librum et solvere signacula ejus,··etc. Adæ vero non inveniebatur,··etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 13 Facta est mulier in adjutorium viri, etc., usque ad et dominio rationis cooperante gratia subjugare.'

GEN 2:21 Multiple spaces in '2.21··Immisit ergo Dominus,··etc. ISID. ex Aug., ut supra, c. 13, 14 Mystice. Non possunt hæc corporeis oculis videri. Sed quanto quis a visibilibus ad secreta intelligentiæ quasi obdormiendo secesserit, melius et sincerius videt, etc., usque ad et Ecclesiæ referenda. AUG., lib. X de Gen. ad litt., c. 1 Qui putant animam ex anima, etc., usque ad quam de viro fuerat dictum. AUG., ibid., c. 19, 20 Si quæratur unde accepit animam Christus, mallem audire meliores et doctiores; etc., usque ad quibus quid responderi possit, nondum mihi occurrit. Immisit ergo Dominus soporem,··etc. GREG., Moral., l. 30, tom. 2 Culmen contemplationis non attingimus, si non ab exterioris curæ oppressione cessemus: nec nos ipsos intuemur, ut sciamus in nobis aliud esse rationale quod regit, aliud animale quod regitur, nisi ad secretum silentii recurrentes, ab exteriori perturbatione sopiamur. Quod bene Adam dormiens figuravit, de cujus mox latere mulier processit. Qui enim ad interiora intelligenda rapitur, a rebus visibilibus oculos claudit, et tunc intelligit in seipso aliud esse quod regere debeat, tanquam vir; aliud quod regatur, tanquam femina.'

GEN 2:22 Multiple spaces in '2.22··Et ædificavitQuamobrem relinquet,··etc. ISID., in Gen., t. 5 Quod per historiam completum est in Adam, etc., usque ad Serpens enim hæreticorum venena præsignat.'

GEN 2:25 Multiple spaces in '2.25··Erat autem uterque nudus.··AUG. Si Dei verbis vel cujuslibet prophetæ aliquid dicitur, quod ad litteram absurdum videtur et ideo figurate dictum, ob significationem tamen dictum esse non est dubitandum. Corpora vero duorum hominum in paradiso nuda erant, nec erubescebant, quia nullam legem in membris senserant legi mentis repugnantem, quæ inobedientiam secuta est. Nihil putabant velandum, quia nihil senserant refrenandum. AUG., de Civ. Dei, l. 14, c. 17, tom. 7, col. 425 Merito libidinis maxime pudet, etc., usque ad reddiditque confusos. RUPERT. Non erat hoc ignominiæ, sed honoris, quod nudi erant: non erat insipientiæ, sed securitatis, quod nuditatem suam non erubescebant. Quid enim? nunquid hoc a factore suo accepit, quod confusibilis et verenda est factura Dei? Aut nunquid confusionem hujusmodi natura, et non potius conscientia facit? Est quidem quasi in naturam versum hoc tormentum confusionis: verumtamen non ex conditione primæva, sed ex juniore culpa origo ejus pullulavit. Etenim idcirco nuditatem nostram erubescimus, quia conscii nobis sumus quantam infirmitatem, imo quantam adversum nos rebellionem carnis nostræ portamus. At vero tunc sana erat cordis conscientia, quippe quam nulla sollicitabat oculorum concupiscentia; siquidem concupiscentia carnis pœna est peccati, qua præcedens punitur superbia mentis. Deus, inquit Scriptura, fecit hominem rectum. Rectitudo autem hominis in eo est ut carni spiritus, ut pote inferiori superior, præsit et imperet: medius namque inter Deum et carnem suam rationalis spiritus hominis positus est, ut Deo pareret et carni imperaret. Quem ordinem quia prior ille turbavit et rupit, abjiciendo præceptum Dei: subditus est, qui erat superior, spiritus infimæ carni, ut justa pœna inferiori subjaceat, qui superiori recte subesse contempsit. Hinc illa confusio faciei de conscientiæ secretis ad publicos oculos prorumpens, et sub misera velamentorum solatia pœnalem ignominiam ire compellens. Hæc, inquam, infirmitas vel rebellio carnis nondum erat: bene igitur nudus erat uterque et non erubescebant, quia quod erubescerent non habebant. Illa nuditatis securitate perdita, nos ingemiscimus, eo quod gloria et honore spoliati et panniculis obvoluti simus. Nam ita vestiti vere incedimus nudi, etiamsi, quod impossibile est, sic vestiamur sicut vestiuntur lilia agri. Etenim nec Salomon in omni gloria sua vestitus est sicut unum ex his. Si, inquam, vestiri possimus sicut hæc vestiuntur, sic quoque spoliati et nudi sumus. Unde Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Jesum Christum, qui reformabit corpus humilitatis nostræ, configuratum corpori claritatis suæ. Nunquid enim quando fulgebunt justi sicut sol in regno Patris sui, tunicis operientur et palliis? Non utique, sed ad gloriam factoris sui, quæcunque illis fuerint vasa misericordiæ, mutuis cum gloriæ aspectibus patebunt, foris fulgidi, et intus jucundi; corpore integri, et animo læti; corpore, inquam, simul et anima beati. Erat autem uterque nudus,··etc. ISID., in Gen., ex Aug. de Gen. contra Manich., lib. 2, c. 15 Quod nudi erant et erubescebant, etc., usque ad quia in consensu rea tenetur conscientia.'

GEN 3:1 Multiple spaces in '3.1··Sed et serpens erat callidior cunctis animantibus,··etc. AUG., lib. II de Gen. ad litt. c. 2, 3, tom. 3 Alii, prudentissimus,··translative dictum. Quidam codices habent sapientissimus,··non proprie, sicut in bono solet accipi sapientia Dei, vel angelorum, vel animæ rationalis, etc., usque ad sed potestas a Deo. Sed serpens,··etc. STRAB. Sic diabolus loquebatur per serpentem ignorantem, sicut per energumenos vel fanaticos: quemcunque enim arripit, intellectum et rationem tollit. Spiritus vero bonus quoscunque gratia repleverit, videntes et intelligentes facit, unde spiritus prophetarum subjectus est prophetis. Qui dixit ad mulierem.··AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 30, et ex capp. 7, 8, 6, 10, passim. Inexcusabilis est prævaricatio mulieris, quia memor erat præcepti Dei. Oblivio tamen, etc., usque ad hæc c. 10: Providet bonos et malos futuros, et creat: seipsum ad fruendum præstans bonis, multa etiam largiens malis. Cur præcepit,··etc. STRAB. Ideo callidus hostis interrogat hoc, et mandatum Dei memorat, ne cum peccaverit, excusationem habeat quasi oblita. Cur præcepit,··etc. GREG. Moral., l. 23, tom. 2 Idem quotidie agit hostis humani generis: verba Dei de cordibus hominum molitur evellere, et minas leviare, et ad credendum quod falso promittit, invitat enim ad temporalia, ut levet quod Deus minetur æterna supplicia. Spondens siquidem gloriam præsentis vitæ, dicit: Gustate, et eritis sicut dii,··et temporalem concupiscentiam tangite, et in hoc mundo sublimes apparete; et cum timorem divinæ sententiæ conatur amovere, quodammodo dicit: Cur præcepit vobis Deus?··AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 4, tom. 3 Quæritur cur Deus hominem tentari permiserit, etc., usque ad sive terrenum, ut hominis anima. Ibid., c. 5 Nec putandum quod homo dejiceretur, nisi præcessisset in eo quædam elatio comprimenda, ut per humilitatem peccati sciret quod falso de se præsumpserit, et quod non bene se habet facta natura, si a faciente recesserit. Commendatur enim quale bonum Deus sit, quando nulli bene est ab ipso recedere. Ibid., c. 18 Hæc quæstio de beata vita, etc., usque ad minus quam in vita sanctorum angelorum. Ibid., c. 16 Non frustra putari potest ab initio temporis diabolum cecidisse, etc., usque ad quibus non dedit Deus præscientiam de seipsis? Ibid., c. 14 Quomodo autem beati esse possint, quibus est incerta sua beatitudo? etc., usque ad mihi autem unde asserant, non occurrit. Ibid., c. 21 Sed non frustra putandum est ab ipso creaturæ exordio, etc., usque ad prævidens quanta de illo sua bonitate esset facturus. Ibid., c. 22 Initium autem figmenti dicitur, etc., usque ad ut homines malos. Ibid., c. 23 Quod ergo putatur diabolus nunquam in veritate stetisse, etc., usque ad plura in corpus ejus conveniunt. GREG., hom. 16, in Evang., tom. 2 Primum parentem diabolus tribus modis tentavit, etc., usque ad delectatione vincimur, consensu ligamur.'

GEN 3:5 Multiple spaces in '3.5··Eritis sicut dii,··etc. STRAB. Mystice. Artificiali dolo verba componit, ut si per inobedientiæ contemptum subvertere nequiverit, saltem in hoc quod fidem corruperit, et idololatriam suaserit, victorem se glorietur: si autem per inobedientiæ contemptum seduxerit, in utroque victor existat. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 15, tom. 3 Interrogata mulier respondit, etc., usque ad nullo enim regente per suam potestatem solus Deus beatus est.'

GEN 3:6 Multiple spaces in '3.6··Vidit igitur,··etc. ISID. ex Aug. ubi supra. Quomodo videbant si clausi erant oculi? Sed dictum est ut intelligamus eos oculos apertos fuisse, postquam de fructu comederunt, quibus se nudos videbant, et displicebant: id est, oculos astutiæ, quibus simplicitas displicet. Cum quis enim ceciderit ab intima luce veritatis, nihil est unde superbia placere velit, nisi fraudulentis simulationibus. Hinc enim hypocricis nascitur, in qua multum videntur cordati, qui decipere potuerunt quem voluerunt. Vidit igitur,··etc. GREG., lib. XXI Moral., cap. 2 Ne in lubrica cogitatione versemur, non debemus intueri quod non licet concupisci, etc., usque ad exteriorum quoque sensuum disciplina servanda est. Deditque viro suo, qui comedit. Et aperti sunt oculi amborum,··etc. ISID. ex Aug. ubi supra, c. 16, 17 De quibus dictum est: Tunc viderunt quod nudi essent,··oculis scilicet perversis, quibus nuditas, scilicet simplicitas, erubescenda videbatur. etc., usque ad Ad meipsum turbata est anima mea.··Psal. 41 Qui comedit,··etc. AUG., de Gen., lib. 11, c. 3, tom. 3, col. 429 Ad concupiscendum scilicet invicem, etc., usque ad quæ convinceret peccatorem facto, et doceret scripto lectorem. Consuerunt folia ficus.··ALCUIN., in Gen. t. 1 Quia gloriam simplicis castitatis amiserunt, ad duplicem libidinis pruritum confugerunt; unde Joan. 1: Cum esses sub ficus vidi te, et descendi,··subaudi liberare te.'

GEN 3:8 Multiple spaces in '3.8··Et cum audissent,··etc. AUG., l. II de Gen. ad litt., c. 33 Ea enim hora tales conveniebat visitari, quia defecerant a luce veritatis, etc., usque ad corporalibus sensibus locali et temporali motu apparuisse credatur. Abscondit se,··etc. AUG., ibid. Cum Deus avertit intrinsecus faciem et homo turbatur, fiunt similia amentiæ, nimio timore ac pudore, occulto quoque instinctu non quiescente: ut nescientes facerent quæ aliquid posteris significarent, propter quos hæc scripta sunt. Ad auram post meridiem.··Unde hora nona Christus spiritum emisit Matth. 27. Qui sexta hora fuit crucifixus, ut eadem hora restitueretur homo qua de paradiso est ejectus. In medio ligni paradisi.··Abscondit se, qui aversus a præcepto Creatoris, erroris sui et arbitrii voluntate vivit.'

GEN 3:9 Multiple spaces in '3.9··Vocavitque Dominus Deus Adam.··AUG., ubi supra, c. 34 Increpando, scilicet non ignorando, etc., usque ad nunc autem non significata referimus, sed gesta defendimus.'

GEN 3:10 Multiple spaces in '3.10··Qui ait: Vocem tuam audivi,··etc. AUG., ubi supra, c. 34 Historice.··Probabile est per congruam creaturam solere humanam formam hominibus primis apparere, etc., usque ad et secutum est quod puderet. Vocem tuam,··etc. ISID., in Gen. tom. 5 Mystice. Respondet, voce ejus audita se occultasse, etc., usque ad et præcepto Dei non obedire. Vocavitque Deus Adam,··etc. GREG. Quia vidit in culpa lapsum jam sub peccato, velut a veritatis oculis absconditum, quia tenebras erroris ejus non approbat, quasi ubi sit peccator ignorat, eumque vocat ac requirit dicens: Adam, ubi es?··Dum vocat, significat quia ad pœnitentiam revocat; dum requirit, insinuat quia peccatores jure damnatos ignorat.'

GEN 3:12 Multiple spaces in '3.12··Dixitque Adam: Mulier quam dedisti,··etc. AUG. Non dicit, Peccavi: superbia enim habet confusionis deformitatem, non confessionis humilitatem. Ad hoc autem scriptum est, et interrogationes ad hoc factæ, ut veraciter et utiliter scriberentur, ut sciamus quanto morbo superbiæ laborent hodie conantes malum in Creatorem referre, et si quid boni faciunt, sibi tribuere. Mulier quam dedisti,··etc. Quasi ad hoc data sit, ut non ipsa obediret viro, et ambo Deo. Mulier quam dedisti,··etc. GREG., lib. IV Mor., c. 27, tom. 1, col. 661 Quatuor modis peccatum perpetratur in corde, etc., usque ad ad extremum falsæ spei seductione, vel obstinatione miseræ desperationis nutritur.'

GEN 3:13 Multiple spaces in '3.13··Et dixit Dominus Deus ad mulierem,··etc. AUG. Nec ista confitetur peccatum, sed refert in alterum, in impari sexu, pari fastu. Ex his tamen natus David dicit usque in finem sæculi: Ego dixi: Domine, miserere mei, sana animam meam, quia peccavi tibi Psal. 40.··Hoc ab istis dicendum fuit: sed nondum peccatorum cervices considerat Deus: restabant labores et dolores mortis, et contritio sæculi, et gratia Dei, quæ in tempore subvenit, docens afflictos non de se præsumere. Serpens decepit,··etc. Quasi cujuslibet persuasio prævaleat Dei præcepto. Serpens decepit me,··etc. AUG., ibid., lib. 2, c. 30 Quomodo his verbis, etc., usque ad cum eo cibo non videret eam mortuam esse. AUG., ibid., c. 28 Notandum quod non diabolus est permissus feminam tentare, etc., usque ad sed ex hac homini invidisse ratio ostendit. ALC. Peccatum angeli tacitum, hominis patefactum quia illud incurabile, hoc curatum. Vidit igitur,··etc. STRAB. Aperte inexcusabilis ostenditur, cui licuit sub tali deliberatione dolos inimici advertere.'

GEN 3:14 Multiple spaces in '3.14··Et ait Dominus Deus,··etc. AUG., ubi supra, c. 36 Tota hæc sententia figurata est. Ubi credendum tamen omnia dicta esse. Serpens non interrogatur quare fecerit, quia non ipse propria voluntate et natura fecit, sed de illo diabolus, et per illum, et in illo: qui jam pro impietate et superbia æterno igni destinatus fuerat. Ad ipsum ergo refertur quod serpenti dicitur, et qualis humano generi futurus sit ostenditur. Mystice. Et ait Dominus Deus ad serpentem,··etc. AUG., de Gen. cont. Manich., lib. 2, c. 17 Serpens non interrogatus prior excipit pœnam, etc., usque ad ut ipsum initium suggestionis malæ excludat. Super pectus tuum,··etc. HIERON. Ventrem LXX addiderunt, sed in Hebræo habetur pectusa tantum, ut calliditatem et versutiam cogitationum ejus aperiret, id est quod omnis gressus ejus nequitiæ est et fraudis. Pectore et ventre repes.··GREG., lib. XXI Mor., c. 2 Malum luxuriæ aut cogitatione perpetratur aut opere. Hostis enim cum ab effectu operis expellitur, secreta cogitationis polluere molitur. Ventre repit, dum lubricus per membra humana sibi subdita, luxuriam exercet in opere. Serpit pectore, dum polluit in cogitatione. Sed quia per cogitationem ad opera venitur, prius pectore et post ventre describitur repere.'

GEN 3:15 Multiple spaces in '3.15··Inimicitias ponam inter te et mulierem. Ipsa conteret caput tuum,··etc. GREG. l. I Mor., c. 38 Caput serpentis conterere, est initia suggestionis manu sollicitæ considerationis a cordis aditu exstirpare; qui cum ab initio deprehenditur, percutere calcaneo molitur, quia quem prima tentatione non percutit, decipere in fine tendit. Si autem cor in tentatione corrumpitur, sequentis actionis medietas et terminus ab hoste possidetur, quia totam sibi arborem fructus ferre conspicit, quam veneni dente in radice vitiavit. HIERON. Ipsa servabit calcaneum tuum, et tu conteres ejus calcaneum.··Melius in Hebræo habetur: Ipsa conteret caput tuum, et tu conteres calcaneum ejus,··quia et nostri gressus præpediuntur a colubro, et Dominus conteret Satan sub pedibus ejus.'

GEN 3:16 Multiple spaces in '3.16··Mulieri quoque,··etc. AUG., ubi supra, c. 37 Hæc figurate et prophetice melius intelliguntur, etc., usque ad depravabitur natura, et augebitur culpa. Multiplicabo ærumnas,··etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 19 Manifestum est multiplicatos esse dolores mulieris, etc., usque ad sed prius reluctatum est cum dolore consuetudini malæ.'

GEN 3:17 Multiple spaces in '3.17··Maledicta terra,··etc. AUG. ibid., c. 38 Hos esse labores humani generis in terra nemo ignorat, et quod non esset, si felicitas quæ erat in paradiso teneretur indubitanter constat. STRAB. Terra maledicitur, non Adam, ut cuncti propter quos hæc scripta sunt terrerentur, ne similia facientes, simili pœna plecterentur. Ipse vero Cain, quia primæ prævaricationi fratricidium addidit, maledicitur cum dicitur: Maledictus eris super terram,··etc. AUG. Terræ maledixit, non aquis, quia homo de fructu terræ contra vetitum manducavit, non de aquis bibit, et in aquis erat peccatum abluendum de fructu terræ contractum. Animalia quoque terrestria plus maledictionis habent quam aquatilia, quia plus vivunt de maledicta terra. Inde Christus post resurrectionem de pisce manducavit, non de terrestri animali. Maledicta terra in opere tuo.··GREG., Moral. lib. 4, c. 5, 6 Deus maledicit homini peccanti, etc., usque ad et duos quinquagenarios flamma combussit. In laboribus,··etc. RAB. Spinæ antea erant, sed non ut laborem homini inferrent: cui post peccatum fuerunt ad laborem et afflictionem, sicut serpentes et quæcunque noxia, ante innoxia. Et notandum quod Adæ extrinseca pœna imponitur: Maledicta terra in opere tuo;··mulieri vero intrinseca, cum dicitur: Multiplicabo ærumnas tuas,··etc., quia seducta seduxit virum.'

GEN 3:19 Multiple spaces in '3.19··Pulvis es,··etc. GREG., ubi supra. Homo ita conditus fuit, etc., usque ad senectus transit ad mortem.'

GEN 3:20 Multiple spaces in '3.20··Et vocavit Adam nomen uxoris suæ Eva,··etc. AUG., ubi supra. Verba primi hominis hæc fuerunt, quoniam hæc est mater omnium viventium, tanquam reddat causam nominis a se impositi, cur scilicet Evam vocaverit. Mystice. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 21 Post peccatum et judicis sententiam vocavit Adam uxorem suam Evam, etc., usque ad in pellibus exprimitur quæ mortuis corporibus detrahuntur.'

GEN 3:21 Multiple spaces in '3.21··Fecit quoque,··etc. AUG., de Gen. lib. 11, c. 39 Hoc quoque significationis causa factum est, et in factis quæritur quid factum sit, et quid significet, et in dictis quid dictum sit, quidve significet. STRAB. Ipsi fecerunt sibi perizomata, ut peccatum suum absconderent: Deus vero tunicas pelliceas, quibus totum eorum corpus induit, quia et in corpore et in anima eos juste damnavit. Stulta vero questio est qualiter vel quo operante pelles ab animalibus deductæ sint, quærere: qui enim de nihilo omnia condidit, quomodo et qualiter voluit, hæc fecit.'

GEN 3:22 Multiple spaces in '3.22··Et ait: Ecce Adam quasi unus ex nobis,··etc. AUG., ibid., c. 41 Propter trinitatem pluralis numerus ponitur, etc., usque ad sicut in Ecclesia solent homines a sacramentis visibilibus Ecclesiæ disciplina removeri. AUG., ubi supra, c. 42 Mirum est si Adam spiritualis erat mente, etc., usque ad quæ falsum verum esse putavit. Quasi unus ex nobis.··AUG., de Gen. contra Manich., lib. 2, c. 21 Dupliciter intelligi potest, quasi unus ex nobis,··id est Deus, etc., usque ad donec Dei misericordia reviviscat qui mortuus fuerat. RUPERT. Ne comedat de ligno vitæ, et hoc facto talis, tam miser factus Adam, vivat in æternum. Quid enim si cum talis factus sit vivat in æternum? utique nil nisi malum æternum. Jam enim miser factus, si æternus quoque sit, quid nisi miseriam æternam habebit? Parcamus illi, ne hoc modo male sit quasi unus ex nobis;··ne sicut quisque nostrum æternus est æternus enim Pater, æternus Filius, æternus Spiritus sanctus, sic et ille æternus sit, et ob hoc veracem se esse rideat oculus nequam diaboli, qui Dei similitudinem ei repromisit. Etenim malum quidem illi est temporalem esse, sed pessimum esset æternum esse. Mala nimis et falsa est hæc similitudo Dei. Multo melius illi est esse omnino dissimilem Dei. Quomodo? Videlicet, ut, quia miser est, sit etiam temporalis, hoc est esse omnino dissimilem Dei. Deus enim et æternus est, et felix, et est ejus æterna felicitas, felix æternitas. Horum alterum, id est felicitatem, perdidit diabolus, æternitatem vero non amisit; et est ejus æterna infelicitas, infelix æternitas. Parcamus, inquam, homini; et quia felicitatem perdidit, æternitatem quoque præcipiamus infelici, ut in neutro sit quasi unus ex nobis;··nobis est æterna felicitas, felix æternitas; sit illi temporalis miseria, vel misera temporalitas; ut tunc illi commodus reformetur æternitas, cum fuerit recuperata felicitas. In magna ergo ira, magnæ misericordiæ Dominus recordatus est, hoc ipso quod lignum vitæ non concessit misero homini: quippe quem voluit sic esse dissimilem sibi, ut non esset utrobique similis diabolo, id est ne viveret homo, æque ut diabolus, usque ad ultimum judicium, et æque ut ille, absque temporali morte, transiret ad æternum incendium.'

GEN 3:23 Multiple spaces in '3.23··Et emisit eum,··etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 22 In locum sibi congruum; sicut plerumque malus, cum inter bonos vivere cœperit, si in melius mutari noluerit, de bonorum congregatione pellitur pondere pravæ consuetudinis suæ.'

GEN 3:24 Multiple spaces in '3.24··Ejecitque Adam.··HIERON. Quæst. Hebr., tom. 3 LXX: Et ejecit, et habitare fecit contra paradisum voluptatis, et statuit cherubin, et flammeam rhompheam, quæ vertitur ad custodiendam ligni vitæ viam.··Alius sensus est in Hebræo; ait enim, et ejecit Dominus,··Adam scilicet, et habitare fecit ante paradisum voluptatis cherubin, et flammeum gladium.··Non quod Adam habitare fecerit contra paradisum voluptatis, sed, illo ejecto, ante fores paradisi cherubin et flammeum posuit gladium, ne quis posset intrare. Et collocavit,··etc. AUG., ut supra. Hoc per cœlestes potestates etiam in paradiso visibili factum esse credendum est, ut per angelicum ministerium ibi esset quædam ignea custodia, non tamen frustra, sed quia aliquid de paradiso significat spirituali. Collocavit,··etc. STRAB. Hoc est per ministerium angelorum igneam custodiam constituit. Flammeus gladius tribulationes, dolores et labores hujus vitæ, quibus nos exercemur; vel sententia justæ damnationis, quæ homini est data, qui ita damnatus est ut Christi passione redimi posset. Unde gladius versatilis dicitur, quia potest removeri. Remotus est enim Enoch et Eliæ, et quotidie removetur fidelibus, de hac vita ad supernam beatitudinem transeuntibus. Nec dicit flammam et gladium, sed flammeum gladium:··qui enim ad paradisum redeunt, necesse est ut igne Spiritus sancti omnes concupiscentias hujus vitæ exurant, et gladio verbi Dei omnia noxia præcidant. Et collocavit,··etc. ISID., in Gen., tom. 5 Cherubin plenitudo scientiæ, hæc est charitas quæ plenitudo legis est divinæ. Gladius flammeus, pœnæ temporales, quæ versatiles sunt, quoniam tempora volubilia sunt. Ad arborem igitur vitæ non reditur, nisi per cherubin, id est plenitudinem scientiæ, id est charitatem: et per gladium versatilem, id est tolerantiam temporalem.'

GEN 4:1 Multiple spaces in '4.1··Adam vero,··etc. AUG., lib. IX de Gen. ad litt., c. 4. In paradiso virginitas, extra nuptiæ, etc., usque ad sed post in exsilio generata. Concepit et peperit,··etc. Cain et Abel de una matre geniti, figura sunt omnium hominum qui de radice peccati in hanc vitam propagantur; et alii terrenam civitatem et mortiferas delicias sunt amaturi, et quantum in se est ambitione possessuri; quos significat Cain, qui interpretatur possessio.··Alii futuram civitatem quæsituri, et de hujus habitationis miseriis lugentes, ad futuram gloriam toto desiderio transituri, quos significat Abel, qui interpretatur luctus,··et est posterior: quia non prius est quod spirituale est, sed quod animale. Hinc Cain dicitur agricola,··id est, terrenis operibus incumbens; Abel vero pastor ovium,··simplicitatem scilicet et innocentiam diligens. Allegorice. ISID., in Gen. Duo filii Adæ duos populos exprimunt, Judaicum scilicet natu majorem, etc., usque ad quasi non permittat ratio motum pravum ad effectum venire, sed studeat subjugare.'

GEN 4:2 Multiple spaces in '4.2··Fuit autem Abel,··etc. In quo significatur qui de terrena inhabitatione lugent. Abel namque luctus interpretatur, vel vapor,··quia luctus fuit parentibus vel tanquam vapor cito disparuit.'

GEN 4:3 Multiple spaces in '4.3··Factum est autem,··etc. Abel quoque obtulit,··etc. Quia justus in omnibus quæ agit per fidem et charitatem de quibus cæteræ virtutes oriuntur, et sine quibus nihil prosunt Deo placere contendit, quod significatur in adipibus oblatis; unde psal. LXII: Sicut adipe et pinguedine repleatur anima mea.··Sine charitate macilenta est anima et languida, et in nullo Deo placitura. Et respexit Dominus ad Abel,··etc. HIER., Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3 Unde hoc potuit scire Cain, nisi vera esset interpretatio Theodotionis: Et inflammavit Dominus super Abel, et super sacrificium ejus, super Cain, et sacrificium suum non inflammavit?··Ignem autem de cœlo venire solitum ad sacrificium devorandum, ut in dedicatione templi sub Salomone, legimus, et quando Elias in monte Carmeli construxit altare. ISID., ut supra. Si recte offeras, et non recte dividas, peccasti: quia etsi antea Judæi recte illa offerebant, in eo rei sunt quia Novum Testamentum a veteri non distinxerunt.'

GEN 4:5 Multiple spaces in '4.5··In foribus.··ALC. Id est, intrantem te et exeuntem peccatum comitabitur, nec Dominus custodiet introitum tuum et exitum tuum.'

GEN 4:8 Multiple spaces in '4.8··Dixitque Cain,··etc. ISID., Quæst. in Gen., tom. 5 Non acquiescit Domino dicenti, Quiesce, etc., usque ad occiditur ergo Christus junioris populi caput, a majore natu.'

GEN 4:9 Multiple spaces in '4.9··Et ait Dominus ad Cain.··ISID., ubi supra. Interrogat Dominus Cain, non ignarus ut discat, sed judex ut puniat. Usque hodie Judæi, cum per Scripturas eos interrogamus de Christo, respondent se nescire quæ dicimus. Mendax Cain ignoratio, Judæorum est falsa negatio: essent vero Christi custodes, si corde crederent et ore faterentur.'

GEN 4:10 Multiple spaces in '4.10··Vox sanguinis,··etc. Magna virtus justitiæ, quæ vindictam expetit pro sanguine innocentis.'

GEN 4:11 Multiple spaces in '4.11··Nunc igitur maledictus eris,··etc. RAB. Notandum quod in peccato Adæ terra maledicitur. Cain vero maledicitur, quia sciens damnationem primæ prævaricationis, fratricidium addidit. Nunc igitur maledictus eris,··etc. Per locum quæ in loco sunt significantur; quasi maledictus eris ab his qui sunt super terram, qui aperuerunt os suum in confessione peccatorum, accipere sanguinem, qui effusus in remissionem eorum de manu persecutoris, qui noluit esse sub gratia, sed sub lege, ut esset maledictus ab Ecclesia: quæ intelligit et ostendit esse maledictum: qui enim ex operibus legis sunt, sub maledicto sunt.'

GEN 4:12 Multiple spaces in '4.12··Cum operatus,··etc. Ad vocem, non ad intellectum fit relatio, quia aliter hic terra, aliter supra accipitur: ibi pro Ecclesia, hic pro operatione terrena quam adhuc Judæus exercet; id est carnalis circumcisio, pascha, sabbatum, et similia quæ habent occultam virtutem intelligendæ gratiæ Dei, sed non dant Judæis fructum nolentibus transire ad Christum. Potest in terra caro Christi intelligi, in qua salutem nostram Judæi crucifigendo sunt operati. Mortuus est enim propter dilicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram:··quem quia negaverunt, justificati non sunt. Vagus et profugus,··etc. ISID. Dispersus in gentibus, profugus a Hierusalem. LXX: gemens et tremens.··Gemens, dolore amissi regni; tremens, multitudine Christiani populi, ne occidaris. Major est iniquitas mea,··etc. Culpam exaggerat, sed superbe confitetur, nec veniam flagitat.'

GEN 4:13 Multiple spaces in '4.13··Major est iniquitas mea.··ISID. Peccata peccatis adjiciens desperat, nec credit se veniam posse adipisci, quod est blasphemia in Spiritum sanctum, quæ non remittitur in hoc sæculo nec in futuro: quia putat Deum aut nolle dimittere, aut non posse, tanquam aut omnia non possit, aut invideat saluti. Non Deum sibi iratum grave putat, sed timet ne inveniatur et occidatur.'

GEN 4:14 Multiple spaces in '4.14··Omnis igitur qui invenerit me,··etc. STRAB. Quia ex tremore corporis et agitatione furiosæ mentis, quicunque invenerit me, cognoscet me reum mortis.'

GEN 4:15 Multiple spaces in '4.15··Nequaquam ita fiet.··Id est, non morieris cito sicut tu vis, pro remedio tui cruciatus, sed punietur impersonaliter: id est, punitio fiet de te septuplum, quia vives in cruciatu usque ad septimam generationem, in qua a Lamech occideris; ergo omnis qui occiderit, subaudi, liberabit te ab illo cruciatu malæ conscientiæ. Hic sensus evidentius patet. Secundum 70. Omnis qui occiderit Cain septem vindictas exsolvet,··id est, quicunque te in septima generatione occiderit, exsolvet te a cruciatu per mortem, qui usque ad tempus illud reservandus es in vita, tantum ad pœnam, quæ pœna cito finiretur, si cito interfectus esses. Ita qui Judæos visibili morte puniret, septem vindictas ab eis auferret, quibus obligati sunt propter reatum occisi Christi, quia miserias et dispersiones eorum leviaret quas patiuntur. Omnis qui occiderit Cain,··etc. LXX: Septem vindictas exsolvet.··Aquila, septempliciter;··Symmachus, septuplum;··Theodotion, per hebdomadem interpretantur, in quo significatur quia diu et perfecte punietur, ne quis homicidium audeat iterare. Qui occiderit Cain,··etc. HIERON., epist. ad Damas. Si quis te interfecerit septuplum punietur,··id est, gravissima ultione punietur: non debuit homo occidere eum cui Deus reservavit vitam, vel ad pœnam ipsius, vel ad correctionem aliorum. Sed omnis qui occiderit Cain.··ISID., ubi supra. Per eclipsim legendum, etc., usque ad et impletur illud: Disperge illos in virtute tua Psal. 53.··HIER., ubi supra. Quod Aquila posuit septempliciter,··etc., usque ad et absolvi mereretur. Posuitque Dominus Cain signum,··etc. ISID., Quæst. in Gen., tom. 5 Cum omnes gentes a Romanis subjugatæ transierunt in ritus eorum, gens Judæa, sive sub gentibus sive sub Christianis regibus, non reliquit signum circumcisionis, et carnalis observantiæ, etc., usque ad ubi plantatus est paradisus. Habitavit in terra ad orientalem plagam Eden.··HIER., ubi supra. LXX: Habitavit in terra Naid, in Hebræo nod dicitur, id est, instabilis et fluctuans, et incertæ sedis. Non est terra Naid, ut vulgus nostrum putat, sed expletur sententia Domini, dum huc atque illuc profugus aberrat.'

GEN 4:17 Multiple spaces in '4.17··Cognovit autem Cain uxorem suam.··ISID., ibid. Figurate progenies impiorum, in ipsa mundi origine fundamentum quærens, in hac vita civitatem exstruxit quam vocavit Henoch, quod interpretatur dedicatio,··quia in primordiis dedicant, dum in hac vita quæ ante est, radicem cordis plantant, ut hic ad votum floreant, et a futura gloria arescant. Abraham vero in casulis habitabat, quia sancti hospites et peregrinos se esse cognoscunt, exspectantes civitatem habentem fundamentum cujus artifex Deus est. Et ædificavit civitatem,··etc. AUG., lib. XV de Civitate, cap. 8, tom. 7 Quæritur quibus adjutoribus eam ædificaverit, si plures homines non fuerint quam Scriptura dicit. Sed sciendum est multo plures fuisse tunc, quia diu vivendo plures poterant generare. Nec mirum, cum filii Isræl per quadringentos annos sic multiplicati leguntur, ut non possit numerari exercitus.'

GEN 4:18 Multiple spaces in '4.18··Porro Enoch,··etc. HIERON. Non de omnibus his certa mysteria exsculpuntur, nec invenirentur, nisi prius quædam radices historiæ jacerentur; nec de ramis arborum fructus legeres, nisi truncos antea plantasses.'

GEN 4:19 Multiple spaces in '4.19··Qui accepit duas uxores,··etc. ISID., ut supra. Notandum quod generationes ab Adam per Cain undenario terminantur, in quo transgressio signatur. Lamech namque septimus est, cui tres filii et una filia adduntur, ut undenarius impleatur, per quem peccatum significatur: nam et a femina clauditur generatio, quæ initium peccati fuit, per quod voluptas carnis, quæ resistit spiritui. Unde Nœma vocatur, id est, voluptas.··In hac progenie Lamech primus contra morem, contra naturam, per bigamiam adulterium commisit.'

GEN 4:20 Multiple spaces in '4.20··Genuitque Ada Jabel,··etc. HIER. in quæst. Hebr. De bigamia nascitur Jabel habitans in tentoriis, quæ mutabilia instabilitatem eorum figurant, qui circumferuntur omni vento doctrinæ. Nascitur et Tubal, qui inventor musicæ, etc., usque ad sicut Jabel, Tubal et Tubalcain.'

GEN 4:21 Multiple spaces in '4.21··Et nomen fratris ejus Jubal.··RAB. Hunc scribit Josephus musicam scripsisse in duabus columnis, una lapidea, altera latericia, quarum altera non dissolveretur diluvio, altera quæ non solveretur incendio: quæ duo judicia Adam ventura prædixerat.'

GEN 4:22 Multiple spaces in '4.22··Tubalcain.··RAB. Qui secundum Josephum res bellicas exercuit, et decenter artem ferrariam docuit; quædam etiam quæ ad oculorum pertinent concupiscentiam, invenit.'

GEN 4:23 Multiple spaces in '4.23··Dixitque Lamech,··etc. RAB. Aiunt Hebræi Lamech diu vivendo caliginem oculorum incurrisse, et adolescentem ducem et rectorem itineris habuisse. Exercens ergo venationem, sagittam direxit quo adolescens indicavit, casuque Cain inter fruteta latentem interfecit; et hoc est quod dicit: Occidi virum in vulnus meum,··id est vulnere quod infixi non bestiam sed hominem occidi; unde et furore accensus occidit adolescentem. Occidi virum,··etc. STRAB. Id est Cain: in vulnus meum,··quia pro illo vulnerabor, id est, occidar; et adolescentulum in livorem meum,··quia pro illo quoque damnabor.'

GEN 4:24 Multiple spaces in '4.24··Septuplum ultio dabitur,··etc. ALC. Allegorice. Peccatum Lamech qui interpretatur humiliatus significat dejectionem humani generis quod prævaricante Adam corruit, nec per legem, vel per circumcisionem, nec per suam justitiam surgere potuit, donec post septuaginta septem generationes secundum Lucam Christus in mundum veniens, effusione sanguinis peccatum delevit; unde Matth. 18: Non dico tibi septies, sed usque septuagies septies,··hoc est, Judæum recipiendum esse post septuaginta septem vindictas, si resipuerit, et Christi indulgentiam quæsierit. Septenarius universitatem significat: per quem ducto undenario fit septuagenarius septimus, in quo omnimoda transgressio signatur; quæ tamen in Evangelio pœnitenti dimitti præcipitur. HIERON., epist. ad Damas. Aiunt ab Adam usque ad Christum generationes esse septuaginta septem secundum Lucam. Sicut ergo septima generatione peccatum Cain solutum est: Non enim judicabit Deus bis in idipsum,··et qui semel recepit in vita sua, non eosdem cruciatus patietur in morte quos passus est in vita sua: ita et Lamech, id est, totius mundi peccatum, Christi solvetur adventu. Referebat mihi quidam Hebræus septuaginta septem animas exisse de Lamech, quæ omnes interiere diluvio.'

GEN 4:25 Multiple spaces in '4.25··Cognovit quoque adhuc,··etc. Per Seth, qui interpretatur resurrectio,··signatur vita Christi ex mortuis: quod in verbis matris significatur: Posuit mihi Dominus semen aliud,··quasi dicat Ecclesia: Quæ luctum pertuli de mortuo, gaudeo de resuscitato.'

GEN 4:26 Multiple spaces in '4.26··Quem vocavit Enos,··etc. Enos interpretatur homo:··qui cœpit invocare nomen Domini,··quia per mortem Christi, quam significavit Abel, et per resurrectionem, quam significat Seth, fit homo confitens Dominum conditorem, et vitæ perditæ reparatorem. HIERON. Quem vocavit Enos.··Enos interpretatur homo,··qui cœpit invocare nomen Domini:··sicut Adam homo interpretatur, ita etiam Enos juxta Hebraicam veritatem homo,··vel vir;··et pulchre, quia hoc vocabulum habuit, dictum est quia initium fuit tunc invocandi nomen Domini: licet plerique Hebræorum arbitrantur quod tunc primum in nomine Domini et in similitudine ejus fabricata sunt idola.'

GEN 5:1 Multiple spaces in '5.1··Hic est liber generationis Adam.··Ad similitudinem Dei factus est. Alii, ad similitudinem Adæ. Est quasi conclusio a superioribus cum recapitulatione. In die qua creavit Deus hominem.··In die etenim creatus est, quia in claritate divinæ contemplationis constitutus. Ad similitudinem Dei.··Quia rationem ei dedit, qua intelligendo bona et mala discerneret, intellecta diligeret, et dilecta oblivioni non traderet, et in hoc Dei similitudinem retineret. Sed postquam per inobedientiam hanc similitudinem delevit, factus terrenus terrenos generavit. Unde qualis terrenus, tales et terreni. CHRYSOST., hom. 21 in Gen., tom. 4 Considera quomodo iisdem verbis usus fuerit quibus et initio, ut doceret nos quod generationes illas, quasi reprobas factas, neque memoria post hac dignetur; sed ex Seth, qui nunc illis natus est, genealogiam orditur, ut ex hoc discas quantam Deus humani generis rationem habeat, et quomodo illos aversetur quibus sanguinaria mens est.'

GEN 5:3 Multiple spaces in '5.3··Vixit autem Adam,··etc. HIERON., in Quæst. Hebr.. Sciendum quod usque ad diluvium, ubi in nostris codicibus ducentorum et quod excurrit annorum genuisse quis dicitur, in Hebræo habeat centum annos et reliquos qui sequuntur. Et genuit,··etc. Quasi et iste portavit imaginem terreni qui pro Abel justo repositus est, et interpretatione nominis Christum significat. Sed omnes prius portant imaginem terreni hominis quam cœlestis, licet multi ad adventum Christi per fidem eamdem gratiam habuerunt qua salvantur Christiani. STRAB. Ferunt post mortem Abel vovisse Adam se uxorem non ultra cogniturum nec filium generaturum. Sed Deo jubente fregit votum, ut Dei Filius de eo nasceretur, et homo redimeretur; stirpe enim Cain nasci non debuit. Unde ante Seth nullum legitur genuisse, post eum vero dicitur; quia genuit filios et filias.··Hæc computatio genealogiarum, quasi ramos spargit historiarum, de quibus suis locis colliguntur fructus mysteriorum. Et notandum quia in generatione Seth nulla femina ponitur nominatim, sicut in generatione Cain: justorum enim est omnia viriliter agere, nihil femineum, nihil fragile usurpare. Procedit etiam hæc generatio per denarium usque ad Nœ, in quo præceptorum signatur impletio, sicut per undenarium in generatione Cain transgressio. In generatione injustorum primus Enoch ponitur, qui dedicatio interpretatur, quia reprobi in præsenti vita spei suæ radicem figunt, et ab amore immarcescibilis hæreditatis arescunt. De quibus dicitur Joan. 5: Vidit stultum firma radice, et maledixit pulchritudini ejus statim.··In generatione justorum Enoch ab Adam septimus ponitur, quia hic manentem civitatem non quærunt, sed exspectationem usque in finem temporis extendunt, quod septenaria revolutione terminatur, cum æternitas octava successerit. Unde iste Enoch qui ponitur septimus, et translatus est quia Deo placuit, septimam requiem significat, ad quam post hanc vitam, qui Deo perseveranter adhæret, sine dilatione transfertur. Interpretatio quoque nominum hujus generationis idem signat: Adam interpretatur homo vel rubra terra;··Seth, positio vel resurrectio;··Enos, homo;··Cainan, lamentatio;··Malalehel, laudans Deum;··Jared, roboratus;··Enoch, dedicatio;··Mathusalam, mortis emissio;··Lamech, humiliatus;··Nœ, requies.··Procedens ergo homo de terra, resurgens a peccatis, erit homo invocans Deum et deflens peccata pristina: sicque laudans Deum, roboratus Spiritu Dei, dedicatur in vitam æternam. Atque victor mortis Deo subjectus, requiem possidet sempiternam, quam significat Nœ qui requies interpretatur, et decimo loco numeratur, quia per impletionem mandatorum possidetur regnum cœlorum.'

GEN 5:24 Multiple spaces in '5.24··Ambulavitque cum Deo,··etc. ISID., in Gen. Enoch septimus ab Adam placens Deo, etc., usque ad nam ter quaterni ipsum faciunt. ALCUIN. Enoch tanto tempore servatur a morte, in quo ostenditur quia homo semper viveret si non peccasset.'

GEN 5:25 Multiple spaces in '5.25··Vixit quoque Mathusala,··etc. AUG. Quæritur quomodo Mathusala secundum annorum computationem post diluvium vivere potuerit, cum omnes, præter eos qui in arcam ingressi sunt, perierunt. Sed hanc quæstionem codicum mendositas peperit: non solum enim in Hebræis aliter invenitur, verum etiam in LXX interpretatione, paucis codicibus septem annis ante diluvium Mathusala defunctus reperitur. Quod Mathusala juxta LXX ultra diluvium numerantur anni, inde est quia significat Christum, cujus vita nullam sentit ætatem, ut in majoribus quoque non sensisse diluvium videretur.'

GEN 5:31 Multiple spaces in '5.31··Et facti sunt omnes dies,··etc. HIERON., in Quæst. Hebr., tom. 3 Et fuerunt omnes dies Mathusalæ quos vixit anni nongenti sexaginta novem, et mortuus est.··Juxta diligentem supputationem quatuordecim annis post diluvium vixis se refertur, etc., usque ad eo anno scilicet quo cœpit esse diluvium. Nœ vero cum quingentorum esset annorum,··etc. Ibid. Nœ interpretatur requies,··quia sub illo omnia retro opera per diluvium quieverunt.'

GEN 6:1 Multiple spaces in '6.1··Cumque cœpissent homines multiplicari super terram.··HIER., in Quæst. Hebr. Verbum Hebraicum Elohim utriusque numeri est: Deum enim et deos significat: ideo Aquila filios deorum dicere ausus est, deos sanctos vel angelos intelligens, quem sequens Symmachus ait: Videntes filii potentum filias hominum.'

GEN 6:2 Multiple spaces in '6.2··Videntes filii Dei,··etc. STRAB. Filii Seth religiosi intelliguntur per filios Dei, qui victi concupiscentia, ex filiabus hominum, id est ex stirpe Cain, uxores acceperunt, et viros potentes genuerunt, immensos scilicet corporibus, superbos viribus, inconditos moribus, qui gigantes appellantur. Non est incredibile ab hominibus, non ab angelis, vel quibusdam dæmonibus qui mulieribus sunt improbi, ejusmodi homines esse procreatos, quia et post diluvium corpora non solum virorum, sed et mulierum incredibili magnitudine exstiterunt.'

GEN 6:3 Multiple spaces in '6.3··Dixitque Deus: Non permanebit Spiritus meus,··etc. HIER., ibid. Hebr. loiadon. Non judicabit spiritus meus homines in sempiternum, quoniam caro sunt.··Hoc est, quia fragilis est hominum conditio, etc., usque ad sed eorum quos erat diluvio deleturus. Eruntque dies illius,··etc. STRAB. Ante diluvium, scilicet ad agendam pœnitentiam. Sed quia in malitia perseveraverunt ante præfixum terminum, centesimo anno deleti sunt.'

GEN 6:5 Multiple spaces in '6.5··Videns autem Dominus,··etc. Non in Deum pœnitentia cadit, aut dolor cordis, cui est de omnibus tam fixa sententia quam certa præscientia: sed utitur Scriptura usitatis verbis, coaptans se nostræ parvitati, ut ex cognitis incognita cognoscamus. Nam ira Dei non est perturbatio animi, sed judicium quod irrogatur peccatori: cogitatio vero cordis ejus, mutandarum rerum immutabilis ratio.'

GEN 6:6 Multiple spaces in '6.6··Pœnituit eum quia,··etc. GREG., Moral. lib. 5. Plerumque in sacro eloquio sapientes Dei consilium trahunt a sapientibus sæculi. Sic nunc, pro utilitate hominis, vocem in se passionis humanæ ipse conditor hominum sumit, cum constet quia qui cuncta, priusquam venerint, conspicit, nihil fecerit quod pœnitendo resipiscat. Ut ergo mirum non est, si spirituales plerumque utantur verbis carnalium, sic neque mirandum si ipse creator omnium, ut carnem pertrahat ad intellectum suum, in seipso carnis sermonem servet vel sumat.'

GEN 6:9 Multiple spaces in '6.9··Nœ vir justus.··Hic per actus suos significat Christum, qui ait Matth. 11: Discite a me quia mitis sum et humilis corde.··Solus justus invenitur, cui propter justitiam suam septem homines donantur. Justus quoque Christus et perfectus, cui septem Ecclesiæ septiformi Spiritu illuminatæ in unam Ecclesia condonantur. Nœ per aquam et lignum liberatur, et familia ejus; sic familia Christi per baptismum et crucem. In generationibus suis.··Quasi non consummatæ justitiæ, sed juxta generationem suam.'

GEN 6:13 Multiple spaces in '6.13··Disperdam eos cum,··etc. Tradunt doctores terræ virorem et fecunditatem longe esse inferiorem post diluvium; et ideo hominibus esum carnium concessum, cum antea tantum terræ fructibus victitarent.'

GEN 6:14 Multiple spaces in '6.14··Fac tibi arcam de lignis.··Scilicet fortibus et insolubilibus, et bene coarctatis; quæ alia translatio dicit quadrata,··ut nec vi ventorum nec inundatione solvetur. Mansiunculas,··etc. STRAB. LXX: Bicamerata et tricamerata in arca facies: bicamerata in inferioribus, tricamerata in superioribus.··Quinque ergo mansionibus distincta sunt: prima, id est inferior, fuit stercoraria, quo stercora defluebant, ne qui erant in arca fetore læderentur; secunda, apothecaria; tertia, immitium animalium et serpentium; quarta, mansuetorum; quinta, id est suprema, hominum et avium. Ostium, ubi bicamerata et tricamerata jungebantur, id est, inter apothecariam et bestiarum habitationem. AUG. In prima habitatione in inferioribus semel camerata erat arca, in secunda super inferiorem habitationem bicamerata. In tertia vero super secundam tricamerata. Dicunt alii in inferioribus duas fuisse mansiunculas, et sic arcam fuisse bicameratam. Harum inferior stercora suscipiebat, secunda escas, quæ apothecaria dicebatur; in superioribus tricamerata erat, ubi homines et animalia congrua distinctione continebantur. ISID. in Gen., tom. 5 Arcam construxit Nœ de lignis imputribilibus, etc., usque ad in quinque prophetizatus, in sexta evangelizatus.'

GEN 6:15 Multiple spaces in '6.15··Trecentorum cubitorum,··etc. ISID., ibid. Potest in trecentis cubitis lignum crucis ostendi, etc., usque ad quia unus Deus ex quo omnia, et una fides, et unum baptisma. GREG. hom. XVI in Ezech. Arca quæ trecentis cubitis fieri in longitudine jussa est, quinquaginta in latitudine, triginta in altitudine, etc., usque ad et per quem omnes proficiunt qui se peccatores noverunt.'

GEN 6:16 Multiple spaces in '6.16··In cubito consummabis summitatem ejus. Sic Ecclesia in unitate collecta sublimatur atque perficitur; unde Matth. 11: Qui non colligit mecum, dispergit.··Ostium autem arcæ,··etc. Nemo enim intrat in Ecclesiam, nisi per sacramentum remissionis peccatorum, quod de latere aperto emanavit. Cœnacula et tristega,··etc. LXX: Bicamerata et tricamerata.··Ex omnibus enim gentibus vel bipertitam multitudinem congregat Ecclesia, ex circumcisione et præputio; vel tripartitam, ex tribus filiis Nœ, quorum progenie repletur orbis. Inferiora autem arcæ distincta sunt, quia in hac vita terrena est diversitas gentium: in summo autem omnes consummantur in unum, quia omnia et in omnibus Christus. ALCUIN. Congrue arca in summo, velut tecto quodam angusto, cacuminata est, ut imbrium minas diffunderet, et ima in aquis stabilitate quadrata consistens, nec impulsu ventorum, nec impetu fluctuum, nec inquietudine animalium quæ intus erant inclinari posset aut mergi. GREG. in Moral. Arca in inferioribus ampla, in superioribus angusta, etc., usque ad grandes acervi palearum, quæ ignibus comburuntur. GREG. Moraliter autem, qui se ab amore mundi convertit, in corde ædificat arcam salutis, habens in se longitudinem, id est, Trinitatis fidem, ac longitudinem vitæ et immortalitatis; latitudinem in charitate, qua potest bene facere etiam inimicis; altitudinem in spe, qua se erigat ad cœlestia et summam actuum suorum ad unum referat.'

GEN 6:19 Multiple spaces in '6.19··Et ex cunctis,··etc. AUG. l. XV de Civit. Dei, c. ult., t. 7 Quæritur de minutissimis, sic in Ecclesiæ sacramentis versantur boni et mali.'

GEN 6:21 Multiple spaces in '6.21··Tolles igitur,··etc. Solet quæri de animalibus quæ tantum putantur vesci carnibus, utrum præter numerum ibi fuerint sine transgressione mandati, quæ aliorum alendorum necessitas cœgisset includi; vel, quod magis credendum est, præter carnes alimenta esse potuerunt quæ omnibus convenirent. Multa enim animalia, quibus caro cibus, fructibus pomisque vescuntur, maxime fico et castaneis. Potuit ergo vir justus et sapiens, et divinitus admonitus, quæ cuique congrueret, alimoniam, præter carnes reperire et condere. Et omnibus vesci cogit fames, et nihil est quod Deus suave et salubre facere non possit, qui etiam ut sine cibo viverent divina facultate donaret.'

GEN 7:1 Multiple spaces in '7.1··Dixitque Dominus,··etc. Ex omnibus animantibus mundis tolles septena et septena,··etc. RAB. Non geminatum septenarium, id est quatuordecim, sed tantum septem debemus accipere. Similiter duo et duo, non quatuor, sed tantum duo, masculum et feminam. Et notandum quod munda animalia impari numero, id est septenario introducuntur, immunda vero pari; quia impar numerus virtutis speciem portendit, par vero infirmitatem. Plura sunt munda, ut egressus Nœ de arca haberet quid immolaret et manducaret. ISID. in Gen. Ex omnibus animantibus,··etc. Non quod plures sint boni quam mali, etc., usque ad qui dies a passione tertius in numero dierum qui per omne tempus volvuntur, et primus, et octavus. AUG. in Gen. Quæritur utrum tam magna arca centum annis potuit fabricari a quatuor hominibus, id est, Nœ et filiis ejus tribus? Sed si non potuit, non erat magnum alios fabros adhibere, quamvis, operis sui mercede adepta, non curaverunt utrum Nœ sapienter an inaniter faceret, et in eam non intraverunt, quia non crediderunt quod ille credidit.'

GEN 7:4 Multiple spaces in '7.4··Ego pluam,··etc. ISID. Quæst. in Gen., c. 7 Quia omnis reatus contra decalogum committitur per universum orbem, qui partibus quatuor dividitur: quater vero decem quadraginta fiunt; sive reatus contrahatur ex prosperitate, quod pertinet ad dies; sive ex adversitate, quod ad noctes, in baptismo abluitur.'

GEN 7:5 Multiple spaces in '7.5··Fecit ergo Nœ omnia,··etc. Eratque sexcentorum annorum,··etc. ISID., Ibid. Quingentorum annorum erat Nœ cum præcepit ei Dominus ut arcam faceret, etc., usque ad qui est ternarius quadratus.'

GEN 7:7 Multiple spaces in '7.7··Ingressus est Nœ et filii ejus, uxor,··etc. RAB. Notandum quod seorsum ingreditur in arcam Nœ cum filiis suis, et uxores eorum seorsum. Ideo distincte dicitur: Ingressus est Nœ et filii ejus,··et distincte additur, uxor ejus et uxores filiorum ejus.··Mixtim autem viri cum mulieribus egressi sunt, sic enim scriptum est: Egressus est Nœ et uxor ejus. Tempus enim amplectendi et tempus abstinendi Eccli. 3.'

GEN 7:10 Multiple spaces in '7.10··Cumque transissent,··etc. ISID. Quia in spe futuræ quietis, quam significat septimus dies, baptizamur, omnis caro extra arcam diluvio consumpta est; quia extra Ecclesiam aqua baptismi, quamvis eadem sit, non valet ad salutem, sed ad perniciem.'

GEN 7:11 Multiple spaces in '7.11··Anno sexcentesimo,··etc. Allegorice. Notandum quod sexcentesimo anno inundaverunt aquæ diluvii, quia sexta ætate mundi primo commendatum est sacramentum baptismi, et hoc septima decima die secundi mensis, quia denarius decalogum significat. Septenarius propter Sabbatum septimam requiem significat, et quia in decalogo renuntiatio vitiorum videtur, quicunque in baptismo initiatur, propter æternam requiem, omnibus vitiis se abrenuntiare profitetur. Cataractæ.··Fenestræ, nubes scilicet, quæ sunt apertæ, ut inde insolitæ et majores pluviæ funderentur. Cataractæ vero proprie sunt ostia Nili, sed abusive pro omnibus fenestris ponuntur. RAB. De arca solet quæri utrum tanta capacitate, quanta describitur, animalia omnia quæ ingressa dicuntur, et escas eorum ferre potuerit? Quod cubito geometrico solvit Origenes, asserens non frustra dictum esse Mosen in omni sapientia Ægyptiorum fuisse eruditum, qui geometriam dilexerunt, et cubitum geometricum quantum sex nostros continere.'

GEN 7:15 Multiple spaces in '7.15··Bina et bina,··etc. AUG. ubi supra. Præcepit superius septena et septena de mundis, duo et duo tolli de immundis. Quomodo ergo nunc dicit duo et duo intrasse, sive de mundis, sive de immundis? Sed hoc refertur non ad numerum mundorum et immundorum, sed ad masculum et feminam. In omnibus enim duo sunt, masculus et femina. Notandum vero quod dicitur: In qua erat spiritus vitæ,··non solum de hominibus, sed et de pecoribus dictum: quia quidam de Spiritu sancto volunt intelligi quod scriptum est, insufflavit in faciem ejus spiritum vitæ;··sed quidam codices habent melius, flatum vitæ.'

GEN 7:17 Multiple spaces in '7.17··Quadraginta diebus,··etc. ALC. Quadragenario numero pluvia inundavit, qui tribulationem pœnitentiæ ostendit. Post quadraginta dies Nœ fenestram aperuit, significans jejunantibus cœlum aperiri. Unde Moyses, Elias, et ipse Salvator, quadragenario numero jejunia consecravit, tanquam tribus temporibus necessaria, ante legem, sub lege, sub gratia.'

GEN 7:20 Multiple spaces in '7.20··Quindecim cubitis altior,··etc. AUG. in Gen. Si terra Olympi montis ut tradit historia potuit invadere spatium tranquilli æris, etc., usque ad ad tenendam quietem et fidem resurrectionis. Quindecim.··Sunt qui putant nec terræ qualitatem, nec altitudinem montium tantam ante diluvium fuisse qualis et quanta est hodie.'

GEN 7:23 Multiple spaces in '7.23··Deleta sunt de terra.··ALC. Ideo magis terrena animalia quam aquatilia perierunt, quia de maledicta terra vivunt.'

GEN 8:1 Multiple spaces in '8.1··Recordatus est autem Deus Nœ,··etc. Adduxit spiritum super terram,··etc. ALCUIN., quæst. in Gen. De illo spiritu intelligi potest de quo dictum est, Spiritus Dei ferebatur super aquas:··tunc ferebatur, ut, congregatis in suum locum, terra appareat: nunc adducitur, ut, ablatis aquis diluvii, faciem terræ revelaret. Potest per spiritum ventus intelligi, juxta illud psalmi CVI: Et stetit spiritus procellæ,··cujus scilicet flatibus aqua recederet.'

GEN 8:4 Multiple spaces in '8.4··Requievitque arca mense septimo,··etc. ISID. Septenariam requiem significat, et quia perfecti requiescunt ibi, supradictæ quoque quadraturæ numerus iteratur. Nam vigesima septima die secundi mensis commendatur sacramentum, et rursus vigesima septima die septimi mensis confirmatur, cum arca requievit: quod enim promittitur in spe, exhibetur in re. AUG. Quæritur utrum post centum quinquaginta dies hæc facta sunt, an per recapitulationem omnia rememorata quæ post quadraginta dies pluviæ cœperunt fieri, ut hoc solum centum quinquaginta dies pertineat, quod usque ad ipsos montes aqua est exaltata, aut de fontibus abyssi jam cessante pluvia, aut quia mansit in altitudine nullo spiritu siccante. Cætera vero quæ dicta sunt non post centum quinquaginta dies omnia facta sunt, sed commemorata: quæ ex fine quadraginta dierum fieri cœperunt.'

GEN 8:5 Multiple spaces in '8.5··Decimo enim mense.··Notandum quod decimo mense apparuerunt cacumina montium, quæ quindecim cubitis excesserant aquæ diluvii, quia sacramenta æternæ quietis et gloriam resurrectionis quam nescivit sapientia superborum intellexit eminentia sanctorum per impletionem præceptorum; unde Psalmi CXVIII: A mandatis tuis intellexi.··Et alibi, Luc 10: Abscondisti hæc a sapientibus et prudentibus, et revelasti ea parvulis.'

GEN 8:7 Multiple spaces in '8.7··Qui egrediebatur,··etc. ISID. Quod post quadraginta dies corvus non rediit, aut aquis interceptus, aut cadavere natante illectus, figurat immunditia cupiditatis teterrimos: et ideo his quæ foris sunt in mundo nimis intentos, aut rebaptizari, aut ab his quos præter arcam, id est Ecclesiam, baptismus occidit, seduci et teneri. AUG. Quæritur utrum corvus mortuus sit, an aliquo modo vivere potuerit? Si enim fuit terra ubi requiesceret, similiter columba requiem invenisset. Unde conjicitur quod cadaveri potuit corvus insidere, quod naturaliter refugit columba.'

GEN 8:8 Multiple spaces in '8.8··Emisit quoque.··ISID. Emissa columba, nec inventa requie reversa, significat per novum Testamentum requiem sanctis in hoc mundo non esse promissam: post quadraginta enim dies emissa est, quo numero vita quæ in mundo agitur designatur. STRAB. Arca continet corvum et columbam, et Ecclesia bonos et malos. Corvus emissus non revertitur, quia reprobi illecebris sæculi inhærentes pereunt. Columba rediit, portans ramum olivæ virentibus foliis in ore suo, quia sancti, simplicitate gaudentes, munus pacis in ore portant, dicentes: Psal. 19 Cum his qui oderunt pacem eram pacificus: cum loquebar illis,··etc.'

GEN 8:9 Multiple spaces in '8.9··Reversa est.··AUG. Quæstio est quomodo columba non invenerit ubi resideret, cum jam nudata essent cacumina montium, secundum narrationis ordinem? Quod recapitulatione potest solvi, ut posterius narrata intelligantur quæ facta sunt prius, aut potius nondum siccata fuerunt.'

GEN 8:10 Multiple spaces in '8.10··Exspectatis,··etc. Post septem dies alios, dimissa columba propter septenariam operationem spiritualem, olivæ fructuosum surculum retulit, signans multos extra Ecclesiam baptizatos, si pinguedo charitatis non defuerit, posteriore tempore in ore columbæ, tanquam in osculo pacis, ad unitatis societatem reduci.'

GEN 8:11 Multiple spaces in '8.11··Portans ramum.··ALC. Columba ramum olivæ, expulso teterrimo alite, ad Nœ post diluvium portat, quia columba Spiritus sancti, ad Christum post baptismum veniens, ramo refectionis et luminis pacem annuntiat.'

GEN 8:12 Multiple spaces in '8.12··Exspectavitque nihilominus septem alios dies,··etc. ISID. in Gen. Post alios septem dies dimissa columba, nec reversa, significat finem sæculi, quando requies sanctorum erit, non in sacramento spei, quo nunc Ecclesia consociatur, quandiu bibitur quod de latere Christi manavit, sed in perfectione salutis, cum tradetur regnum Deo et Patri, ut in illa conspicua contemplatione veritatis nullis egeamus mysteriis.'

GEN 8:13 Multiple spaces in '8.13··Sexcentesimo primo anno,··etc. Ibid. Vitæ Nœ, id est, peractis sexcentis annis aperitur arcæ tectum, etc., usque ad uno addito, propter unitatis vinculum.'

GEN 8:14 Multiple spaces in '8.14··Mense secundo.··STRAB. Historice.··Id est, Maio, Nœ annum fecit in arca, et ipsa die qua ingressus fuerat, egressus est. Ingressus es enim vicesima septima die mensis secundi; num dicit quia egressus est septima et vicesima die ejusdem mensis. Sed sciendum est quia si præsenti diei addantur undecim, qualis luna hodie est, talis erit post annum ipsa die. Quando ergo Nœ ingressus est, decima septima luna, vel septima decima dies mensis secundi fuit. Ideo post annum undecim additis, fuit vicesima septima dies et decima septima luna. Mense secundo,··etc. Mystice. Sicut supra dictum est, decima septima die sexcentesimi anni aquis diluvii terra madefacta est, sed vigesima septima die secundi mensis arefacta est, quando præceptum est ut de arca egrederentur, et pactum acciperent, ne ultra aquis diluvii perirent. In quo intelligi potest quia per decem et septem sicut supra status inchoantium significari potest, quando vitiis abrenuntiatur; per viginti septem promotio perfectorum in consummatione virtutum. Si enim decem et septem decem addas, fiunt viginti septem. Si enim decem præceptis quibus peccatis renuntiatur, evangelicam perfectionem adjicias qua præcipitur non solum non irasci, sed etiam inimicos diligere, et similia, ad illam ætatem perfectionis pervenisti, in qua nec sacramentis prædictis egeas; et de arca exiens, id est, de spe ad speciem perveniens, requiem in sacramentis promissam invenies.'

GEN 8:15 Multiple spaces in '8.15··Egredere de arca,··etc. ISID. Juncti exeunt, qui disjuncti intraverunt, quia, nunc caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem.··Sed in resurrectione justorum perfecta pace spiritui corpus adhærebit, nulla mutabilitatis indigentia vel concupiscentia resistente.'

GEN 8:20 Multiple spaces in '8.20··Et tollens,··etc. AUG. Ingressa sunt in arcam munda et immunda animalia, sed post egressum non offeruntur Deo nisi munda. Quod vero ait: Non percutiam omnem animam viventem sicut feci,··et addidit quæ largitate bonitas donat indignis, forte Novi Testamenti indulgentia figurata est, ut præterita ultio ad legis pertineat severitatem, hoc ad gratiæ bonitatem.'

GEN 8:21 Multiple spaces in '8.21··Sensus enim,··etc. GREG., Moral. libr. 38 Nemo sibi attribuat, si cogitationes vicerit: quia corruptionis malum, quod quisque ab ortu carnalium desideriorum sumpsit, exercet in provectu ætatis: et nisi hoc citius divinæ fortitudinis reprimat manus, omne bonum naturæ culpa vorat in profundum; Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus I Cor. 3.'

GEN 9:1 Multiple spaces in '9.1··Benedixitque Deus Nœ et filiis;··etc. Crescite et multiplicamini.··Homo in terrorem cæteris animalibus præponitur, in solatium transactæ vindictæ, et ne pauci homines a pluribus bestiis opprimantur, et sciant se irrationabilibus, sed non rationabilibus dominari.'

GEN 9:2 Multiple spaces in '9.2··Et terror vester,··etc. GREG. libr. II Moral. c. 11 Potentibus viris magna est virtus humilitatis, etc., usque ad quo non suam gloriam, sed subditorum quærunt utilitatem.'

GEN 9:4 Multiple spaces in '9.4··Carnem cum sanguine.··ISID. Dantur eis cuncta animalia in escam, quia in vocatione gentium ad fidem nulla distantia est, quod in disco Petri figuratur. Sanguinem manducare prohibentur, ne vita pristina quasi suffocata in conscientia teneatur, sed effundatur per confessionem. Esus carnium concessus videtur post diluvium, propter infecunditatem terræ et hominis fragilitatem.'

GEN 9:9 Multiple spaces in '9.9··Ecce ego statuam pactum,··etc. Testamentum posuit Deus inter se et homines et omnem animam vivam, ne perdat eam diluvio, arcum scilicet, qui apparet in nubibus, qui nunquam nisi de sole resplendet. Illi enim non pereunt diluvio separati ab Ecclesia, qui in prophetis et in omnibus sanctis Scripturis, tanquam in Dei nubibus, agnoscunt gloriam Christi, non suam quærunt. Sed ne adoratores hujus solis intumescant, sciant ita Christum significari per solem sicut per leonem, per agnum, per lapidem, similitudinis causa, non proprietatis substantia.'

GEN 9:13 Multiple spaces in '9.13··Arcum meum ponam,··etc. ALC. in Gen. Arcum dedit Deus in signum securitatis, ne homines formidolosi timerent altero diluvio deleri, pluviarum inundationes sæpe cernentes. Hic in cœlo positus est, ut ab omnibus videri possit, et pro quacunque tribulatione ad eum attollamus oculos cordis, qui habitat in cœlis. Quia vero arcus non est nisi ex radiis solis et humida nube, videtur quod ante diluvium non fuissent pluviæ. Poterat autem ex rore et fontium inundatione terra fecundari. STRAB. Arcus duos habet colores, cæruleum et igneum, qui duo judicia exprimunt: unum aquæ quod præteriit; aliud ignis, quod venturum creditur in fine sæculi: unde cæruleus color extrinsecus, igneus vero intrinsecus.'

GEN 9:18 Multiple spaces in '9.18··Erant igitur filii Nœ,··etc. HIER. in Q. Hebr. Sæpe LXX non valentes heth litteram, quia duplicem aspirationem sonat, in Græcum vertere, chi Græcam addiderunt, docentes in hujusmodi vocabulis esse aspirandum. Unde Cham transtulerunt pro eo quod est Ham,··a quo Ægyptus usque hodie lingua Ægyptiorum dicitur Ham.'

GEN 9:21 Multiple spaces in '9.21··Bibensque vinum,··etc. Christus quoque inebriatus, dum passus; nudatus, dum crucifixus. In tabernaculo suo,··id est, inter domesticos sanguinis sui, tunc nudata est mortalitas carnis. Judæis scandalum, gentibus stultitiam, ipsis autem vocatis Judæis et gentibus,··quasi Sem et Japheth, Dei virtus, et Dei sapientia: quia quod stultum est Dei, sapientius est hominibus.··ALCUIN. Post diluvium Nœ inebriatus est, quia forte nesciebat vino posse inebriari. Nec enim ante diluvium leguntur homines vino usi. Ideo de Nœ specialiter dicitur quod plantaverit vineam. Nudatio femoris sequitur ebrietatem sicut libido satietatem.'

GEN 9:22 Multiple spaces in '9.22··Quod cum vidisset,··etc. PROCOP. in Gen. Ex his circumstantiis Chami peccatum amplificatur. Despectui habet parentem, effutit quam turpiter jacuerit pater, nec uni ex fratribus nuntiat, sed utrisque: si plures præsto fuissent, facinus detexisset omnibus: ridiculum ei visum est facinus cui minime debebat; dignum erat id factum pudore et cautela, ne ad cæteros ejus infamia dimanaret: nec his qui domestici erant id annuntiat, sed externis. ISID. Judæi, Christi mortem videntes, subsannaverunt. Sem vero et Japheth, duo populi ex præputio et circumcisione credentes, aversi operuerunt, etc., usque ad tanquam in pacem anguli concurrentes.'

GEN 9:23 Multiple spaces in '9.23··At vero Sem,··etc. GREG. in Moral. Aversari dicimur quod reprobamus. Quid est ergo quod filii verenda patris superjectis dorso palliis aversi veniendo operuerunt, nisi quia bonis subditis sic præpositorum suorum mala displicent, ut ab aliis nota occultent: operimentum aversi deferunt, quia dijudicantes factum, et venerantes magistrum, nolunt videre quod tegunt.'

GEN 9:24 Multiple spaces in '9.24··Maledictus Chanaan puer,··etc. Ibid. Non prætermittit Deus inulta peccata, sed ita judicium in nostra correctione incipit, ut in reproborum damnatione quiescat. Incipit enim judicium a domo Dei. Quis ergo finis eorum qui non crediderunt, qui temporalia flagella non sentiunt? Quia in æternum peribunt; quorum nequitia Cham peccante figurata est. Cui dicitur: Maledictus Chanaan puer,··etc. Patre peccante, filius sententiam accepit, quia reproborum nequitia hic diu proficit, sed perit in posterum.'

GEN 9:26 Multiple spaces in '9.26··Benedictus Dominus Deus Sem.··Cum sit Deus omnium gentium, quasi proprio vocabulo etiam in ipsis gentibus dicitur Deus Isræl, quod est ex benedictione Japheth, quia in populo gentium orbem terræ occupavit Ecclesia, quod prænuntiabatur cum diceretur: Dilatet Deus Japheth. Chanaan.··STRAB. A quo Chananæi, qui hac maledictione prophetantur, expellendi de loco habitationis.'

GEN 9:27 Multiple spaces in '9.27··Dilatet Deus Japheth,··etc. HIERON. De Sem Hebræi, de Japheth gentiles. Quia igitur lata est multitudo credentium, a latitudine, quæ Japheth dicitur, latitudo nominatur. Quod autem ait: Et habitet in tabernaculis Sem,··de nobis prophetatur qui in eruditione et scientia Scripturarum, ejecto Isræl, versamur. Dilatet Deus Japheth,··etc. ISID. Sem major natu, ipse est Judaicus populus, ex quo patriarchæ, et prophetæ, et apostoli, etc., usque ad id est opus eorum.'

GEN 10:1 Multiple spaces in '10.1··Hæ sunt generationes,··etc. Benedictus duobus filiis Nœ, et medio maledicto, generationes eorum texuntur, ex quibus septuaginta duæ generationes sunt ortæ: quindecim de Japheth, triginta de Cham, viginti septem de Sem. Ad quas misit Dominus septuaginta duos discipulos. Sem ALC. Sem, ut æstimant, Asiam; Cham Africam, Japheth Europam sortitus est. Japheth.··Minoris filii, de quo nati sunt septem filii, qui tenuerunt septentrionalem regionem a Tauro et Amano, montibus Ciliciæ et Syriæ, usque ad fluvium Tanaim, in Europa vero usque ad Gadira. Nomina vero locis et gentibus relinquentes, ex quibus plurima mutata, cætera permanent.'

GEN 10:2 Multiple spaces in '10.2··Gomer.··Hi sunt Galatæ, secundum Josephum, qui Latine Gallogræci dicuntur. Thubal.··Iberes qui et Hispani, a quibus Celtiberia, licet quidam Italicos suspicentur. Chanaan.··Hic obtinuit terram quam Judæi postea possederunt, ejectis Chananæis.'

GEN 10:8 Multiple spaces in '10.8··Regma et Saba, etc. HIERON. Paulatim antiqua nomina perdiderunt, et quæ nunc pro veteribus habeant, ignoratur. Saba.··Alia quam superior, et differunt in scriptura: illa enim per samech,··hæc per schin scribitur; ubi enim dicimus: Reges Arabum et Saba dona adducent,··in Hebræo habetur scheba et seba. Nemrod.··Qui ultra naturam cœlum penetrare voluit. Significat diabolum, qui ait: Ascendam super astra cœli.··Nemrod, secundum Josephum, nova regni cupiditate tyrannidem arripuit, et fuit auctor ædificandæ turris quæ tangeret cœlum. Ipse cœpit esse potens,··vel gigas,··secundum alios. Sed antea gigantes natos Scriptura commemorat. Sed forte post diluvium novitas generis humani reparandi memoratur, quia ipse cœpit esse gigas super terram.'

GEN 10:9 Multiple spaces in '10.9··Robustus venator.··ALC. Id est, hominum oppressor et exstinctor, quos allexit ut turrem contra Deum construerent.'

GEN 10:10 Multiple spaces in '10.10··Babylon.··Est confusio, quia ibi facta est linguarum divisio.'

GEN 10:11 Multiple spaces in '10.11··Assur.··Imperium Assyriorum, quod primum fuit sub Nino, qui ædificavit Ninivem, quæ propter pœnitentiam pulchra appellatur.'

GEN 10:13 Multiple spaces in '10.13··At vero Mesraim,··etc. HIERON. Exceptis Laabin, a quibus Libyes postea nominati sunt, qui prius Phutæi vocabantur; et Chasluim, qui postea Philistiim dicti sunt, quos nos corrupte Palæstinos dicimus, cæteræ sex gentes nobis ignotæ sunt, quia bello Æthiopico subversæ. Possederunt autem terram a Gaza usque ad extremos fines Ægypti. Ludim et Anamim. Laabim, Nephetuim,··etc. Hæc omnia ignorantur, vel quia deletæ sunt gentes bello Æthiopico, vel quia ignoratur quæ nomina nunc habeant.'

GEN 10:21 Multiple spaces in '10.21··De Sem.··De hoc novissime loquitur, quia ejus generationem, et generationis lineam prosequitur. Heber.··Qui tamen quintus a filio Nœ Sem. Utrum quia Hebræi dicuntur ex illo appellati, vel quia per illum generatio ad Abraham transit? Quid ergo probabilius sit Hebræos dici tanquam Heberæos, vel tanquam Abraæos, merito quæritur.'

GEN 10:22 Multiple spaces in '10.22··Assur.··Qui ædificavit Ninivem.'

GEN 10:25 Multiple spaces in '10.25··Natique sunt Heber filii,··etc. Heber, transitor,··a quo Hebræi, id est, transitores.··Veri Hebræi sunt, qui de præsentibus ad futura, de caducis ad mansura transeunt. Hæ gentes a fluvio Cono possederunt omnem regionem quæ vocatur Geria.'

GEN 11:1 Multiple spaces in '11.1··Erat autem terra labii unius,··etc. AUG., in Gen. Dictum est superius quod filii Nœ, vel filiorum ejus, distributi sunt per terras secundum linguas suas. Sed hoc per recapitulationem postea commemorat quod prius erat. Sed obscuritatem facit, quod eo genere locutionis ita contexit, quasi de his narratio quæ postea facta sunt consequatur.'

GEN 11:2 Multiple spaces in '11.2··Cumque proficiscerentur.··CHRYSOST., in Gen. Vide quomodo humanum genus non potest subsistere intra suos limites, sed amplius concupiscens, majora semper appetit. Atque hoc est quod humanum genus perdit, quia non vult naturæ suæ mensuram agnoscere, sed semper majora desiderat. Quoniam viderunt, inquit, campum in terra Sennaar,··migrantes, et relicto priori loco illic habitaverunt.'

GEN 11:3 Multiple spaces in '11.3··Venite.··Timebant iterum diluvium; ideo auctore Nemrod voluerunt sibi constituere turrem, in qua diluvium non timerent. Stulta et impia audacia, unde secuta vindicta est et linguarum divisio. ISID. in Gen. Turris, mundi superbia, vel hæreticorum dogmata, etc., usque ad unitas confessionis et fidei.'

GEN 11:7 Multiple spaces in '11.7··Venite igitur,··etc. Ad angelos dixisse intelligitur; vel secundum illud: Faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram.··Nam singulari numero subjunctum est: et divisit eos,··etc., sicut ibi: Fecit Deus hominem ad imaginem et similitudinem suam.··GREG. Moral. lib. 2, c. 5 Venite,··etc. Dicitur his qui Deo adhærent, Venite,··quia a divina contemplatione nunquam decrescere, sed semper accrescere, et nunquam corde recedere, stabili motu est semper venire. Ascendunt angeli Creatorem conspiciendo, descendunt creaturam illicite se erigentem examine districtionis premendo. Dicere ergo, Descendamus, et confundamus linguam eorum,··est in semetipso quod recte agatur ostendere, et per vim internæ visionis eorum mentibus exhibenda judicia occultis motibus inspirare.'

GEN 11:8 Multiple spaces in '11.8··Divisit eos.··ALC. In hac divisione linguarum nihil novum fecit Deus, sed dicendi modos et formas loquelarum diversis gentibus divisit. Unde easdem syllabas et ejusdem potestatis litteras aliter conjunctas in diversis linguis invenimus, et sæpe eadem nomina vel verba aliud significantia; unde ubi dicitur psalmo 2: In virga ferrea,··in Græco habetur,, in raudo sidera.··Igitur in Latino sidera non ferrea significat, sicut in Græco, sed astra.··AUG. lib. XVI de Civit. c. 4 Merito malus punitur affectus, etiam cui non succedit effectus. Genus vero pœnæ quale fuit? Quoniam enim dominatio imperantis in lingua est, ibi damnata est superbia, ut non intelligeretur jubens homini, qui noluit intelligere ut obediret jubenti Deo.'

GEN 11:10 Multiple spaces in '11.10··Sem centum erat annorum.··BEDA, Hexæm., lib. 3, t. 2, col. 131 Magna quæstio nobis nascitur secundum litteram, quomodo Sem biennio post diluvium centum esse annorum dicatur, cum supra quingentesimo anno Nœ natus asseratur, et sexcentesimo anno ejusdem Nœ diluvium venisse legatur, etc., usque ad quia tulit eum Deus.'

GEN 11:26 Multiple spaces in '11.26··Thare genuit Abram et Nachor.··AUG. quæst. 25 in Gen. Non simul, sed suis temporibus, ex quo gignere cœpit. Nec attendendus est in his ordo nativitatis, sed significatio futuræ dignitatis, in qua excellit Abram.'

GEN 11:31 Multiple spaces in '11.31··In Ur Chaldæorum.··HIERON. In Hebræo in Ur Chesdim id est, in igne Chaldæorum.··Hic fabulantur Hebræi quod Abram in ignem sit missus, quia ignem noluit adorare, quem Chaldæi colunt, et Dei auxilio liberatus, de idololatriæ igne effugerit. Unde ad eum dicitur: Ego sum qui eduxi te de Ur Chaldæorum. Aram patris Melchæ.··Ibid. Idem pater utriusque. Aram filius Thare, frater Abræ et Nachor, duas filias genuit, Melcham et Sarai, cognomento Jescham. Melcham duxit Nachor, et Sarai Abram. Nondum enim inter patruos et neptes nuptiæ fuerant prohibitæ, quæ in principio etiam inter fratres et sorores sunt celebratæ. Tulit itaque Thare Abram,··etc., usque, facti sunt dies Thare ducentorum quinque annorum, et mortuus est in Haran. AUG. Prius dicitur, quod cum esset Thare septuaginta annorum genuit Abram, et postea cum omnibus suis mansit in Charan, et mortuus est.··Et dictum est Abræ ut exiret de Charan, et exivit cum esset septuaginta quinque annorum. Sed per recapitulationem ostenditur vivo patre Dominum præcepisse, etc., usque ad a quo Judæi dicti propter regiam tribum.'

GEN 12:1 Multiple spaces in '12.1··Egredere de terra,··etc. AUG. ubi supra. Consideranda est narratio Stephani de hac re, etc., usque ad sic igitur locatus est in terra illa Abram, quando ibi vixit usque ad nativitatem Jacob. STRAB. Notandum quod jam egressus fuerat de terra sua, sed tunc egressus fuerat corpore, non mente et voluntate; habebat enim animum forsitan revertendi, quando dictum est ei: Egredere,··etc. ISID. Reliquit terram Christus et cognationem Judæorum, et magnificatus est in populis gentium. Nobis quoque exeundum est de terra nostra, id est, de facultatibus et opibus terrenis, et cognatione, id est conversatione vitiorum, quæ, nobis a nativitate cohærentia, quasi affinitates consanguinitatis sunt conjuncta; et de domo patris,··id est de memoria mundi, ut ei renuntiantes possimus cum populo Dei dilatari, et in terram promissionis cœlestis, cum tempus venerit, introduci.'

GEN 12:2 Multiple spaces in '12.2··Faciamque te in gentem magnam,··etc. ISID. Duo promittuntur Abræ, quod scilicet terram Chanaan semen ejus possidebit, cum dicitur: Et veni in terram quam monstrabo tibi.··Aliud autem longe præstantius, non de carnali, sed de spirituali semine, quo pater futurus est, non tantum gentis Judaicæ, sed omnium gentium fidem suam sequentium; quod ita promittitur: Et benedicentur in te omnes gentes terræ.'

GEN 12:4 Multiple spaces in '12.4··Septuaginta quinque annorum.··HIERON. in Q. Hebr. Si Thare pater Abræ in regione Chaldæa, etc., usque ad et ibi diutius moratus sit.'

GEN 12:8 Multiple spaces in '12.8··Bethel.··RAB. Interpretatur domus Dei,··quæ post Bethaven vocata est, id est domus idoli. Hai.··Mystice. Hai oculus vel fons interpretatur. Patriarcha ergo tendens ad terram promissionis, tetendit tabernaculum inter Bethel et Hai, quia sancti fonte baptismi regenerati, in cursu hujus vitæ circumspecti, ad Dei tabernaculum, id est, cœlestem properant civitatem.'

GEN 12:13 Multiple spaces in '12.13··Dic ergo, obsecro,··etc. AUG. lib. XVI de Civ., c. 19 Quæritur cur patriarcha voluit mentiri, etc., usque ad et vitam suam et uxoris pudicitiam.'

GEN 12:15 Multiple spaces in '12.15··Sublata est mulier.··RAB. Excusatur Sarai, quæ in domum Pharaonis transfertur invita, non solum in hoc quod non inquinatur corpus nec anima nisi mentis consensu, sed etiam in hoc quod conveniente et permittente viro suo factum est. AUG. Quæst. in Gen. Apud Pharaonem tandiu potuit esse intacta, quia in Esther legitur quod puellæ non statim ad reges introducebantur, sed uno anno custodiebantur, et sex mensibus oleo myrrhino ungebantur, et aliis sex mensibus in diversis odoramentis erant. Potuit ergo per has inducias temporis intacta manere. Et interim bene usi sunt Abram Ægyptii, donec Pharao a Deo flagellatus, et cognoscens quod esset uxor ejus, redderet intactam.'

GEN 13:1 Multiple spaces in '13.1··Ascendit ergo Abram,··etc. HIERON. in Q. Hebr. De Ægypto liberatus bene ascendisse legitur, sed quomodo potuit dives esse valde? Sed in Hebraica veritate habetur gravis vehementer:··Ægypti enim pondere gravabatur. Et licet videantur esse divitiæ auri et argenti, si autem Ægyptiæ sunt, sancto viro graves sunt; nec, ut in LXX legitur, Abiit unde venerat in desertum usque Bethel,··sed, secundum Hebræum, Abiit in itinere suo per austrum usque Bethel.··De Ægypto enim profectus est, non ut desertum peteret, quod in Ægypto reliquerat, sed ut per austrum, qui aquiloni contrarius est, veniret ad domum Dei, ubi erat tabernaculum ejus inter Bethel et Hai.'

GEN 13:3 Multiple spaces in '13.3··In Bethel,··etc. Est autem Bethel civitatula in duodecimo lapide ab Helia ad dexteram euntibus Neapolim: quæ prius Luza, id est Amygdalus, vocabatur, in tribu Benjamin: Hai vero in tribu Juda separata sacerdotibus; Bethel, domus Dei;··Hai, oculus vel fons:··bene ergo tabernaculum inter Bethel et Hai figens, altare Domino ædificavit, quia sancti a mundi principe et sæculi voluptatibus recedentes, abluti sancto fonte baptismi, cursum præsentis vitæ considerate ducentes, et hostiam laudis et boni operis super altare fidei Deo exhibentes, ad domum Dei, id est ad cœlestem Hierusalem, feliciter tendunt.'

GEN 13:6 Multiple spaces in '13.6··Erat quippe substantia eorum multa,··etc. Ne quæso sit,··etc. Nos quoque nihil concordiæ et charitati præponamus, sed per dexteram prosperitatis, vel sinistram adversitatis, in pace et dilectione perseveremus. Rixa inter pastores Lot et pastores Abræ controversiam significat inter pastores catholicos et subversores hæreticos. Unde et Lot hæresiarchas significat, qui declinans interpretatur; et circa Jordanem, id est descensum,··regionem sibi elegit. Pastores ejus, hæreticos et schismaticos, qui pulchra et declivia petunt, nec in montem cum Mose ascendunt ad Dominum, pacem et unitatem continentes; et optionem quo volunt eundi accipiunt; et gratiam fugientes, libero arbitrio se committunt. Pastores vero Abræ catholicos doctores significant, qui hæreticos etiam localiter fugiunt, secundum illud ad Titum 3: Hæreticum hominem post primam et secundam correctionem devita:··et hoc inter gentes Chananæi et Pheresæi, in terra scilicet promissionis, quia inter catholicos et hæreticos, quorum sit regnum cœlorum, solet esse contentio. Fratres enim sumus.··Tribus modis dicuntur fratres in sancta Scriptura: natura, ut Jacob et Esau; cognatione, ut Abram et Lot; gente, sicut omnes Judæi. Unde si attenuatus fuerit frater tuus et vendiderit se tibi, etc.'

GEN 13:10 Multiple spaces in '13.10··Sicut paradisus,··etc. Hinc discimus esse paradisum terrenum, cui comparatur terrena irrigatio. Hæc enim regio plana erat et campestris, et irrigata Jordane fluente, sicut Ægyptus Nilo.'

GEN 13:13 Multiple spaces in '13.13··Coram Domino.··Cui crimen puniendum committitur: nam et hominibus manifestum crimen, sed non puniendum.'

GEN 13:14 Multiple spaces in '13.14··Leva oculos,··etc. Quasi aspice per quatuor climata orbis; possessio Palestinæ promittitur ei et semini ejus. Quod in quibusdam codicibus, mare pro occidente ponitur, ideo fit quia Palæstina mare habet ab occidente.'

GEN 13:15 Multiple spaces in '13.15··Omnem terram,··etc. Non hoc solum promissum est. Non enim dictum est, Tantum terræ tibi dabo quantum vides; sed, Tibi dabo terram quam vides. Cum enim et ulterior undique dabatur, hæc præcipue dabatur quæ videbatur. Unde et addidit: Surge et perambula terram,··etc., ut perambulando scilicet perveniat ad eam quam in uno loco stans videre non poterat. Significatur autem ea terra quam acceperat Isræl semen Abræ secundum carnem, non secundum fidem: quod futurum erat sicut arena maris, quia numerari non possit. Tibi dabo.··Christo promittitur hæreditas omnium gentium, qui Ecclesiam suam per totum mundum diffudit, cui Pater dicit: Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam Psal. 2.··Et psalmo LXXI: Et dominabitur a mari usque ad mare.'

GEN 13:18 Multiple spaces in '13.18··In Hebron.··Civitas est in tribu Juda, quæ et Cariatharbe dicitur, id est, civitas quatuor;··CHARIAT enim Hebraice civitas, arbe quatuor.··Ibi enim situs est Adam maximus et Abram, Isaac et Jacob.'

GEN 14:1 Multiple spaces in '14.1··Amraphel.··Interpretatur dixit ut caderet,··et est rex Sennaar, quæ excussio dentium vel fetor eorum interpretatur. Hic significat hæreticos, qui ad casum tendunt, et verbis dolosis fetidum sensum evomunt. Arioch. Ebrius vel ebrietas interpretatur: stultitiam gentilium significat, qui iniquitate ebrii creaturam pro Creatore colunt, et sæculi illecebris volvuntur. Chodorlahomor. Decorus manipulus interpretatur, qui est rex Elam, id est, hujus sæculi:··hypocrisim significat, quæ licet vana sit et perniciosa, tamen decora in superficie videtur, sed in futuro quid fuerit apparebit. Thadal. Sciens jugum vel explorator,··qui est rex gentium; avaritiam significat, quæ sagax et versuta multos sibi subjugat. Amraphel,··etc. Hi quatuor reges figurant quatuor principalia vitia, quatuor virtutibus principalibus contraria; quæ quinque sensus per quinque reges significatos subjugare nituntur, per concupiscentiam carnis, per concupiscentiam oculorum, per ambitionem sæculi.'

GEN 14:2 Multiple spaces in '14.2··Balæ.··HIERON. Hebraice devoratio dicitur. Tradunt Hebræi hanc alibi Salissam dici, et vitulam consternantem,··quod tertio terræ motu absorpta sit. Et ex eo tempore quo Sodoma et Gomorrha, Adame et Seboim divino igne sunt subversæ, illa parvula nuncupetur. Segor enim transfertur in parvam, quæ Syra lingua Zoara dicitur. Vallis autem Salinarum, in qua fuerunt putei bituminis, post Dei iram et sulphuris pluviam, in mare Mortuum versa est. quod a Græcis stagnum Asphalti, id est bituminis, dicitur. Mystice. Quatuor reges quinque superant, dum contrariæ potestates quinque sensibus corporis abutentes vitiis illaqueant et captivant. Allegorice. Tales reges superant primum Bara, qui interpretatur malitia vel creatura,··et est rex Sodomorum, id est cæcitatis,··vel pecudis silentis,··cum eis qui in vetusta malitia perseverant, more pecudum cæcitatem libidinis sequi persuadent. Vincunt et Bersa, id est in angustia constitutum,··regem Gomorrhæ, id est populi tumentis et seditiosi, cum eos qui curis sæculi angustiantur ac nefas rapinæ agere non formidant, obruunt et prosternunt. Vincunt quoque Sennaab regem Adamæ, id est terrenæ,··cum eos qui terrena tantum sapiunt in luxuria permanere hortantur, ut dicant: Comedamus et bibamus, cras enim moriemur I Cor. 15.··Vincunt Semeber, qui interpretatur ibi perditio,··et est rex Seboim, id est cinguli mæroris,··cum per iracundiam et invidiam incautos decipiunt; unde Job 5: Stultum interficit iracundia, parvulum occidit invidia.··Regem quoque Bale vincunt, cum pusillanimes in desperationem mittunt; Bale namque interpretatur præcipitatio vel absorbitio:··ad hoc maxime diabolus certat ut post lapsum peccati in desperationem mittat.'

GEN 14:4 Multiple spaces in '14.4··Duodecim,··etc. Duodenarius superfluus est numerus. In qua superfluitate serviunt quinque sensus nostri vanæ superstitioni, quam significat Chodorlahomor, et quatuor vitiis sibi adjacentibus; et recedere volentes gravem persecutionem patiuntur, et sæpe superantur.'

GEN 14:7 Multiple spaces in '14.7··Percusseruntque.··HIERON. Alia editio habet, etc., usque ad quia ibi populum Deus judicavit. Raphaim in Astaroch,··etc. Nomina locorum et gentium significant carnaliter viventes, quos facile vitia vincunt.'

GEN 14:13 Multiple spaces in '14.13··Hebræo.··LXX, transfluviali;··quia scilicet de Mesopotamia veniens transito fluvio Euphrate, sedem posuit in terra Chanaan. Unde Jesus Nave: Quid vultis servire diis patrum vestrorum qui sunt trans flumen?'

GEN 14:14 Multiple spaces in '14.14··Quod cum audisset Abram,··etc. ISID. Mystice. Similiter fides nostra cum firmata est Spiritu principali, quinque sensus corporis quasi quinque reges subjicit, verbo Dei triumphans de homine exteriori. Ille in trecentis decem et octo adversarios debellavit, quia nos in sacramento crucis, quam tau littera significat, quæ trecenta significat, quinque sensus carnales, nos antea variis vitiis captivantes, superamus. Decem et octo, ex ternario et senario multiplicatus, fidem Trinitatis et perfectionem significat operis quibus virtutum contra vitia plena victoria perficitur. STRAB. Allegorice. Bellum Abræ cum quatuor regibus significat bellum virtutum et vitiorum. Pater ergo fidei, et prima via credendi, pro fratre suo Lot dimicavit et vicit, non in multitudine exercitus, sed in trecentis decem et octo expeditis vernaculis. Sic quisque pro anima sua contra spirituales nequitias bellum gerat cum trecentis decem et octo vernaculis, id est, cum auxilio sanctæ crucis: tau enim littera, quæ habet figuram crucis, trecenta exprimit. Dan autem unus est de fontibus Jordanis; alter enim Jor vocatur, quod interpretatur rivus;··duobus ergo fontibus, qui non procul a se distant, in unum rivulum fœderatis, Jordanis appellatur.'

GEN 14:18 Multiple spaces in '14.18··At vero Melchisedech,··etc. HIER. Nunc aiunt Hebræi esse Sem filium Nœ, et computatione annorum ostendunt eum usque ad Isaac vixisse: et omnes primogenitos a Nœ usque ad Aaron pontifices fuisse. Salem vero postea dicta est Hierusalem; Apostolus memorans Melchisedech, sine patre et matre,··refert ad Christum, et per eum ad Ecclesiam gentium, quia gloria capitis ad membra refertur. Quoniam benedixit Abræ circumciso, et in eo Levi, et sic Aaron, de quo postea sacerdotium. Ex quo vult colligere sacerdotium Ecclesiæ habentis præputium benedixisse circumciso sacerdotio Synagogæ. Quia autem ait: Tu es sacerdos in æternum secundum ordinem Melchisedech,··ministerium nostrum veri ordinis signatur, non per Aaron irrationalibus victimis immolandis, sed oblato pane et vino, id est, corpore Domini et sanguine consecrari. STRAB. Melchisedech, qui interpretatur rex justitiæ,··et dicitur rex pacis,··Christum significat, per quem reconciliati sumus, et qui in fine sæculi juste judicaturus est.'

GEN 14:20 Multiple spaces in '14.20··Dedit ei decimas.··ISID. Sciens ergo patriarcha, etc., usque ad partim stipendia legitime pugnantibus debita non abnegans.'

GEN 14:24 Multiple spaces in '14.24··Qui venerunt,··etc. Utitur enim aliquando fides testimoniis infidelium; unde Apostolus ad Titum 1: Malæ bestiæ, pigri ventres,··sed ad utilitatem fidelium.'

GEN 15:1 Multiple spaces in '15.1··His itaque transactis,··etc., Noli timere.··Triumphata multitudine vitiorum, confortatur spes cujusque fidelis a Domino ne titubet, sed mercedem exspectet.'

GEN 15:2 Multiple spaces in '15.2··Dixitque Abram.··HIERON. in Q. Hebr. Ego vado sine liberis,··etc. usque ad ab hoc aiunt Damascum et nominatam, et conditam.'

GEN 15:5 Multiple spaces in '15.5··Suspice cœlum,··etc. Superius dixit: Erit semen tuum sicut arena maris,··quia in illa plebe quidam erant carnales et terreni, qui arenæ comparantur, quia aridi, et a bonis operibus infecundi; alii quasi stellæ fulgentes. RAB. Duplex significatio promissi seminis datur. Ostensis stellis dicitur ei: Sic faciam semen tuum,··id est, gentem Christianam, cujus tu pater futurus es, in fide, scilicet resurrectionis lumine coruscare. Ostensa vero arena dicitur: Sic erit semen tuum,··etc., id est, copiosa erit gens Judæorum, sed arida et infecunda.'

GEN 15:9 Multiple spaces in '15.9··Sume, inquit, mihi,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 Vacca triennis, plebs Judaica posita sub jugo legis, etc., usque ad quando per ignem separabuntur boni a malis. Vaccam triennem, et capram trimam,··etc. Quia ab Adam usque ad Nœ, et inde usque ad Abram, deinde usque ad David, populus adolevit.'

GEN 15:11 Multiple spaces in '15.11··Descenderuntque volucres,··etc. GREG., lib. XVI Moral., c. 20 Tropologice.··In ipso orationis sacrificio ingerunt se importunæ cogitationes, rapere vel violare cupientes: sed manu sanctæ discretionis debemus custodire quod foris offerimus, ne maligni spiritus et perversæ cogitationes rapiant.'

GEN 15:12 Multiple spaces in '15.12··Pavor irruit,··etc. AUG. in Quæst. Hebr. Tractanda est ista quæstio propter eos qui contendunt istas perturbationes non cadere in animum sapientis, etc., usque ad non dicendam perturbationem.'

GEN 15:13 Multiple spaces in '15.13··Scito prænoscens,··etc. ISID. Populus Isræl in Ægypto serviturus prophetatur: non quod Ægyptiis annis quadringentis servierit, sed quia hic numerus in illa afflictione completus est, quia ab illo tempore computatur quod ista Abrahæ promittuntur. Scito prænoscens,··etc. AUG. de Civ. lib. 16, c. 24 Non sic accipiendum est, tanquam in illa durissima servitute quadringentos annos populus Dei fuerit, etc., usque ad populus Dei in Ægypto dura servitute afflictus est.'

GEN 15:16 Multiple spaces in '15.16··Generatione autem,··etc. HIERON. epist. ad Damas. Moses vero alibi dicit, etc., usque ad et ad Salomon perveniunt.'

GEN 16:1 Multiple spaces in '16.1··Igitur Sarai uxor Abram,··etc. RAB. Non est adulter Abram si, vivente uxore, ancillæ jungitur, quia nondum promulgata erat lex Evangelii unius uxoris: et genus suum multiplicandum audierat, sed per quam mulierem nesciebat, quia Saram sterilem noverat. Non fuit in coitu libidinosa voluptas, sed prolis habendæ pia charitas: uxor quoque hoc voluit et cœgit, quæ filios habere non poterat; ideo ex alia suscipere cupiebat quem in locum proprii adoptaret.'

GEN 16:2 Multiple spaces in '16.2··Ingredere ad ancillam,··etc. HIERON. Nota diligenter quod procreatio filiorum in Hebræo ædificatio dicta est, etc., usque ad tanquam per angelum lata in gratiam redeat et se subjiciat. RAB. Hæ duæ mulieres sunt duo Testamenta: Agar, Vetus, quod in Synagoga Judaicum populum servituti nutriebat obnoxium; Sara, Novum, quod populum Christianum in libertatem fidei generavit. Multiplicati sunt ancillæ filii, ut non numerarentur præ multitudine, qui supra arenæ comparantur. Ipse ergo populus ferocitate sua æmulus, et omnibus bonis contrarius, et maxime cum Christianum populum toto orbe invidia stimulante persequitur, et longe lateque dispersus, vagando et negotiando omnibus est onerosus.'

GEN 16:12 Multiple spaces in '16.12··Hic erit ferus homo.··Vel rusticus,··secundum alios. HIERON. In Hebræo habetur phara quod interpretatur onager.··Significat semen ejus habitaturum in deserto, id est, Saracenos vagos, incertisque sedibus, qui omnes gentes quibus desertum ex latere jungitur incursantes, impugnantur ab omnibus.'

GEN 16:13 Multiple spaces in '16.13··Vocavit autem Agar.··Recte nomen ejus ita vocavit, quia gratuito consulit miseris et humiles consolatur. Unde: Tu laborem et dolorem consideras, et tibi derelictus est pauper,··etc. Profecto hic vidi posteriora videntis me.··Tale est illud: Videbis posteriora mea, nam facies non apparebit tibi. Non enim homo videbit faciem meam et vivet··Exod. 33. Illam enim manifestationem sapientiæ Dei nemo potest videre et vivere. Ipsa est species ad quam suspirat qui Deum diligit toto corde, tota anima, tota mente: ad quam contemplandam, etiam proximum diligendo sicut seipsum, quantum potest, ædificat. Posteriora vero ejus, id est, incarnationem ejus, quam assumpsit postremis temporibus, nunc per fidem et dilectionem desiderando contemplamur, et in futuro æterna contemplatione fruemur.'

GEN 16:14 Multiple spaces in '16.14··Propterea appellavit puteum illum,··etc. HIERON. Usque hodie puteus Agar demonstratur in deserto Arabiæ, inter Cades et Barad, quod significat veteris legis et novæ Scripturam, quam conditor noster, vita viventium, spes morientium, intuitu piæ miserationis mortalibus dedit, ut edocti et a vitiis correcti, Dei visione perpetuo digni esse mereantur.'

GEN 17:1 Multiple spaces in '17.1··Ponamque fœdus,··etc. In Hebræo berith quod non testamentum, sed fœdus, sive pactum significat.'

GEN 17:5 Multiple spaces in '17.5··Nec ultra vocabitur nomen tuum Abram.··HIERON. Dicunt Hebræi quod Deus ex nomine suo, quod apud illos tetragrammaton est, h litteram Abrahæ, et Saræ addiderit. Dicebatur autem Abram, quod est pater excelsus;··postea dictus est Abraham, quod est pater multarum,··nam gentium in nomine non habetur, sed subauditur. Nec mirandum quod cum apud Græcos et nos a littera videatur addita, h littera addita dicatur: idioma enim Hebrææ linguæ h consuevit scribere et a legere: sicut econtrario, h pronuntiare et a scribere.'

GEN 17:8 Multiple spaces in '17.8··Daboque tibi et semini tuo.'

GEN 17:10 Multiple spaces in '17.10··Circumcidetur ex vobis masculinum,··etc. STRAB. Tribus de causis hoc præcipitur Abrahæ. Primo ut per obedientiam mandati placeat, per cujus prævaricationem Adam displicuerat; secundo, ut hoc signo a cæteris nationibus discerneretur; tertio, ut in eo membro circumcisus quo libido solet dominari, castitatem sibi servandam et impudicitiam rescindendam cognosceret.'

GEN 17:11 Multiple spaces in '17.11··Carnem præputii.··RAB. STRAR. Circumcisio facta in uno membro significat circumcisionem spiritualem, quæ in corde et in omnibus sensibus exhibenda est. Circumcidendum est cor, ne noxia cogitemus; oculi, ne vanitatem videamus; aures circumcidendæ sunt, id est obturandæ, ne audiant sanguinem: et sic in omnibus sensibus celebranda est circumcisio. ALCUIN. in Gen., tom. 1 Ideo autem Abrahæ circumcisio commendata est, etc., usque ad unde olim prævaricatores generaverunt ad mortem. Allegorice. Jam tunc propter futuram peregrinationem, ne misceretur semen ejus gentibus, circumcisionis pactum datur in signum: quia significat naturam renovatam per baptismum, post spoliationem veteris hominis per Christum, qui resurrexit post baptismum. Servos vero vernaculos, emptitios etiam, circumcidi præcepit, ut doceret ad omnes pertinere redemptionis gratiam. Ibi et parentum mutantur nomina, ut omnia resonent novitatem. Abram, pater excelsus;··Abraham, pater multarum gentium.'

GEN 17:14 Multiple spaces in '17.14··Masculus cujus præputii caro,··etc. ISID. Quæritur quomodo pueri circumcisi qui pactum Dei irritum non fecerunt, sed qui eos circumcidere neglexerunt perire debeant? Sed pactum Dei non secundum opus, sed secundum originem in primo homine irritum fecerunt, in quo omnes peccaverunt. Nascuntur enim omnes, non proprie sed originaliter, peccatores. Ideo pereunt omnes qui per regenerationem non liberantur.'

GEN 17:15 Multiple spaces in '17.15··Sarai uxorem tuam,··etc. ISID. Declaratur promissio de vocatione gentium in Isaac filio promissionis, id est gratiæ, non naturæ, quia de sene patre et sterili matre: et quia hoc non per generationem, sicut Ismæl, sed per regenerationem futurum erat, imperata est circumcisio, quando Saræ filius promittitur in typo Ecclesiæ, non quando Ismæl, qui typus Judæorum. HIERON.-ISID. Errant qui putant primum Saram per unum r scriptum fuisse, et postea additum esse alterum r.··Et quia r apud Græcos centum significat, multas super hoc nomine suspicantur ineptias, cum et utcunque velint vocabulum commutatum, non Græcam, sed Hebraicam debet habere rationem. Hebræum est enim. Nemo enim altera lingua quemlibet vocans, etymologiam vocabuli sumit ex altera. Sarai ergo primum vocata est per scin, res, iod.··Sublata ergo iod addita est he littera, quæ pro a legitur, et vocata est Sara. Antea enim dicebatur princeps mea,··quia quasi unius familiæ mater: postea absolute princeps,··omnium scilicet gentium princeps futura. Quidam pessime suspicantur eam prius lepram fuisse vocatam, et postea principem,··cum lepra sarai dicatur, quod in nostra lingua videtur habere aliquam similitudinem, sed Hebræo penitus est diversa. Scribitur enim per zadich et ain et res et tau;··quod a tribus superioribus, id est, schin, res et he,··quibus scribitur Sara,··manifeste distat.'

GEN 17:17 Multiple spaces in '17.17··Cecidit Abraham in faciem suam, et risit in corde suo.··HIERON. Post paulum sequitur: Et vocabis nomen ejus Isaac:··qui risus interpretatur de risu Abrahæ, non de risu Saræ. Postquam enim ex risu Abrahæ vocatus est filius ejus Isaac, legitur Saram risisse. Nomen ejus Isaac.··Sciendum quod quatuor in Veteri Testamento nominibus suis aperte, antequam nascerentur, vocati sunt: Ismæl, Isaac, Samsom et Josias. Lege Scripturas.'

GEN 17:19 Multiple spaces in '17.19··Constituam pactum meum,··etc. Pactum vero Domini cum Isaac, populo scilicet fideli, quem mater Ecclesia per fidem et baptismum generavit. Et fœdus sempiternum,··quia æternæ vitæ possessio ei soli promittitur, qui cum capite suo Christo regnum cœli semper possidebit.'

GEN 17:20 Multiple spaces in '17.20··Super Ismæl,··etc. Historice.··Ismæl populum Judæorum significat, qui multiplicatus est valde; duodecim duces generavit, cum multitudo carnalium Judæorum ex duodecim patriarchis genita, in duodecim tribus est divisa.'

GEN 17:21 Multiple spaces in '17.21··In anno altero.··Annus alter, quo Sara genuit Isaac, tempora sunt regenerationis, quibus fusus est sanguis Christi et genus humanum ad vitam restauratum.'

GEN 17:22 Multiple spaces in '17.22··Ascendit Deus ad Abraham,··etc. Glossa Græca. Ergo, ut ita dicam, descenderat, et humilem se, circumcisionis legem statuens, præbuerat.'

GEN 17:23 Multiple spaces in '17.23··Tulit autem Abraham,··etc. Non intendebat Deus ut tantum præputium carnis Abrahæ et sobolis ejus circumcideretur, sed ei, quem a cunctis elegerat, æterni Testamenti munera conferebat; unde Paulus Phil. 3: Nos sumus enim circumcisio, qui spiritu Deo servimus.··Et alibi, Rom. 2: Non enim qui in manifesto Judæus est, neque quæ in manifesto, in carne, est circumcisio.··Circumcidamus ergo Dei verbo aures, labia, cor, præputium et omnia membra carnis. De circumcisione aurium dicitur Luc. 8: Qui habet aures audiendi, audiat;··incircumcisis auribus verba sapientiæ et veritatis non possumus audire. Circumcidamus labia, ne aliquid turpe, vel malum, vel otiosum loquamur. Circumcidit carnem præputii, qui sola causa posteritatis, certis et legitimis temporibus, conjugio utitur: qui aliter agit, non circumcidit. Ecclesia vero, gratia Christi pro se crucifixi roborata, non solum se ab illicitis temperat, sed etiam a concessis, et tanquam virgo sponsa Christi pudicis virginibus floret, in quibus vera circumcisio præputii servatur in carne. Qui autem non obscœnis desideriis, vel sensibus hæreticis, et blasphemis assertionibus, mœchatur, sed fidei puritatem in conscientia custodit, corde circumcisus est: et de eo dici potest: Beati mundo corde Matth. 5,··etc. Circumcidantur manus, ne mala faciant, pedes, ne in malum currant: visus, ne illicita concupiscat; gustus, ut ad gloriam Dei manducet et bibat; odoratus, ut Christi odorem capiat, et operibus misericordiæ odorem suavitatis spargat. Singula quoque membra, si in officiis Deo serviant, circumcisa sunt. Si ultra præscriptam legem luxurient, incircumcisa. HIERON.-STRAB. Quæri solet quomodo feminæ salvabantur, quæ non circumcidebantur? Fide scilicet et hostiarum oblatione, sicut ante circumcisionem viri sancti mundabantur unde: Fide purificans corda eorum.'

GEN 18:1 Multiple spaces in '18.1··Apparuit autem ei Dominus in convalle Mambre.··ISID. in Gen. Abraham triplicem figuram gerit: primam, Salvatoris, qui relicta cognatione venit in mundum; alteram, Patris, quia Filium unicum immolavit; tertiam quæ in hoc loco apparet, sanctorum qui adventum Christi cum gaudio susceperunt. Tabernaculum Abrahæ Hierusalem significat, ubi pro tempore prophetæ et apostoli habitaverunt, et Christus adveniens a credentibus exceptus, ab incredulis in ligno suspensus est.'

GEN 18:2 Multiple spaces in '18.2··Tres viri.··Tres viri Christi pronuntiant adventum, quem duo angeli comitantur, Moses secundum quosdam, et Elias; unus legislator, qui in lege adventum Domini indicavit: alter, qui in fine venturus est, secundum adventum Christi nuntiaturus, et Evangelium ejus prædicaturus. Unde transfigurato Domino in monte cum eo videntur. Tres vidit, et unum adoravit,··Salvatorem scilicet ostendens, cujus adventum præstolabatur. Unde: Abraham vidit diem meum et gavisus est Joan. 8.··Prævidit enim mysterium futuri sacramenti. Unde pedes eorum lavit, ut in fine mundi purificationem lavacri futuram monstraret; pedes enim novissima significant. Quos cum vidisset.··GREG., lib. IX Moral., c. 51 Moraliter. Abraham tribus angelis occurrit, quia vir et dominus domus, scilicet spiritualis intellectus, debet in cognitione Trinitatis claustra carnis excedere, et quasi habitationis infimæ januam exire. Cura carnis, quam Sara significat, foris ad jactantiam non appareat, sed post tergum viri, id est, sub discretione spiritus, solis necessariis intenta, nesciat procaciter detegi, sed verecunde moderari. Ibid., lib. 28, c. 4. Abraham non potuisset angelos videre, hospitio suscipere et cibos adhibere, nisi corpus ex ære assumpsissent: non enim apparerent, non cibos sumerent, nisi solidum corpus ex cœlesti elemento haberent. Nec mirum quod modo angeli, modo Dominus vocantur, quia angeli vocantur, qui exterius ministrant, et Dominus ostenditur, qui eis interius imperat.'

GEN 18:4 Multiple spaces in '18.4··Sed afferam.··Ad hospitalitatis officia revertitur, quæ etiam angelis exhiberi possunt, cum ex elementis corpoream formam assumunt: quod Abraham intelligens, deitatem in unitate adorabat, et dispensationi angelicæ in forma visibili ministrabat.'

GEN 18:6 Multiple spaces in '18.6··Tria sata.··Hæc in typum Ecclesiæ dicuntur, quæ de tribus mundi partibus in unitatem fidei congregata est, et quasi panis sine fermento igne Spiritus sancti decocta est. STRAB. Satum genus est mensuræ. Tria sata tres filios Nœ significant, ex quibus omne genus hominum disseminatum est. Significatur ergo Ecclesia, vel evangelica doctrina per totum mundum disseminanda, et in tribus mundi partibus, Asia, Africa et Europa, multiplicanda. Tria sata,··de quibus Sara subcinericios panes facit, tres filios significant Nœ, ex quibus omne genus hominum natum est: qui divinæ Trinitati credentes aqua baptismatis per Saram, id est Ecclesiam, conspersi sunt, et in unum panem corporis Christi redacti. Hæc sunt tria sata farinæ, quæ mulier in Evangelio fermentavit: azymi sunt panes, quia sine fermento malitiæ, et angore [Al.,··rancore] nequitiæ, et fervore perversæ doctrinæ, oportet esse credentium unitatem. Subcinericios.··Subcinericii sunt, ut per pœnitentiam delictorum Spiritus sancti vapore decocti, esca Deo acceptabilis efficiantur.'

GEN 18:7 Multiple spaces in '18.7··Vitulum tenerrimum.··Vitulus tener et saginatus Christi corpus est, quod pro salute mundi ad arborem crucis immolatum est. Hic est vitulus qui prodigo filio occiditur.'

GEN 18:8 Multiple spaces in '18.8··Butyrum et lac cum carne vituli apposuit, quia lac veterem legem signat; unde I Cor. 3: Lac potum dedi vobis, non escam,··etc. Tradiderat enim illis legis mandatum, quasi lac de duarum tabularum expressum uberibus, hoc est testamentum fidei, quia nondum poterant evangelicæ doctrinæ solidam escam sumere. Butyrum uberrimum et pinguissimum evangelicum est testimonium, quod velut oleum fidelibus in signum datur. Vitulum cum lacte et butyro apposuit, quia nec corpus Domini sine lacte legis, nec hoc sine Evangelio esse potest. Sub arbore autem sederunt in Dominicæ passionis signum, cujus prædicatores sunt.'

GEN 18:9 Multiple spaces in '18.9··Ecce in tabernaculo est,··etc. STRAB. Abraham foris cum angelis, Sara in tabernaculo est: quia fortium et doctorum est aperte prædicare, exemplis instruere: infirmorum et insipientium, discere et subditos esse.'

GEN 18:10 Multiple spaces in '18.10··Et habebit filium,··etc. Promittit Deus Saræ sterili filium, dicens: Circa hoc tempus veniam; non tempus, sed qualitatem sui adventus significat, quoniam per filium repromissum fidelis populus erat nasciturus. Unde Isa. LIV et Gal. 4: Lætare sterilis, quæ non parturis,··etc. Quo audito, etc. AUG. Quæst in Gen. Arguitur Sara quia risit, et non Abraham, cum similiter riserit; quia illius risus admirationis fuit, hujus dubitationis, quod dijudicare potuit qui corda novit. Negat Sara se risisse cum Deum non possit latere, sed forte homines putabat. Abraham vero Deum intelligebat, sed humanitatis officia præbendo, quæ tantum infirmæ carni necessaria sunt; mirum est: nisi homines prius arbitratus est, sed in quibus Deum loqui intelligeret, quibusdam signis divinæ majestatis apparentibus: sicut in hominibus Deum apparuisse sæpe Scriptura testatur, sed postea angelos fuisse cognoverunt.'

GEN 18:11 Multiple spaces in '18.11··Erant autem,··etc. Seniorum ætas minor est quam senum, etsi senes appellentur seniores. Unde, secundum medicos, senior vir de muliere seniore filios facere non potest, etiamsi adhuc muliebria fluant. Secundum hoc Abraham miratur Dei potentiam de promissione filii, et hoc miraculum posuisse Apostolum accipere possumus. Emortuum enim corpus non omnino ad generationem erat, si mulier juvenilis ætatis fuisset: sed de provecta ætate generare non poterat: de Cethura enim postea generavit, quia juvencula fuit. Tradunt enim medici quia senex de femina provectioris ætatis etsi muliebria contingant ei generare non possit, de juvencula autem possit. Rursus mulier provectæ ætatis, etsi adhuc muliebria contingant ei, de seniore parere non potest, de juvene potest. Miraculum ergo fuit, quia uterque senex et provectæ ætatis, et desierant muliebria Saræ.'

GEN 18:12 Multiple spaces in '18.12··Voluptati operam dabo?··etc. GREG. lib. IX Moral., c. 51 Cura carnis, etc., usque ad quid mens nostra aliud quam gaudium parit?'

GEN 18:15 Multiple spaces in '18.15··Non risi, etc. AMBR. Vel ideo negavit se risisse, quia ignoravit; ideo risit, quia prophetavit.'

GEN 18:17 Multiple spaces in '18.17··Num celare potero Abrahæ quæ gessurus sum.··Bene Dominus Abrahæ secreta sua committit, quem voluntatis suæ et secretorum fidelem exsecutorem cognovit; de quo ipse carne nasciturus erat in quo sunt omnes thesauri sapientiæ et scientiæ absconditi II Cor. 2.··Promittit quoque Abrahæ non solum præmia, sed obedientiæ filiorum ejus justitiam, et circa eos promissa compleri. Rursumque promittitur Isaac, in gentem magnam futurus,··et quod in eo benedicentur omnes gentes terræ.··Quibus verbis duo illi promittuntur: gens Judæorum secundum carnem, et omnes gentes per fidem.'

GEN 18:20 Multiple spaces in '18.20··Clamor Sodomorum et Gomorrhæ,··etc. AUG. Q. in Gen. Si hæc verba non dubitantis, sed irascentis et minantis accipiamus, nulla est quæstio. Humano enim more ad homines loquitur Deus, et ira ejus sine perturbatione est, quia immutabilis est. Sæpe autem sic minando dicimus: Videamus si non tibi facio, et si non potero tibi facere; vel sciam, id est experiar utrum non possim. Sed perturbatio non cadit in Deum. Mos autem humanæ locutionis est, cui Deus se coaptat, ut humanæ infirmitati conveniat. GREG. lib. V Moral., cap. 7 Peccatum vero cum voce, culpa est in actione. Peccatum vero cum clamore, culpa cum libertate.'

GEN 18:21 Multiple spaces in '18.21··Descendam et videbo,··etc. GREG., Moral., c. 33 Mala hominum non ante credamus quam probemus. Et ecce per angelos ad cognoscenda mala descendit, et tanto crimine involutos inveniens, quasi patientiam prætermisit, et eos igne judicii ante judicii diem prævenit: qui cum tranquillitate judicat, ut majora crimina tarde credantur, et veraciter agnita citius puniantur. GREG., lib. I Reg., c. 178, tom. 1 Quo descenderet Deus, ut quæ essent facta cognosceret? Aut quod non is, qui ubique est, sciret? Sed ut nostræ ignorantiæ exemplum discretionis daret, quatenus debeamus mala gravia audita non credere, ipse se dicit ad cognoscendum descendere, de quo omnibus liquet quia et non descendens omnia sciret. HILAR., lib. 9, de Trin. Habemus nescientem Deum, quod tamen non nesciat. Nam cum peccata magna valde sciat esse, rursum descendit ut videat an consummati sunt; et si nondum consummati sunt, ut sciat: intelligimus eum non ea tunc scire, quia prius nesciat; sed tunc scire, quia tempus ad agendum sit. Nescire ergo Deum, non est ignorantiæ diminutio, sed temporis plenitudo.'

GEN 18:24 Multiple spaces in '18.24··Si fuerint quinquaginta justi,··etc. ISID. Quinquagenarius numerus, a quo usque ad decem descendit, pœnitentiam significat. Unde et quinquagesimus psalmus pœnitentialis est. Si ergo converterentur, salvarentur. Sed cum Deus aspicit delinquentes nolle ad pœnitentiam converti, illico ardorem immoderatæ luxuriæ igne gehennæ compescit. Usque ad decem justos non perire Sodomam dixit, quia si in quolibet per decem præceptorum custodiam Christi nomen inveniatur, non per ibit. Denarii enim numeri figura et crucem Christi significat.'

GEN 18:27 Multiple spaces in '18.27··Loquar ad Dominum,··etc. GREG. lib. XVIII Moral., c. 33 Mystice. Sancti quanto magis divinitatis interna prospiciunt, tanto magis se nihil esse conspiciunt. Nusquam legitur Abraham se cinerem et pulverem professum esse, nisi cum meruit Dei locutionem habere. Et ait: Loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis,··etc. Fortasse enim aliquid se esse crederet, si veram essentiam, quæ super ipsum est, non sensisset. Unde et David exclamat: Memento, Domine, quoniam pulvis sum Psal. 10,··etc. Moraliter. Quosdam per tumorem sensus non elevat, sed per misericordiæ opera; quidam dum se terrenis abundare conspiciunt, veras divitias non requirunt, et æternum regnum non amant, quia temporalia sufficere putant. Non est ergo sensus in crimine, sed affectus. Cuncta enim quæ Deus condidit bona sunt. Sed qui bonis male utitur, hic agit ut per edacitatis ingluviem eo, quo vivere debuit, pane moriatur. Pauper ad requiem Lazarus venerat, superbum divitem cruciabant tormenta Luc. 16: dives tamen Abraham fuerat, qui Lazarum in sinu tenebat. Ait tamen: Loquar ad Dominum meum cum sim pulvis et cinis,··etc. Quid divitias suas æstimabat, qui seipsum pulverem cineremque putabat? Aperte cernimus in quo loco se posuerat, qui se pulverem et cinerem, etiam cum Deo loqueretur, æstimabat. Qua ergo pœna feriendi sunt, qui ad summa non proficiunt et de minimis se extollunt?'

GEN 18:28 Multiple spaces in '18.28··Quinque fuerint.··Quinque civitates igneis imbribus combustæ. Omnes enim qui quinque corporis sensus libidinose tractaverunt, futuro incendio sunt cremandi. Quid si inventi,··etc. ALC. Non necesse est hoc de omni loco accipere. De Sodomis autem potuit dici, quia sciebat Deus nec decem esse ibi, et ideo sic respondebatur Abrahæ ad exaggerationem iniquitatis Sodomorum Decem.··Denarius crucem Christi designat quia X littera, qua denarius exprimitur, in figura crucis formatur. Dixit.··Sciebat enim nec unum ibi esse præter Lot; ad exaggerandam iniquitatem hoc dicitur, sicut apud Jeremiam: Videte si inveniatis hominem facientem justitiam··Jer. 5; quasi: Invenite vel unum, et parco eis.'

GEN 19:1 Multiple spaces in '19.1··Veneruntque duo angeli,··etc. Notandum quod tres angeli numero impari Abrahæ apparent, quia numero impari Deus gaudet. Sodomam venerunt pari numero, id est duo, qui numerus primus ab unitate recedit, et princeps est alteritatis, quasi femineam figurans mollitiem. Venerunt in vespere,··quia jam Sodomitis occubuerat sol justitiæ. Qui cum vidisset,··etc. Dum occurrit Lot et adorat, angelos videtur intelligere; dum ad refectionem corporis invitat, homines videtur putare. Sic de his et de illis qui Abrahæ apparuerunt idem intelligendum est. Ex hoc autem loco Scripturæ et multis aliis commendatur virtus hospitalitatis. Unde Paulus Heb. 13: Hospitalitatem nolite oblivisci: per hanc enim placuerunt quidam Deo, angelis hospitio receptis.··Glossa Græca. Notandum ubi beneficia Dei explicantur, Deum adesse; ubi vero supplicia exercentur, angelos mitti; ut sciamus Deo benefacere, jucundum et placitum Deo proprie esse ulcisci vero Deo ingratum esse.'

GEN 19:2 Multiple spaces in '19.2··Lavate.··Quod hospitibus solet fieri, ut affectus terreno pulvere sordidati, et acedia, et pusillanimitate, tanquam pulverulentis squaloribus, emundentur. Unde in monasteriis pro venientibus de via oratio celebratur.'

GEN 19:3 Multiple spaces in '19.3··Compulit illos.··ALC. Angeli quasi coacti domum Lot ingrediuntur, ut charitas ipsius tentata et probata remuneraretur, et ut ostenderetur quantum esset hospitalitatis bonum. Hospitalem domum ingressi sunt, et hospitem liberaverunt; clausas hospitibus domos ignis ingressus peccatores perdidit.'

GEN 19:8 Multiple spaces in '19.8··Habeo duas filias.··AUG., Q. in Gen. Utrum admittenda sit compensatio flagitiorum, vel quorumlibet peccatorum, ut faciamus mala, ne fiant graviora: an perturbationi Lot, non sit consilio tribuendum, merito quæritur? et nimirum periculosissime hæc compensatio admittitur. Si autem perturbatio mentis fuerit, nullo modo est imitanda.'

GEN 19:10 Multiple spaces in '19.10··Et introduxerunt ad se Lot.··GREG., l. VI Moral., cap. 16 Malis adversantibus intra domum Lot reducitur et munitur: quia quisque justus pravorum insidias sustinens, ad mentem revertitur, et manet interritus. Sodomitæ in domo Lot ostium invenire nequeunt: quia corruptores mentium contra vitam justi nullum reprehensionis aditum inveniunt. Percussi cæcitate quasi domum circumeunt, quia invidentes facta et dicta perscrutantur. Sed quia de vita justi, fortis et laudabilis actio ubique obviat, errantes parietem palpant.'

GEN 19:11 Multiple spaces in '19.11··Percusseruntque cæcitate.··AUG. ubi supra. Græce, id est, avidentia,··si possit dici, quæ faciat non videri, non omnia, sed quod non est opus. Quomodo enim deficerent quærendo ostium, si cæcitate percussi essent, ut nihil viderent? sua enim calamitate turbati, nihil ulterius requirerent. Hac percussi erant, qui Eliseum quærebant, et qui Christum post resurrectionem cum ipso ambulantes non cognoscebant.'

GEN 19:14 Multiple spaces in '19.14··Egressus,··etc. HIER., in Q. Hebr. In sequentibus filiæ Lot virgines fuisse leguntur; et ipse ad Sodomitas dixit: Ecce duæ filiæ meæ quæ non cognoverunt virum,··etc. Nunc autem dicitur habuisse generos. Sed quidam arbitrantur eas quæ viros habuerunt in Sodomis perisse, et quæ virginet erant cum patre exisse. Sed Hebraica veritas habet. Egressus est Lot, et locutus est ad sponsos qui accepturi erant filias ejus:··virgines ergo filiæ necdum fuerant matrimonio copulatæ.'

GEN 19:15 Multiple spaces in '19.15··Cumque esset mane,··etc. ISID. Mystice. Lot frater Abraham, justus et hospitalis in Sodomis, significat corpus Christi, quod in omnibus sanctis inter impios gemit, quorum factis non consentit, et a quorum permixtione liberabitur in fine sæculi, illis damnatis supplicio-ignis æterni'

GEN 19:17 Multiple spaces in '19.17··In monte.··STRAB. Moraliter. Mons altitudinem virtutum significat, ad quam angelus hortatur, secundum illud Marci 19. Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quæ habes,··etc. Qui vero viderit se non posse conscendere, melius est ut in Segor, id est in parvula remaneat, contentus laicali et communi vita, quam montem virtutis arripiat et ad sæcularia redeat. Virginitas altus mons est ad quam angelus hortatur: si quis videt se non posse conscendere, maneat in Segor, id est in legitimo conjugio, quia melius est mediocri bono uti, quam per abrupta libidinis præcipitari. Unde I Cor. 7: Propter fornicationem unusquisque uxorem habeat. Nec possum in monte:··scilicet perturbatus non credebat Domino, quem in angelis agno scebat, sicut perturbatus filias prostituebat.'

GEN 19:20 Multiple spaces in '19.20··Est civitas,··etc. ISID. Allegorice. Sodoma interpretatur cæcitas,··et exprimit mundana desideria: altitudo montium, speculatio perfectorum. Sed quia multi mundi illecebras fugiunt, tamen in actione positi contemplationis apicem subire nequeunt, exivit Lot a Sodomis, sed ad montana non pervenit. Unde Lot ait: Est civitas hæc juxta,··etc. Juxta dicitur, et tamen ad salutem tuta, quia activa vita nec a mundi curis ex toto discreta, nec a gaudio æternæ salutis est aliena. Ad quam possum,··etc. Qui ad contemplativam ascendere non sufficiunt, ad activam vitam confugiunt, in qua salvantur. GREG., Past. 3, 28 Moral.··Ardentem Sodomam fugere, etc., uque ad unde ad Lot dicitur:'

GEN 19:21 Multiple spaces in '19.21··Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas,··quia cum Deo oratio funditur, talis vita conjugii non damnatur; unde I Cor. 7: Nolite fraudare invicem,··etc.'

GEN 19:24 Multiple spaces in '19.24··Igitur Dominus pluit super Sodomam,··etc. GREG. Sulphur, fetor carnis, ignis, ardor carnalis desiderii; cum Dominus carnis scelera punire decrevisset, qualitate ultionis innotuit macula criminis. Sulphur enim fetet, ignis ardet; qui ergo ad perversa desideria carnis fetore arserant, jure sulphure et igne perierunt, ut ex justa pœna discerent quod injusto desiderio fecissent. STRAB. Notandum quia primos peccatores aqua diluvii exterminavit, qui similiter offenderant Deum concupiscentia carnis. Sodomitæ vero graviori supplicio, ignis scilicet et sulphuris diluvio, perierunt. Licet enim illi mensuram excederent, quasi naturaliter peccabant; isti vero contra naturam: ideo gravissimi supplicii exemplo damnati sunt.'

GEN 19:25 Multiple spaces in '19.25··Universos habitatores.··ALC. Infantes cum parentibus in Sodomis cremati sunt, ne posset adverti impiissimum facinus Sodomitarum, si de origine eorum aliquod remaneret vestigium. Et provisum est illis, ne diu viventes sequerentur exempla patrum et gravius punirentur. Parentes quoque tam pro se quam pro eis rei sunt. Mors enim filiorum crimen est parentum. Ideo futuri sunt accusatores eorum. Est etiam qualecunque beneficium, non reum esse, qui gloriosus non est; prodest enim pauperem non esse, qui rex esse non potest.'

GEN 19:26 Multiple spaces in '19.26··Respiciensque uxor ejus.··ISID. Mystice. Uxor, eorum genus figurat qui gratia vocati retro aspiciunt, et ad ea quæ reliquerant redire contendunt; de quibus dicitur Luc. 9: Nemo ponens manum in aratro, et respiciens retro, aptus est regno Dei.··Ideo prohibetur illis retro aspicere. In quo ostenditur non esse redeundum ad veterem vitam, his qui per gratiam sunt regenerati, si ultimum cupiunt evadere incendium; uxor retrospiciens in salem versa est, exemplum facta scilicet, et condimentum unde alii saliantur. Unde Christus ait Luc. 17: Mementote uxoris Lot,··ut nos scilicet tanquam sale condiret, ne negligentes essemus, sed prudenter caveremus.'

GEN 19:29 Multiple spaces in '19.29··Cum enim subverteret,··etc. Innuit Scriptura magis meritis Abrahæ Deum liberasse Lot, ut intelligamus justum esse dictum, quodammodo, maxime quia colebat unum verumque Deum, et comparatione Sodomorum, inter quos vivens ad simile scelus flecti non potuit. Recordatus est Abrahæ.··Patet meritis Abrahæ Lot fuisse liberatum, quem Scriptura appellat justum. Et sciendum quia justus erat, non sicut Abraham, sed comparatione Sodomitarum.'

GEN 19:30 Multiple spaces in '19.30··Ascenditque,··etc. Sic conjugati de humilitate activæ vitæ aliquando ascendunt ad altitudinem contemplativæ. Ascenditque Lot de Segor,··etc. HIER. in Q. Hebr., tom. 3 Quæritur cur cum primum montis fugæ Segor prætulerit, etc., usque ad ambigere non debuit.'

GEN 19:31 Multiple spaces in '19.31··Dixitque major ad minorem,··etc. Quod pro excusatione dicitur filiarum, quia genus humanum defecisse putaverunt, ideoque cum patre accubuerunt. Non autem excusat patrem quod sequitur, et nescivit quod dormissent cum eo;··appungunt enim desuper Hebræi obelo, quasi superfluum, quasi incredibile sit, quia rerum natura non capiat coire quempiam nescientem. STRAB. Lot inexcusabilis est, primo quia angelo non credidit; deinde quia inebriatus est, et fuit peccatum causa peccati. HIERON. Sic prava suggestio et delectatio, ut incestæ mulieres, insidiantur continentibus, ut accepta occasione, torpentes vino fallaciæ imbuant, et a statu rectitudinis quasi ignorantes dejiciant.'

GEN 19:32 Multiple spaces in '19.32··Veni, inebriemus,··etc. ALC. Didicerant duæ filiæ Lot consummationem mundi futuram per ignem: sed, tanquam puellæ non perfectæ, neque sciebant quod, Sodomitis igne vastatis, multum spatium integrum remaneret; et suspicatæ sunt tale aliquid factum, quale in temporibus Nœ audierant, et ad reparandum genus humanum superstites se esse cum patre. Et quamvis grande crimen concubitus patris, gravior videbatur impietas, si servata castitate spem posteritatis delerent. Ideo consilium ineunt, et patris mœstitiam vel rigorem vino molliunt, et singulis singulæ noctibus suscipiunt ab ignorante conceptum, nec repetunt.'

GEN 19:33 Multiple spaces in '19.33··Dederunt,··etc. ISID. Lot in hoc loco legem significat, quia quidam ex illa procreati, et sub illa positi, male intelligendo quodam modo se inebriant; eamque non legitime utendo, infidelitatis opera pariunt. Bona est enim lex, si quis ea legitime utatur.'

GEN 19:36 Multiple spaces in '19.36··Conceperunt ergo,··etc. HIER. Moab interpretatur ex patre,··et totum nomen etymologiam habet. Ammon vero, cujus quasi causa nominis redditur, filius generis mei,··sive, ut melius est in Hebræo, benammi id est filius populi mei,··sic derivatur, ut ex parte sensus nominis, ex parte ipse sit sermo. Ammon enim, a quo Ammonitæ, vocatur populus meus.'

GEN 19:37 Multiple spaces in '19.37··Vocavit nomen ejus Moab,··etc. THEOD. Videtur hæc impudentior, quæ suum incestum ad posteros quoque transmittere voluit. Moab enim de patre significat: altera verecundior, quæ filio nomen indidit, Benammi, id est filius populi mei.'

GEN 20:1 Multiple spaces in '20.1··Profectus inde,··etc. Cades, fons judicii;··Sur, angustia;··quibus figuratur patientia.'

GEN 20:2 Multiple spaces in '20.2··Dixitque de Sara,··etc. AUG. Quæri solet quomodo in illa ætate Abraham pro Saræ pulchritudine periclitari timuerit: sed formæ illius vis miranda est, quæ adhuc amari poterat. Dixitque de Sara,··etc. ISID., in Gen., tom. 6 Tacuit uxorem, dixit sororem, ne ipse occideretur, et illa captiva ab alienigenis possideretur, certus quod a Deo inviolata servaretur, sicut apud Pharaonem, etc., usque ad Nolite vocare patrem super terram, unus est enim Pater vester qui in cœlis est. Dixitque,··etc. AUG. Quod dicitur Abimelech pro Sara, Et peperci tibi ne peccares in me,··advertendum est Deum fecisse, quando admonuit uxorem esse Abrahæ, quam putabat sororem. Et notandum quod in Deum peccatur, cum talia committuntur quæ putant homines vel non esse peccata, vel levia haberi tanquam in carne peccata.'

GEN 20:7 Multiple spaces in '20.7··Orabit pro te,··etc. CHRYSOST., hom. 45 in Gen. Scias autem quod illius preces tibi vitam præbebunt.'

GEN 20:12 Multiple spaces in '20.12··Alias autem,··etc. HIERON. Quoniam in Hebræo habetur vegam id est, etiam vere soror mea est, filia patris mei, sed non filia matris meæ,··et sonat magis quod soror Abrahæ fuerit. In excusationem dicimus nondum tales nuptias lege prohibitas. Filia patris.··Alia translatio, apertius, a patre, et non ex matre;··erat enim filia Aran fratris Abrahæ, soror Lot.'

GEN 20:13 Multiple spaces in '20.13··Postquam autem eduxit me Deus de domo patris mei, dixi ad eam,··etc. Postquam sermo Dei repulsus est a Judæa, omnes fideles sunt Christi fratres et sorores; unde Matth. 12: Quicunque fecerit voluntatem Patris mei, qui in cœlis est, ipse frater meus, et soror, et mater.'

GEN 20:14 Multiple spaces in '20.14··Tulit igitur.··Allegorice Abraham significat Christum, Sara Ecclesiam. Abraham honoratur propter Saræ pulchritudinem, et Christus propter Ecclesiam; unde psal. LXVII: Mirabilis Deus in sanctis suis.··Habebat Sara virum, sed latebat; habet Ecclesia Christum qui in sæculo non videtur, in cœlo receptus.'

GEN 20:15 Multiple spaces in '20.15··Ubicunque tibi,··etc. Qui aliquando terrore principum credere distulerant, eisdem jubentibus ad Ecclesiam, quæ Christi soror et uxor est, sese contulerunt, et per omnes mundi partes gloriam Christi et Ecclesiæ dilataverunt.'

GEN 20:16 Multiple spaces in '20.16··Mille argenteos,··etc. Quasi jocando loquitur: quia illa dixit fratrem suum esse qui maritus erat, et hortatur ut in posterum hoc meminerit, ne deinceps simile improperium deprehensa incurrat. Mille argentei dantur Christo, cum eloquentes doctores mundi de gentili conversatione ad fidem Christi tenendam et prædicandam assumuntur. Millenarius enim ex denario quadratus, stabilem et solidam designat evangelicæ prædicationis doctrinam.'

GEN 20:17 Multiple spaces in '20.17··Orante autem.··Orante Filio Patrem, sanatur infecunditas mundanorum, et principum, et subditorum populorum.'

GEN 21:1 Multiple spaces in '21.1··Visitavit autem Deus Saram,··etc. Circumcisionis figura multiformis est. Signaculum enim est secundum Apostolum justitiæ fidei, Abrahæ et semini ejus, et judicium castigandi eos qui ad hoc semen et fidem pertinerent; et prophetia nascitur de hoc semine Salvatoris, qui nos in præsenti per baptismum ab omni peccato mundaret, et in futuro post resurrectionem ab omni mortis corruptione liberaret. Octonarius autem resurrectionis gloriæ convenit: Dominus enim octavo die, id est post septimam sabbati resurrexit; et nos post sex ætates hujus sæculi, et septimam sabbati, id est, quietem animarum, quæ interim in alia vita geritur, quasi octavo tempore resurgemus, ab omnibus carnalibus concupiscentiæ corruptionibus et vitiis in quibus luxuria maxime regnat exspoliati.'

GEN 21:4 Multiple spaces in '21.4··Circumcidit etc. STRAB. Circumcisio cum ob multas causas præcepta sit, specialiter figuram Christi prætendit, qui nos per baptismum veteri homine exuit, et in futuro post resurrectionem circumcidet omnem mortalitatem et corruptionem. Quod autem octavo die circumcisus est Isaac, designatur octava sæculi ætas, quando generaliter resurrectio sanctorum celebrabitur.'

GEN 21:8 Multiple spaces in '21.8··Crevit igitur puer,··etc. Crescit, qui ascensiones in corde disponens, ad solidum doctrinæ cibum pervenit. Unde cresce, et manducabis me. Crevit,··etc. AUG. Nec in die nativitatis, nec in die circumcisionis filii sui, sed in die ablactationis convivium fecit: quia debet magnum esse gaudium spiritualis ætatis, quando talis factus est homo qui pascatur solido cibo, eis simile quibus dicitur I Cor. 3: Lac vobis potum dedi, non escam.'

GEN 21:9 Multiple spaces in '21.9··Cumque vidisset Sara.··etc. HIER. Dupliciter hoc exponitur: vel quod idolis ludos fecerit, juxta illud Exod. 32: Sedit populus manducare et bibere, et surrexerunt ludere.··Vel quod adversum Isaac, quasi majoris ætatis loco, sibi primogenita vindicaverit; quod Sara audiens non tulit.'

GEN 21:10 Multiple spaces in '21.10··Ejice ancillam hanc,··etc. BED., c. 21; ISID., c. 17, in Gen. Quæritur cur antea Sara voluit de ancilla filium suscipere, aut cur cum matre eum nunc jubet expelli? Quod non facit zelo accensa, sed prophetiæ mysterio compulsa. Agar enim, secundum Apostolum, in servitutem genuit carnalem populum; Sara vero spiritualem et liberum, qua libertate Christus nos liberavit. Significabatur ergo hoc mysterio, priorem populum in servitute generatum non manere in domo Saræ, id est Ecclesiæ, in æternum, nec esse hæredem vel consortem Christianorum, nec cum filio nobili, id est populo fideli, regnum gloriæ possidere.'

GEN 21:11 Multiple spaces in '21.11··Dure accepit,··etc. AUG. Quæritur quare contristatus sit Abraham, cum hæc prophetia fuerit, quam ipse magis quam Sara noscere debuit: sed ex revelatione hoc dixit Sara, quod sibi prius fuerat revelatum. Ille vero paterno affectu commotus est, cui Dominus postea revelavit. Vel forte ambo prius nescierunt quid esset, et per Saram nescientem prophetizatum est cum muliebri animo mota est propter ancillæ superbiam.'

GEN 21:13 Multiple spaces in '21.13··Quia semen tuum.··AUG. Notandum quod et Ismæl a Deo semen Abrahæ dictus est, quod Apostolus ait Rom. 9: Non filii carnis, sed filii promissionis æstimabuntur in semine.··Sed hoc proprie ad Isaac pertinet, qui non filius carnis, sed promissionis, et semen spirituale ex promissione est, non ex carne.'

GEN 21:14 Multiple spaces in '21.14··Tollens panem.··etc. ALC. EX BEDA, c. 21 Cum ergo Abraham ejiceret Agar, tollens panem, ideo humeris imposuit, etc. usque ad quia quidam de populo sub umbra ligni crucis refugium petituri sunt. Sumpsit panem et utrem aquæ.··AUG. Q. in Gen. tom. 3 Quæritur quomodo imposuit in humeris puerum tam grandem? Nam qui fuerat antequam esset natus Isaac, tredecim annorum circumcisus, cum esset Abraham nonaginta novem, et natus sit Isaac centenario patre; ludebat autem Ismæl cum Isaac quando Sara commota est, utique cum puero grandiusculo, qui jam fuerat ablactatus: profecto plus quam sedecim annorum fuit quando cum matre expulsus est. Sed ut hoc quod cum parvulo lusit, per recapitulationem dictum accipiamus, antequam ablactaretur Isaac; etiam sic amplius quam tredecim annorum puer humeris matris non potuit imponi; sed subaudiendum est, dedit puerum suum, etc. Imposuit scapulæ ejus.··HIER. in Q. Hebr. Quando Isaac natus est, tredecim annorum erat Ismæl, et post ablactationem ejus cum matre expellitur. Apud Hebræos varia opinio est, aliis asserentibus quinto anno ablactationis tempus ejus statutum, aliis duodecimo. Nos igitur, ut breviorem eligamus ætatem, post decem et octo annos supputamus Ismælem ejectum cum matre, nec convenire jam adolescentem matris sedisse cervicibus. Verum est autem illud Hebrææ linguæ idioma, quod omnis filius ad comparationem parentum infans vocetur et parvulus. Romæ quoque usque hodie omnes filii infantes vocantur.'

GEN 21:15 Multiple spaces in '21.15··Abjecit puerum.··etc. HIER. Quod sequitur: Et projecit puerum subter unam abietem, et abiens sedit contra longe quasi jactus sagittæ.··Dixit enim: Non videbo mortem parvuli mei, et sedit contra eum; et statim jungitur. Exclamavitque puer et flevit; et audivit Dominus vocem pueri de cœlo, ubi erat, et dixit angelus ad Agar: Nullum moveat. In Hebræo enim prius hoc scriptum est: Non videbo mortem pueri mei.··Ita consequenter legitur, quod Agar sederit contra puerum, et levaverit vocem, et fleverit, et exaudierit Deus vocem parvuli. Flente enim matre et mortem filii præstolante, Deus exaudivit puerum, quem pollicitus erat futurum in gentem magnam. Mater enim non suam mortem, sed filii deplorat. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Quæritur quomodo mater, etc., usque ad sicut sæpe faciunt cujuslibet ætatis ambulantes.'

GEN 21:17 Multiple spaces in '21.17··Exaudivit autem.··BED. et ISID. ubi supra. Puer exclamat plorans, et Deus exaudivit; et monstrante angelo, illa fontem aspicit, et pro illis dicitur qui ad Christum convertuntur, et deflentes peccata exaudiuntur, apertis oculis cordis vident fontem aquæ, id est, Christum, qui ait Joan. VII Qui sitit, veniat ad me et bibat.··Angelus Eliam significat, per quem populus crediturus est. Unde Malach. 4: Ecce ego mittam vobis Eliam, qui convertat corda patrum in filios. Angelus Domini.··ISID. Quod eum qui loquitur ad Agar, prius angelum, postea Dominum Scriptura pronuntiat, Filium Dei fuisse credendum est, qui per legem et prophetas locutus est, qui per obedientiam paternæ voluntatis angelus vocatur, secundum naturam Deus.'

GEN 21:22 Multiple spaces in '21.22··Eodem tempore.··AUG. ubi supra. Quæri potest quando cum Abimelech pactum fecit Abraham, etc., usque ad quem illa nesciret.'

GEN 21:23 Multiple spaces in '21.23··Jura ergo,··etc. Sæpe qui foris sunt, fidelium conversatione inducti eisdem desiderant sociari, et eorum exemplis ad melius informari, ut et sibi consulant et proximorum saluti.'

GEN 21:31 Multiple spaces in '21.31··Idcirco vocatus est,··etc. Duplex causa est cur appellatus sit in Hebræo Bersabee:··vel quia septem agnas accepit Abimelech de manu Abrahæ. Septem enim dicuntur sabee,··vel quia ibi juraverunt, sabaa enim significat juramentum.··Si autem hanc causam supra hoc nomen legimus, per prolepsim dictum est; sicut Bethel, et Galgala, quæ, antequam haberent hæc vocabula, aliter vocabantur. Notandum ex prioribus et præsenti loco quod Isaac non sit natus ad quercum Mambre. Alon Hebraice Latine quercus ut in Hebræo habetur, sed in Geraris, ubi Bersabee usque hodie oppidum est, quæ provincia ante non grande tempus ex divisione præsidum Palæstinæ Salutaris dicta est. Unde habitavit Abraham in terra Palæstinorum diebus multis.'

GEN 21:33 Multiple spaces in '21.33··Abraham vero,··etc. AUG. Abraham sicut Stephanus dicit non acceperat hæreditatem ibi, nec spatium pedis. Sed intelligenda est hæreditas, quam Deus gratis daturus erat, non pretio empta. Intelligitur autem spatium circa puteum ad illud emptionis spatium quo fuerant septem agnæ datæ, quando Abimelech et Abraham sibi juraverunt.'

GEN 22:1 Multiple spaces in '22.1··Quæ postquam,··etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 Jacobus dicit quod neminem tentat Deus; sed usualiter, tentare, pro eo quod est pro are, dicimus. Jacobus autem dicit de ea tentatione, qua quisque peccato [Al.,··peccator] implicatur. Unde I Thess. 1: Ne forte tentaverit vos is qui tentat.··Alibi enim scriptum est Deut. 13: Tentat vos Deus vester, ut sciat si diligatis eum, id est, vos scire faciat.··Vires enim dilectionis suæ homo ignorat, nisi experimento cognoscat.'

GEN 22:2 Multiple spaces in '22.2··Tolle filium,··etc. ALC. in Gen., tom. 1 Non statim jussus est Abraham filium occidere, sed triduo ad immolandum ducere, ut longitudine temporis tentatio augeretur. Per triduum enim, crescentibus curis, paterna viscera cruciantur, et prolixo spatio pater filium intuetur, cibum cum eo sumit, tot noctibus pendet puer in amplexu patris, cubat in gremio, et per singula momenta in paterno affectu dolor occidendi filii cumulatur. Quem diligis,··etc. BEDA in Gen., c. 22 De charitatis admonitione et nominis recordatione tentatio cumulatur, et paternus affectus movetur in memoria promissionis, quia dictum est: In Isaac vocabitur tibi semen,··tanquam si ille occideretur, tota spes promissionis frustraretur. Vade in terram.··HIER. Q. Hebr., tom. 3 Aiunt Hebræi hunc montem esse in quo postea templum ædificatum est in area ornæ Jebusæi. Unde 2, Par. 3: Cœperunt ædificare templum mense secundo, secunda die mensis, in monte Moria,··qui idcirco illuminans interpretatur et lucens,··quia ibi est debir id est oraculum Dei, et spiritus qui homines docet veritatem et prophetias inspirat.'

GEN 22:3 Multiple spaces in '22.3··Asinum suum ducens,··etc. ISID. in Gen., c. 18 Asinus insensatam stultitiam Judæorum significat, quæ portabat omnia sacramenta et nesciebat.'

GEN 22:4 Multiple spaces in '22.4··Die autem tertio.··HIER. ubi supra. Notandum quia de Geraris usque ad montem Moria, id est sedem templi, iter trium dierum sit: et Abraham illuc die tertio pervenisse dicitur. Male ergo putant Abraham illo tempore habitasse apud quercum Mambre, cum ad montem Moria vix unius diei plenum iter sit. Triduum quo venerunt ad locum sacrificii, tres ætates significat, ante legem, ab Abraham usque ad Mosen; sub lege, a Mose usque ad Joannem; inde usque ad Dominum; et quidquid restat, tertius dies est gratiæ, in qua tertia ætate sacrificium completum est Christi.'

GEN 22:5 Multiple spaces in '22.5··Exspectate hic,··etc. ISID. ubi supra. Audi Apostolum: Cæcitas ex parte contingit in Isræl,··hoc est, cum asino,··ut plenitudo gentium intraret,··hoc est, postquam adoraverimus.··Ubi sacrificium crucis per gentes fuerit prædicatum, hoc est, ubi plenitudo gentium intraverit, revertemur ad vos,··hoc est, et sic omnis Isræl salvus fiet.··Duo servi dimissi, nec perducti ad locum sacrificii, Judæi sunt qui, serviliter viventes et carnaliter sapientes, non intellexerunt humilitatem et passionem Christi. Duo quidem, quia in duas partes dividendi, quod factum est peccante Salomone, quando divisus est populus loco regni, non errore impietatis, quibus dicitur Jer. 3: adversatrix Isræl, et prævaricatrix Juda. Ego et puer,··etc. ALC. Indubitanti animo mactare filium volebat. Laudandus in constantia offerendi et in fide suscitandi. Sciebat enim certissime Deum fallere non posse, et licet puer occideretur, promissionem tamen Dei salvam permanere. Unde Apostolus Hebr. 11: Fide Abraham non hæ sitavit, cum unicum offerret, in quo acceperat repromissionem, credens quia et a mortuis potens est suscitare Deus. Dixit Abraham.··ISID. ubi supra. Abraham, unicum filium ducens ad immolandum, Deum Patrem significat. Abraham senex filium suscepit, Deus autem non senescit, sed promissio de Christo quodammodo senuerat, quando natus est. Inchoavit ab Adam, quando dictum est: Erunt duo in carne una Gen. 2; et completa est sexta ætate sæculi. Senectus Saræ in plebe Dei, hoc est, in multitudine prophetarum, hoc idem significat quia in fine temporum ex plebe sanctarum animarum natus est Christus. Sterilitas ejus significat quod in hoc sæculo spe salvi facti sumus, et in Christo, tanquam in Isaac, omnes nati sumus, quem partum Ecclesiæ [Al.,··Ecclesia] in fine temporum non natura, sed gratia procreavit. Abraham ergo Deum Patrem significat, Isaac Christum. Sicut enim Abraham unicum et dilectum filium victimam Deo obtulit, sic Deus Pater unigenitum Filium pro nobis tradidit. Et sicut Isaac ligna portabat, quibus imponendus erat, sic Christus crucem, in qua figendus erat.'

GEN 22:9 Multiple spaces in '22.9··Cumque alligasset,··etc. ISID. ubi supra. Isaac ligatis pedibus altari superponitur, et Christus cruci affigitur. Sed quod figuratum est per Isaac, translatum est ad arietem, quia Christus ovis. Ipse enim filius, quia natus; aries, quia immolatus. In vepribus hæret aries, crux cornua habet. Si enim duo ligna compingantur, crucis species redditur. Unde Habac. 3: Cornua in manibus ejus.··Cornibus ergo hærens aries, Christus crucifixus est. Vepres autem spinæ: spinæ iniquæ, quæ Dominum suspenderunt. Inter spinas enim peccatorum suspensus est. Unde Jer.: Spinis peccatorum suorum circumdedit me populus hic Jer. 38 Alii hunc arietem in vepribus ligatum, Christum ante immolationem spinis coronatum intelligunt.'

GEN 22:12 Multiple spaces in '22.12··Non peperceris,··etc. AUG. ubi supra. Nunquid non pepercit Abraham filio suo propter angelum? Sed in angelo figuratus est Dominus, qui Deus est et magni consilii angelus. Erat enim in angelo Deus, et ex ejus persona loquebatur. Hoc magis in sequentibus apparebit, cum dicitur: Et vocavit angelus Domini Abraham secundo de cœlo, dicens: Per memetipsum juravi, dicit Dominus.··Non enim facile invenitur Christum Patrem dicere tanquam Dominum, præsertim ante incarnationem. Nam secundum carnem hoc congrue dicitur, secundum quam in psalmo II dicitur: Dominus dixit ad me,··etc. Quod autem dictum est ibidem, c. 9: Dixit Dominus Domino meo,··etc., ad prophetam hoc refertur qui loquitur; sicut illud: Pluit Dominus a Domino,··id est, Dominus noster, scilicet Filius, a Domino nostro, Patre scilicet.'

GEN 22:13 Multiple spaces in '22.13··Arietem.··ALC. Historice.··Aries qui pro Isaac immolatus est, non putavimus, sed verus est. Ideo magis putatur angelum eum aliunde attulisse, quam ibi de terra post sex dierum opera Dominum procreasse. Arietem inter vepres,··etc. HIER. in Quæst. Hebr. Aquila veprem vel spinetum,··posuit, etc., usque ad quod ita Hebraice dicitur.'

GEN 22:14 Multiple spaces in '22.14··Appellavitque nomen,··etc. HIER. ubi supra. Pro eo quod hic habetur, etc., usque ad per incarnationem scilicet.'

GEN 22:20 Multiple spaces in '22.20··Melcha.··HIER. ubi supra. De Melcha uxore Nachor, etc., usque ad et in ipso nomine legitur in Isaia.'

GEN 23:1 Multiple spaces in '23.1··Vixit autem Sara,··etc. Et mortua est in civitate Arbee,··etc. HIER. in Quæst. Hebr. Quæ est in valle: hoc in authenticis libris non habetur, etc., usque ad sicut in libro Josue aperte demonstratur.'

GEN 23:7 Multiple spaces in '23.7··Surrexit Abraham,··etc. AUG., Quæst. in Gen. Quæritur quomodo Abraham adoravit populum terræ, etc., usque ad et ideo adorator corrigendus erat.'

GEN 23:16 Multiple spaces in '23.16··Quod cum audisset,··etc. HIER., de locis Hebr. In Hebræo, sicut posuimus, etc., usque ad cum etiam reprehendatur, qui invitus acceperit.'

GEN 23:17 Multiple spaces in '23.17··Confirmatusque est ager,··etc. GREG., lib. VI Moral., c. 25 Innuit sepulcrum duplex, etc., usque ad vel propter operationis instantiam contemplanda postponit. Spelunca.··Et circa eam ager arborosus ad sepeliendam Saram quadringentis siclis argenti per patriarcham a dominis terræ emitur: quia ad vacandum sapientiæ et studendum actioni, sub foliis mysticorum verborum, tanquam sub fructuosis arboribus, non aliter prædicatoribus quietus locus acquiritur, nisi per evangelicam doctrinam, argenti nitore fulgentem, terrenis potestatibus ab ipsis æterna beatitudo suadeatur. Quæ bene centenario quater ducto figuratur, quia a læva in dextram transfertur.'

GEN 24:1 Multiple spaces in '24.1··Erat autem Abraham senex. Dixitque ad servum seniorem: Pone manum,··etc. GREG. Manum sub femore jubet ponere, et per Deum cœli jurare, quia illius caro per illud membrum descensura erat, qui filius Abrahæ esset ex humanitate, et divinus ex divinitate; quasi dicat: Tange Filium meum, et jura per Deum meum. Verumtamen non super femur, sed sub femore manum ponere jubet, quia inde descensurus erat, qui homo, sed super homines esset; unde dignum non fuit ut manum super femur poneret, quia nulla caro super illam est.'

GEN 24:3 Multiple spaces in '24.3··Ut non accipias.··GREG. Allegorice. Isaac de filiabus Chananæorum uxor prohibetur, quia Christo nullæ reproborum animæ conjunguntur. De cognatione uxor duci præcipitur, quia sola electorum Ecclesia Christo copulanda erat, quam ipse Unigenitus ex prædestinatione et præscientia jam extraneam non habebat. Puer qui ad uxorem deducendam mittitur, prophetarum et apostolorum, omniumque doctorum ordo est; qui dum verbum prædicationis faciunt, cujusque animæ quasi conjungendæ unigenito Filio provisores fiunt.'

GEN 24:9 Multiple spaces in '24.9··Posuit ergo,··etc. HIER. in Quæst. Hebr. Tradunt Hebræi quia in sanctificatione ejus, etc., usque ad et pondus tribulationis fortiter ferant, quod cameli significant.'

GEN 24:10 Multiple spaces in '24.10··Ex omnibus bonis ejus,··etc. GREG. Quia his quæ de Domino loquuntur, in semetipsis virtutum divitias ostendunt, ut tanto citius ad sequendum Deum invitent, quanto suis auditoribus in seipsis monstrant quæ narrant.'

GEN 24:11 Multiple spaces in '24.11··Juxta puteum.··GREG. Juxta fontem stetit, et ex præfixa sententia, quæ esset eligenda proposuit, quia sancti prædicatores verba fluentia considerant. Unde colligunt quem vel quibus auditoribus fiduciam certitudinis assumant.'

GEN 24:14 Multiple spaces in '24.14··Igitur puella,··etc. AUG., Q. in Gen. Quærendum est quid differant illicitæ augurationes a petitione hac, etc., usque ad quo tentare Deum prohibetur. Inclina hydriam tuam.··Humilia sæcularem facundiam ad hauriendum propheticum sermonem, ut voluntatem tuam persuasioni meæ inclinem.'

GEN 24:17 Multiple spaces in '24.17··Occurritque ei servus, et ait: Pauxillum,··etc. GREG. Allegorice. Omnis prædicator animam auditoris sitit, ideo servus petit, Rebecca potum tribuit: quia electorum Ecclesia desiderio prædicatorum ex virtute suæ fidei satisfacit. Quæ enim Deum, quem audit, confitetur, prædicatori aquam refectionis et refrigerii offert. Et notandum quod hydriam ab humero inclinans posuit, quia illa confessio placida est quæ a bono opere procedit. Vel aquam præbuit, quia in eo quod credidit, vacua non remansit. Mox enim prædicavit quod audivit, et dicendo multos ex se prædicatores protulit. Aqua enim in hydria, scientia prædicationis in mensura. Studet enim non plus sapere quam oportet sapere. Hydria in ulna, mensura prædicationis in opere. Nec solum omnibus comitibus ejus, sed et camelis potum præbet, quia verbum vitæ non solum prudentibus, sed etiam stultis prædicatur. Rom. 1: Sapientibus et insipientibus debitor sum.··Vel aqua etiam jumentis datur, cum cura carnis quomodo sit habenda disponitur, ut ex voluptate non impendatur, et ex necessitate non negetur; unde Rom. 13: Carnis curam ne feceritis in desideriis;··et Ephes. 5: Nemo enim unquam carnem suam odio habuit.'

GEN 24:22 Multiple spaces in '24.22··Protulit vir,··etc. HIER. Beka, quod hic pro didrachmate ponitur, semiuncia est: Schekel vero, qui Latine, sed corrupte, siclus dicitur, uncia. GREG. Quia prædicato: auditum Ecclesiæ per obedientiam, et manus per operationem exornat. Inaures duorum siclorum sunt, armillæ decem, quia prima virtus obedientiæ in charitate est, quæ dilectio Dei et proximi est; et bonum opus decalogi completione perficitur, ut cum bona agi cœperint, mala nulla agantur.'

GEN 24:25 Multiple spaces in '24.25··Palearum quoque.··Quia Ecclesia recipiens spiritualia, reddit prædicatoribus terrena stipendia; unde I Cor. 9: Si vobis spiritualia seminavimus, magnum est si nos carnalia vestra metamus. Locus spatiosus.··A priore populo naturæ legem se Ecclesia novisse monstravit, et prædicationem amplo charitatis gremio suscepit: doctori enim spatiosa mansio est, in corde auditoris latitudo charitatis; unde secundæ Corinth. sexto: Non angustiamini in nobis, sed in visceribus vestris;··quasi suscipiendæ doctrinæ locum mentis dilatate, ad cogitanda carnalia coarctate.'

GEN 24:29 Multiple spaces in '24.29··Habebat,··etc. Quia carnales fidelibus conjuncti, dum spiritualia dona conspiciunt, admiratione suspensi, si non usque ad opera, tamen usque ad fidem suscipiendam prædicationem admittunt: dum enim bonos miraculis fulgere considerant, quæ de æternitate audiunt non recusant, quamvis Ecclesiam moribus non sequentes, in carnali operatione remaneant. Habebat autem.··Quia sunt carnales fidelibus conjuncti, quorum familiaritate aliquando ad audiendum verbum prodeunt, et videntes dona Dei collata fidelibus mirantur, et verbum corde percipiunt, quod bonis moribus implere non satagunt.'

GEN 24:33 Multiple spaces in '24.33··Non comedam.··Quia sunt qui doctores ex temporalibus stipendiis retinere parati sunt: sed illi nisi prius obtineant æterna, recipere nolunt. Si enim in animabus fructum non inveniunt, sumere stipendia corporibus contemnunt; pedes non lavant, quia laboris desideria nulla consolatione relevant.'

GEN 24:37 Multiple spaces in '24.37··Et adjuravit,··etc. AUG. ubi supra. Sententia est eadem, verba non omnia, vel ipsa, vel ita dicta sunt; quod propter eos dicendum, qui evangelistas calumniantur quod in aliquibus verbis non omnino conveniunt, cum res et sententia eadem; hunc enim librum unus scripsit, qui ea quæ supra dixit, cum mandaret Abraham, vel reliqua ponere potuit, si ad rem pertinere judicaret: cum veritas narrationis non exigit, nisi ut rerum sententiarumque veritas sit, quibus voluntas propter quam intimandam verba fiunt satis appareat.'

GEN 24:42 Multiple spaces in '24.42··Veni ergo hodie,··etc. HIERON. In Hebræo scriptum est, etc., usque ad ostendant igitur Judæi alicubi positum alma,··ubi adolescentulam et non virginem sonet.'

GEN 24:53 Multiple spaces in '24.53··Prolatisque,··etc. GREG. ubi supra. Postquam conjugii causam puer obtinuit, etc., usque ad Dedit ea Rebeccæ.··Rebecca non ornatur auro Bathuelis, quia non sunt digna ornamenta barbari et imperiti. De domo Abrahæ accipit ornamenta, quia patientia de domo sapientiæ ornatur; a puero Abrahæ suscipit inaures, id est, aurea in auribus verba; et brachilia, id est, aurea in manibus opera, et alia ornamenta; quibus figurantur diversa virtutum genera.'

GEN 24:59 Multiple spaces in '24.59··Et nutricem illius.··Honestum erat ut ad nuptias absque parentibus virgo proficiscens, nutricis solatio foveretur.'

GEN 24:61 Multiple spaces in '24.61··Igitur Rebecca,··etc. GREG. Quia Ecclesia habet secum minoris meriti animas, quæ ipsam moribus sequuntur: sed ad contemplationis thorum non provehuntur. Pueros quoque quosdam habuit in comitatu, quia cum prophetis fuerunt qui bene viverent, etsi prophetiæ spiritum non haberent: et cum apostolis et doctoribus, qui vitam eorum tenerent, et tamen non prædicarent. Qui festinus,··etc. Festinus puer ad dominum redit, quia prædicatores cum auditorum vitam obtinent, Deo, de cujus munere hoc habent, non sibi præbent.'

GEN 24:62 Multiple spaces in '24.62··Eo tempore Isaac,··etc. GREG. ubi supra. Vivens et videns Dominus est, etc., usque ad modo spineam coronam, modo crucem sustinuit. Habitabat,··etc. PATERIUS in Gen.··ex dictis GREG. Isaac, Rebecca veniente, habitabat in terra australi, quia Christus, veniente ad se Ecclesia, in illorum mentibus mansit quos non corporis frigus, sed fervor charitatis tenuit: qualis erat Anna, Simeon, et aliqui de populo Judæorum.'

GEN 24:63 Multiple spaces in '24.63··Et egressus fuerat,··etc. HIER. Per terram australem, Geraram significat, unde ad immolandum adductus fuerat. Egressus est, ut exerceretur in campo. In Hebræo legitur: Egressus est Isaac, ut loqueretur in agrum, inclinata jam vespera;··ubi significatur quod Dominus solus orabat in monte, et Isaac, qui typus Domini fuit, ad orationem quasi virum justum a domo egressum nona hora, vel ante solis occasum, spirituales victimas Deo obtulisse. GREG. ubi supra. Ager mundus est, quo Christus egressus est, quia visibiliter apparere dignatus est. Unde Habac. 3: Egressus es in salutem populi tui.··Isaac ad meditandum in agro exiit, quia Christus formam humilitatis præbens, exercitium longanimitatis, passionis, et patientiæ exempla monstravit, sicut solent juvenes exercitati armorum usu meditari. Armorum meditatio est passionis frequentatio. Qui enim verbera, sputa, lanceam crucemque pertulit, passionem usque ad mortem in se frequentari permisit. Passiones arma dicimus, quia per ipsas ab adversariis liberamur; unde Luc. 21: In patientia vestra possidebitis animas vestras. Inclinata, etc. Quia passionum exercitia juxta finem mundi suscepit; unde psal. CXL: Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum.'

GEN 24:64 Multiple spaces in '24.64··Descendit de camelo,··etc. GREG., lib. 1, Moral., c. 14 Rebecca ad Isaac in camelo deducitur, etc., usque ad super tortuosa camelorum dorsa divitias portant.'

GEN 24:65 Multiple spaces in '24.65··Quis est ille homo,··etc. GREG. apud Paterium. Rebecca viso Isaac, quis sit, requisito puero, cognoscit: quia Ecclesia per prophetarum et apostolorum dicta, quid de Christo credere debeat, intelligit. Quæ se mox pallio cooperuit, quia quanto Christi mysteria penetrat, tanto de anteacta vita confunditur. Unde infirmitatem suam pallio operire nititur; et quæ prius in camelo libere gestatur, descendens verecundia tegitur, cui quasi verecundius dicitur: Quem enim fructum habuisti tunc in illis in quibus nunc erubescis? At illa,··etc. HIERON. Alia editio, teristrum,··quod etiam nunc genus est Arabici vestimenti quo mulieres provinciæ illius velantur.'

GEN 24:67 Multiple spaces in '24.67··Qui introduxit eam,··etc. GREG. ut supra. Hanc Isaac in tabernaculo matris suæ introduxit, et uxorem accepit, quia in loco Synagogæ, de qua natus est Christus, Ecclesiam diligit: ut quæ cognatione, id est prædestinatione, proxima fuerat, amore conjuncta uxor fiat. Et intantum dilexit eam,··etc. GREG. ut supra. Quia ex lucro Ecclesiæ Christus tristitiam ex perditione Synagogæ detersit, quia dum Ecclesia ex gentilitate veniens usque ad thorum contemplationis perducitur, Judæa pro nihilo habetur. Isaac quoque risus,··Rebecca vero patientia dicitur: risus vero ex lætitia, patientia ex tribulatione. Et quamvis Ecclesia jam sit cœlestis gaudii contemplatione suspensa, habet tamen in se quod de carnis pondere doleat. Isaac vero et Rebecca junguntur, id est, risus et patientia, secundum illud Rom. 12: Spe gaudentes, in tribulatione patientes,··ut prospera lætificent de contemplatione, adversa de tribulatione perturbent.'

GEN 25:1 Multiple spaces in '25.1··Abraham vero aliam duxit uxorem,··etc. ISID. Allegorice. Mortua Sara duxit Abraham Ceturam. Non propter incontinentiam, quia jam grandævus: nec propter filiorum procurationem, quia illi semen quasi stellæ cœli ex Isaac promissum erat. Sed sicut Agar et Ismæl figuraverunt carnales Veteris Testamenti, sic Cetura et filii ejus hæreticos, qui se ad Testamentum Novum existimant pertinere. Sed utraque concubina, sola Sara uxor; unde Cant. 6: Una est columba mea,··etc. Allegorice. Post assumptionem Ecclesiæ adhæserunt Christo multæ animæ hæretica pravitate deceptæ, quæ non catholicos, sed schismaticos genuerunt, qui unitatem Ecclesiæ diviserunt: quos significant filii Ceturæ, qui inferius numerantur. HIER., in Q. Hebr. Cetura, Hebraice, copulata,··etc., usque ad quanto enim quis est carne fessus, tanto spiritu robustus et sapientiæ complexibus aptus.'

GEN 25:3 Multiple spaces in '25.3··Filii Dadan fuerunt Assurim, et Lathusim, et Laomim. At vero ex Madian ortus est Epha et Opher et Henoc et Abida.··HIER. Assurim in negotiatores transferri putant, etc., usque ad et a plerisque filiis Abrahæ ex Cetura occupatas Indiæ regiones.'

GEN 25:5 Multiple spaces in '25.5··Deditque Abraham,··etc. ISID. Quia dantur munera filiis concubinarum, id est carnalium; sed non perveniunt ad regnum promissum hæretici, vel Judæi, quia carnalia lucra sequuntur; solus Isaac est hæres, quia non filii carnis existimantur in semine, sed promissionis.'

GEN 25:8 Multiple spaces in '25.8··Et deficiens mortuus est in senectute bona, provectæque ætatis, et plenus dierum, congregatusque est ad populum suum. Et sepelierunt eum,··etc. HIERON. male in LXX additum est: Deficiens mortuus est Abraham,··quia non convenit Abrahæ deficere vel minui. Illud quoque quod posuimus in senectute bona senex et plenius in Græcis codicibus ponitur, plenus dierum;··quod cum sensum videatur exponere, eo quod luce et diei operibus plenus occubuerit, magis tamen ad anagogen facit, si simpliciter ponatur plenus.··Glossa Græca. Ecce Moses vitam venturi sæculi novit, nemo enim his qui non sunt, apponi potest.'

GEN 25:12 Multiple spaces in '25.12··Hæ sunt generationes,··etc. Hi populi ante filios Isaac computantur, qui cum sint de semine Abrahæ, non tamen computantur in semine, quia prius est quod animæ est, deinde quod spirituale. Unde post computationem carnalium, ponitur genealogia Isaac, de quo facta est promissio, et electorum propaganda successio.'

GEN 25:13 Multiple spaces in '25.13··Et hæc nomina filiorum ejus in vocabulis et generationibus suis. Primogenitus Ismælis Nabajoth, deinde Cedar, et Abel,··etc. HIERON. Duodecim filii nascuntur Ismæli, primogenitus Nabajoth, a quo omnis regio ab Euphrate usque ad mare Rubrum Nabathea dicitur, quæ pars Arabiæ est. Nam familiæ ipsorum oppida, pagi et tribus, horum appellatione celebrantur. Ab uno ex his, Cedar in deserto, et Duma alia regio, et Thema ad austrum, et Chedma, alias Chethma, ad orientalem plagam dicitur. Quod in extremo capituli juxta LXX legimus, contra faciem omnium fratrum suorum habitabat,··verius est quod posuimus, coram omnibus fratribus suis occubuit,··id est, in manibus filiorum suorum mortuus est, superstitibus adhuc liberis. Fratres enim filii appellantur; unde Jacob: Ponatur coram fratribus meis, et fratribus tuis, et dijudicent inter nos.··Non enim credendum est quod Jacob, exceptis liberis suis, aliquos fratres secum habuerit.'

GEN 25:16 Multiple spaces in '25.16··Duodecim principes tribuum suarum. Et facti sunt anni vitæ Ismæl,··etc. Duodenarius, sicut sacratus est in apostolis et in apostolicis viris, sic exsecrabilis est in reprobis contra fidem Trinitatis et Evangelium per quatuor mundi partes dilatatis.'

GEN 25:18 Multiple spaces in '25.18··Habitavit autem ab Hevila usque Sur, quæ respicit Ægyptum,··etc. Regio quam circumivit Phison ab Hevila, nepote Nœ, sic vocata est, et est solitudo contra faciem Ægypti. Sur quoque est solitudo inter Cades et Barad, extendens desertum usque ad mare Rubrum et Ægypti confinia.'

GEN 25:20 Multiple spaces in '25.20··De Mesopotamia sororem Laban.··Regio sterilis, quæ sic Græce vocatur quia media inter duo flumina Tigrim et Euphratem. Nam medius, fluvius dicitur; hinc hippopotamus id est, fluvialis equus.'

GEN 25:21 Multiple spaces in '25.21··Deprecatusque sed collidebantur in utero parvuli,··etc. HIER. Promotione vel collisione LXX posuerunt, ludebant vel recalcitrabant:··Aquila, confligebant filii in utero ejus.··Symmachus, in similitudine navis in superficie ferebantur.··GREG., Dial. 1, 8 Quæ sancti orando efficiunt, etc., usque ad is enim, in quo Deus multiplicare semen Abrahæ prædestinaverat, oratione obtinuit ut filios haberet. Qui exaudivit eam.··CHRYSOST. Ne putes e vestigio et protinus assecutum esse quod optabat: nam viginti annis mansit orans et deprecans Deum. Nam sicut docuit nos quot annos habuit quando duxit Rebeccam nempe quadraginta, ita assignavit nobis quot annorum fuerit Isaac, quando nati sunt ei filii. Sexagenarius, inquit, erat quando nati sunt parvuli. Perrexitque,··etc., AUG., Quæst. in Gen.,··tom. 3 Quæritur quo ierit, cum nondum essent prophetæ vel sacerdotes tabernaculi aut templi Domini? Forsitan ad locum ubi aram constituit Abraham. Sed quomodo ibi responsa darentur, tacet Scriptura; an per aliquem sacerdotem? quem mirum est, si erat, non fuisse nominatum, et nullam sacerdotum factam mentionem esse. Forsitan ibi, cum orando allegassent desideria sua, dormiebant, ut per somnum monerentur: vel adhuc vivebat Melchisedech, cujus tanta fuit excellentia, ut dubitaretur utrum homo an angelus fuerit. Vel forte etiam illo tempore erant homines Dei, in quibus Deus posset interrogari. Quidquid horum, vel forte aliud fuerit. Rebecca tamen secundum Scripturam Dominum interrogavit, et responsum ejus meruit.'

GEN 25:23 Multiple spaces in '25.23··Qui respondens ait: Duæ gentes,··etc. AUG. Historica proprietate responsum invenitur completum, cum propter Isræl, id est, Jacob, minor filius superavit Idumæos, id est gentem quam propagavit Esau, eosque per David tributarios fecit; quod diu fuerunt usque ad regem Joram IV Reg. 8. Tunc enim Idumæi rebellaverunt, et jugum de cervice excusserunt, sicut prophetizavit Isaac, quando minorem pro majore benedixit, et hoc idem dixit majori, cum ipsum postea benedixit.'

GEN 25:24 Multiple spaces in '25.24··Jam tempus,··etc. HIER. Ubi nos pilosum posuimus, in Hebræo habetur seyr; unde Esau, sicut alibi legimus, seyr,··id est pilosus dictus est. Protinus alter,··etc. ISID. Hoc figuraliter factum etiam Judæis non credentibus notum est: qualiter populus Ecclesiæ populum Synagogæ superavit, et plebs Judæorum, tempore major, servivit minori populo Christianorum. BED. in hoc cap., tom. 2 In singulis quoque hoc dici potest. Duæ gentes et duo populi intra nos, sunt, scilicet vitiorum et virtutum; iste minor, ille major: plures enim sunt mali quam boni, et vitia plura virtutibus. Sed tamen populus populum superat, et major serviet minori,··caro scilicet spiritui, et vitia virtutibus. Præcedit Esau, rufus, et totus ut pellis hispidus: deinde exit Jacob tenens plantam fratris; prior enim populus, prophetarum et Christi sanguine pollutus, peccati et nequitiæ squalore circumdatus: cujus minor plantam tenuit, quia majorem populum minor superavit.'

GEN 25:27 Multiple spaces in '25.27··Factus est Esau,··etc. GREG. Eorum vitam significat, qui exterioribus voluptatibus fusi carnem sequuntur. Agricola quoque dicitur, quia amatores sæculi tanto colunt exteriora quanto interiora sua inculta relinquunt. Simplex.··GREG. Quia curis exterioribus spargi refugiunt simplices, cogitatione et conscientiæ habitatione consistunt. Habitat enim in tabernaculis, qui se intra mentis secreta constringit, ne dum ad multa foris inhiat, a seipso cogitatione alienatus recedat.'

GEN 25:29 Multiple spaces in '25.29··Coxit autem Jacob,··etc. HIERON. Rubeum vel fulvum:··Hebraice Edom dicitur: ab eo autem quod rubeo cibo Esau primogenita vendidit, fulvi, id est Edom nomen accepit.'

GEN 25:31 Multiple spaces in '25.31··Cui dixit Jacob,··etc. ISID. Quod Esau primogenita propter escam fratri minori vendidit, et postea paterna benedictione sibi promissa privatus est, Judaicum populum significat: qui in Exodo primogenitus Dei filius appellatur, et propter sæculi lucra non solum primatus sui honorem amisit, sed et cœlestis regni præmium præparatum adipisci non meruit. Unde per exprobrationem dicitur Matth. 12: Auferetur a vobis regnum Dei et dabitur gentibus,··etc. Primogenitura autem vestis erat sacerdotalis, qua induti majores natu cum benedictione patris victimas Deo, velut pontifices, offerebant: hoc dono, terreni amoris desiderio, caruerunt Judæi, cum gloria futuri regni.'

GEN 25:33 Multiple spaces in '25.33··Juravit Esau,··etc. GREG., lib. 30, Moral., c. 13 Sciendum autem quod nos quinque modis gulæ vitium tentat, etc., usque ad et non quæ edendi libido suggerit.'

GEN 26:1 Multiple spaces in '26.1··Orta autem fame super terram,··etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 Quæritur quando hoc factum fuerit, quod Isaac abiit in Gerara, etc., usque ad ut intelligamus temporalia nec dari posse, nec prosperari debere, nisi ab uno Deo.'

GEN 26:8 Multiple spaces in '26.8··Cumque pertransissent,··etc. ISID. A tempore Christi usque ad Constantini tempora non in conventu populorum, sed tanquam per latebras prædicabatur fides, in secreto congregabantur Christiani: tandem videntes Christiani principes sæculi per miracula Christi majestatem contemperatam humanæ infirmitati, ut possint sociari, et esse duo in carne una,··jam in manifesto Christi et Ecclesiæ sacramentum prædicari permiserunt, et diu fuisse absconditum doluerunt. Vidit eum jocantem,··etc. AUG. Quid sibi velit, in sacramento Christi et Ecclesiæ, etc., usque ad ut habitaret in nobis.'

GEN 26:12 Multiple spaces in '26.12··Seminavit autem Isaac in terra illa,··etc. HIERON. Licet in aliena terra seminaverit Isaac, non puto quod tanta ei hordei fertilitas fuerit. Unde melius arbitror quod habetur in Hebræo, et quod Aquila transtulit: Invenit in illo anno centuplum æstimatum.··Tacens autem Scriptura genus frugum quod centuplicaverit, videtur cunctarum in illo ostendisse virtutum multiplicationem.'

GEN 26:14 Multiple spaces in '26.14··Ob hæc invidentes,··etc. ISID. Isaac, Christus, qui primum vult fodere puteos, etc., usque ad ibimus. Puteos et obstruxerunt,··etc. GREG. Moraliter. Sæpe cum verbis divinis intendimus, dæmonum insidias gravius toleramus; quæ menti nostræ terrenarum cogitationum pulverem aspergunt, ut intentionis oculos a luce intimæ visionis obscurent. Nos enim puteos fodimus, cum Scripturæ alta penetramus, quos occulte Allophyli replent: quia terrenas cogitationes ingerunt et divinæ scientiæ aquam tollunt, unde psal. CXVIII: Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Domini.'

GEN 26:17 Multiple spaces in '26.17··Et ille discedens,··etc. HIERON. Et abiit inde Isaac, et venit in Geraram vallem, et habitavit ibi. Pro valle, torrentem habent in Hebræo. Nunquam enim Isaac, postquam magnus factus est, habitare potuit in valle, sed in torrente. De quo scriptum est psal. CIX: De torrente in via bibet.··De quo Elias in tempore famis bibit; sed quia non erat perfectus ut Christus, torrens ei aruit. Christus vero etiam in torrente traditus est, dedicans regenerationem nostram et baptismi sacramentum.'

GEN 26:18 Multiple spaces in '26.18··Fodit alio puteos,··etc. ISID. ex Greg. Isaac apud alienigenam gentem puteos fodit: in quo monemur ut in hac peregrinatione cogitationum profunda penetremus, et quosque veræ intelligentiæ aqua redeat, inquisitionis manus ad exhaurienda cordis terrena non torpescat. Allophyli insidiantes puteos replent, quia immundi spiritus, cum nos studiose fodere conspiciunt, molestias tentationum cogitationibus ingerunt.'

GEN 26:20 Multiple spaces in '26.20··Adversus pastores,··etc. HIERON. Aquila et Symmachus, adversum et contrarium,··transtulerunt, sed in Hebræo habetur Satana;··unde patet Satanam contrarium interpretari.'

GEN 26:22 Multiple spaces in '26.22··Latitudo. In Hebræo Rehobot, latitudines.··Unde probatur illud quod supra cap. X dictum est: Ipse ædificavit Niniven et rabooth,··id est, plateas ejus. Nunc dilatavit,··etc. Dilatatus est Isaac, et replevit omnem terram scientia Trinitatis: et in toto orbe latitudinem Ecclesiæ collocavit, prius tamen in Judæa notus, et in Isræl nominatus: postea in omnem terram exivit sonus eorum Psal. 18,··id est apostolorum, qui per universum orbem foderunt puteos, et aqua omnibus ostenderunt baptizantes omnes gentes in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti Matth. 18.··Puteos Abraham, quos aperuit, sic vocavit sicut pater ejus: Moses enim et prophetæ apud nos suis nominibus appellantur, nec horum mutantur vocabula puteorum.'

GEN 26:26 Multiple spaces in '26.26··Ad quem locum,··etc. HIERON. Abimelech non semper pacem habet cum Isaac, etc., usque ad et alia plura sunt in quibus nobiscum philosophi dissident, vel concordant. Pro Ochozath, pronubo,··in Hebræo habetur collegium amicorum ejus,··ut tam hominem significet quam amicorum turbam, quæ cum rege venerat: in quibus fuit Phicol, princeps exercitus illius. Abimelech, et Ochozath,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 Duo cum Abimelech venerunt: Ochozath, gener ejus, etc., usque ad sapientibus et insipientibus debitor est.'

GEN 26:32 Multiple spaces in '26.32··Ecce autem venerunt.··HIER. Nescio quomodo in LXX et venerunt pueri Isaac nuntiantes ei de puteo quem foderunt, et dixerunt ei: Non invenimus aquam. Et vocavit nomen ejus Juramentum.··Quæ enim etymologia est propterea vocari Juramentum, etc., usque ad non congruit ut Isaac aquam non inveniret.'

GEN 27:1 Multiple spaces in '27.1··Senuit autem Isaac,··etc. HIPP. mart., ex Hieron., epist. ad Damasum, tom. 1 Mystice. Isaac portat imaginem Dei Patris, Rebecca Spiritus sancti, Esau populi prioris et zabuli, Jacob Ecclesiæ et Christi. Senectus Isaac, consummationem mundi; oculi caligantes periisse fidem de mundo, et religionis lumen neglectum esse, significant. Quia filius major vocatur, acceptio est legis Judæorum. Quia escas ejus et capturam dilexit pater: homines sunt ab errore salvati, quos per doctrinam justus quisque venatur. Sermo Dei, repromissionis benedictio, et spes regni futuri, in quo cum Christo sunt regnaturi, et verum sabbatum celebraturi. Rebecca plena Spiritu sancto, sciens quod audisset antequam pareret, quia major serviet minori:··hæc formam gerit Spiritus sancti, quæ quod futurum esse noverat in Christo, ante meditabatur in Jacob, loquitur ad filium minorem. Vade ad gregem et affer mihi duos hædos optimos;··præfigurans carneum Salvatoris adventum, in quo eos liberaret qui peccatis tenebantur obnoxii. Hædi enim ubique peccatores significant. Duo afferri jubentur, ut duorum populorum assumptio significetur. Teneri scilicet et humani, docibiles scilicet et innocentis animæ. Stola Esau est fides, id est Scripturæ Hebræorum quæ illis primo datæ sunt quibus populus gentilium postea indutus; pelles circumdatæ brachiis ejus, peccata utriusque populi, quæ Christus in extensione manuum cruci secum affixit: ipse enim in corpore suo, non sua, sed aliena peccata portabat.'

GEN 27:2 Multiple spaces in '27.2··Vocavitque Esau.··ISID. in Gen., tom. 5 Esau venator, et agricola Jacob vero simplex habitabat in tabernaculis. Esau populum Hebraicum, Jacob gentilem populum significat. Isaac vero Deum, qui utrumque populum, illum per legem, istum per fidem, sibi filios fecit. Esau agricola erat, quia Judæus pro terrenis Deo serviebat, cui non est dictum, ut esset pauper spiritu, mitis, pacificus, misericors, persecutionem patiens, ut copiosam mercedem haberet in cœlis; sed: Si custodieritis mandata mea, dabo vobis pluvias temporibus suis,··etc., quæ pertinent ad carnis delicias. Fuit etiam venator, quia per effusionem sanguinis arietum et vitulorum, et hircorum, Deum placabat. Jacob simplex habitabat in tabernaculis,··quia electi de gentibus fide et voluntate Deo placere studuerunt. Per tabernacula, diversas per orbem Ecclesias vel diversos ordines intelligimus'

GEN 27:3 Multiple spaces in '27.3··Sume arma,··etc. Isaac diligebat Esau, quia de venatione ejus vescebatur. Rebecca diligebat Jacob, Isaac Deum; Rebecca autem præscientiam Dei figurat, quia diligebat Deus populum Judæorum, eo quod assidue eorum oblationibus placabatur. Sed præsciens populum gentium multo meliorem futurum, per præscientiæ suæ gratiam amplius diligebat. Esau in venatione morante, ut de agrestibus animalibus cibos patri exhiberet et benediceretur, mater Jacob ad benedictionem percipiendam patri applicuit: quia adhuc Judæi in legalibus morantur, et ad fidem Christi tarde occurrunt, mater gratia gentiles fidem avide suscipientes ad percipiendam benedictionem Judæis debitam obtulit. Qualiter autem benedictionis donum promeruerint, testantur opera Jacob, quæ pro benedictione suscipienda gessit.'

GEN 27:6 Multiple spaces in '27.6··Dixit filio suo Jacob: Audivi patrem tuum loquentem,··etc. Allegorice. Per duos hædos confessionem peccatorum gentilis populi et pœnitentiam possumus accipere. Hædi optimi, quia confessio peccatorum et pœnitentia valde est Deo acceptabilis. Unde Luc. 15: Gaudium erit in cœlo super uno peccatore pœnitentiam agente,··etc. Historice.··Per unum peccatorem populum gentium, per nonaginta novem justos, Judæos intelligit qui sibi videbantur justi in observantia legis. Unde Luc. 16: Ut quid justificatis vos coram hominibus,··etc.; qui imperfecto numero ponuntur, quia nullum ad perfectum adduxit lex.'

GEN 27:14 Multiple spaces in '27.14··Paravit illa cibos,··etc. ISID. Mystice. Per delectabiles escas quæ de hædis præparantur Isaac, intelligimus pœnitentiæ opera, etc., usque ad peccata præterita ante oculos mentis sæpe producit.'

GEN 27:15 Multiple spaces in '27.15··Et vestibus Esau,··etc. HIER. In hoc loco tradunt Hebræi primogenitos functos officio sacerdotum, et habuisse vestimentum sacerdotale, quo induti victimas offerebant, antequam Aaron in sacerdotium eligeretur.'

GEN 27:20 Multiple spaces in '27.20··Quomodo, inquit, tam cito invenire potuisti, fili mi?··HIPPOLYT. Quærit Isaac a Jacob cur tam cito venerit, admiratus scilicet velocem credentium fidem. Cibi delectabiles offeruntur, quia hostia Deo placens, salus peccatorum. Quia post esum sequitur benedictio, et ejus odore perfruitur, virtutem resurrectionis et regni aperte pronuntiat. Ecce odor filii mei sicut odor agri pleni.··Hæc est benedictio. Odore nominis Christi, sicut ager, mundus impletur. Benedictio est de rore cœli, id est pluvia divini verbi; et de pinguedine terræ, id est congregatione populorum; multitudine frumenti et vini, hæc est multitudo, quam colligit de sacramento corporis et sanguinis sui. Illi serviunt populi, id est gentiles conversi. Ipsum adorant tribus populi, per circumcisionem conversi credentes. Ipse est Dominus fratrum suorum, id est Judæorum. Ipsum adorant filii matris ejus, quia secundum carnem natus est ex ea: ipsum qui maledixerit, maledicetur; et qui benedixerit, benedicetur. Christus ex ore populi Patrem ignorantis benedicitur, id est, veraciter dicitur, sed a Judæis alius benedici putatur, qui ab errantibus exspectatur.'

GEN 27:25 Multiple spaces in '27.25··Quos cum oblatos comedisset,··etc. Mystice. Postquam Isaac cibum sumpsit, Jacob obtulit ei vinum: sic per cibum activæ vitæ opera designantur; per vinum, quod mentes alienat, contemplativa accipitur, quæ ab amore sæculi mentes electorum alienas facit. Post cibum et potum. Jacob benedicitur, quia illi benedictionem cœlestem a Deo percipiunt qui eum usque in finem bonis operibus placare student.'

GEN 27:27 Multiple spaces in '27.27··Benedicens, ait,··etc. GREG., hom. 6 in Ezech. Alter ad venandum mittitur, etc., usque ad quæ major foras exiens reliquit intus. GREG., ibid. Isaac, caligantibus oculis, Jacob filium nesciens benedixit; quæ ventura erant prævidit, et qui præsens assisteret, nescivit. Constat enim quia Judæi, qui plene legem didicerunt, adventum Christi cognoverunt. Unde Matth. 2, Herodes a principibus sacerdotum inquirit ubi Christus nasceretur; cui protinus responderunt, In Bethlehem.··Prius ergo noverant quem passionis tempore cum despicerent, ignorabant; quorum notitia prior, et ignorantia posterior, Isaac caligante signatur; qui dum Jacob benediceret, quid in futuro ei eveniret prævidebat, sed quod præsens assisteret nesciebat. Sic Judæorum populus prophetiæ mysteria accepit, sed cæcos oculos in contemplatione tenuit, quia præsentem non vidit, de quo multa in futuro prævidit. Ante se enim positum cernere non valuit, cujus adventus potentiam longe ante nuntiavit. GREG., hom. 10 in Ezech., tom. 2 Isaac filium nescit, quem benedixit, etc., usque ad et quia per quosdam in contemplationem surgit, per quosdam in activæ vitæ opera pinguescit. Sequitur:'

GEN 27:28 Multiple spaces in '27.28··Det tibi Deus de rore cœli,··etc. Ros desuper et subtiliter cadit, et toties de rore cœli accipimus, quoties per infusionem contemplationis intimæ de supernis aliquid tenuiter videmus. Cum vero bona opera per corpus agimus, de terræ pinguedine ditamur. Abundantiam frumenti,··etc. ISID. Hæc est multitudo quam colligit de sacramento corporis et sanguinis sui.'

GEN 27:30 Multiple spaces in '27.30··Venit Esau,··etc. Sero Esau ad patrem revertitur, quia prior populus in fine convertetur. Unde psal. LVIII: Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut canes, et circumibunt civitatem.··Et alibi: Aperuerunt ora sua, sicut comedens in abscondito.'

GEN 27:33 Multiple spaces in '27.33··Expavit Isaac.··Benedictionem repromissam repetente majore filio, expavit Isaac, et alium pro alio se benedixisse cognovit; nec indignatur cognito sacramento, sed confirmabat benedictionem dicens: Et benedixi eum, et benedictus est.··Hæc est prima benedictio Isaac minori populo Christianorum data. Sed nec major filius omnino despectus, quia, cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Isræl salvus erit. Cujus secundæ benedictionis prophetia est. In pinguedine terræ, et in rore cœli desuper erit benedictio tua. In pinguedidine terræ,··id est, in fecunditate rerum, et potentia regni, quæ in illo populo fuit; et in rore cœli,··eloquiis Dei. Ipsis enim eloquia Dei credita sunt, et legis testamenta. Vives in gladio:··quia sanguini populus ille deditus, necem in Christo et prophetis exercuit, Et servies fratri tuo minori,··id est, populo Christiano. Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus de cervicibus tuis;··cum scilicet per cognitionem fidei et gratiam Christi conversus, deposueris onus legis; quando jam tunc non servies minori, sed per fidem frater vocaberis. Expavit Isaac,··etc. Ut quædam mentis alienatio sequeretur, quæ exstasis dicitur, quæ in magnarum rerum revelationibus fieri solet. Unde intelligendum est spiritualiter admonitum esse Isaac, ut confirmaret benedictionem in Jacob, cui potius irascendum fuit, quia patrem fefellit. In Adam quoque exstasis processit, antequam diceret: Erunt duo in carne una··Gen. 2, quod est magnum sacramentum in Christo et in Ecclesia. Benedixique ei,··etc. ALC. Si justi viri voluntas bona est, quid est quod Isaac non Esau quem voluit, sed Jacob quem noluit, benedixit? Justi hominis, quantum ad conscientiam, voluntas bona est: Deus vero solus de futuris judicat. Isaac humano more filium majorem benedicendum putavit: sed Deus, qui occultorum est cognitor, minorem dignum benedictione ostendit, ut non hominis ostenderet esse benedictionem, sed Dei: ideo in Numeris ad Mosen et Aaron sacerdotes dicitur: Ponite nomen meum super filios Isræl. Ego Dominus benedicam eos Num. 6.··Sacerdotis est benedicere, Dei effectum tribuere. Ut autem intellexit Isaac per spiritum prophetiæ benedictionem minori destinatam, ait, Benedixi, et erit benedictus.'

GEN 27:36 Multiple spaces in '27.36··Juste vocatum est nomen ejus Jacob: Supplantavit enim me,··etc. HIER. Jacob supplantator interpretatur. Ab eo igitur quod fratrem ante deceperit, allusit ad nomen, qui ideo ante Jacob vocatus est, quod in ortu plantam fratris apprehendit.'

GEN 27:40 Multiple spaces in '27.40··Et fratri tuo servies,··etc. Quia Idumæi tributarii fuerunt Isræl, qui Jacob vocatur. Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus., etc. Hoc impletum est quando rebellaverunt Idumæi ne essent sub Juda. Tempusque veniet,··etc. Quasi: Judaicus populus a servitute peccati in fine liberabitur, ut cum plenitudo gentium intraverit, omnis Isræl salvus fiet Rom. 11.'

GEN 27:41 Multiple spaces in '27.41··Dixitque in corde suo.··Cum Scriptura dicat, Esau in corde suo de morte fratris tractasse, quomodo vel a quo sunt hæc nuntiata Rebeccæ? Sed datur intelligi quod ei divinitus omnia revelabantur. Propter insanabile odium Judæorum, per spiritum consilii præceptum est apostolis ut, relicta Judæa, transirent ad gentes. Venient dies luctus,··etc. Nolebat enim hoc facere vivente patre, ne incurreret odium ejus, et malediceretur ab eo. DIOD. Quod autem scriptum est, dixit Esau in corde suo,··significat Esau mortem fratris non subita ira, sed perfecto mentis consensu exoptasse.'

GEN 27:42 Multiple spaces in '27.42··Nuntiata sunt hæc Rebeccæ,··etc. Hic consequenter ponitur matris obviatio, cum dicitur, Nuntiata sunt hæc.··Ex quo patet quod Esau prædictam machinationem non sic celavit in corde suo, quin appareret exterius in signis et verbis. Quæ mittens et vocans Jacob,··etc. Ut induceret eum ad dandum locum iræ et recedendum ad tempus. Sequitur: Cur utroque orbabor filio?··etc. Ac si diceret: Si invadat te, poterit esse quod ambo eritis interfecti; vel si unus remaneat, oportebit quod sit fugitivus a me. Dixit quoque Rebecca,··etc. Quia Jacob non poterat convenienter recedere sine scitu patris, ideo Rebecca convertit se ad inducendum Isaac ut mitteret Jacob filium suum ad Laban, ut ibi acciperet uxorem dicens. Tædet me,··etc. Id est propter uxores Esau: non autem dixit ipsi Isaac aliam causam, scilicet de machinatione Esau in mortem Jacob, ne in senectute sua nimis affligeretur. Si acceperit Jacob uxorem,··etc. Ac si diceret: Si diligis vitam meam, mitte eum ad domum fratris mei, ut ibi accipiat uxorem.'

GEN 28:1 Multiple spaces in '28.1··Vocavit itaque Isaac,··etc. AUG., Q. in Gen. Quod habent Latini codices: Vade in Mesopotamiam in domum Bathuel,··etc., Græci habent: Fuge in Mesopotamiam,··etc., ut intelligatur etiam Isaac intellexisse quod Esau de morte fratris cogitavit. Profectus vero.··ISID. Jacob fugiens dolos fratris, relicta domo patria, et parentibus, vadit in regionem longinquam, ut accipiat uxorem. Similiter Christus, relictis parentibus secundum carnem, id est Judæis, et patria, id est Hierosolyma, et omnibus Judææ regionibus, abiit in gentes, ut acciperet sibi Ecclesiam, secundum illud Oseæ 2: Vocabo non plebem meam,··etc.'

GEN 28:10 Multiple spaces in '28.10··Igitur egressus Jacob,··etc. GREG., lib. V Moral., c. 11, tom. 1 In itinere dormire, etc., usque ad quoniam suavis est Dominus.'

GEN 28:11 Multiple spaces in '28.11··Tulit de lapidibus,··etc. ISID. Dormitio Jacob in itinere, mors Christi in cruce. Lapis capiti suppositus, Christus est secundum humanitatem, quem Jacob unxit, ut Christus signaretur, enim Grece, unctus Latine. Caput autem Christus Deus. Lapis ergo capiti Jacob suppositus, signat humanitatem Christi conjunctam Deo assumenti. Caput enim viri Christus, caput Christi Deus I Cor. 11'

GEN 28:12 Multiple spaces in '28.12··Viditque in somnis,··etc. GREG., Regist. l. 1, ep. 24 Jacob prædicatores signat qui non solum caput Ecclesiæ, id est Christum contemplando appetunt, sed ad membra illius miserando descendunt: quod angeli ascendentes descendentesque demonstrant. Hinc Moses crebro tabernaculum intrat, et exit; et qui intus ad contemplationem rapitur, foris infirmantium negotiis urgetur; intus arcana considerat, foris onera carnalium portat. Qui de dubiis semper ad tabernaculum recurrit, coram testamenti arca Dominum consulit, exemplum rectoribus præbens, ut cum foris ambigunt quid disponant, ad mentem quasi ad tabernaculum redeant, et velut coram testamenti arca Dominum consulant, de quibus dubitant, apud se intus sacri eloquii paginas requirentes. Moraliter. In itinere dormire est in via hujus sæculi ab impedimento actionum sæcularium quiescere. Jacob dormiens angelos vidit: quia illi divina conspiciunt, qui ab appetitu temporalium rerum oculos claudunt: quos bene clausos diabolus aperuit dicens: In quacunque die comederitis, aperientur oculi vestri.··Gen. 3 Vidit in somnis,··etc. ISID. Angeli per scalam ascendentes et descendentes, evangelistæ sunt et prædicatores Christi, ascendentes ad intelligendam Divinitatem; omnem creaturam excedentes, ut inveniant in principio Verbum apud Deum, per quem omnia facta sunt. Descendentes ut inveniant eum, factum ex muliere, factum sub lege,··etc. In illa etiam scala a terra usque ad cœlum, a carne usque ad spiritum: quia in illa carnales proficiendo, quasi ascendendo spirituales fiunt. Ad quos lacte nutriendos spirituales descendunt, quia non possunt eis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus. Ipse est sursum in capite, ipse deorsum in corpore suo, id est Ecclesia; ipse scala, qui ait Joan. 14: Ego sum via,··etc. Ad ipsum ascenditur, ut in excelsis intelligatur: et descenditur, ut in membris parvulis nutriatur; per illum se erigunt, ut sublimem exspectent: et humiliant, ut eum sublimiter et temperanter annuntient.'

GEN 28:13 Multiple spaces in '28.13··Ego sum Dominus Deus Abraham,··etc. Mystice designat mandatum divinitatis ad humanitatem Christi directum, cui terra, id est, Ecclesia, promittitur; et semini illius, id est Christiano populo. Unde psalm. 2: Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et possessionem tuam terminos terræ.'

GEN 28:16 Multiple spaces in '28.16··Cumque evigilasset,··etc. Quisquis post torporem inertiæ evigilaverit, et per exercitium boni operis vere exsurrexerit, in Ecclesia supereminentem gratiam Dei et introitum regni cœlestis intelliget.'

GEN 28:18 Multiple spaces in '28.18··Surgens ergo,··etc. AUG., Q. in Gen., tom. 3 Quod erexit Jacob, lapidem quem capiti supposuerat in titulum, et superfudit oleum, nihil fecit idolol triæ simile: quia non vel tunc vel postea frequentavit lapidem adorando aut ei sacrificando; sed signum fuit et prophetia pertinens ad unctionem, unde Christus dicitur.'

GEN 28:19 Multiple spaces in '28.19··Appellavitque nomen urbis Bethel.,··etc. HIER., de locis Hebraicis. Ab eo quod dictum est, quam terribilis est locus iste,··etc., loco nomen imponit Bethel, id est domum Dei,··qui ante Luza vocabatur, id est, nux vel amygdalum.··Unde ridicule quidam verbum Hebraicum ulam,··nomen urbis esse putant: cum ulam interpretetur prius.··Ordo ergo iste est lectionis: Vocavit nomen illius loci Bethel, et prius Luza vocabulum civitatis. Antiquæ vero scripturæ verbo ulam vel olam plenæ sunt, quod nihil significat nisi prius vel ante vestibulum,··vel superliminare,··vel postes,··etc.'

GEN 28:22 Multiple spaces in '28.22··Et lapis iste, vocabitur domus Dei,··etc. Prophetia est domus Dei ibi futuræ, ibi et ipse rediens Deo sacrificavit.'

GEN 29:1 Multiple spaces in '29.1··Profectus ergo Jacob,··etc. Vidit puteum in agro,··etc. Aqua putei scientia Veteris Testamenti: quam lapis claudebat, quia littera legis spiritualem sensum in eo celabat; sed veniente Christo lapis remotus est, cum per prædicationem Novi Testamenti umbra legis exclusa et veritas Evangelii patefacta est. Allegorice. Per puteum baptismus, per agrum mundus exprimitur: per tres greges juxta puteum accubantes, signantur illi qui ad fidem Trinitatis capiendam pertinent, in humilitate expetentes baptismi gratiam. Lapidem.··Duritia infidelitatis, qua abjecta, percipitur baptismus vitæ. Pastores autem sunt prælati Ecclesiæ, qui, amoto lapide, per Jacob adaquare greges cupiunt: quia Christo auferente infidelitatem ab eorum cordibus quos prædestinavit ad sacramentum baptismi, abluuntur unda purificationis.'

GEN 29:11 Multiple spaces in '29.11··Osculatus est eam.··AUG. Consuetudinis fuit maxime in illa simplicitate antiquorum, ut propinqui propinquos oscularentur, et hodie fit in multis locis. Sed quæri potest quomodo illa ab ignoto osculum acceperit, si postea indicavit Jacob propinquitatem? Ergo intelligendum est: aut illum, qui propinquitatem noverat, fidenter in osculum irruisse, aut postea Scripturam narrasse per recapitulationem, cum primum Jacob indicaverit quis esset.'

GEN 29:16 Multiple spaces in '29.16··Nomen majoris Lia,··etc. Victorinus martyr Rachel et Liam in similitudinem Ecclesiæ et Synagogæ interpretatus est. Liam majorem natu Synagogam significare existimat, quia prior populum Dei genuit: quæ oculis lippa dicitur, quia lex per Mosen data cooperata est et signata. Rachel minor et pulchra, prius sterilis, post fecunda, Ecclesiam signat, quæ tempore posterior, sed sancta corpore et spiritu. Oculi ejus decori, quia Evangelium videre meruerunt. Sed diu sterilis dum Synagoga populum generavit. Pro Rachel Jacob servivit, et supponitur ei Lia: quia Christus ut Ecclesiam sibi assumeret, prius sibi Synagogam conjunxit.'

GEN 29:20 Multiple spaces in '29.20··Servivit ergo Jacob pro Rachel septem annis.··Servitus Jacob septem annorum pro duabus uxoribus, præsentis vitæ tempus signat, quod septem diebus volvitur; in quo Dominus formam servi accepit, obediens Patri usque ad mortem. Jacob servivit, quia filius hominis non venit ministrari, sed ministrare Matth. 20:··Ille oves pavit, et Christus dixit Joan. 10: Ego sum pastor bonus.··Ille pro mercede varium pecus sibi abstulit: Christus diversarum gentium varietatem sibi congregavit. Ille tres virgas amputatis corticibus in alveis aquarum posuit, ut earum contemplatione multiplicarentur oves: et Dominus noster in aqua baptismatis trium personarum nomina Patris, et Filii, et Spiritus sancti, populo fideli proposuit, ut qui hoc pleno corde prospexerit, efficiatur ovis Dei. Et videbantur illi pauci dies,··etc. Quomodo hoc dictum sit quærendum est, cum et breve tempus longum videatur amantibus? Dictum est ergo propter laborem servitutis, quem facilem faciebat amor. AUG., lib. XXII contra Faustum. Pro ingenti crimine objiciuntur Jacob quatuor uxores. Sed quoniam tunc mos erat, crimen non erat; nunc autem crimen est, quia mos non est, etc., usque ad nisi concupiscentiæ carnalis flagrantia. ISID., in Gen., tom. 5 Duæ sunt ergo uxores Jacob liberæ, ambæ enim filiæ remissionis peccatorum, etc., usque ad et vidit in principio Verbum apud Deum, et vult parere, et non potest, quia generationem ejus quis enarrabit?··Act. 8 ISID. Duæ liberæ uxores Jacob, quia duæ vitæ nobis in corpore Jesu Christi prædicantur, etc., usque ad Sed hoc non potest in terra morientium, quod his verbis significatur.'

GEN 29:26 Multiple spaces in '29.26··Non est in loco nostro consuetudinis,··etc. ID., ibid. Major appellatur quæ tempore prior est, etc., usque ad ad unum ergo tendendum, sed propter hoc multa ferenda. ID., ibid. Proinde vita quæ studio contemplationis competit, etc., usque ad unde infra 30: Zelabat Rachel sororem suam.··ID., ibid. Proinde quia purus intellectus de illa divina substantia, etc., usque ad non quia numen.'

GEN 30:14 Multiple spaces in '30.14··Egressus autem Ruben,··etc. AUG., lib. XXII contra Faustum. Quare rem gestam Scriptura non tacuit, etc., usque ad et quidquid de hac pie et sapienter dicitur, sine phantasmate carnalis cogitationis salubriter vel ex parte capiatur. Egressus autem Ruben, etc.··AUG. Historice.··De hoc autem genere opinari quosdam scio quod acceptum in escam sterilibus feminis fecunditatem pariat, et ideo institisse Rachel ut hoc acciperet, quod ego non arbitror, nec sic tunc concepisset. Nunc vero cum post duos Liæ alios ab illa nocte partus, Dominus eam prole donaverit, nihil est quod de mandragora tale aliquid suspicemur, quale in nulla femina experti sumus. Cum enim mala hæc ipse vidissem, et propter hunc sacræ lectionis locum mihi obtigisse gratularer rara enim res est, naturam eorum quantum potui perscrutatus sum, non aliqua a communi sensu remotiore scientia, quæ docet virtutes radicum et potestates herbarum, sed quantum renuntiat visus, olfactus et gustus, rem comperi pulchram, suave olentem, sapore autem insipido. Cur ergo eam mulier tantopere cupierit nescio, nisi forte propter pomi raritatem et odoris jucunditatem.'

GEN 30:32 Multiple spaces in '30.32··Gyra omnes greges tuos,··etc. HIER., in Quæst. Hebr. Multum apud Septuaginta confusus est sensus, etc., usque ad vicinus est finis. ALC. Cur Jacob fraudis in hoc loco non arguitur, hoc sine dubio ut propheta fecit, nec credendum est eum fecisse sine spirituali revelatione.'

GEN 31:1 Multiple spaces in '31.1··Postquam autem audivit,··etc. Mutavit mercedem,··etc. HIERON. in Quæst. Hebr. Pro eo quod posuimus, mutavit mercedem meam decem vicibus,··Septuaginta posuerunt decem annis:··cum verbum Hebraicum monim numerum magis quam annos sonat; et ex sequentibus is sensus probatur, quod per singulos fetus super Laban conditionem mutaverit. Si videbat varium nasci pecus, dicebat: Volo ut in futuro nascantur mihi varia; tunc Jacob virgas in canalibus non ponebat, ut fetus unicolor nasceretur: quo facto Laban ea pecora suæ parti fieri debere dicebat; sic usque ad decem vices mutata est conditio: et quodcunque proposuerat Laban ut sibi nasceretur, in contrarium colorem vertebatur. Nunc autem in sex annis decem pariendi vices incredibiles viderentur; sed lege Virgilium, in quo dicitur: Bis gravidæ pecudes.··Natura autem Italicarum ovium et Mesopotamiæ eadem esse dicitur.'

GEN 31:12 Multiple spaces in '31.12··Vidi enim omnia,··etc. Ex hoc discimus quod Jacob nullo malo dolo fecit, sed divina dispositione, vel quia omnia in figura gerebantur. Unde angelica visione meruit confortari.'

GEN 31:13 Multiple spaces in '31.13··Nunc ergo surge.··GREG., Moral. 30, 16 Post longam servitutem præcepit Dominus Jacob ut reverteretur in patriam: tunc, ignorante socero, cum uxoribus et comitatu properabat. Laban autem consecutus est eum in monte Galaad cum furore idola requirens, nec reperit. Laban autem in hoc loco diaboli typum gerit. Interpretatur enim dealbatio.··Diabolus vero, cum tenebrosus sit, transfigurat se in angelum lucis.··Huic servivit Jacob, id est, Judaicus populus ex parte reproborum, de quo natus est Christus secundum carnem.'

GEN 31:32 Multiple spaces in '31.32··Ignorabat quod Rachel furata esset idola.··HIERON. Ubi nos idola legimus, in Hebræo theraphim scriptum est; quod Aquila figuras,··vel imagines interpretatur. Hoc autem ideo dico ut sciamus quid in Judicum libro theraphim sonet. Contra montem Galaad,··etc. Non quod eo tempore mons Galaad diceretur, sed per anticipationem illo nomine vocatur, quo postea nuncupatus est. Qui, assumptis fratribus suis, persecutus,··etc. GREG. Historice.··Potest per Laban mundus exprimi: qui cum furore Jacob sequitur, quia electos, qui sunt membra Christi, opprimere conatur. Filiam mundi vel diaboli Jacob abstulit, cum sibi Christus Ecclesiam ex gentibus conjunxit, cui per prophetam dicitur psal. 44: Obliviscere populum tuum,··etc. In idolis avaritia signatur, quæ est idolorum servitus. Laban veniens apud Jacob idolum non reperit, quia, ostensis mundi divitiis Redemptori nostro, diabolus vestigia concupiscentiæ non reperit. Sed quæ Jacob non habuit, Rachel sedendo operuit, quæ interpretatur ovis,··et Ecclesiam significat. Sedere autem est humilitatem pœnitentiæ appetere. Unde psal. CXXVI: Surgite postquam sederitis.··Rachel idola sedendo operit, quia Ecclesia Christum sequens vitium terrenæ concupiscentiæ per humilitatem pœnitentiæ cooperuit. Unde psal. 13: Beati quorum remissæ sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata.··Nos igitur Rachel significat, qui idola sedendo premimus, si culpas avaritiæ pœnitendo damnamus; quæ avaritiæ immunditia non viriliter currentes impedit, sed effeminate gradientes per blandimenta sæculi resolvuntur, quod his verbis significatur: Juxta consuetudinem feminarum accidit mihi.··Quasi enim muliebria pati se innotuit. Ut oscularer filios meos ac filias.··More Scripturæ filios ac filias Jacob suos appellat, quæ filios vel fratres cognatos appellat; unde in sequentibus: Dixitque Jacob fratribus suis: Afferte lapides.··In Evangelio quoque filii Mariæ, materteræ Domini, fratres ejus vocantur Matthæi 12. Timui ne violenter auferres filias tuas, quod autem furti me arguis,··etc. Quasi ideo non tibi manifestavi, ne acerbitate persecutionis superares animas infirmas, noviter tibi ereptas.'

GEN 31:40 Multiple spaces in '31.40··Die noctuque æstu urebar, et gelu. Fugiebat somnus ab oculis meis.··Unus effectus est caloris et frigoris.'

GEN 31:46 Multiple spaces in '31.46··Afferte lapides,··etc. HIERON. de Loc. Hebr. Acervus lingua Hebræa, etc., usque ad in qua habitabat sermone mutaverat. ISID. Mystice. Inter fideles, tam Judæos quam gentiles, testis est lapis eminens in similitudinem Christi; et acervus lapidum, qui est multitudo credentium.'

GEN 31:53 Multiple spaces in '31.53··Juravit Jacob,··etc. Per timorem scilicet quo timebat Deum, quem commendavit supra, dicens, Et timor,··etc.'

GEN 31:55 Multiple spaces in '31.55··Laban vero de nocte, etc.··Quia Laban et Jacob trans fluvium perrexerunt, significare potest duos populos per baptismum ad Ecclesiam venientes. Sed Jacob ultra progrediente, Laban reversus est, quia, filiis lucis in profectu virtutum post baptismum meantibus, reprobi de percepta dignitate post Satanam in apostasiam redeunt.'

GEN 32:2 Multiple spaces in '32.2··Castra Dei sunt hæc.··Ubi castra posita sunt, in Hebræo mahanaim; ut sciamus, si quando interpretatum in alio loco ponitur, quem locum significet. Et pulchre ad fratrem inimicum iturus, angelorum comitantium eum choris excipitur.'

GEN 32:7 Multiple spaces in '32.7··Timuit Jacob,··etc. AUG., Quæst. in Gen. Quæri potest quomodo fidem habuit promissis Dei, quod hoc dixit. Sed fieri potuit ut everteret castra ejus Esau, et tunc post illam afflictionem adesset, et quem promisit, impleret. Et admonemur hoc exemplo, ut quamvis credamus in Deum, faciamus tamen quæ facienda sunt in salutis præsidium. Verba quoque Jacob consideranda sunt, dicentis: Deus patris mei Abraham,··etc., quia in his verbis et humana infirmitas et fides pietatis apparet.'

GEN 32:10 Multiple spaces in '32.10··Transivi Jordanem,··etc. Per baptismum conjunctus est paries de gentibus, ei qui ex Judæis: primitivæ tamen Ecclesiæ non deest timor Judæorum, quod significat Esau.'

GEN 32:11 Multiple spaces in '32.11··Erue me de manu,··etc. Sic orat ut spem timore moderetur, et timorem spe consoletur, significans ut vitæ nostræ et domesticorum ratione consulamus, et tamen Dei auxilium invocemus.'

GEN 32:20 Multiple spaces in '32.20··Placabo illum,··etc. Hæc interposita sunt a scriptore. Non est enim prudentis artem suam detegere, et sic eis cum quibus agitur suspectum se facere. GREG. hom. 14, in Evang., tom. 2 Mystice. Jacob cum ad parentes proprios redit, etc., usque ad ut suavitate intima Deum apprehendamus. Et ecce vir,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 In hoc principaliter sacramenti Dominici imago figurata est, etc., usque ad ne ultra jam generare possit.'

GEN 32:28 Multiple spaces in '32.28··Nequaquam, inquit Jacob, appellabitur nomen tuum, sed,··etc. HIERON. in Q. Hebr. Josephus in libro primo Antiquitatum, etc., usque ad nos magis Scripturæ, et angeli, vel Dei, qui Isræl ipsum vocavit, auctoritate ducimur, quam cujuslibet eloquentiæ sæcularis.'

GEN 32:30 Multiple spaces in '32.30··Vocavitque Jacob,··etc. Illud quoque quod sequitur, et benedixit eum, vocavitque Jacob nomen loci illius Phanuel, dicens,··etc. In Hebræo dicitur Phanuel,··ut sciamus ipsum esse locum qui in cæteris Scripturæ voluminibus secundum Hebræos, Phanuel legitur. GREG., lib. IV Moral., cap. 6 Quæritur, cum Veritas dicat: Nemo videbit faciem meam;··Et: Deum nemo vidit unquam,··quomodo testatur Jacob: Vidi Dominum facie ad faciem?··Humanæ enim mentes oculo interiori purgato, etc., usque ad unde I Cor. 13: Tunc cognoscam sicut et cognitus sum.'

GEN 33:1 Multiple spaces in '33.1··Elevans autem Jacob oculosdivisitque filios Liæ et Rachel,··etc. Aquila dimidiavit,··ut unum cuneum faceret ancillarum cum parvulis suis, et alterum liberarum cum filiis suis; primasque mitteret ancillas, secundas liberas: ipse ante omnes fratrem adoraturus occurreret.'

GEN 33:10 Multiple spaces in '33.10··Sic enim vidi,··etc. AUG., Q. in Gen. tom. 3 Utrum paventis et perturbati animi verba, etc., usque ad qui Græcum audire et intelligere solent.'

GEN 33:14 Multiple spaces in '33.14··Et ego sequar,··etc. AUG. Quæritur si mendacium fratri promiserit. Hoc enim, sicut Scriptura narrat, non fecit; sed eo perrexit itinere quod dirigebat ad suos. An forte veraci animo promisit, sed aliud postea cogitando delegit? Socoth.··HIERON. Ubi nos tabernacula habemus, in Hebræo legitur Socoth Est autem usque hodie civitas trans Jordanem hoc vocabulo, in parte Scytopoleos de qua in libro Locorum scripsimus.'

GEN 33:18 Multiple spaces in '33.18··Transivitque in Salem,··etc. HIERON. Quæstio oboritur quomodo Salem Sichen civitas appelletur, cum Hierusalem, in qua regnavit Melchisedech, Salem ante dicta sit. Aut igitur unius utraque urbs nominis est, quod de pluribus Judææ locis invenimus, ut idem urbs et loci nomen in alia et alia tribu sit. Aut ista Salem, quæ pro Sichem nunc nominatur, dicemus interpretari consummatam atque perfectam:··et illam quæ postea Hierusalem dicta est, pacificam.··Utrumque accentu paululum declinato, hoc vocabulum sonat. Tradunt Hebræi quod femur claudicantis Jacob ibi sanatum sit: ideoque civitatem curati atque perfecti vocabulum consecutam.'

GEN 34:1 Multiple spaces in '34.1··Egressa est autem Dina,··etc. GREG. in Pastor., c. 30 Dina, ut mulieres extraneæ regionis videat, egreditur, cum mens sua studia negligens, actiones alienas curans, extra ordinem proprium evagatur. Quam Sichem, princeps terræ, opprimit, quia inventam in curis exterioribus diabolus corrumpit. Et conglutinata est anima ejus cum ea, quia unitam sibi per iniquitatem respicit. Et quia mens a culpa resipiscens afficitur, et admissum flere conatur: corruptor spem ac securitatem vacuam ante oculos vocat, quatenus utilitatem tristitiæ subtrahat. Unde additur: Tristemque blanditus delinivit.··Modo enim, aliorum facta graviora; modo nihil esse quod factum est; modo misericordem Deum loquitur, et tempus ad pœnitentiam pollicetur: ut dum per hæc decepta mens ducitur, pœnitentia differatur, ut tunc bona nulla percipiat, quam nunc mala contristant: et tunc plenius absorbeatur suppliciis, quæ nunc gaudet in deliciis.'

GEN 34:2 Multiple spaces in '34.2··Quam cum vidisset Sichemet dormivit cum illa,··etc. AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Et intendit animæ Dinæ filiæ Jacob et adamavit virginem, et locutus est secundum sensum virginis. Quomodo virgo dicitur, si jam dormivit cum ea? nisi forte virgo nomen ætatis est secundum Hebræum eloquium, an potius per recapitulationem post commemoratur quod ante factum est. Prius enim potuit intendere animæ ipsius, et amare virginem, et loqui secundum sensum virginis, deinde dormire cum illa. Pacifici.··Ubi Septuaginta interpretati sunt pacificos,··Aquila transtulit consummatos, atque perfectos pro quo in Hebræo legitur: Selemim.··Ex quo apparet illud esse verum quod supra de Salem diximus. Assensi,··etc. AUG. Paulo ante Jacob loquens cum Esau, filios suos infantes esse significat, etc., usque ad sed filii ejus in hoc facto nominantur quasi principes et auctores. Arreptis,··etc. STRAB. Sic pastores Ecclesiæ peccatum carnis vel animæ ulcisci debent gladio spiritus, qui est verbum Dei: parati ulcisci omnem inobedientiam. Nos pauci sumus,··etc. AUG. Hoc dicit, quia plurimum bella poterant surgere, non quod multo minus haberet quam possent expugnationi civitatis sufficere. Nunquid ut scorto,··etc. AUG. Zelus filiorum Jacob in ultionem sororis moraliter commonet pastores fidelium, curam habere animarum sibi commissarum, ne violenter corporali delicto, aut fornicatione spirituali succumbant. Paratique sint ulcisci omnem inobedientiam,··et excommunicationis gladio feriant stupratorem, ne impunitus evadat.'

GEN 35:4 Multiple spaces in '35.4··Dederunt ergo ei,··etc. HIER. Q. in Gen., tom. 3 Plane hoc ordine et his profectibus ascendendum est in Bethel, id est, in domum Dei, quæ est Ecclesia Christi. Primum est, pristinos abdicare errores, et unius veri Dei profiteri fidem, quod est auferre deos alienos: deinde baptizari, quod est mundari; ac deinceps in novitate vitæ ambulare, quod est vestimenta mutare. Significant autem inaures falsæ doctrinæ phaleras, sermone nitidas, sed sensu veritatis vacuas. Et inaures,··etc. AUG. Quæritur quale inaures, quæ ornamenta erant ad idololatriam non pertinentia? sed intelligendum est phylacteria fuisse deorum alienorum.'

GEN 35:6 Multiple spaces in '35.6··Venit igitur Jacob Suzam,··etc. AUG. Notandum est tria nomina hujus civitatis esse commemorata, etc., usque ad multis de causis adduntur nomina vel mutantur. HIERON. Ecce manifestissime comprobatur Bethel non Ulam, ut supra dictum est, sed Luzan, id est, amygdalum,··antea esse vocatam.'

GEN 35:10 Multiple spaces in '35.10··Non vocaberis ultra,··etc. AUG. Quæritur cum semel dictum sit, Non vocaberis ultra Jacob,··etc., cur legatur postea Jacob vocatus? Sed hoc nomen ad illam pertinet promissionem, in qua videtur Deus quomodo non est antea patribus visus, ubi non erit nomen vetus: quia nihil remanebit hic in ipso corpore vetustatis, et visio Dei summum præmium erit. HIERON. Non vocaberis ultra Jacob,··etc. Nondum enim ab angelo nomen ei imponitur, sed imponendum a Deo prædicitur. Quod igitur illuc futurum promittitur, hic expletum docetur.'

GEN 35:11 Multiple spaces in '35.11··Cresce et multiplicare.··Moraliter. Hæc promissio ad spirituale semen Jacob pertinet, sicut jam ante de Abraham dictum est. Omnes enim qui supplantant vitia, et veterem hominem cum actibus suis deponunt, et mentis oculos ad Deum intendunt, recte ad Jacob pertinent, cujus fidem et actus imitantur. Regesque de lumbis ejus egredientur,··id est, sancti qui secundum voluntatem Dei se et subditos vere regunt: de cujus semine spirituali, id est imitatione fidei, in bonis operibus fecundantur.'

GEN 35:14 Multiple spaces in '35.14··Ille vero erexit titulum lapideum in loco quo locutus fuerat,··etc. AUG. Factum est iterum hoc in loco quod antea factum fuerat; vel memoratum hic quod ante fuerat factum. Sed quodlibet horum sit, super lapidem libavit Jacob, non lapidi. Non ergo sicut idololatræ solent aras ante lapidem constituere, et tanquam Deo lapidi libare.'

GEN 35:16 Multiple spaces in '35.16··Ephratam.··HIERON. Ephrata et Bethleem unius urbis vocabulum est, sub interpretatione consimili. Interpretatur enim frugifera et domus panis,··propter panem qui de cœlo descendit.'

GEN 35:18 Multiple spaces in '35.18··Egrediente autem,··etc. ISID. Quid sibi vult quod eumdem Bennoni Rachel, cum pareret, vocavit filium doloris mei?··Nisi futurum ex ea tribu Paulum, qui affligeret filios Ecclesiæ tempore persecutionis suæ? Aliter per Benjamin terrestris Hierusalem figuratur, quæ est in tribu Benjamin: cujus populus gravi dolore matrem afficit fundendo sanguinem prophetarum, et in necem Christi clamando: Sanguis ejus super nos, et super filios nostros Matth. 27. Et factum est cum dimitteret animam.··HIERON. Siquidem moriebatur, vocavit nomen ejus, filius doloris mei: pater vero ejus vocavit nomen ejus Benjamin.··In Hebræo similitudo nominis resonat, filius enim doloris mei,··quod nomen moriens mater imposuit, dicitur Bennoni. Filius vero dextræ,··id est virtutis, quod Jacob mutavit, dicitur Benjamin.··Unde errant qui putant Benjamin filium dierum interpretari: dextera enim dicitur iamin,··et finitur in n;··dies vero appellatur iamim,··et terminatur in m.'

GEN 35:21 Multiple spaces in '35.21··Egressus inde,··etc. HIERON. Hunc locum volunt esse Hebræi, etc., usque ad vel quod verius est quodam vaticinio futurum jam tunc mysterium monstrabatur.'

GEN 35:22 Multiple spaces in '35.22··Abiit Ruben,··etc. ISID. Allegorice. Hoc crimen non scriberetur, nisi futura populi perversitas pronuntiaretur: quamvis in illo esset flagitium, in Scripturis est prophetia futurorum, quia per Ruben primogenitus populus Isræl figuratur: qui thorum concubinæ polluit, id est legem Veteris Testamenti prævaricando maculavit. Quod autem concubina Vetus Testamentum significaverit, Paulus ostendit dicens, Gal. 4: Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et alterum de libera,··etc. Erant autem,··etc. AUG. Quæritur quomodo hoc verum sit, etc., usque ad quam ut per synecdochen accipiatur.'

GEN 35:27 Multiple spaces in '35.27··Civitatem Arbee.··HIERON. Pro Arbee in LXX campum habetur, cum Hebron in monte sit. Eadem autem civitas antiquitus Mambre ab amico Abrahæ dicta est. Civitatem Arbee,··etc. Angelorum vel sanctarum animarum, quibus est appositus, nulla remanente sollicitudine tentationum, vel periculo peccatorum.'

GEN 36:6 Multiple spaces in '36.6··Abiit in alteram regionem.··STRAB Quæri potest cur Esau post mortem patris dicatur abiisse in Seir, et recessisse a fratre, cum jam quando venit Jacob, in Seir dicatur habitasse? Sed fieri potuit ut Jacob fugiente in Mesopotamiam, Esau, dolore præreptæ benedictionis, a parente recesserit, et habitaverit in Seir viginti annis quibus Jacob abfuit. Cui reverso conciliatus, rursus de Seir reversus, cum fratre suo, donec pater viveret habitavit: quo mortuo, a fratre recessit, quia divites erant, et simul habitare non poterant.'

GEN 36:20 Multiple spaces in '36.20··Isti filii Seir,··etc. HIERON. in Q. Hebr. tom. 3 Postquam enumeravit filios Esau, altius repetit qui ante Esau in terra Edom principes exstiterunt ex genere Horræorum, qui liberi interpretantur. In Deuteronomio manifestius scribitur quomodo venerunt filii Esau, et interfectis Horræis terram eorum hæreditaverunt. Filii Seir,··etc. STRAB. Id est liberi qui, sicut in Paralipomenis legitur, primo habitaverunt in monte Seir; quibus expulsis. Idumæi habitaverunt pro illis.'

GEN 36:22 Multiple spaces in '36.22··Erat autem soror,··etc. HIER. Hæc est Thamna, de qua supra dictum est: Et Thamna erat concubina Eliphaz, primogeniti Esau, etc. Ideo Horræorum recordatur, quia primogenitus filiorum Esau ex filiabus eorum accepit concubinam. Quia autem dicitur Theman, et Cenez, et Amalec, et reliqua, sciamus postea regionibus et gentibus Idumæorum ex his vocabula imposita.'

GEN 36:24 Multiple spaces in '36.24··Iste est Ana.··etc. STRAB. Quidam simpliciter aquas calidas hunc in deserto reperisse dicunt, quas vocamus thermas. Iste est Ana,··etc. HIERON. Varia apud Hebræos de hoc capitulo disputantur, etc., usque ad ut muli contra naturam nascerentur.'

GEN 36:29 Multiple spaces in '36.29··Isti duces.··De præcedentibus ait, qui de Seir; non de his quos incipit numerare, qui de Esau sunt.'

GEN 36:31 Multiple spaces in '36.31··Reges autem.··Sciendum quod non omnes reges commemorat qui fuerunt antequam haberent reges filii Ismæl, quorum primus Saul, sed hos omnes tantum qui regnaverunt antequam moreretur Moses. Reges autem.··Secundum tempus quo vivebat scriptor commemorat, cum autem Seir, qui istos genuit, ibi habitaret, nondum veniente Esau in terram illam, ab eo vocabatur terra Edom. AUG., Q. in Gen., t. 3 Non mirum quod numerantibus ab Abraham per Esau patrem gentis Edom, etc., usque ad in illo enim ordine ubi plures numerantur, citius mortui sunt, quam hic ubi pauciores. Husan.··HIER. Quem quidam suspicantur esse Job, ut in fine voluminis ipsius additum est; sed Hebræi asserunt eum de stirpe Nachor generatum, ut jam supra dictum est.'

GEN 37:2 Multiple spaces in '37.2··Joseph cum sedecim esset annorum,··etc., AUG. in Q. super Genesin. Historice.··Quomodo poterit mors Isaac, etc., usque ad vivo tamen Isaac decem et septem annorum cœpit esse Joseph. Et erat cum filiis Balæ,··etc. Joseph unus ex duodecim filiis Jacob, præ cæteris patri dilectus, Christum significavit, quem Deus Pater secundum carnem natum cæteris fratribus ex Abrahæ stirpe progenitis prætulit. Unde amabat eum Jacob, eo quod in senectute genuisset eum.··Senescente enim mundo, Filius Dei de Virgine natus fuit, tanquam filius senectutis. Et erat cum,··etc. In primitiva Ecclesia nec abjiciebat sibi adhærentes per prædicationem pseudoapostolorum, quos significant ancillæ Jacob, quos et noluit prohibere, cum in nomine ejus miracula facerent.'

GEN 37:3 Multiple spaces in '37.3··Fecitque ei tunicam polymitam.··HIER. Pro tunica varia Aquila interpretatus est, id est talarem,··Symmachus manicatam,··sive quod ad talos usque descenderet et manibus artificis mira esset varietate distincta, sive quod haberet manicas: antiqui enim magis colobiis, id est vestibus sine manicis utebantur. GREG., hom. XXV in Evang. Quia Joseph inter fratres usque ad finem vitæ justus perseverasse describitur, solus talarem tunicam habuisse perhibetur. Quid est talaris tunica, nisi actio consummata? Quasi enim protensa tunica talum corporis operuit, cum bona actio ante oculos Dei usque ad terminos vitæ nos regit. Unde Moyses caudam hostiæ offerri præcepit, ut opus bonum quod incipimus perseveranti fine compleamus.'

GEN 37:4 Multiple spaces in '37.4··Videntes autem fratres ejus,··etc. Fratres Christi secundum carnem Judæi, de quorum cognatione carnem suscepit. Sed quia videbant quod gratia virtutum in eo fiebat, quod testabatur Patris præcipuam dilectionem, invidebant, nec poterant ei quidquam pacifice loqui, et sæpius insidias tentabant, et Patremfamilias in Beelzebub principe dæmoniorum dæmonia ejicere blasphemabant. ISID. Hoc spiritualiter in Christo impletum est, etc., usque ad in stellarum figura.'

GEN 37:10 Multiple spaces in '37.10··Num ego,··etc. Quæri potest secundum litteram quando a patre adoratus sit, qui per solem; et a matre, quæ per lunam designatur. Neque enim Jacob, quando descendit in Ægyptum, legitur adorasse eum: mater vero jam defuncta erat: sed ad allegoriam recurramus, quæ in Christo impletur.'

GEN 37:12 Multiple spaces in '37.12··Cumque fratres illius,··etc., in pascendis gregibus, usqueRenuntia mihi,··etc. ISID. Jacob mittit filium ut de fratribus curam gereret; et Deus Pater Filium unigenitum, ut genus humanum peccatis languidum visitaret. Unde Galat. capite quarto: Misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati.··Missus est Joseph ut videret si cuncta prospera essent erga oves: et Christus ait Matthæi decimo quinto: Non veni nisi ad oves quæ perierant domus Isræl. In Dothaim. Defectionem.··In grandi enim defectione erant, qui de fratricidio cogitabant. Ruben.··Prævidens hoc sermo propheticus, quem Ruben significat qui interpretatur visio filii, propheticis comminationibus deterrebat, ut innocentes se servarent a sanguine Christi, fratris sui secundum carnem.'

GEN 37:23 Multiple spaces in '37.23··Nudaverunt eum,··etc. ISID. Mystice. Et Judæi Christum per mortem exspoliaverunt tunica corporali et polimyta, id est, decorata omnium virtutum diversitate. Resperserunt autem tunicam sanguine hædi: quia falsis testimoniis eum accusantes, in invidiam peccati duxerunt. Joseph mittitur in cisternam, id est in lacum: et Christus exspolitus carne humana descendit ad infernum.'

GEN 37:25 Multiple spaces in '37.25··Viderunt viatores Ismælitas.··AUG. Quæritur quare Ismælitas Scriptura, etc., usque ad qui dicunt Agar et Ceturam unam fuisse?'

GEN 37:28 Multiple spaces in '37.28··Extrahentes.··ISID. Allegorice. Joseph de cisterna levatus Ismælitis venditis venditur: et Christus ab inferno regressus ab omnibus gentibus fidei commercio comparatur. Ille per Judæ consilium triginta argenteis distrahitur, et hic per consilium Judæ Iscariotæ numero eodem venundatur. Vendiderunt.··HIERON. Hebraica veritas habet argenteis.··neque enim viliori metallo Dominus vendi debuit quam Joseph.'

GEN 37:34 Multiple spaces in '37.34··Scissisque vestibus,··etc. ISID. Jacob, posteritatis suæ plorans dispendia, quasi pater filium lugebat amissum, et quasi propheta interitum Judæorum Matth. 26. Scidit vestimentum: quod in passione Domini fecit princeps sacerdotum Luc. 23. Sed et velum templi scissum est, ut prophetaret nudatum populum suum, et divisum ostenderet regnum.'

GEN 37:35 Multiple spaces in '37.35··Descendam ad filium meum.··etc. Quæritur quomodo hoc intelligatur, utrum mali tantum, an etiam boni in infernum descendant? Si tantum mali, quomodo iste ad filium suum dicit se lugentem descendere velle? Non enim in pœnis inferni credibile est eum esse. An perturbati, et dolentis verba sunt, mala sua etiam hic exaggerantis? an credibile est apud infernum quædam loca secreta, et minus pœnalia ante passionem Domini fuisse, ad quæ etiam sancti descendebant? quia nullus paradisum ingredi poterat, donec Christus rhomphæam igneam amoveret. HIERON. Madianei autem vendiderunt Joseph in Ægypto Putiphari eunucho, Pharaonis archimagiro. Plerumque sb, id est, coquorum principes, pro magistris exercitus Scriptura ponit; enim Græce est coquus,··et dicitur, quod est occidere:··eo quod coqui occidant coquendas pecudes. Venditus est igitur Joseph principi laniorum, non Petefre, ut in Latino scriptum est, sed Putiphari eunucho. Ubi quæritur quomodo postea uxorem habere dicatur? Tradunt Hebræi emptum ab hoc Joseph ob nimiam pulchritudinem in turpe ministerium, et a domino, virilibus ejus arefactis, postea electum esse juxta morem hierophantarum, id est, sacra loquentium in pontificatu Heliopoleos: et hujus filiam esse Aseneth, quam postea Joseph acceperit uxorem.'

GEN 38:1 Multiple spaces in '38.1··Eodem tempore,··etc. AUG., Q. in Gen. Quæritur quomodo ista fieri potuerunt? Si enim posteaquam Joseph venit in Ægyptum, etc., usque ad incidisse eum in amorem ejus, quam duxit uxorem, nondum vendito Joseph. Judas,··etc. Hic, sicut cæteri patriarchæ, Christum significat, qui descendit ab baptismum Joannis. Hiras enim interpretatur videns Deum:··Odollamites, testimonium in aqua,··quia Joannes videns Christum venientem ad baptismum, ait: Ecce Agnus Dei,··etc. Joan. 1 Ad hoc testimonium adhæsit Christo Synagoga, quam significat Sue, filia Chananæi, quia ei danda erat terra humilis professionis,··quod interpretatur Chanaan. Hæc ergo Synagoga primo adhæsit Christo, quando Petrus et Andreas, et cæteri Joannis discipuli facti sunt discipuli Christi. Quo ordine hæc completa sunt sequens significat historia, narrans quomodo Judas intravit ad Thamar, quæ idem significat quod Sue.'

GEN 38:3 Multiple spaces in '38.3··Quæ concepit,··etc. Genuit Synagoga principes, qui ei tanquam mariti præfuerunt: quorum alii fuerunt nocentes, quos significat Her, qui interpretatur pelliceus pellis enim mortem significat, quia primi parentes pellibus induti addicti sunt morti; alii inutiles, quos significat Onan, qui interpretatur mœror eorum,··quibus scilicet non prosunt.'

GEN 38:5 Multiple spaces in '38.5··Tertium quoque peperit,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 Tertius filius qui Thamar non jungitur, etc., usque ad et ideo tanquam Odollamites perhibuit testimonium in aqua. Judas,··etc. De Juda regia tribus processit, quæ diu præfuit Judaicæ plebi, quam significat Thamar, quæ interpretatur amaritudo,··quia amaram se in passione exibuit Christo. ISID. Plebs Judaica, cui de tribu Juda reges, etc., usque ad Deus tamen utrosque occidit, quia regnum a talibus tollit.'

GEN 38:13 Multiple spaces in '38.13··Ad tondendas oves.··STRAB. Allegorice. Venit Dominus ad oves tondendas, id est peccatis exonerandas, de quibus dicitur: Dentes tui sicut greges tonsarum.··Thamar habitum mutat: nam et commutans interpretatur; mutat habitum et nomen, ut sit de Synagoga Ecclesia. Sed nomen amaritudinis manet: non in qua fel Domino ministravit, sed in qua Petrus amare flevit. Nam et Judas Confessio dicitur, Confessioni ergo amaritudo misceatur, ut vera pœnitentia præsignetur. Hæc pœnitentia fecundatur, in omnibus gentibus Ecclesia constituta. Oportebat enim pati Christum, et resurgere, et prædicari in nomine ejus pœnitentiam et remissionem peccatorum per omnes gentes. Habitus quoque meretricis confessio peccatorum est: Thamar quippe Ecclesiam de gentibus vocatam significat; sedens cum hoc habitu ad portam Enaiim, quod interpretatur fons:··quia currebat velut cervus ad fontes aquarum, pervenire ad semen Abrahæ. Illo non cognoscente fecundatur, secundum illud Psalmi 17. Populus, quem non cognovi, servivit mihi.··Accepit in occulto annulum, monile, et virgam, quia vocatione signatur, justificatione decoratur, glorificatione exaltatur. Quos autem prædestinavit, hos et vocavit; et quos vocavit, hos et justificavit Rom. 8;··sed in occulto, ubi conceptio sanctæ ubertatis fit.'

GEN 38:14 Multiple spaces in '38.14··Quæ depositis viduitatis vestibus,··etc. Notandum etiam in temporibus patriarcharum certa fuisse vestimenta viduarum, nec qualia conjugatarum. Sedit in bivio.··HIERON. Et sedit ad portam Enaiim, quæ est in transitu Thamna.··Sermo Hebraicus, Enaiim, transfertur in oculos.··Non est igitur nomen loci, et est sensus, Sedit in bivio,··sive in compito, ubi diligentius debet viator aspicere quo gradiatur.'

GEN 38:20 Multiple spaces in '38.20··Misit autem Judas.··Mittitur promissus hædus tanquam meretrici, id est exprobratio peccati, per Odolamitem, tanquam increpantem, genimina viperarum,··etc. Sed eam non invenit peccati exprobratio, quam mutavit confessionis amaritudo. In hoc facto Judæ non justitiæ cernitur sinceritas, sed promissionis fidelitas. Si enim servaret justitiam servando castitatem, non introisset, ut opinabatur, ad meretricem; sed quod promisit, fideliter per pastorem transmisit.'

GEN 38:25 Multiple spaces in '38.25··Quæ cum duceretur, etc.··ISID. Postea vero publicis signis annuli, monilis et virgæ, vicit temere judicantes Judæos, quos jam Judas significabat; qui hodie quoque dicunt non hunc esse populum Christi, nec Abrahæ semen, sed prolatis documentis nostræ vocationis, justificationis, et glorificationis, confunduntur, et nos magis quam se justificatos esse confitebuntur. Pignora enim se habere refert Ecclesia, quæ accusatur a Judæis quasi adultera legis: sed ostendit virgam signum passionis, et monile legitima legis, et annulum pignus immortalitatis.'

GEN 38:26 Multiple spaces in '38.26··Qui agnitis,··etc. HIERON. Cognovit autem Judas,··etc. In Hebræo habetur: justificata est ex me;··non quod justa fuerit, sed quod comparatione illius minus male fecerit, non vaga turpitudine, sed requirendo filios.'

GEN 38:27 Multiple spaces in '38.27··Instante autem,··etc. Quod primus, qui dicitur Zara, manum emisit, et obstetrix coccinum ligavit et ipso manu retrahente, posterior, qui vocatur Phares, manum porrexit, et nascendo præcessit, significavit quod Isræl in opere legis manum extenderet, et prophetarum et ipsius Christi cruore pollutam contraheret: populus vero gentium postea prorumperet, ut essent primi novissimi, et novissimi primi.'

GEN 38:29 Multiple spaces in '38.29··Quare divisa,··etc. HIERON. Pro maceria Aquila et Symmachus divisionem transtulerunt, quod Hebraice dicitur Phares.··Ab eo igitur quod diviserit membranulam secundinarum divisionis nomen accepit. Unde et Pharisæi, qui se quasi justos a populo separaverant, Pharisæi, id est divisi dicebantur. Zara interpretatur oriens.··Quia primus apparuit, vel quia plurimi justi ex eo nati sunt, sicut dicitur in Paralipomenis.'

GEN 39:1 Multiple spaces in '39.1··Igitur Joseph ductus est in Ægyptum,··etc. AUG. in Gen. Ad ordinem tendit Scriptura unde recesserat, ut illa narret quæ supra gesta sunt. Fuitque,··etc. GREG., lib. VI Moral., c. 11 seq. Multi humana sapientia inflati, dum desideriis suis divina judicia contrarie aspiciunt, etc., usque ad ejusque pondera leviat, quæ volens portat.'

GEN 39:7 Multiple spaces in '39.7··Post multos itaque dies injecit domina,··etc. GREG. lib. XXX Moral., cap. 19 Qui mundi successibus elevatus, etc., usque ad quia enim voluptas ex prosperitate nascitur, ejusdem consideratione feriatur. Injecit domina sua,··etc. ISID. Hæc figura est Synagogæ, etc., usque ad ubi enim veluti puniendus descenderat, inde alios liberavit.'

GEN 39:12 Multiple spaces in '39.12··Qui, relicto in manu ejus pallio, etc. Sic nos tentant carnis illecebræ, et succutiunt vestem carneam: sed vir castus mavult omnia vincula dirumpere, quam se turpitudini subjugare. Qui relicto,··etc. GREG. Allegorice. Quia dum Synagoga Christum, purum hominem credens, adulterino complexu constringere voluit, ipse tegmen litteræ oculis ejus objecit, et ad cognoscendam divinitatis potentiam conspicuum se gentibus præbuit. Unde usque hodie dum legitur Moses, velamen est super oculos cordis eorum, quia scilicet adultera pallium retinuit, et quem male tenebat nudum amisit.'

GEN 40:1 Multiple spaces in '40.1··His ita gestis, accidit ut peccarent duo eunuchi,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 Invenit Joseph duos eunuchos in carcere, etc., usque ad trangressionis ligno suspenditur. Pincerna regis Ægypti, et pistor, domino suo,··etc. HIERON. Ubi nos posuimus principem vinariorum in Hebræo habetur masqueh, illud verbum quod in nomine servi Abrahæ dudum legimus, quem nos possumus more vulgi vocare pincernam,··et usque hodie apud barbaros maximæ dignitatis est, regi poculum porrexisse.'

GEN 40:9 Multiple spaces in '40.9··Videbam coram me vitem,··etc. HIERON. Et ecce vitis in conspectu meo, et in vite tres fundi, et ipsa germinans tres fundos.··Tria flagella, tres ramos, sive propagines, Hebræus sermo significat, quæ ab illis vocantur Sarigim.'

GEN 40:16 Multiple spaces in '40.16··Tria canistra.··AUG. Quæst. in Gen. Ubi in Latinis codicibus tria canistra farinæ scriptum est, etc., usque ad et ex omni genere pistorii operis in eodem scilicet canistro superiore.'

GEN 40:20 Multiple spaces in '40.20··Natalitius Pharaonis.··Pharao et Herodes diem nativitatis celebraverunt, quia ex hora nativitatis se reges fuisse putaverunt.'

GEN 41:1 Multiple spaces in '41.1··Post duos annos vidit Pharao somnium. Putabat se stare,··etc. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Sicut servus Abrahæ dixit, etc., usque ad ubi habitant terrena animalia.'

GEN 41:2 Multiple spaces in '41.2··De quo ascendebant septem boves,··etc. HIERON. Q. Hebr. Ecce de fluvio ascendebant septem boves speciosæ ad videndum, etc., usque ad Græcam copulaverunt.'

GEN 41:9 Multiple spaces in '41.9··Tunc demum reminiscens pincernarum magister,··etc. Quia gentilis populus tandem per exhibitionem præteritorum se intulit in spem futurorum.'

GEN 41:17 Multiple spaces in '41.17··Putabam me stare,··etc. Septem anni, qui septem spicis plenis, vel septem vaccis pinguibus ostenduntur, spiritualia dona significant, quibus ubertas fidei larga pietate redundat. Septem vero steriles et jejuni, veritalis et justitiæ famem in novissimo tempore.'

GEN 41:33 Multiple spaces in '41.33··Nunc ergo,··etc. Hoc tempore gratiæ videmus impletum: quia abundante doctrina apostolica, septiformi Spiritu ministrata, divina dispositione per singulas urbes episcopi et doctores ordinati sunt, qui abundantia doctrinæ divinitus sibi collatæ libros sanctos scripserunt, quibus abundante fame verbi, et deficientibus doctoribus, indigentiam nostram reficeremus.'

GEN 41:34 Multiple spaces in '41.34··Et quintam partem fructuum,··etc. Notandum Ægyptii quod quintam partem frugum in horrea regis congregant: quia filii tenebrarum, quinque sensibus dediti, cœlestia non curant: sed veri Isrælitæ decimas dant, quia cœlestem patriam, cujus decima pars corruit, reformare laborant. ISID. Congregavit Joseph per septem annos omnem frugum abundantiam: id est, frumenta fidei sanctorum horreis condens, per septem charismata, quasi per septem annos, ut cum septem anni inopiæ cœperint, id est, cum iniquitas occurrerit septem capitalium criminum sub Antichristo, quando fames fidei fuerit et salutis, tunc habeant copiosam justitiæ frugem, ne fides eorum inopia sermonis deficiat.'

GEN 41:38 Multiple spaces in '41.38··Qui Spiritus Dei plenus sit,··etc. AUG. Q. in Gen. Tertio, nisi fallor, insinuatur nobis in hoc libro Spiritus sanctus. Primo ubi dictum est supra cap. 1: Spiritus ferebatur super aquas,··secundo ubi dicit Deus supra cap. 6: Non permanebit Spiritus meus in hominibus istis,··etc. Tertio cum dicit Pharao in Joseph esse Spiritum Dei: nondum tamen legimus Spiritum sanctum.'

GEN 41:41 Multiple spaces in '41.41··Dixitque rursus Pharao,··etc. ISID. Allegorice. Joseph, qui typum Christi gerebat, currum meruit, et præco præconavit ante eum, et constituit eum Pharao super universam terram Ægypti: et Dominus noster, postquam distractus est a Juda, sicut Joseph a fratribus et de inferni carcere surrexit, ascendit currum cœlestis regni, de quo dicitur psalmo LXVII: Currus Dei decem millibus multiplex;··et accepit potestatem prædicandi et judicandi a Patre. Unde Phil. 2: Dedit ei nomen quod est super omne nomen,··etc. Accepit quoque annulum, id est, pontificatum fidei, quo credentium animæ salutis signo signantur, frontibusque et cordibus nostris per signum crucis figura æterni regis imprimitur. Induitur stola byssina, id est, carne sancta bysso splendidiore, et stola immortalitatis. Accepit quoque torquem auream, id est, intellectum bonum. Præco antecedit eum, id est, Joannes Baptista, qui ait Matth. 3: Parate viam Domini.··Habebit et alium præconem, quia veniet in tuba angeli. Ecce constitui te super universam terram Ægypti,··etc. Joseph de carcere eductus, super Ægyptum constituitur; et Christus resurgens accepit nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur Philipp. 2.'

GEN 41:43 Multiple spaces in '41.43··Clamante præcone,··etc. HIER. in Quæst. Hebr. et clamavit ante eum præco, et constituit eum super omnem terram Ægypti.··Pro quo Aquila transtulit: Et clamavit in conspectu ejus ad geniculationem.··Symmachus, etc., usque ad quod juxta prudentiam omnium pater fuit, sed juxta ætatem tenerrimus adolescens et puer.'

GEN 41:45 Multiple spaces in '41.45··Et vocavit,··etc. HIER., ibid. Et vocavit Pharao nomen Joseph, etc., usque ad ut vera illa Hebræorum super eo quod ante diximus suspicio comprobetur. Deditque illi uxorem,··etc. AUG., ubi supra. Quæri solet cujus Putipharis, alias Petefre, ut plerique habent et corrupte, ut supra dictum est, etc., usque ad non est fidei periculosum, nec contrarium veritati Scripturarum.'

GEN 41:50 Multiple spaces in '41.50··Nati sunt autem Joseph filii duo,··etc. HIERON. Observa propter quæstionem quæ post de filiis Joseph proponenda est, quod ante famis tempus, quo Jacob intravit in Ægyptum, duos tantum filios Joseph habuit, Manassem et Ephraim.'

GEN 41:56 Multiple spaces in '41.56··Aperuitque Joseph universa horrea,··etc. Allegorice. Joseph a penuria frumenti salvat Ægyptum, et Christus a fame verbi liberat mundum. Aperuit horrea sua Christus in orbem terrarum, et erogatione frumenti sui omnia subjugavit. Nisi fratres Joseph vendidissent, defecerat Ægyptus: nisi Judæi Christum crucifixissent, perierat mundus. Joseph interpretatur augmentatio sive ampliatio:··sed in illo Joseph ampliationem non habuit nisi sola Ægyptus; in nostro vero, universus mundus. Ille erogavit triticum; noster Dei verbum. In omnem terram exivit sonus eorum Psal. 18.'

GEN 42:1 Multiple spaces in '42.1··Audiens autem Jacob quod alimenta venderentur in Ægypto,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 Est frumentum in Ægypto: dicit et Deus Pater, Osee 11: Ex Ægypto vocavi Filium meum.··Descendunt decem provectiores, id est Judæi, sub decalogo constituti; quos ipse cognoscens, non est agnitus ab eis; cognoscuntur Hebræi a Christo, et ipsi non agnoscunt eum; dederunt illi pecuniam; sed Joseph, id est Christus, triticum dedit, et argentum reddidit, quia non pecunia emitur Christus, sed gratia.'

GEN 42:16 Multiple spaces in '42.16··Mititte ex vobis unum. alioquin per salutem Pharaonis exploratores estis.··AUG. Quæst. in Gen. Quid est quod Joseph, vir sapiens, etc., usque ad erit Deus, non enim erit, sed habebitur'

GEN 42:22 Multiple spaces in '42.22··Nesciebant autem,··etc. Aug., ibid. Quid est quod cum inter se pœnitentes loquerentur de Joseph, etc., usque ad sicut ipsum in exteras provincias vendiderant.'

GEN 42:27 Multiple spaces in '42.27··Apertoque,··etc. Fratres Joseph dant argentum, quia Judæi conversi dimittunt litteram occidentem, et accipiunt spiritum vivificantem: reperitur tamen argentum in ore saccorum, quia propter fructum spiritualis intelligentiæ non deseritur nitor eloquentiæ.'

GEN 42:35 Multiple spaces in '42.35··Singuli repererunt,··etc. Fratres Joseph dederunt pecuniam in emptione frumenti, sed eam accepto frumento receperunt, quia noster Joseph non quærit nostra, sed nos. Gratis enim dat sua munera, et in nostra emptione nos ditiores facit.'

GEN 42:37 Multiple spaces in '42.37··Cui respondit Ruben,··etc. STRAB. Ruben ait: Duos filios meos interfice, si non reduxero illum tibi,··etc., nec tamen obtinuit. At Judas dicens: Reus ero peccati in patrem omni tempore,··impetravit, quia ei commissus est Benjamin. Plus est ergo reum esse peccati, quam corporaliter occidi.'

GEN 42:38 Multiple spaces in '42.38··Deducetis canos meos,··etc. AUG. Quæritur utrum ideo ad infernum, quia cum tristitia, an etiam si abesset tristitia, tanquam ad infernum moriendo descensurus hæc loquatur? De inferno enim magna quæstio est, et quid inde Scriptura sentiat, ubicunque hoc memoratum fuerit, observandum est.'

GEN 43:11 Multiple spaces in '43.11··Modicum resinæ et mellis et storacis,··etc. HIER. Quæst. Hebr., tom. 3 Aliquid resinæ, et mellis, etc., usque ad eo quod in illo sunt aromata diversa condita.'

GEN 43:23 Multiple spaces in '43.23··Deus vester et Deus patris vestri dedit vobis thesauros,··etc. AUG. Mendacium videtur, sed aliquid significare credendum est. Argentum enim, quod datur et non minuitur, quod et probatum appellatum est, illud forte est de quo dicitur psalmo 11: Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum, probatum terræ, purgatum septuplum,··id est probatum perfecte.'

GEN 43:29 Multiple spaces in '43.29··Attollens autem Joseph oculos vidit Benjamin,··etc. ISID. Act. IX Paulum quasi lux circumfulsit, qui parvulus, quia nondum maturam fidei ætatem gerebat. Unde etiam adolescens legitur, dum lapidantium Stephanum vestimenta servabat. Flevit Joseph; cæcitas Pauli fletus est Christi; lavit faciem Christus, cum baptizatur Paulus, per quem a plurimis videndus est Christus. AUG. Affectus boni animi semper proclivis est ad pietatem. Unde in Joseph virtutum possumus considerare copiam. Castus erat, cum sprevit impudicitiam dominæ; sapiens, cum diligenti investigatione fratrum animos explorabat, qualiter sentirent de fratre suo uterino; justus erat in adhibitione disciplinæ delinquentibus; pius, in conversione pœnitentium.'

GEN 43:32 Multiple spaces in '43.32··Quibus appositis,··etc. Seorsum appositi sunt cibi Joseph quasi advenæ, et scorsum fratribus, quasi exteris natione: Ægyptiis quoque seorsum, quasi indigenis, qui putabant profanum esse cum peregrinis convivium.'

GEN 43:34 Multiple spaces in '43.34··Biberuntque et inebriati sunt,··etc. AUG. Solent ebriosi hoc testimonium adhibere sibi in patrocinium propter Joseph, qui valde sapiens commendatur. Sed hoc verbum pro saturitate ponitur in Scripturis, unde psalmo LXIV: Visitasti terram et inebriasti eam,··quia in laude benedictionis hoc positum est, et donum Dei commemoratur; apparet hanc ebrietatem saturitatem significare: nam ita inebriari ut inebriantur ebriosi, nec ipsi terræ utile est; quoniam majore humore quam sufficit, corrumpitur; sicut vita ebriosi, qui non satietate se replet, sed mergit diluvio.'

GEN 44:5 Multiple spaces in '44.5··Scyphus quem furati estis,··etc. ISID. Quid sibi vult quod inventus est scyphus Joseph in sacculo Benjamin, nisi quia in corde Pauli cœlestis doctrinæ jam præfulgebat eloquium, dum esset eruditus in lege? Sed quia subjectus non erat Deo, intra saccum erat scyphus, doctrina intra legem, lucerna intra modium. Missus tamen Ananias manum imposuit, marsupium solvit, et argentum resplenduit, et decidentibus squamis, quasi vinculis, soluto sacco, id est deposito legis velamine, adeptus est gratiæ libertatem, et revelata facie sermonis Evangelium prædicat.'

GEN 44:15 Multiple spaces in '44.15··An ignoratis quod non sit similis mei in augurandi scientia?··AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Quid hoc sibi velit quæri solet. An quia non serio sedjoco dictum est, etc., usque ad cognito fratre, quem a se perditum existimabant.'

GEN 44:16 Multiple spaces in '44.16··Cui Judas,··etc. AUG., ubi supra. Multa in narratione Judæ aliter dicta sunt quam cum illis egerat Joseph, etc., usque ad sed qui noverat eum scire, ut eum flecteret ad misericordiam narrationi inserebat.'

GEN 45:7 Multiple spaces in '45.7··Misit me Deus,··etc. AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Quid est quod juxta alia exemplaria ita legitur: Misit enim me Deus ante vos, remanere reliquias vestras super terram, et enutrire semen reliquiarum vestrarum magnum?··Hoc enim non usquequaque consonat, etc., usque ad et sic omnis Isræl salvus fieret.'

GEN 45:10 Multiple spaces in '45.10··Habitabis in terra Gessen,··etc. HIERON. In Hebræo habetur Gosen. Unde error increvit quod terra Gessen in Arabia sit. Porro, sicut in nostris codicibus est, per extremum m scribitur Gessem, quod mihi nequaquam placet terram significare complutam. Gessem enim in imbrem vertitur, ubi et in plerisque Gessem reperitur.'

GEN 45:16 Multiple spaces in '45.16··Et gavisus est Pharao,··etc. Hæc verba Pharaonis quæ ad Joseph de Jacob et filiis ejus locutus est, significant gaudia gentilis populi de conversione Judæorum. Magna enim devotio est Ecclesiæ gentium quod Isræliticus populus ad fidem veniat, quibus, si convertantur et fidei participes exstiterint, promittit spirituales opes virtutum, et gratiam Spiritus sancti, quam qui accipit, indigentia boni non laborabit.'

GEN 45:22 Multiple spaces in '45.22··Benjamin vero dedit,··etc. Trecenti argentei dantur Benjamin, quos a Christo accepit qui prædicat Trinitatem, vel Christi crucem. Unde Paulus ait I ad Corinth. 2: Non judicavi me aliquid scire inter vos, nisi Christum Jesum, et hunc crucifixum.··Quinque stolas accepit, id est sapientiam omnium sensuum. Præcellit ergo Paulus abundantia meritorum: sed et fratres, id est alii prædicatores, habent gratiam suam, id est binas stolas, ut confiteantur Christum Deum et hominem. Unde Prov. 31: Omnes domestici ejus vestiti duplicibus,··id est mystica et morali intelligentia. Mittuntur et patri munera, et Christus promissis muneribus invitat populum suum. Munera portant asini, id est gentiles, inutiles et laboriosi: nunc autem portant utiles in typo Christi munera, in Evangelio munerum largitore. ISID. Expavit Jacob, id est plebs incredula: sed postquam gesta Christi cognovit, revixit spiritus ejus, et qui mortuus videbatur, fide resurrectionis Christi vivificatur. Vocatur ergo a filiis suis, id est, a Petro, Paulo et Joanne, populus Judæorum ad gratiam. Occurrit illi Judas, qui interpretatur confessio,··quia præcedit confessio quos ante perfidia possidebat: et sic Joseph, id est Christus, occurrit, qui senem jam ætate suscipiat ultimo tempore populum Judæorum, non secundum merita, sed secundum electionem gratiæ, et imponat manum super oculos ejus, et cæcitatem auferat; quod distulit, ut postremus crederet, qui ante non putavit esse credendum. Unde ad Romanos undecimo capite: Quia cæcitas ex parte in Isræl facta est, donec plenitudo gentium intraret, et sic omnis Isræl salvus fieret.'

GEN 46:26 Multiple spaces in '46.26··Cunctæ animæ quæ ingressæ sunt cum Jacob in Ægyptum,··etc. AUG. Videndum est quid respondeatur eis qui hoc testimonio confirmant a parentibus animas cum corporibus propagari: animas enim dictas pro hominibus, a parte totum figurata locutione, nullus ambigit. Sed quomodo ipsam partem, id est animam cujus nomine totus homo significatus est, alienamus ab eo quod dictum est, exierunt de femoribus ejus,··ut carnes ex illo tantum natas quamvis solæ animæ nominentur accipiamus, quærendi sunt modi locutionum in Scripturis.'

GEN 46:27 Multiple spaces in '46.27··Filii autem Joseph,··etc. HIERON. Quæst. Hebr., tom. 3 Omnes animæ domus Jacob, etc., usque ad licet plerique tradant Lucam, ut proselytum, Hebræas litteras ignorasse.'

GEN 46:28 Multiple spaces in '46.28··Misit autem Judam,··etc. HIER., ibid. Judam vero misit ante se ad Joseph, etc., usque ad pagum Arsenoyten sic olim vocatum autumant.'

GEN 46:32 Multiple spaces in '46.32··Et sunt viri pastores,··etc. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Commendatur in patriarchis, quod pecorum nutritores erant a pueritia sua, etc., usque ad in fine habituri ordinatissimam et sempiternam felicitatem.'

GEN 47:9 Multiple spaces in '47.9··Dies peregrinationis,··etc. AUG. Q. in Gen., tom. 3 Quid est quod dicit Jacob Pharaoni, etc., usque ad non manent in domo in æternum.'

GEN 47:11 Multiple spaces in '47.11··Joseph vero patri et fratribus suis Ramesse.··Quærendum est utrum terra Ramesses ipsa sit Gessen: hanc enim petierant, et Pharao præceperat dari. ISID. Allegorice. Tradidit Joseph patri et fratribus optimam terram Gessen, præbens eis cibaria, quia fames terram oppresserat: sic et Dominus parentibus, id est patriarchis et prophetis, ex quibus est secundum carnem, sive omnibus sanctis, de quibus in Evangelio dicit Matth. 2: Hi sunt fratres mei, qui faciunt voluntatem Patris mei,··his dat terram optimam, de qua dicitur psal. 26: Credo videre bona Domini in terra viventium.'

GEN 47:12 Multiple spaces in '47.12··Præbens cibaria, singulis,··etc. Metiebatur triticum patri suo Joseph, nec tamen eum pater quando vidit, nec quando triticum accepit, adoravit: quomodo ergo somnium impletum putamus, nisi majoris rei contineat prophetiam.'

GEN 47:16 Multiple spaces in '47.16··Adducite pecora vestra, et dabo vobis,··etc. Quæritur, eum Joseph frumenta colligeret, unde homines viverent, pecora unde vivebant, cum tanta fames invaluisset, et fratres Joseph Pharaoni dixerunt: Non sunt pascua pecoribus puerorum tuorum,··etc. Si ergo ea fame pascua defecerant in terra Chanaan, cur in Ægypto non defecerant, cum eadem fames esset ubique? An, sicut perhibetur ab eis qui loca sciunt, in multis Ægypti paludibus poterant pascua non deesse, etiam cum fames esset frumentorum, quæ solent Nili inundatione provenire: dicuntur illæ paludes feracius pascua gignere, quando aqua Nili minus excrescit.'

GEN 47:20 Multiple spaces in '47.20··Emit igitur,··etc. Non injustitiæ vel iniquitatis arguitur Joseph, cum etiam fidelitas ejus inde commendetur, quia nullius personæ gratiam suscepit, sed juxta emptoris pretium æquo libramine repensavit. Mystice autem significat omnes qui in spiritali Ægypto sunt et ejus opes ambiunt, servos esse. Nullus est enim liber Ægyptius, qui carnalis est, et venundatus sub peccato: Pharao enim eos subjecit; unde fortasse dicitur Exod. 20: Ego sum Dominus Deus tuus, qui eduxi te de Ægypto, de domo servitutis.··Unde Rom. 6: Non regnet peccatum in vestro mortali corpore.··etc. Et ibidem: Servi estis ejus cui obedistis, sive peccati in mortem, sive obeditionis ad justitiam.··Ægyptii autem violenter in servitutem redacti sunt, Hebræi vero violenter in servitium. Vendiderunt autem Ægyptii semetipsos, nec dispensatoris culpa est, ubi digna repensantur pro meritis. Hoc et Paulus fecit, cum illum qui indignus numero sanctorum vel consortio fuit, Satanæ tradit I Cor. 5. Nemo ergo dicat Paulum durius egisse, qui hominem de Ecclesia ejecit, ut expulsus disceret non blasphemare: hominis enim voluntas est iniqua, cum amans terrena despicit cœlestia, et propter avaritiam se subjicit diabolo. Dei autem permissio est justa, cum eum qui spernens meliora, elegit pejora, dimittit arbitrio suo ut cadat. Emit igitur,··etc. Allegorice emptio Joseph, qui frugibus emit terram Ægypti, significat Christum doctrina et sanguinis pretio redimere mundum. Quod autem dicit: Accipite semina, et serite agros ut fruges habere possitis,··etc., semen est verbum Dei, agri corpora quæ vomere evangelico exarata, et semine spirituali seminata, fructum virtutum germinant. Quinta pars, quæ regi dabatur, quinque sensuum census, qui Christo regi solvendus. Quatuor reliquæ in sementem et cibos possessoribus permittuntur, quia actualis vitæ usus unicuique conceditur, ut seminet virtutum opera, et fructus justitiæ metat in vitam æternam, qui a Christo nobis tribuitur. Unde Joseph dicitur: Salus nostra in manu tua est,··quia salus mundi in potestate Christi.'

GEN 47:22 Multiple spaces in '47.22··Præter terram sacerdotum,··etc. Hoc significat, Ecclesiæ terram, in qua veri sunt sacerdotes, liberam esse a censu mundano, quæ verbo divino indesinenter pascitur, nec damnum panis spiritualis sustinebit.'

GEN 47:29 Multiple spaces in '47.29··Cumque appropinquare cerneret diem mortis suæ,··etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 Ea filium juratione constringit, etc., usque ad qui in baptismo apparuit fere trigesimo anno.'

GEN 47:31 Multiple spaces in '47.31··Quo jurante.··AUG., ubi supra. Quod habent Latini codices, Adoravit super caput virgæ ejus,··nonnulli emendatius habent: Adoravit super caput virgæ suæ,··vel in capite virgæ suæ,··vel in cacumine, vel super cacumen virgæ suæ.··Et ideo merito quæritur quid sit quod dictum est, etc., usque ad ubi figura rei futuræ præsignabatur. HIERON. Et adoravit Isræl contra summitatem virgæ ejus.··Hoc etiam in loco quidam frustra simulant adorasse Jacob summitatem sceptri Joseph: quod scilicet honorans filium potestatem illius adoraverit, cum in Hebræo multo aliter legatur: Et adoravit Isræl ad caput lectuli;··quia postquam juravit ei filius, securus de petitione, adoravit Deum conversus ad caput lectuli. Sanctus enim vir et Deo deditus senectute oppressus, sic habebat lectulum positum, ut ipse jacentis habitus absque ulla difficultate ad orationem esset paratus.'

GEN 48:1 Multiple spaces in '48.1··His ita transactis assumptis duobus filiis Manasse et Ephraim.··HIERON. Et tulit duos filios secum, Manassen et Ephraim. Ex hoc apparet quod supra diximus, quia Joseph ad id locorum duos tantum filios habuit, Ephraim et Manassen. Si autem post multos annos moriente Jacob duos tantum duxit ad benedictionem, illo utique tempore cum filii ejus generare nequiverant, parvuli atque lactentes, in ingressu patris et fratrum, nepotes ex his habere non potuit.'

GEN 48:2 Multiple spaces in '48.2··Qui confortatus,··etc. HIERON. Et confortatus Isræl sedit super lectulum. Cur LXX idem verbum aliter atque aliter ediderint nescio, sed audacter dico quod idem verbum mittha, quod hic lectulum transtulerunt, supra ubi dixit adorasse Jacob, virgam nominaverunt.'

GEN 48:5 Multiple spaces in '48.5··Duo igitur filii qui nati,··etc. HIERON., Quæst in Gen. Patet quod septuaginta animæ ingressæ sunt in Ægyptum, etc., usque ad sed in tribus Ephraim et Manasse quasi appendices miscebuntur.'

GEN 48:7 Multiple spaces in '48.7··Mihi enim quando veniebam de Mesopotamia, mortua est Rachel et sepelivi eam,··etc. Joseph quasi nescienti indicat ubi et quando matrem sepelierit, forte prophetice commemorans ibi sepultam esse matrem ejus, ubi erat Christus nasciturus.'

GEN 48:12 Multiple spaces in '48.12··Cumque tulisset eos Joseph de gremio patris,··etc. Isid. in Gen., tom. 5 Sicut factum est in Esau et Jacob, dicente Domino: Major serviet minori,··ita et in filiis Joseph, etc., usque ad et juniorem de sinistro dextrum.'

GEN 48:16 Multiple spaces in '48.16··Invocetur super eos nomen meum.··AUG. Notandum ex hoc loco non solum exauditionem, sed invocationem etiam dici, quæ non Dei, sed hominum sunt.'

GEN 48:22 Multiple spaces in '48.22··Do tibi partem unam,··etc. HIERON. in Gen., tom. 3 Ego dedi tibi Sichimam præcipuam super fratres tuos, quam accepi de manibus Amorrhæorum in gladio meo et sagitta.··Sichima juxta Græcam et Latinam consuetudinem declinata est, etc., usque ad et Mausoleum ejus ibi usque hodie cernitur. AUG. Quod Sichimam dicit Jacob præcipuam se dare filio suo Joseph, et addidit quod possederit eam in gladio et arcu, quæritur quomodo ad litteram conveniat Gen. 34. Emit enim centum agnis possessionem illam, non cepit jure belli. An quia Salem civitatem Sichimorum filii ejus expugnaverant, et jure belli potuit ejus fieri, ut justum bellum cum eis videatur, qui priores fecerunt injuriam, contaminando ejus filiam? Cur ergo non dedit eam majoribus filiis suis, qui hoc fecerunt? Deinde si modo de victoria glorians dat eam Joseph, cur ei tunc displicuerunt filii qui hoc commiserunt? Cur denique cum eos benediceret, id exprobrando memoravit? Latet ergo hic propheticum sacramentum, quia Joseph quadam præcipua significatione Christum significavit: et ei datur illa terra ubi obruit Jacob deos alienos Gen. 35, ut Christus intelligatur possessurus gentes diis patrum suorum renuntiantes et in Christum credentes.'

GEN 49:1 Multiple spaces in '49.1·· ALBIN. In benedictionibus Jacob historia tenenda, et allegoria investiganda: historia de divisione terræ promissionis, allegoria de Christo et Ecclesia, quæ in novissimis temporibus revelanda; prius tamen historiæ fundamenta sunt jacienda.'

GEN 49:3 Multiple spaces in '49.3··Ruben primogenitus meus,··etc. HIERON., Quæst. in Gen. Ruben primogenitus meus, tu fortitudo mea,··et principium filiorum meorum, etc., usque ad primogeniti ordinem perdidisti.'

GEN 49:5 Multiple spaces in '49.5··Simeon et Levi,··etc. HIERON., ubi supra. LXX: Simeon et Levi fratres consummaverunt iniquitatem adinventionis suæ,··etc., usque ad in consilium eorum non veniat anima mea.'

GEN 49:8 Multiple spaces in '49.8··Juda, te laudabunt,··etc. HIERON., ubi supra. Quia Juda confessio vel laus interpretatur, etc., usque ad juxta eumdem sensum aliis verbis Ecclesia monstratur, de qua dicitur Matth. 5: Non potest civitas abscondi super montem posita.'

GEN 49:9 Multiple spaces in '49.9··Catulus leonis Juda: ad prædam, fili mi, ascendisti: requiescens accubuisti ut leo,··etc. ISID. Vel catulus leonis in somno requievit, quia non necessitate, sed potestate. Unde: Potestatem habeo ponendi animam meam, et nemo tollit eam a me, sed ego pono eam Joan. 10.··Quod vero addit, et ut catulus leonis,··inde enim mortuus unde natus. Aiunt physici quod catulus leonis, cum fuerit natus, tribus diebus dormit et tribus noctibus. Deinde patris fremitu tremefactus cubilis locus excitat dormientem: Christus quoque in cubili sepulcri tribus noctibus jacens, somnium mortis implevit. Bene ergo Christus ut leo requievit, qui non solum mortis acerbitatem, sed et imperium vicit, et ut catulus leonis, quia die tertia resurrexit. Unde additur. Quis suscitabit eum?··etc. Nullus, subaudi, nisi ipse qui ait Joan. 2: Solvite templum hoc et in triduo resuscitabo illud.'

GEN 49:10 Multiple spaces in '49.10··Non auferetur sceptrum de Juda,··etc. Tandiu enim ex semine Judæ reges apud Judæos fuerunt, donec Christus ex Virgine nasceretur. Primus enim in gente Judæorum rex alienigena fuit. Herodes, quando jam Christus natus est. Qui ergo negat venisse Christum, ostendat regem de tribu Juda in gente Judæorum.'

GEN 49:11 Multiple spaces in '49.11··Ligans ad vineam pullum suum,··etc. Gentes quas sibi subjunxit. Unde Ezech. 18: Vivo ego, dicit Dominus, nisi hos homines induam sicut vestimentum.··Nos enim Christus in sanguine uvæ mundavit quando sicut botrus in ligno crucis pependit, et ex latere ejus aqua in ablutionem, et sanguis exivit in redemptionem.'

GEN 49:12 Multiple spaces in '49.12··Pulchriores oculi,··etc. ISID. Quia doctrina eorum austeritatem veteris legis exsuperat, et evangelica præcepta clariora sunt quam legis mandata. Lacte,··id est doctrina legis, quæ carnalem populum vel parvulum lacte alebat: sed candidiores,··Ecclesiæ doctores, qui fortem et validum verbi cibum manducant, et distribuunt. Unde Hebr. 5: Perfectorum est solidus cibus,··qui bene candidiores lacte dicuntur, quia candidi, puri et ab omni macula liberi.'

GEN 49:13 Multiple spaces in '49.13··Zabulon in littore,··etc. Ut credentibus refugium et periclitantibus demonstret fidei portum. Contra omnes terminos sæculi solidata exspectat naufragium Judæorum et procellas hæreticorum: qui circumferuntur omni vento doctrinæ, inde etiam apostoli aliqui assumpti: ibi sæpe Dominus docuit. Pertingit autem usque ad Sidonem, id est, usque ad gentes pervenit. Unde Isa. 9: Terra Zabulon, et terra Nephthali, via maris trans Jordanem,··etc. Sidon, venatio:··et ex eis locis sumpti sunt venatores, de quibus dicitur Jer. 16: Mittam venatores multos, et venabuntur vos in omni monte.'

GEN 49:14 Multiple spaces in '49.14··Issachar.··HIERON. Quæst. Hebr. Bonum desideravit requiescens inter medios clericos, etc., usque ad et ideo ei omnes tribus serviant, quasi magistro dona portantes. Accubans inter terminos,··etc. Accubare, est exspectato mundi fine quiescere, nihilque de mundanis quærere, sed ultima desiderare. Fortis asinus requiem vidit, et terram optimam: cum simplex gentilitas ad robur operis se erexit, quia ad vitæ patriam tendit.'

GEN 49:16 Multiple spaces in '49.16··Dan judicabit populum suum,··etc. ISID. in Gen., tom. 5 Alii per hæc verba putant prædici Antichristum de tribu Dan futurum, etc., usque ad et post beneficia fictæ dulcedinis exercet cornua potestatis. Dan judicabit populum suum sicut unum de sceptris Isræl. Fiat Dan coluber in via, regulus in semita, mordens ungulas equi, et cadat ascensor ejus retrorsum. Salvatorem tuum exspectabo, Domine.··HIERON., ubi supra. Samson judex Isræl de tribu Dan fuit, etc., usque ad et ipse erit exspectatio gentium.'

GEN 49:19 Multiple spaces in '49.19··Gad.··HIERON. Latrunculus latrocinabitur ante eum, etc., usque ad et victis hostibus fortiter dimicavit. Gad accinctus præliabitur ante eum.··ISID. Christus ante et retro præliabitur contra Antichristum: ante, occulto adventu humilitatis; post, manifestata gloria majestatis. Unde Moyses Deut. 33: Benedictus in latitudine Gad, quasi leo requievit: cepitque brachium et verticem, et vidit principatum suum.··Christus enim in sepulcro quievit, verticem et superbiam excelsorum humiliavit, et ei datus est principatus, et honor, et regnum.'

GEN 49:21 Multiple spaces in '49.21··Nephthali.··HIERON. Allegorice. Virgultum dissolutum, dans nationi pulchritudinem, etc., usque ad quia ibi vel maxime docuit, ut in Evangelio quoque scriptum est. Nephthali cervus emissus,··etc. ISID. Apostoli enim et prædicatores, velociter exsilientes, sicut cervi, transcendunt impedimenta sæculi, et excelsa meditantes, dant eloquia pulchritudinis, id est prædicant doctrinam Salvatoris.'

GEN 49:22 Multiple spaces in '49.22··Filius accrescens Joseph,··etc. HIERON., ubi supra. Filius accrescens super fontem,··etc., usque ad imperans quoque decem tribubus Isræl.'

GEN 49:27 Multiple spaces in '49.27··Benjamin lupus rapax,··etc. HIERON., ibid. Mane comedet prædam et ad vesperam dividet escam.··Quanquam de Paulo manifestissime prophetia sit, quod in adolescentia sua persecutus Ecclesiam, in senectute prædicator Evangelii fuerit, etc., usque ad super sacerdotibus qui, servientes altari, vivant de altari I Cor. 9. Benjamin lupus rapax,··etc. ISID. Quidam doctorum hoc ad Hierusalem retulit, etc., usque ad tunc dividet escam, intelligens a spiritu litteram esse dividendam, quia littera occidit, spiritus autem vivificat II Cor. 3.'

GEN 49:28 Multiple spaces in '49.28··Omnes hi in tribubus,··etc. Quæritur cur Jacob omnes quos de liberis et ancillis genuit, æquali honore filios et hæredes constituerit? quia sicut Christus omnibus qui per fidem corpori ejus conciliantur, pari honore et gloria cœlestia præmia largitur. Non est enim ibi discretio an Judæus sit an Græcus, Barbarus an Scytha, servus an liber: quia per omnia et in omnibus Christus, qui formam servi induit, et pro libero et pro servo servivit, ut omnibus æquale donum largiatur. Quicunque enim fidem Domini promeretur, nullis maculis carnalis nativitatis offuscatur. Unde Jœl. 2: Effundam de spiritu meo super omnem carnem.'

GEN 49:32 Multiple spaces in '49.32··Appositusque,··etc. STRAB. Quærendum de quo populo dicatur? Nam de patribus nulla quæstio est. Notum est enim quod ad Abraham et Isaac appositus est, sed populus multitudo est. Illi autem tam pauci non poterant populus dici. Intelligendum ergo hoc etiam de angelis dici, ad quorum societatem, de mundo transeuntes, apponuntur sancti. Unde Hebr. 12: Accessistis ad montem Sion, et ad Hierusalem cœlestem, et ad frequentiam angelorum,··etc.'

GEN 50:1 Multiple spaces in '50.1··Quod cernens Joseph, ruittransierunt quadraginta dies.··STRAB. Qui numerus pœnitentiæ et humilitati convenit. Unde in lege et in Evangelio a prophetis et ab ipso Domino observatus est. AUG. Quadraginta dies sepulturæ, quos memorat Scriptura, forte pœnitentiam significant, qua sepeliuntur peccata. Non enim frustra quadraginta dies jejuniorum sunt constituti, quibus Moyses, et Elias, et ipse Dominus jejunavit, et Ecclesia præcipuam observationem jejuniorum Quadragesimam vocat. Unde et apud Jonam de Ninivitis scriptum est: Adhuc quadraginta dies, et Ninive subvertetur··Jon. 3, ut per tot dies, accommodatos scilicet humiliationi pœnitentium, intelligantur in jejuniis sua flevisse peccata, et impetrasse misericordiam. Nec tantum luctui pœnitentium hic numerus convenit. Quadraginta enim dies post resurrectionem fuit Dominus cum discipulis suis intrans et exiens, manducans et bibens, qui dies lætitiæ fuerunt. Nec septuaginta Interpretes errasse credendi sunt qui dixerunt: Triduum, et Ninive subvertetur:··majore enim auctoritate præditi quam interpretum officium est, prophetico spiritu quo etiam ore uno in suis interpretationibus, quod magnum miraculum fuit, consonuisse firmantur triduum,··posuerunt, quamvis non ignorarent quod quadraginta dies in Hebræo legerentur; ut in Christi clarificatione intelligerentur dissolvi et aboleri peccata, qui traditus est propter delicta nostra, et resurrexit propter justificationem nostram.··Clarificatio autem Domini in resurrectione et ascensione cognoscitur. Unde hic quamvis unum et eumdem spiritum dedit: primo postquam resurrexit, secundo postquam ascendit; et quia post triduum resurrexit, post quadraginta autem dies ascendit: unum horum, quod posterius factum est, per numerum quadraginta dierum Hebræi significant; alterum vero de triduo, quod ad eamdem rem pertinet, Septuaginta memorant, non interpretationis servitute, sed prophetiæ auctoritate. Non ergo dicamus unum horum falsum esse, et pro aliis interpretibus contra alios litigemus; cum illi qui ex Hebræo interpretantur, probent scriptum esse quod interpretantur; et Septuaginta auctoritas, quæ tanto divinitus facto miraculo commendatur, tanta in Ecclesiis vetustate firmetur. Septuaginta diebus.··STRAB. Ethnici novem diebus mortuos suos flebant. Unde et novendialis nona dies vocabatur, quando sepeliebantur. Dei cultores septem diebus exsequias celebrabant. Unde Eccli. 22: Luctus mortui septem dies: luctus autem fatui omne tempus vitæ ejus.··Septenarius enim requiem significat. Unde septima dies sabbatum, id est requies dicitur. Celebrant ergo septimam diem mortuorum, optantes illos cum Domino requiescere a laboribus præsentis vitæ. Hinc ergo dicitur: Flevit eum Ægyptus septuaginta diebus,··qui est decuplatus septenarius. Septies enim deni, septuaginta sunt. Potest etiam dici quia sicut tertia dies mortui agitur a fidelibus, ut anima, quæ est triplicis naturæ, requiescat; ita septimus dies celebratur, ut anima corpori reconcilietur, quæ carne illiciente peccavit. In septenario etiam tria sunt et quatuor; ternarius pertinet ad animam, quæ irascibilis, et concupiscibilis, et rationalis est; quaternarius ad corpus, qui quatuor constat elementis.'

GEN 50:4 Multiple spaces in '50.4··Et expleto planctus tempore,··etc. AUG. Quod mandavit Joseph potentibus Ægypti, ut dicerent Pharaoni nomine ejus: Pater meus adjuravit me dicens: In monumento quod ego feci mihi in terra Chanaan, ibi me sepelies;··quæritur quomodo verum sit, cum hæc verba patris ejus, cum de sepultura mandaret, non legantur. Sed ad sententiam verba sunt referenda, sicut supra alia similiter iterata. Voluntati enim enuntiandæ et in notitiam perferendæ, oportet verba servire. Fodisse autem sibi Jacob sepulcrum nusquam superius legitur, sed certe, nisi fodisset, non modo diceretur.'

GEN 50:10 Multiple spaces in '50.10··Veneruntque ad aream Atad,··etc. Hic locus trans Jordanem est, et distat ab Hebron septuaginta passuum millibus. Prætergressi sunt ergo locum in quo debebant sepelire eum, et postea transito Jordane redierunt ad locum duplicis speluncæ. Unde quæri potest quare hoc fecerint. Si dicit aliquis quia bella timebant, sicut filii Isræl circumducti per desertum quadraginta annis, donec transmisso Jordane venerunt ad terram promissionis. Sed majoris significantiæ causa factum est hoc. In loco enim quæ area Arad dicitur, postea multitudo filiorum Isræl murmurans contra Dominum, divino igne consumpta est. Tanto ergo luctu non tam mors Jacob, quam ruina populi futura lugebatur.'

GEN 50:22 Multiple spaces in '50.22··Vixitque centum decem annis.··AUG., in Gen., tom. 3 Cum hos filios filiorum vel nepotes filiorum dicat Scriptura Joseph vivendo vidisse, quomodo jungit eos sexaginta quinque animabus cum quibus Jacob Ægyptum dicit intrasse, etc., usque ad quæ illo vivo propagabatur, per quem factum est ut ingrederetur.'

GEN 50:24 Multiple spaces in '50.24··Asportate ossa,··etc. STRAB. Joseph, sicut pater ejus, terram promissionis tota mente desiderabat, et incolatum Ægypti detestabatur. Nos quosque moraliter instruit, ut quandiu sumus in hoc mundo, terram promissionis, id est viventium, semper desideremus, et ibi requiescere optemus: quod bene fit, si numerum annorum Joseph moribus imitemur. Centum enim et decem vitæ annis expletis mortuus est: nos quoque studeamus per decalogi observantiam ad æternam beatitudinem quam centenarius significat, pervenire.'

GEN 50:25 Multiple spaces in '50.25··Conditus aromatibus.··STRAB. Felix est anima quæ, aromatibus virtutum condita in loculo corporis degens, quotidie proficiendo perenni vitæ reservatur. Siquidem in fide, spe et charitate custodita fuerit, per gratiam Christi pervenire merebitur ad speciem divinæ contemplationis, cujus adoptio perfecta est lætitia; unde psal. 15: Adimplebis me lætitia cum vultu tuo.'

All Character Counts

0: 138 1: 689 2: 550 3: 328 4: 221 5: 182 6: 160 7: 148 8: 145 9: 140 B: 4 C: 2 D: 2 E: 16 G: 4 I: 16 L: 2 N: 6 P: 2 R: 4 S: 12 Space: 10 T: 6 Total: 2787

All Character Counts (sorted by count)

C: 2 P: 2 L: 2 D: 2 G: 4 B: 4 R: 4 N: 6 T: 6 Space: 10 S: 12 E: 16 I: 16 0: 138 9: 140 8: 145 7: 148 6: 160 5: 182 4: 221 3: 328 2: 550 1: 689 Total: 2787

Letter Counts

B: 4 C: 2 D: 2 E: 16 G: 4 I: 16 L: 2 N: 6 P: 2 R: 4 S: 12 Space: 10 T: 6 Total: 86

Letter Counts (sorted by count)

C: 2 P: 2 L: 2 D: 2 G: 4 B: 4 R: 4 N: 6 T: 6 Space: 10 S: 12 E: 16 I: 16 Total: 86

Words

All Word Counts

All Word Counts (sorted by count)

Case Insensitive Word Counts

Case Insensitive Word Counts (sorted by count)

Headings

Title Lines

GEN -1:4 Main Title 1:

INCIPIT LIBER BERESIT ID EST GENESIS

Notes

Footnote Errors

GEN 1:2 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 1.2 \\fk Terra autem erat inanis, \\ft etc. BEDA, Hexæm. tom. 2 Quod vel quale cœlum in principio cum terra factum est, ostendit. Hoc enim de terra subdit, quod de cœlo intelligi noluit. Hoc enim superius cœlum quod a volubilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, sanctis angelis est impletum: quos in principio cum cœlo et terra conditos testatur Dominus dicens Job 38: \\fk Ubi eras cum me laudarent astra matutina, et jubilarent omnes filii Dei? \\ft Astra matutina eosdem angelos et filios Dei vocat. De cœlo enim in quo posita sunt luminaria, quomodo vel quando factum sit postea dicit. STRAB. \\fk Inanis et vacua. \\ft Inutilis scilicet, et infructuosa, et incomposita. Omnia enim elementa commixta, confusa, et totum hoc æris spatium aquis plenum; non quales nunc sunt, sed sicut nebulæ tenues erant, quales adhuc supercœlestes sunt. BEDA ubi supra. \\fk Tenebræ erant, \\ft etc. Non sunt audiendi qui reprehendendo dicunt Deum prius creasse tenebras quam lucem: quia nullas in aqua, vel ære fecit tenebras; sed distincto ordine providentiæ prius aquas cum cœlo creavit, et terra, et has cum voluit lucis gratia venustavit. Et notandum quod cum cœlo duo elementa mundi creata sunt, quibus alia duo inserta sunt, aqua, scilicet, et terra, quibus insunt ignis et ær. Aquæ autem totam superficiem terræ tanta altitudine tegebant, ut ad illos usque locos pertingerent, ubi nunc usque super firmamentum partim resident. Ipsa autem terra et aqua informis dicuntur materia, quia omnia quæ videmus, vel ex istis sumpserunt exordium, vel ex nihilo: et priusquam in lucem venirent, non erat unde formam haberent. \\fk Et Spiritus Domini ferebatur super aquas. \\ft AUG., lib. I de Gen. ad lit., c. 5, tom. 3 Sive totam corporalem materiam aquam appellavit, ut insinuaret unde facta et formata sunt omnia quæ ex humida natura per species varias in terra formari videmus; sive spiritualem vitam ante conversionis formam quasi fluitantem. Spiritus Dei superferebatur, quia subjacebat bonæ voluntati Creatoris, quod formandum et perficiendum inchoaverat. Dictum est etiam \\fk Spiritus Domini ferebatur super aquas. \\ft Ne faciendo opera potius per necessitatem indigentiæ quam per abundantiam beneficentiæ Deus amare putaretur. Commode enim prius insinuatur aliquid inchoatum, cui superferretur: non loco, sed omnia superante potentia. \\fk Et Spiritus Domini ferebatur, \\ft etc. HIERON. in Gen. t. 3, col. 939 In Hebræo habet \\fk merahephet, \\ft id est, incubabat, vel fovebat, more volucris ova calore animantis. Intelligimus ergo non de spiritu mundi dici, ut putant multi; sed de Spiritu sancto, qui et ipse est omnium vivificator: si autem vivificator, et conditor; si conditor, et Deus. Psal. CIII: \\fk Emitte, ait, Spiritum tuum et creabuntur. \\fk Et Spiritus, \\ft etc. In quo subsistentes requiesceremus flatu ejus vivificati, et unda baptismi abluti. \\fk Et Spiritus Domini ferebatur super aquas, \\ft etc. Sicut Deus, scilicet et conditor, præerat fluitanti et confusæ materiei, ut distingueret quando vellet. Tota ergo Trinitas hic operata intelligitur, Deus, Pater scilicet; principium, Filius; Spiritus Dei, Spiritus sanctus. \\fk Et Spiritus, \\ft etc. ISID., in Gen.? Corda scilicet fluctuantia, quæ mentis quietem amiserant, quia eis spiritus non innitebatur, sed superferebatur: quasi potens naturam a confusione in melius revocare. Deinde per totum hujus Scripturæ textum sex quasdam operosas ætates videmus, licet quasi proximis limitibus distinctas, ut in septima quies speretur; et eas habere similitudinem sex dierum, quibus ea facta sunt, quæ Deum fecisse Scriptura commemorat. Primordium enim generis humani, quo ista luce frui cœpit, comparatur primo diei quo lucem Deus fecit. Hæc ætas tanquam infantia est totius sæculi, quod tanquam unum hominem proportione magnitudinis suæ cogitamus. Homo enim cum primo nascitur in lucem, infantiam agit primam ætatem, quæ tendit ab Adam usque ad Nœ generationibus decem: diluvium quasi vespera hujus diei est, quia infantia nostra oblivionis diluvio deletur.'

GEN 1:14 Consecutive ft fields in footnote: '+ \\fr 1.14 \\fk Dixit autem Deus: Fiant luminaria, \\ft etc. AUG., de Gen. ad litt., lib. 2, c. 13, 14 Quia visibili mundo constituendo duo dies sunt attributi, supremæ scilicet et infimæ parti mundi: visibilibus, et mobilibus mundi partibus, quæ intra mundum creantur, tres reliqui deputati sunt, etc., usque ad in inchoationem, seu principatum noctis, quod fit cum plena est. Et dividant diem. \\ft BEDA, in Hexæm. Ea scilicet divisione, ut sol diem, luna noctem illuminet. Hoc enim factis sideribus ad augmentum primariæ lucis accessit, ut etiam nox prodiret luminosa, lunæ vel stellarum splendore radiata, quæ hactenus tantum tenebras noverat. Et si enim nox tenebrosa videtur obscurato ære, qui terris proximus est, superiora tamen æris spatia semper siderum fulgore sunt lucida. AUG., lib. II de Gen. ad litt., c. 18 Solet quæri utrum hæc luminaria corpora sola sint, aut habeant rectores spiritus, et ab eis vitaliter inspirentur, sicut per animas animalium carnes animantur. Sed de tam obscura re nihil temere credendum. \\fk Et sint in signa, \\ft etc. BEDA, ibid. Quia priusquam sidera fierent, ordo temporum nullis notabatur indiciis, vel meridiana hora, vel quælibet alia. Sunt ergo luminaria \\fk in signa, \\ft etc.; non quod a conditione horum tempora cœperint, vel dies vel anni; sed quia per ortus eorum, vel transitus, temporum, dierum annorumque signatur ordo.'

GEN 2:15 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 2.15 \\fk Tulit ergo Dominus Deus, \\ft etc. AUG., ubi supra, c. 8 Hominem in paradiso positum jam dixit. Nunc recapitulat ad quid positus est, \\fk ut operaretur, \\ft etc. Non est enim credibile quod Deus eum ante peccatum ad laborem damnaverit, etc., usque ad unde Eccli. 10: \\fk initium enim superbiæ hominis est apostatare a Deo. \\fk Tulit ergo Dominus Deus hominem, \\ft etc. GREG., lib. XIX Moral., cap. 17, tom. 1 Pensandum est quia bona prodesse nequeunt, si mala non caventur quæ subrepunt, etc., usque ad sed sub ipsis superbiendo succumbunt. \\fk Et sumpsit Dominus Deus, \\ft etc. HIERON. Quæst. Hebr. in Gen., tom. 3 Pro \\fk voluptate\\ft in Hebræo habetur \\fk Eden. \\ft Ipsi ergo LXX nunc \\fk Eden\\ft interpretati sunt, nunc \\fk voluptatem. \\ft Symmachus vero, qui paradisum florentem ante transtulerat, hic \\fk amœnitatem, \\ft vel \\fk delicias\\ft posuit. \\fk Et posuit eum, \\ft etc. ISID. Mystice. Ex eo quod additum est, et custodiret, innuitur qualis operatio esset: quia in tranquillitate beatæ vitæ, ubi mors non est, omnis operatio est custodire quod tenes. Datum est enim præceptum, ut de omni ligno paradisi sumerent, sed non de ligno scientiæ boni et mali: id est non sic eo fruerentur, ut integritatem naturæ suæ usurpando vetitum violarent.'

GEN 2:20 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 2.20 \\fk Appellavitque, \\ft etc. AUG. Mystice. Significans gentes quæ salvæ fierent in Ecclesia per Christum, nomen Christi accepturas, quod prius non habebant; unde, Isa. LXV: \\fk Vocabo servos meos nomine alio. \\fk Adæ vero non inveniebatur, \\ft etc. AUG., lib. IX de Gen. ad litt., cap. 15 et seq. Videndum est quomodo facta sit mulieris formatio, quæ mystice dicitur ædificatio, etc., usque ad ut intelligamus per illam extasim Adam divinitus hæc dixisse. \\fk Adæ vero non inveniebatur adjutor. \\ft Nullus fidelis justus Christo æquari potest. Psalm. 44: \\fk Speciosus enim forma præ filiis hominum. \\ft Nemo enim poterat genus humanum liberare nisi ipse. Unde Apocalypsis 5: \\fk Nemo inventus est dignus aperire librum et solvere signacula ejus, \\ft etc. \\fk Adæ vero non inveniebatur, \\ft etc. AUG., de Gen. contra Manich., l. 2, c. 13 Facta est mulier in adjutorium viri, etc., usque ad et dominio rationis cooperante gratia subjugare.'

GEN 6:16 Consecutive ft fields in footnote: '+ \\fr 6.16 \\fk In cubito consummabis summitatem ejus. \\ft Sic Ecclesia in unitate collecta sublimatur atque perficitur; unde Matth. 11: \\fk Qui non colligit mecum, dispergit. \\ft Ostium autem arcæ, \\ft etc. Nemo enim intrat in Ecclesiam, nisi per sacramentum remissionis peccatorum, quod de latere aperto emanavit. \\fk Cœnacula et tristega, \\ft etc. LXX: \\fk Bicamerata et tricamerata. \\ft Ex omnibus enim gentibus vel bipertitam multitudinem congregat Ecclesia, ex circumcisione et præputio; vel tripartitam, ex tribus filiis Nœ, quorum progenie repletur orbis. Inferiora autem arcæ distincta sunt, quia in hac vita terrena est diversitas gentium: in summo autem omnes consummantur in unum, quia omnia et in omnibus Christus. ALCUIN. Congrue arca in summo, velut tecto quodam angusto, cacuminata est, ut imbrium minas diffunderet, et ima in aquis stabilitate quadrata consistens, nec impulsu ventorum, nec impetu fluctuum, nec inquietudine animalium quæ intus erant inclinari posset aut mergi. GREG. in Moral. Arca in inferioribus ampla, in superioribus angusta, etc., usque ad grandes acervi palearum, quæ ignibus comburuntur. GREG. Moraliter autem, qui se ab amore mundi convertit, in corde ædificat arcam salutis, habens in se longitudinem, id est, Trinitatis fidem, ac longitudinem vitæ et immortalitatis; latitudinem in charitate, qua potest bene facere etiam inimicis; altitudinem in spe, qua se erigat ad cœlestia et summam actuum suorum ad unum referat.'

GEN 9:26 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 9.26 \\fk Benedictus Dominus Deus Sem. \\ft Cum sit Deus omnium gentium, quasi proprio vocabulo etiam in ipsis gentibus dicitur Deus Isræl, quod est ex benedictione Japheth, quia in populo gentium orbem terræ occupavit Ecclesia, quod prænuntiabatur cum diceretur: \\fk Dilatet Deus Japheth. \\fk Chanaan. \\ft STRAB. A quo Chananæi, qui hac maledictione prophetantur, expellendi de loco habitationis.'

GEN 10:8 Consecutive ft fields in footnote: '+ \\fr 10.8 \\fk Regma et Saba, \\ft etc. HIERON. Paulatim antiqua nomina perdiderunt, et quæ nunc pro veteribus habeant, ignoratur. \\fk Saba. \\ft Alia quam superior, et differunt in scriptura: illa enim per \\fk samech, \\ft hæc per \\fk schin\\ft scribitur; ubi enim dicimus: Reges Arabum et Saba dona adducent, \\ft in Hebræo habetur \\fk scheba\\ft et \\fk seba. \\fk Nemrod. \\ft Qui ultra naturam cœlum penetrare voluit. Significat diabolum, qui ait: \\fk Ascendam super astra cœli. \\ft Nemrod, secundum Josephum, nova regni cupiditate tyrannidem arripuit, et fuit auctor ædificandæ turris quæ tangeret cœlum. \\fk Ipse cœpit esse potens, \\ft vel \\fk gigas, \\ft secundum alios. Sed antea gigantes natos Scriptura commemorat. Sed forte post diluvium novitas generis humani reparandi memoratur, \\fk quia ipse cœpit esse gigas super terram.'

GEN 10:8 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 10.8 \\fk Regma et Saba, \\ft etc. HIERON. Paulatim antiqua nomina perdiderunt, et quæ nunc pro veteribus habeant, ignoratur. \\fk Saba. \\ft Alia quam superior, et differunt in scriptura: illa enim per \\fk samech, \\ft hæc per \\fk schin\\ft scribitur; ubi enim dicimus: Reges Arabum et Saba dona adducent, \\ft in Hebræo habetur \\fk scheba\\ft et \\fk seba. \\fk Nemrod. \\ft Qui ultra naturam cœlum penetrare voluit. Significat diabolum, qui ait: \\fk Ascendam super astra cœli. \\ft Nemrod, secundum Josephum, nova regni cupiditate tyrannidem arripuit, et fuit auctor ædificandæ turris quæ tangeret cœlum. \\fk Ipse cœpit esse potens, \\ft vel \\fk gigas, \\ft secundum alios. Sed antea gigantes natos Scriptura commemorat. Sed forte post diluvium novitas generis humani reparandi memoratur, \\fk quia ipse cœpit esse gigas super terram.'

GEN 11:31 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 11.31 \\fk In Ur Chaldæorum. \\ft HIERON. In Hebræo \\fk in Ur Chesdim\\ft id est, \\fk in igne Chaldæorum. \\ft Hic fabulantur Hebræi quod Abram in ignem sit missus, quia ignem noluit adorare, quem Chaldæi colunt, et Dei auxilio liberatus, de idololatriæ igne effugerit. Unde ad eum dicitur: \\fk Ego sum qui eduxi te de Ur Chaldæorum. \\fk Aram patris Melchæ. \\ft Ibid. Idem pater utriusque. Aram filius Thare, frater Abræ et Nachor, duas filias genuit, Melcham et Sarai, cognomento Jescham. Melcham duxit Nachor, et Sarai Abram. Nondum enim inter patruos et neptes nuptiæ fuerant prohibitæ, quæ in principio etiam inter fratres et sorores sunt celebratæ. \\fk Tulit itaque Thare Abram, \\ft etc., usque, facti sunt dies Thare ducentorum quinque annorum, et mortuus est in Haran. AUG. Prius dicitur, \\fk quod cum esset Thare septuaginta annorum genuit Abram, et postea cum omnibus suis mansit in Charan, et mortuus est. \\ft Et dictum est Abræ ut exiret de Charan, et exivit cum esset septuaginta quinque annorum. Sed per recapitulationem ostenditur vivo patre Dominum præcepisse, etc., usque ad a quo Judæi dicti propter regiam tribum.'

GEN 12:8 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 12.8 \\fk Bethel. \\ft RAB. Interpretatur \\fk domus Dei, \\ft quæ post Bethaven vocata est, id est \\fk domus idoli. \\fk Hai. \\ft Mystice. Hai \\fk oculus\\ft vel \\fk fons\\ft interpretatur. Patriarcha ergo tendens ad terram promissionis, tetendit tabernaculum inter Bethel et Hai, quia sancti fonte baptismi regenerati, in cursu hujus vitæ circumspecti, ad Dei tabernaculum, id est, cœlestem properant civitatem.'

GEN 14:1 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 14.1 \\fk Amraphel. \\ft Interpretatur \\fk dixit ut caderet, \\ft et est rex Sennaar, quæ \\fk excussio dentium\\ft vel \\fk fetor eorum\\ft interpretatur. Hic significat hæreticos, qui ad casum tendunt, et verbis dolosis fetidum sensum evomunt. \\fk Arioch. \\fk Ebrius\\ft vel \\fk ebrietas\\ft interpretatur: stultitiam gentilium significat, qui iniquitate ebrii creaturam pro Creatore colunt, et sæculi illecebris volvuntur. \\fk Chodorlahomor. \\fk Decorus manipulus\\ft interpretatur, qui est rex Elam, id est, \\fk hujus sæculi: \\ft hypocrisim significat, quæ licet vana sit et perniciosa, tamen decora in superficie videtur, sed in futuro quid fuerit apparebit. \\fk Thadal. \\fk Sciens jugum\\ft vel \\fk explorator, \\ft qui est rex gentium; avaritiam significat, quæ sagax et versuta multos sibi subjugat. \\fk Amraphel, \\ft etc. Hi quatuor reges figurant quatuor principalia vitia, quatuor virtutibus principalibus contraria; quæ quinque sensus per quinque reges significatos subjugare nituntur, per concupiscentiam carnis, per concupiscentiam oculorum, per ambitionem sæculi.'

GEN 16:13 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 16.13 \\fk Vocavit autem Agar. \\ft Recte nomen ejus ita vocavit, quia gratuito consulit miseris et humiles consolatur. Unde: \\fk Tu laborem et dolorem consideras, et tibi derelictus est pauper, \\ft etc. \\fk Profecto hic vidi posteriora videntis me. \\ft Tale est illud: \\fk Videbis posteriora mea, nam facies non apparebit tibi. \\fk Non enim homo videbit faciem meam et vivet \\ft Exod. 33. Illam enim manifestationem sapientiæ Dei nemo potest videre et vivere. Ipsa est species ad quam suspirat qui Deum diligit toto corde, tota anima, tota mente: ad quam contemplandam, etiam proximum diligendo sicut seipsum, quantum potest, ædificat. Posteriora vero ejus, id est, incarnationem ejus, quam assumpsit postremis temporibus, nunc per fidem et dilectionem desiderando contemplamur, et in futuro æterna contemplatione fruemur.'

GEN 19:15 Footnote seems to be missing closing punctuation (period): '+ \\fr 19.15 \\fk Cumque esset mane, \\ft etc. ISID. Mystice. Lot frater Abraham, justus et hospitalis in Sodomis, significat corpus Christi, quod in omnibus sanctis inter impios gemit, quorum factis non consentit, et a quorum permixtione liberabitur in fine sæculi, illis damnatis supplicio-ignis æterni'

GEN 19:17 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 19.17 \\fk In monte. \\ft STRAB. Moraliter. Mons altitudinem virtutum significat, ad quam angelus hortatur, secundum illud Marci 19. \\fk Si vis perfectus esse, vade et vende omnia quæ habes, \\ft etc. Qui vero viderit se non posse conscendere, melius est ut in Segor, id est in parvula remaneat, contentus laicali et communi vita, quam montem virtutis arripiat et ad sæcularia redeat. Virginitas altus mons est ad quam angelus hortatur: si quis videt se non posse conscendere, maneat in Segor, id est in legitimo conjugio, quia melius est mediocri bono uti, quam per abrupta libidinis præcipitari. Unde I Cor. 7: \\fk Propter fornicationem unusquisque uxorem habeat. \\fk Nec possum in monte: \\ft scilicet perturbatus non credebat Domino, quem in angelis agno scebat, sicut perturbatus filias prostituebat.'

GEN 19:20 Footnote seems to be missing closing punctuation (period): '+ \\fr 19.20 \\fk Est civitas, \\ft etc. ISID. Allegorice. Sodoma interpretatur \\fk cæcitas, \\ft et exprimit mundana desideria: altitudo montium, speculatio perfectorum. Sed quia multi mundi illecebras fugiunt, tamen in actione positi contemplationis apicem subire nequeunt, exivit Lot a Sodomis, sed ad montana non pervenit. Unde Lot ait: \\fk Est civitas hæc juxta, \\ft etc. \\fk Juxta\\ft dicitur, et tamen ad salutem tuta, quia activa vita nec a mundi curis ex toto discreta, nec a gaudio æternæ salutis est aliena. \\fk Ad quam possum, \\ft etc. Qui ad contemplativam ascendere non sufficiunt, ad activam vitam confugiunt, in qua salvantur. GREG., Past. 3, 28 \\fk Moral. \\ft Ardentem Sodomam fugere, etc., \\fk uque ad\\ft unde ad Lot dicitur:'

GEN 20:2 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 20.2 \\fk Dixitque de Sara, \\ft etc. AUG. Quæri solet quomodo in illa ætate Abraham pro Saræ pulchritudine periclitari timuerit: sed formæ illius vis miranda est, quæ adhuc amari poterat. \\fk Dixitque de Sara, \\ft etc. ISID., in Gen., tom. 6 Tacuit uxorem, dixit sororem, ne ipse occideretur, et illa captiva ab alienigenis possideretur, certus quod a Deo inviolata servaretur, sicut apud Pharaonem, etc., usque ad \\fk Nolite vocare patrem super terram, unus est enim Pater vester qui in cœlis est. \\fk Dixitque, \\ft etc. AUG. Quod dicitur Abimelech pro Sara, \\fk Et peperci tibi ne peccares in me, \\ft advertendum est Deum fecisse, quando admonuit uxorem esse Abrahæ, quam putabat sororem. Et notandum quod in Deum peccatur, cum talia committuntur quæ putant homines vel non esse peccata, vel levia haberi tanquam in carne peccata.'

GEN 21:17 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 21.17 \\fk Exaudivit autem. \\ft BED. et ISID. ubi supra. Puer exclamat plorans, et Deus exaudivit; et monstrante angelo, illa fontem aspicit, et pro illis dicitur qui ad Christum convertuntur, et deflentes peccata exaudiuntur, apertis oculis cordis vident fontem aquæ, id est, Christum, qui ait Joan. VII \\fk Qui sitit, veniat ad me et bibat. \\ft Angelus Eliam significat, per quem populus crediturus est. Unde Malach. 4: \\fk Ecce ego mittam vobis Eliam, qui convertat corda patrum in filios. \\fk Angelus Domini. \\ft ISID. Quod eum qui loquitur ad Agar, prius angelum, postea Dominum Scriptura pronuntiat, Filium Dei fuisse credendum est, qui per legem et prophetas locutus est, qui per obedientiam paternæ voluntatis angelus vocatur, secundum naturam Deus.'

GEN 22:5 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 22.5 \\fk Exspectate hic, \\ft etc. ISID. ubi supra. Audi Apostolum: \\fk Cæcitas ex parte contingit in Isræl, \\ft hoc est, \\fk cum asino, \\ft ut \\fk plenitudo gentium intraret, \\ft hoc est, \\fk postquam adoraverimus. \\ft Ubi sacrificium crucis per gentes fuerit prædicatum, hoc est, \\fk ubi plenitudo gentium intraverit, revertemur ad vos, \\ft hoc est, \\fk et sic omnis Isræl salvus fiet. \\ft Duo servi dimissi, nec perducti ad locum sacrificii, Judæi sunt qui, serviliter viventes et carnaliter sapientes, non intellexerunt humilitatem et passionem Christi. Duo quidem, quia in duas partes dividendi, quod factum est peccante Salomone, quando divisus est populus loco regni, non errore impietatis, quibus dicitur Jer. 3: \\fk adversatrix Isræl, et prævaricatrix Juda. \\fk Ego et puer, \\ft etc. ALC. Indubitanti animo mactare filium volebat. Laudandus in constantia offerendi et in fide suscitandi. Sciebat enim certissime Deum fallere non posse, et licet puer occideretur, promissionem tamen Dei salvam permanere. Unde Apostolus Hebr. 11: \\fk Fide Abraham non hæ sitavit, cum unicum offerret, in quo acceperat repromissionem, credens quia et a mortuis potens est suscitare Deus. \\fk Dixit Abraham. \\ft ISID. ubi supra. Abraham, unicum filium ducens ad immolandum, Deum Patrem significat. Abraham senex filium suscepit, Deus autem non senescit, sed promissio de Christo quodammodo senuerat, quando natus est. Inchoavit ab Adam, quando dictum est: \\fk Erunt duo in carne una\\ft Gen. 2; et completa est sexta ætate sæculi. Senectus Saræ in plebe Dei, hoc est, in multitudine prophetarum, hoc idem significat quia in fine temporum ex plebe sanctarum animarum natus est Christus. Sterilitas ejus significat quod in hoc sæculo spe salvi facti sumus, et in Christo, tanquam in Isaac, omnes nati sumus, quem partum Ecclesiæ [\\fk Al., \\ft Ecclesia] in fine temporum non natura, sed gratia procreavit. Abraham ergo Deum Patrem significat, Isaac Christum. Sicut enim Abraham unicum et dilectum filium victimam Deo obtulit, sic Deus Pater unigenitum Filium pro nobis tradidit. Et sicut Isaac ligna portabat, quibus imponendus erat, sic Christus crucem, in qua figendus erat.'

GEN 24:25 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 24.25 \\fk Palearum quoque. \\ft Quia Ecclesia recipiens spiritualia, reddit prædicatoribus terrena stipendia; unde I Cor. 9: \\fk Si vobis spiritualia seminavimus, magnum est si nos carnalia vestra metamus. \\fk Locus spatiosus. \\ft A priore populo naturæ legem se Ecclesia novisse monstravit, et prædicationem amplo charitatis gremio suscepit: doctori enim spatiosa mansio est, in corde auditoris latitudo charitatis; unde secundæ Corinth. sexto: \\fk Non angustiamini in nobis, sed in visceribus vestris; \\ft quasi suscipiendæ doctrinæ locum mentis dilatate, ad cogitanda carnalia coarctate.'

GEN 24:63 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 24.63 \\fk Et egressus fuerat, \\ft etc. HIER. Per terram australem, Geraram significat, unde ad immolandum adductus fuerat. Egressus est, ut exerceretur in campo. In Hebræo legitur: \\fk Egressus est Isaac, ut loqueretur in agrum, inclinata jam vespera; \\ft ubi significatur quod Dominus solus orabat in monte, et Isaac, qui typus Domini fuit, ad orationem quasi virum justum a domo egressum nona hora, vel ante solis occasum, spirituales victimas Deo obtulisse. GREG. ubi supra. Ager mundus est, quo Christus egressus est, quia visibiliter apparere dignatus est. Unde Habac. 3: \\fk Egressus es in salutem populi tui. \\ft Isaac ad meditandum in agro exiit, quia Christus formam humilitatis præbens, exercitium longanimitatis, passionis, et patientiæ exempla monstravit, sicut solent juvenes exercitati armorum usu meditari. Armorum meditatio est passionis frequentatio. Qui enim verbera, sputa, lanceam crucemque pertulit, passionem usque ad mortem in se frequentari permisit. Passiones arma dicimus, quia per ipsas ab adversariis liberamur; unde Luc. 21: \\fk In patientia vestra possidebitis animas vestras. \\fk Inclinata, etc. Quia passionum exercitia juxta finem mundi suscepit; unde psal. CXL: Elevatio manuum mearum sacrificium vespertinum.'

GEN 25:20 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 25.20 \\fk De Mesopotamia sororem Laban. \\ft Regio sterilis, quæ sic Græce vocatur quia media inter duo flumina Tigrim et Euphratem. Nam \\fk medius, \\fk fluvius\\ft dicitur; hinc hippopotamus id est, fluvialis equus.'

GEN 25:21 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 25.21 \\fk Deprecatusque sed collidebantur in utero parvuli, \\ft etc. HIER. Promotione vel collisione LXX posuerunt, \\fk ludebant\\ft vel \\fk recalcitrabant: \\ft Aquila, \\fk confligebant filii in utero ejus. \\ft Symmachus, \\fk in similitudine navis in superficie ferebantur. \\ft GREG., Dial. 1, 8 Quæ sancti orando efficiunt, etc., usque ad is enim, in quo Deus multiplicare semen Abrahæ prædestinaverat, oratione obtinuit ut filios haberet. \\fk Qui exaudivit eam. \\ft CHRYSOST. Ne putes e vestigio et protinus assecutum esse quod optabat: nam viginti annis mansit orans et deprecans Deum. Nam sicut docuit nos quot annos habuit quando duxit Rebeccam nempe quadraginta, ita assignavit nobis quot annorum fuerit Isaac, quando nati sunt ei filii. \\fk Sexagenarius, inquit, erat quando nati sunt parvuli. \\fk Perrexitque, \\ft etc., AUG., \\fk Quæst. in Gen., \\ft tom. 3 Quæritur quo ierit, cum nondum essent prophetæ vel sacerdotes tabernaculi aut templi Domini? Forsitan ad locum ubi aram constituit Abraham. Sed quomodo ibi responsa darentur, tacet Scriptura; an per aliquem sacerdotem? quem mirum est, si erat, non fuisse nominatum, et nullam sacerdotum factam mentionem esse. Forsitan ibi, cum orando allegassent desideria sua, dormiebant, ut per somnum monerentur: vel adhuc vivebat Melchisedech, cujus tanta fuit excellentia, ut dubitaretur utrum homo an angelus fuerit. Vel forte etiam illo tempore erant homines Dei, in quibus Deus posset interrogari. Quidquid horum, vel forte aliud fuerit. Rebecca tamen secundum Scripturam Dominum interrogavit, et responsum ejus meruit.'

GEN 26:14 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 26.14 \\fk Ob hæc invidentes, \\ft etc. ISID. Isaac, Christus, qui primum vult fodere puteos, etc., usque ad \\fk ibimus. \\fk Puteos et obstruxerunt, \\ft etc. GREG. Moraliter. Sæpe cum verbis divinis intendimus, dæmonum insidias gravius toleramus; quæ menti nostræ terrenarum cogitationum pulverem aspergunt, ut intentionis oculos a luce intimæ visionis obscurent. Nos enim puteos fodimus, cum Scripturæ alta penetramus, quos occulte Allophyli replent: quia terrenas cogitationes ingerunt et divinæ scientiæ aquam tollunt, unde psal. CXVIII: \\fk Declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Domini.'

GEN 26:22 Consecutive ft fields in footnote: '+ \\fr 26.22 \\fk Latitudo. \\ft In Hebræo \\fk Rehobot\\ft , \\fk latitudines. \\ft Unde probatur illud quod supra cap. X dictum est: \\fk Ipse ædificavit Niniven\\ft et \\fk rabooth, \\ft id est, plateas ejus. \\fk Nunc dilatavit, \\ft etc. Dilatatus est Isaac, et replevit omnem terram scientia Trinitatis: et in toto orbe latitudinem Ecclesiæ collocavit, prius tamen in Judæa notus, et in Isræl nominatus: postea \\fk in omnem terram exivit sonus eorum Psal. 18, \\ft id est apostolorum, qui per universum orbem foderunt puteos, et aqua omnibus ostenderunt baptizantes omnes gentes in nomine Patris, et Filii et Spiritus sancti Matth. 18. \\ft Puteos Abraham, quos aperuit, sic vocavit sicut pater ejus: Moses enim et prophetæ apud nos suis nominibus appellantur, nec horum mutantur vocabula puteorum.'

GEN 26:26 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 26.26 \\fk Ad quem locum, \\ft etc. HIERON. Abimelech non semper pacem habet cum Isaac, etc., usque ad et alia plura sunt in quibus nobiscum philosophi dissident, vel concordant. Pro \\fk Ochozath, \\fk pronubo, \\ft in Hebræo habetur \\fk collegium amicorum ejus, \\ft ut tam hominem significet quam amicorum turbam, quæ cum rege venerat: in quibus fuit Phicol, princeps exercitus illius. \\fk Abimelech, et Ochozath, \\ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Duo cum Abimelech venerunt: Ochozath, gener ejus, etc., usque ad sapientibus et insipientibus debitor est.'

GEN 27:2 Footnote seems to be missing closing punctuation (period): '+ \\fr 27.2 \\fk Vocavitque Esau. \\ft ISID. in Gen., tom. 5 Esau venator, et agricola Jacob vero simplex habitabat in tabernaculis. Esau populum Hebraicum, Jacob gentilem populum significat. Isaac vero Deum, qui utrumque populum, illum per legem, istum per fidem, sibi filios fecit. Esau agricola erat, quia Judæus pro terrenis Deo serviebat, cui non est dictum, ut esset pauper spiritu, mitis, pacificus, misericors, persecutionem patiens, ut copiosam mercedem haberet in cœlis; sed: \\fk Si custodieritis mandata mea, dabo vobis pluvias temporibus suis, \\ft etc., quæ pertinent ad carnis delicias. Fuit etiam venator, quia per effusionem sanguinis arietum et vitulorum, et hircorum, Deum placabat. \\fk Jacob simplex habitabat in tabernaculis, \\ft quia electi de gentibus fide et voluntate Deo placere studuerunt. Per tabernacula, diversas per orbem Ecclesias vel diversos ordines intelligimus'

GEN 27:27 Footnote seems to be missing closing punctuation (period): '+ \\fr 27.27 \\fk Benedicens, ait, \\ft etc. GREG., hom. 6 in Ezech. Alter ad venandum mittitur, etc., usque ad quæ major foras exiens reliquit intus. GREG., ibid. Isaac, caligantibus oculis, Jacob filium nesciens benedixit; quæ ventura erant prævidit, et qui præsens assisteret, nescivit. Constat enim quia Judæi, qui plene legem didicerunt, adventum Christi cognoverunt. Unde Matth. 2, Herodes a principibus sacerdotum inquirit ubi Christus nasceretur; cui protinus responderunt, \\fk In Bethlehem. \\ft Prius ergo noverant quem passionis tempore cum despicerent, ignorabant; quorum notitia prior, et ignorantia posterior, Isaac caligante signatur; qui dum Jacob benediceret, quid in futuro ei eveniret prævidebat, sed quod præsens assisteret nesciebat. Sic Judæorum populus prophetiæ mysteria accepit, sed cæcos oculos in contemplatione tenuit, quia præsentem non vidit, de quo multa in futuro prævidit. Ante se enim positum cernere non valuit, cujus adventus potentiam longe ante nuntiavit. GREG., hom. 10 in Ezech., tom. 2 Isaac filium nescit, quem benedixit, etc., usque ad et quia per quosdam in contemplationem surgit, per quosdam in activæ vitæ opera pinguescit. Sequitur:'

GEN 27:33 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 27.33 \\fk Expavit Isaac. \\ft Benedictionem repromissam repetente majore filio, expavit Isaac, et alium pro alio se benedixisse cognovit; nec indignatur cognito sacramento, sed confirmabat benedictionem dicens: \\fk Et benedixi eum, et benedictus est. \\ft Hæc est prima benedictio Isaac minori populo Christianorum data. Sed nec major filius omnino despectus, quia, cum intraverit plenitudo gentium, tunc omnis Isræl salvus erit. Cujus secundæ benedictionis prophetia est. \\fk In pinguedine terræ, et in rore cœli desuper erit benedictio tua. \\fk In pinguedidine terræ, \\ft id est, in fecunditate rerum, et potentia regni, quæ in illo populo fuit; \\fk et in rore cœli, \\ft eloquiis Dei. Ipsis enim eloquia Dei credita sunt, et legis testamenta. \\fk Vives in gladio: \\ft quia sanguini populus ille deditus, necem in Christo et prophetis exercuit, \\fk Et servies fratri tuo minori, \\ft id est, populo Christiano. \\fk Tempusque veniet, cum excutias et solvas jugum ejus de cervicibus tuis; \\ft cum scilicet per cognitionem fidei et gratiam Christi conversus, deposueris onus legis; quando jam tunc non servies minori, sed per fidem frater vocaberis. \\fk Expavit Isaac, \\ft etc. Ut quædam mentis alienatio sequeretur, quæ exstasis dicitur, quæ in magnarum rerum revelationibus fieri solet. Unde intelligendum est spiritualiter admonitum esse Isaac, ut confirmaret benedictionem in Jacob, cui potius irascendum fuit, quia patrem fefellit. In Adam quoque exstasis processit, antequam diceret: \\fk Erunt duo in carne una \\ft Gen. 2, quod est \\fk magnum sacramentum in Christo et in Ecclesia. \\fk Benedixique ei, \\ft etc. ALC. Si justi viri voluntas bona est, quid est quod Isaac non Esau quem voluit, sed Jacob quem noluit, benedixit? Justi hominis, quantum ad conscientiam, voluntas bona est: Deus vero solus de futuris judicat. Isaac humano more filium majorem benedicendum putavit: sed Deus, qui occultorum est cognitor, minorem dignum benedictione ostendit, ut non hominis ostenderet esse benedictionem, sed Dei: ideo in Numeris ad Mosen et Aaron sacerdotes dicitur: \\fk Ponite nomen meum super filios Isræl. Ego Dominus benedicam eos Num. 6. \\ft Sacerdotis est benedicere, Dei effectum tribuere. Ut autem intellexit Isaac per spiritum prophetiæ benedictionem minori destinatam, ait, \\fk Benedixi, et erit benedictus.'

GEN 28:11 Footnote seems to be missing closing punctuation (period): '+ \\fr 28.11 \\fk Tulit de lapidibus, \\ft etc. ISID. Dormitio Jacob in itinere, mors Christi in cruce. Lapis capiti suppositus, Christus est secundum humanitatem, quem Jacob unxit, ut Christus signaretur, enim Grece, \\fk unctus\\ft Latine. Caput autem Christus Deus. Lapis ergo capiti Jacob suppositus, signat humanitatem Christi conjunctam Deo assumenti. \\fk Caput enim viri Christus\\ft , caput Christi Deus I Cor. 11'

GEN 37:12 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 37.12 \\fk Cumque fratres illius, \\ft etc., \\fk in pascendis gregibus, \\fk usque\\fk Renuntia mihi, \\ft etc. ISID. Jacob mittit filium ut de fratribus curam gereret; et Deus Pater Filium unigenitum, ut genus humanum peccatis languidum visitaret. Unde Galat. capite quarto: \\fk Misit Deus Filium suum in similitudinem carnis peccati. \\ft Missus est Joseph ut videret si cuncta prospera essent erga oves: et Christus ait Matthæi decimo quinto: \\fk Non veni nisi ad oves quæ perierant domus Isræl. \\fk In Dothaim. \\fk Defectionem. \\ft In grandi enim defectione erant, qui de fratricidio cogitabant. \\fk Ruben. \\ft Prævidens hoc sermo propheticus, quem Ruben significat qui interpretatur visio filii, propheticis comminationibus deterrebat, ut innocentes se servarent a sanguine Christi, fratris sui secundum carnem.'

GEN 39:12 Consecutive ft fields in footnote: '+ \\fr 39.12 \\fk Qui, relicto in manu ejus pallio, \\ft etc. Sic nos tentant carnis illecebræ, et succutiunt vestem carneam: sed vir castus mavult omnia vincula dirumpere, quam se turpitudini subjugare. Qui relicto, \\ft etc. GREG. Allegorice. Quia dum Synagoga Christum, purum hominem credens, adulterino complexu constringere voluit, ipse tegmen litteræ oculis ejus objecit, et ad cognoscendam divinitatis potentiam conspicuum se gentibus præbuit. Unde usque hodie dum legitur Moses, velamen est super oculos cordis eorum, quia scilicet adultera pallium retinuit, et quem male tenebat nudum amisit.'

GEN 42:16 Footnote seems to be missing closing punctuation (period): '+ \\fr 42.16 \\fk Mititte ex vobis unum. alioquin per salutem Pharaonis exploratores estis. \\ft AUG. Quæst. in Gen. Quid est quod Joseph, vir sapiens, etc., usque ad erit Deus, non enim erit, sed habebitur'

GEN 47:31 Consecutive fk fields in footnote: '+ \\fr 47.31 \\fk Quo jurante. \\ft AUG., ubi supra. Quod habent Latini codices, \\fk Adoravit super caput virgæ ejus, \\ft nonnulli emendatius habent: \\fk Adoravit super caput virgæ suæ, \\ft vel \\fk in capite virgæ suæ, \\ft vel \\fk in cacumine, \\fk vel\\ft super cacumen virgæ suæ. \\ft Et ideo merito quæritur quid sit quod dictum est, etc., usque ad ubi figura rei futuræ præsignabatur. HIERON. \\fk Et adoravit Isræl contra summitatem virgæ ejus. \\ft Hoc etiam in loco quidam frustra simulant adorasse Jacob summitatem sceptri Joseph: quod scilicet honorans filium potestatem illius adoraverit, cum in Hebræo multo aliter legatur: \\fk Et adoravit Isræl ad caput lectuli; \\ft quia postquam juravit ei filius, securus de petitione, adoravit Deum conversus ad caput lectuli. Sanctus enim vir et Deo deditus senectute oppressus, sic habebat lectulum positum, ut ipse jacentis habitus absque ulla difficultate ad orationem esset paratus.'

GEN 47:31 Consecutive ft fields in footnote: '+ \\fr 47.31 \\fk Quo jurante. \\ft AUG., ubi supra. Quod habent Latini codices, \\fk Adoravit super caput virgæ ejus, \\ft nonnulli emendatius habent: \\fk Adoravit super caput virgæ suæ, \\ft vel \\fk in capite virgæ suæ, \\ft vel \\fk in cacumine, \\fk vel\\ft super cacumen virgæ suæ. \\ft Et ideo merito quæritur quid sit quod dictum est, etc., usque ad ubi figura rei futuræ præsignabatur. HIERON. \\fk Et adoravit Isræl contra summitatem virgæ ejus. \\ft Hoc etiam in loco quidam frustra simulant adorasse Jacob summitatem sceptri Joseph: quod scilicet honorans filium potestatem illius adoraverit, cum in Hebræo multo aliter legatur: \\fk Et adoravit Isræl ad caput lectuli; \\ft quia postquam juravit ei filius, securus de petitione, adoravit Deum conversus ad caput lectuli. Sanctus enim vir et Deo deditus senectute oppressus, sic habebat lectulum positum, ut ipse jacentis habitus absque ulla difficultate ad orationem esset paratus.'

Footnote Lines

GEN 1:1	+ \fr 1.1 \fk In principio creavit, \ft etc. Non dicit: In principio…orum.
GEN 1:2	+ \fr 1.2 \fk Terra autem erat inanis, \ft etc. BEDA, Hexæm. tom. 2 …etur.
GEN 1:3	+ \fr 1.3 \fk Dixitque Deus: Fiat lux. \ft AUG., de Gen. ad litt., l…etur.
GEN 1:4	+ \fr 1.4 \fk Et vidit Deus lucem, \ft etc. STRAB. Lucem et tenebras…ntur.
GEN 1:5	+ \fr 1.5 \fk Factumque est vespere, \ft etc. GREG., l. VIII Moral.,…eram.
GEN 1:6	+ \fr 1.6 \fk Fiat firmamentum, \ft etc. GREG., l. XXVII Moral., c. …idit.
GEN 1:7	+ \fr 1.7 \fk Et fecit Deus firmamentum, \ft etc. AUG., l. II de Gen…itur.
GEN 1:8	+ \fr 1.8 \fk Et factum est vespere, \ft etc. ISID., ubi supra. Inci…ioni.
GEN 1:9	+ \fr 1.9 \fk Dixit vero Deus, \ft etc. AUG., lib. II de Gen. ad lit…atas.
GEN 1:10	+ \fr 1.10 \fk Et vocavit Deus aridam terram. \ft BEDA, ibid. Prius … est.
GEN 1:11	+ \fr 1.11 \fk Et ait: Germinet terra, \ft etc. AUG., l. II de Gen. …erum.
GEN 1:12	+ \fr 1.12 \fk Et protulit terra herbam, \ft etc. GREG., l. XIX Mora…m. 7.
GEN 1:13	+ \fr 1.13 \fk Et factum est vespere et mane. \ft ISID. in Gen., tom…ulum.
GEN 1:14	+ \fr 1.14 \fk Dixit autem Deus: Fiant luminaria, \ft etc. AUG., de G…ordo.
GEN 1:15	+ \fr 1.15 \fk Ut luceant, \ft etc. BEDA, ibid. Semper luminaria in …rris.
GEN 1:16	+ \fr 1.16 \fk Fecit Deus duo luminaria. \ft BEDA, ibid. Luminaria m…ctis.
GEN 1:17	+ \fr 1.17 \fk Ut lucerent, \ft etc. Hæc de magnis luminaribus intel…eant.
GEN 1:19	+ \fr 1.19 \fk Et factum est vespere et mane, \ft etc. BEDA, in Hexæ…ento.
GEN 1:20	+ \fr 1.20 \fk Dixit etiam Deus, \ft etc. BEDA, ubi supra. Post orna…icii.
GEN 1:21	+ \fr 1.21 \fk Creavitque Deus cete grandia, \ft etc. THEOD. q. 18 i…rent.
GEN 1:22	+ \fr 1.22 \fk Benedixitque illis, \ft etc. AUG., lib. de Gen. imp.,…ntes.
GEN 1:23	+ \fr 1.23 \fk Et factum est vespere et mane\ft , etc. AUG., de Gen. …cere.
GEN 1:24	+ \fr 1.24 \fk Dixit quoque Deus: Producat terra, \ft etc. BEDA, in …ugio.
GEN 1:25	+ \fr 1.25 \fk Et fecit Deus bestias terræ, \ft etc. BEDA in Hexæm. …stia.
GEN 1:26	+ \fr 1.26 \fk Faciamus hominem. \ft AUG., ibid., c. 19 Insinuatur p…æret.
GEN 1:27	+ \fr 1.27 \fk Et creavit Deus hominem ad imaginem, \ft etc. BEDA, i…r. 9.
GEN 1:28	+ \fr 1.28 \fk Et dominamini piscibus, \ft etc. Quod prius quasi con…isse.
GEN 1:29	+ \fr 1.29 \fk Dixitque Deus: Ecce dedi, \ft etc. BED., ibid. Patet …ntur.
GEN 1:30	+ \fr 1.30 \fk Et factum est ita. \ft AUG., de Gen. ad lit. lib. 3, …nnos.
GEN 1:31	+ \fr 1.31 \fk Viditque Deus, \ft etc. AUG., ibid. Quæritur, cum sin…tium.
GEN 2:1	+ \fr 2.1 \fk Igitur perfecti sunt cœli et terra, \ft etc. ALCUIN., …m. 7.
GEN 2:2	+ \fr 2.2 \fk Complevitque Deus, \ft etc. BEDA, in Hexæm. Alia trans…itur.
GEN 2:4	+ \fr 2.4 \fk Istæ sunt generationes. \ft RAB. Eos tangit qui mundum…erba.
GEN 2:5	+ \fr 2.5 \fk Et omne virgultum, \ft etc. AUG., ibid., l. 5, c. 4 In…sset.
GEN 2:6	+ \fr 2.6 \fk Sed fons, \ft etc. RAB. Hujus fontis qualiscunque irri…enda.
GEN 2:7	+ \fr 2.7 \fk Formavit, \ft etc. AUG. Mystice. Latior de homine figu… sit.
GEN 2:8	+ \fr 2.8 \fk Plantaverat autem, \ft etc. BEDA, in Hexæm., tom. 3 Ab…avit.
GEN 2:9	+ \fr 2.9 \fk Produxitque Dominus lignum etiam vitæ. \ft AUG., Ibid.…mali.
GEN 2:10	+ \fr 2.10 \fk Et fluvius egrediebatur. \ft BED., ubi supra. Ad irri…epit.
GEN 2:15	+ \fr 2.15 \fk Tulit ergo Dominus Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, c.…rent.
GEN 2:16	+ \fr 2.16 \fk Præcipitque ei, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 13 A lig…ebat.
GEN 2:17	+ \fr 2.17 \fk De ligno autem, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 15 Lignu…rrit.
GEN 2:18	+ \fr 2.18 \fk Dixit quoque Dominus, \ft etc. AUG., l. IX de Gen., c…nima.
GEN 2:19	+ \fr 2.19 \fk Adduxit ea, \ft etc. AUG., l. IX de Gen. ad litt., c.…lius.
GEN 2:20	+ \fr 2.20 \fk Appellavitque, \ft etc. AUG. Mystice. Significans gen…gare.
GEN 2:21	+ \fr 2.21 \fk Immisit ergo Dominus, \ft etc. ISID. ex Aug., ut supr…mina.
GEN 2:22	+ \fr 2.22 \fk Et ædificavitQuamobrem relinquet, \ft etc. ISID., in …gnat.
GEN 2:25	+ \fr 2.25 \fk Erat autem uterque nudus. \ft AUG. Si Dei verbis vel …ntia.
GEN 3:1	+ \fr 3.1 \fk Sed et serpens erat callidior cunctis animantibus, \ft …amur.
GEN 3:5	+ \fr 3.5 \fk Eritis sicut dii, \ft etc. STRAB. Mystice. Artificiali… est.
GEN 3:6	+ \fr 3.6 \fk Vidit igitur, \ft etc. ISID. ex Aug. ubi supra. Quomod…e te.
GEN 3:8	+ \fr 3.8 \fk Et cum audissent, \ft etc. AUG., l. II de Gen. ad litt…ivit.
GEN 3:9	+ \fr 3.9 \fk Vocavitque Dominus Deus Adam. \ft AUG., ubi supra, c. …imus.
GEN 3:10	+ \fr 3.10 \fk Qui ait: Vocem tuam audivi, \ft etc. AUG., ubi supra,…orat.
GEN 3:12	+ \fr 3.12 \fk Dixitque Adam: Mulier quam dedisti, \ft etc. AUG. Non…itur.
GEN 3:13	+ \fr 3.13 \fk Et dixit Dominus Deus ad mulierem, \ft etc. AUG. Nec …tere.
GEN 3:14	+ \fr 3.14 \fk Et ait Dominus Deus, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 36 …pere.
GEN 3:15	+ \fr 3.15 \fk Inimicitias ponam inter te et mulierem. Ipsa conteret …ejus.
GEN 3:16	+ \fr 3.16 \fk Mulieri quoque, \ft etc. AUG., ubi supra, c. 37 Hæc f…malæ.
GEN 3:17	+ \fr 3.17 \fk Maledicta terra, \ft etc. AUG. ibid., c. 38 Hos esse …irum.
GEN 3:19	+ \fr 3.19 \fk Pulvis es, \ft etc. GREG., ubi supra. Homo ita condit…rtem.
GEN 3:20	+ \fr 3.20 \fk Et vocavit Adam nomen uxoris suæ Eva, \ft etc. AUG., …ntur.
GEN 3:21	+ \fr 3.21 \fk Fecit quoque, \ft etc. AUG., de Gen. lib. 11, c. 39 H…ecit.
GEN 3:22	+ \fr 3.22 \fk Et ait: Ecce Adam quasi unus ex nobis, \ft etc. AUG.,…dium.
GEN 3:23	+ \fr 3.23 \fk Et emisit eum, \ft etc. AUG., de Gen. contra Manich.,… suæ.
GEN 3:24	+ \fr 3.24 \fk Ejecitque Adam. \ft HIERON. Quæst. Hebr., tom. 3 LXX:…alem.
GEN 4:1	+ \fr 4.1 \fk Adam vero, \ft etc. AUG., lib. IX de Gen. ad litt., c.…gare.
GEN 4:2	+ \fr 4.2 \fk Fuit autem Abel, \ft etc. In quo significatur qui de t…ruit.
GEN 4:3	+ \fr 4.3 \fk Factum est autem, \ft etc. \fk Abel quoque obtulit, \f…runt.
GEN 4:5	+ \fr 4.5 \fk In foribus. \ft ALC. Id est, intrantem te et exeuntem …tuum.
GEN 4:8	+ \fr 4.8 \fk Dixitque Cain, \ft etc. ISID., Quæst. in Gen., tom. 5 …natu.
GEN 4:9	+ \fr 4.9 \fk Et ait Dominus ad Cain. \ft ISID., ubi supra. Interrog…ntur.
GEN 4:10	+ \fr 4.10 \fk Vox sanguinis, \ft etc. Magna virtus justitiæ, quæ vi…ntis.
GEN 4:11	+ \fr 4.11 \fk Nunc igitur maledictus eris, \ft etc. RAB. Notandum q…sunt.
GEN 4:12	+ \fr 4.12 \fk Cum operatus, \ft etc. Ad vocem, non ad intellectum f…itat.
GEN 4:13	+ \fr 4.13 \fk Major est iniquitas mea. \ft ISID. Peccata peccatis a…atur.
GEN 4:14	+ \fr 4.14 \fk Omnis igitur qui invenerit me, \ft etc. STRAB. Quia e…rtis.
GEN 4:15	+ \fr 4.15 \fk Nequaquam ita fiet. \ft Id est, non morieris cito sic…rrat.
GEN 4:17	+ \fr 4.17 \fk Cognovit autem Cain uxorem suam. \ft ISID., ibid. Fig…itus.
GEN 4:18	+ \fr 4.18 \fk Porro Enoch, \ft etc. HIERON. Non de omnibus his cert…sses.
GEN 4:19	+ \fr 4.19 \fk Qui accepit duas uxores, \ft etc. ISID., ut supra. No…isit.
GEN 4:20	+ \fr 4.20 \fk Genuitque Ada Jabel, \ft etc. HIER. in quæst. Hebr. D…cain.
GEN 4:21	+ \fr 4.21 \fk Et nomen fratris ejus Jubal. \ft RAB. Hunc scribit Jo…erat.
GEN 4:22	+ \fr 4.22 \fk Tubalcain. \ft RAB. Qui secundum Josephum res bellica…enit.
GEN 4:23	+ \fr 4.23 \fk Dixitque Lamech, \ft etc. RAB. Aiunt Hebræi Lamech di…abor.
GEN 4:24	+ \fr 4.24 \fk Septuplum ultio dabitur, \ft etc. ALC. Allegorice. Pe…uvio.
GEN 4:25	+ \fr 4.25 \fk Cognovit quoque adhuc, \ft etc. Per Seth, qui interpr…tato.
GEN 4:26	+ \fr 4.26 \fk Quem vocavit Enos, \ft etc. Enos interpretatur \fk ho…dola.
GEN 5:1	+ \fr 5.1 \fk Hic est liber generationis Adam. \ft Ad similitudinem … est.
GEN 5:3	+ \fr 5.3 \fk Vixit autem Adam, \ft etc. HIERON., in Quæst. Hebr.. S…orum.
GEN 5:24	+ \fr 5.24 \fk Ambulavitque cum Deo, \ft etc. ISID., in Gen. Enoch s…sset.
GEN 5:25	+ \fr 5.25 \fk Vixit quoque Mathusala, \ft etc. AUG. Quæritur quomod…etur.
GEN 5:31	+ \fr 5.31 \fk Et facti sunt omnes dies, \ft etc. HIERON., in Quæst.…runt.
GEN 6:1	+ \fr 6.1 \fk Cumque cœpissent homines multiplicari super terram. \ft…inum.
GEN 6:2	+ \fr 6.2 \fk Videntes filii Dei, \ft etc. STRAB. Filii Seth religio…runt.
GEN 6:3	+ \fr 6.3 \fk Dixitque Deus: Non permanebit Spiritus meus, \ft etc. …sunt.
GEN 6:5	+ \fr 6.5 \fk Videns autem Dominus, \ft etc. Non in Deum pœnitentia …atio.
GEN 6:6	+ \fr 6.6 \fk Pœnituit eum quia, \ft etc. GREG., Moral. lib. 5. Pler…umat.
GEN 6:9	+ \fr 6.9 \fk Nœ vir justus. \ft Hic per actus suos significat Chris…suam.
GEN 6:13	+ \fr 6.13 \fk Disperdam eos cum, \ft etc. Tradunt doctores terræ vi…rent.
GEN 6:14	+ \fr 6.14 \fk Fac tibi arcam de lignis. \ft Scilicet fortibus et in…atus.
GEN 6:15	+ \fr 6.15 \fk Trecentorum cubitorum, \ft etc. ISID., ibid. Potest i…runt.
GEN 6:16	+ \fr 6.16 \fk In cubito consummabis summitatem ejus. \ft Sic Ecclesi…erat.
GEN 6:19	+ \fr 6.19 \fk Et ex cunctis, \ft etc. AUG. l. XV de Civit. Dei, c. …mali.
GEN 6:21	+ \fr 6.21 \fk Tolles igitur, \ft etc. Solet quæri de animalibus quæ…aret.
GEN 7:1	+ \fr 7.1 \fk Dixitque Dominus, \ft etc. \fk Ex omnibus animantibus …idit.
GEN 7:4	+ \fr 7.4 \fk Ego pluam, \ft etc. ISID. Quæst. in Gen., c. 7 Quia om…itur.
GEN 7:5	+ \fr 7.5 \fk Fecit ergo Nœ omnia, \ft etc. \fk Eratque sexcentorum …atus.
GEN 7:7	+ \fr 7.7 \fk Ingressus est Nœ et filii ejus, uxor, \ft etc. RAB. No…i. 3.
GEN 7:10	+ \fr 7.10 \fk Cumque transissent, \ft etc. ISID. Quia in spe futuræ…ciem.
GEN 7:11	+ \fr 7.11 \fk Anno sexcentesimo, \ft etc. Allegorice. Notandum quod…nere.
GEN 7:15	+ \fr 7.15 \fk Bina et bina, \ft etc. AUG. ubi supra. Præcepit super…vitæ.
GEN 7:17	+ \fr 7.17 \fk Quadraginta diebus, \ft etc. ALC. Quadragenario numer…atia.
GEN 7:20	+ \fr 7.20 \fk Quindecim cubitis altior, \ft etc. AUG. in Gen. Si te…odie.
GEN 7:23	+ \fr 7.23 \fk Deleta sunt de terra. \ft ALC. Ideo magis terrena ani…vunt.
GEN 8:1	+ \fr 8.1 \fk Recordatus est autem Deus Nœ, \ft etc. \fk Adduxit spi…eret.
GEN 8:4	+ \fr 8.4 \fk Requievitque arca mense septimo, \ft etc. ISID. Septen…runt.
GEN 8:5	+ \fr 8.5 \fk Decimo enim mense. \ft Notandum quod decimo mense appa…ulis.
GEN 8:7	+ \fr 8.7 \fk Qui egrediebatur, \ft etc. ISID. Quod post quadraginta…umba.
GEN 8:8	+ \fr 8.8 \fk Emisit quoque. \ft ISID. Emissa columba, nec inventa r… etc.
GEN 8:9	+ \fr 8.9 \fk Reversa est. \ft AUG. Quæstio est quomodo columba non …runt.
GEN 8:10	+ \fr 8.10 \fk Exspectatis, \ft etc. Post septem dies alios, dimissa…duci.
GEN 8:11	+ \fr 8.11 \fk Portans ramum. \ft ALC. Columba ramum olivæ, expulso …tiat.
GEN 8:12	+ \fr 8.12 \fk Exspectavitque nihilominus septem alios dies, \ft etc…riis.
GEN 8:13	+ \fr 8.13 \fk Sexcentesimo primo anno, \ft etc. Ibid. Vitæ Nœ, id e…ulum.
GEN 8:14	+ \fr 8.14 \fk Mense secundo. \ft STRAB. \fk Historice. \ft Id est,…nies.
GEN 8:15	+ \fr 8.15 \fk Egredere de arca, \ft etc. ISID. Juncti exeunt, qui d…ente.
GEN 8:20	+ \fr 8.20 \fk Et tollens, \ft etc. AUG. Ingressa sunt in arcam mund…atem.
GEN 8:21	+ \fr 8.21 \fk Sensus enim, \ft etc. GREG., Moral. libr. 38 Nemo sib…r. 3.
GEN 9:1	+ \fr 9.1 \fk Benedixitque Deus Nœ et filiis; \ft etc. \fk Crescite …nari.
GEN 9:2	+ \fr 9.2 \fk Et terror vester, \ft etc. GREG. libr. II Moral. c. 11…atem.
GEN 9:4	+ \fr 9.4 \fk Carnem cum sanguine. \ft ISID. Dantur eis cuncta anima…atem.
GEN 9:9	+ \fr 9.9 \fk Ecce ego statuam pactum, \ft etc. Testamentum posuit D…ntia.
GEN 9:13	+ \fr 9.13 \fk Arcum meum ponam, \ft etc. ALC. in Gen. Arcum dedit D…ecus.
GEN 9:18	+ \fr 9.18 \fk Erant igitur filii Nœ, \ft etc. HIER. in Q. Hebr. Sæp… Ham.
GEN 9:21	+ \fr 9.21 \fk Bibensque vinum, \ft etc. Christus quoque inebriatus,…atem.
GEN 9:22	+ \fr 9.22 \fk Quod cum vidisset, \ft etc. PROCOP. in Gen. Ex his ci…ntes.
GEN 9:23	+ \fr 9.23 \fk At vero Sem, \ft etc. GREG. in Moral. Aversari dicimu…gunt.
GEN 9:24	+ \fr 9.24 \fk Maledictus Chanaan puer, \ft etc. Ibid. Non prætermit…erum.
GEN 9:26	+ \fr 9.26 \fk Benedictus Dominus Deus Sem. \ft Cum sit Deus omnium …onis.
GEN 9:27	+ \fr 9.27 \fk Dilatet Deus Japheth, \ft etc. HIERON. De Sem Hebræi,…orum.
GEN 10:1	+ \fr 10.1 \fk Hæ sunt generationes, \ft etc. Benedictus duobus fili…nent.
GEN 10:2	+ \fr 10.2 \fk Gomer. \ft Hi sunt Galatæ, secundum Josephum, qui Lat…næis.
GEN 10:8	+ \fr 10.8 \fk Regma et Saba, \ft etc. HIERON. Paulatim antiqua nomin…rram.
GEN 10:9	+ \fr 10.9 \fk Robustus venator. \ft ALC. Id est, hominum oppressor …rent.
GEN 10:10	+ \fr 10.10 \fk Babylon. \ft Est confusio, quia ibi facta est lingua…isio.
GEN 10:11	+ \fr 10.11 \fk Assur. \ft Imperium Assyriorum, quod primum fuit sub…atur.
GEN 10:13	+ \fr 10.13 \fk At vero Mesraim, \ft etc. HIERON. Exceptis Laabin, a…eant.
GEN 10:21	+ \fr 10.21 \fk De Sem. \ft De hoc novissime loquitur, quia ejus gen…itur.
GEN 10:22	+ \fr 10.22 \fk Assur. \ft Qui ædificavit Ninivem.
GEN 10:25	+ \fr 10.25 \fk Natique sunt Heber filii, \ft etc. Heber, \fk transi…eria.
GEN 11:1	+ \fr 11.1 \fk Erat autem terra labii unius, \ft etc. AUG., in Gen. …atur.
GEN 11:2	+ \fr 11.2 \fk Cumque proficiscerentur. \ft CHRYSOST., in Gen. Vide …runt.
GEN 11:3	+ \fr 11.3 \fk Venite. \ft Timebant iterum diluvium; ideo auctore Ne…idei.
GEN 11:7	+ \fr 11.7 \fk Venite igitur, \ft etc. Ad angelos dixisse intelligit…rare.
GEN 11:8	+ \fr 11.8 \fk Divisit eos. \ft ALC. In hac divisione linguarum nihi… Deo.
GEN 11:10	+ \fr 11.10 \fk Sem centum erat annorum. \ft BEDA, Hexæm., lib. 3, t…Deus.
GEN 11:26	+ \fr 11.26 \fk Thare genuit Abram et Nachor. \ft AUG. quæst. 25 in …bram.
GEN 11:31	+ \fr 11.31 \fk In Ur Chaldæorum. \ft HIERON. In Hebræo \fk in Ur Ch…ibum.
GEN 12:1	+ \fr 12.1 \fk Egredere de terra, \ft etc. AUG. ubi supra. Considera…duci.
GEN 12:2	+ \fr 12.2 \fk Faciamque te in gentem magnam, \ft etc. ISID. Duo pro…erræ.
GEN 12:4	+ \fr 12.4 \fk Septuaginta quinque annorum. \ft HIERON. in Q. Hebr. … sit.
GEN 12:8	+ \fr 12.8 \fk Bethel. \ft RAB. Interpretatur \fk domus Dei, \ft qu…atem.
GEN 12:13	+ \fr 12.13 \fk Dic ergo, obsecro, \ft etc. AUG. lib. XVI de Civ., c…tiam.
GEN 12:15	+ \fr 12.15 \fk Sublata est mulier. \ft RAB. Excusatur Sarai, quæ in…ctam.
GEN 13:1	+ \fr 13.1 \fk Ascendit ergo Abram, \ft etc. HIERON. in Q. Hebr. De … Hai.
GEN 13:3	+ \fr 13.3 \fk In Bethel, \ft etc. Est autem Bethel civitatula in du…dunt.
GEN 13:6	+ \fr 13.6 \fk Erat quippe substantia eorum multa, \ft etc. \fk Ne q… etc.
GEN 13:10	+ \fr 13.10 \fk Sicut paradisus, \ft etc. Hinc discimus esse paradis…Nilo.
GEN 13:13	+ \fr 13.13 \fk Coram Domino. \ft Cui crimen puniendum committitur: …ndum.
GEN 13:14	+ \fr 13.14 \fk Leva oculos, \ft etc. Quasi aspice per quatuor clima…ente.
GEN 13:15	+ \fr 13.15 \fk Omnem terram, \ft etc. Non hoc solum promissum est. …mare.
GEN 13:18	+ \fr 13.18 \fk In Hebron. \ft Civitas est in tribu Juda, quæ et Car…acob.
GEN 14:1	+ \fr 14.1 \fk Amraphel. \ft Interpretatur \fk dixit ut caderet, \ft…culi.
GEN 14:2	+ \fr 14.2 \fk Balæ. \ft HIERON. Hebraice \fk devoratio\ft dicitur.…ttat.
GEN 14:4	+ \fr 14.4 \fk Duodecim, \ft etc. Duodenarius superfluus est numerus…ntur.
GEN 14:7	+ \fr 14.7 \fk Percusseruntque. \ft HIERON. Alia editio habet, etc.,…cunt.
GEN 14:13	+ \fr 14.13 \fk Hebræo. \ft LXX, \fk transfluviali; \ft quia scilic…umen?
GEN 14:14	+ \fr 14.14 \fk Quod cum audisset Abram, \ft etc. ISID. Mystice. Sim…atur.
GEN 14:18	+ \fr 14.18 \fk At vero Melchisedech, \ft etc. HIER. Nunc aiunt Hebr… est.
GEN 14:20	+ \fr 14.20 \fk Dedit ei decimas. \ft ISID. Sciens ergo patriarcha, …gans.
GEN 14:24	+ \fr 14.24 \fk Qui venerunt, \ft etc. Utitur enim aliquando fides t…lium.
GEN 15:1	+ \fr 15.1 \fk His itaque transactis, \ft etc., \fk Noli timere. \ft…ctet.
GEN 15:2	+ \fr 15.2 \fk Dixitque Abram. \ft HIERON. in Q. Hebr. \fk Ego vado …itam.
GEN 15:5	+ \fr 15.5 \fk Suspice cœlum, \ft etc. Superius dixit: \fk Erit seme…unda.
GEN 15:9	+ \fr 15.9 \fk Sume, inquit, mihi, \ft etc. ISID. in Gen., tom. 5 Va…evit.
GEN 15:11	+ \fr 15.11 \fk Descenderuntque volucres, \ft etc. GREG., lib. XVI M…iant.
GEN 15:12	+ \fr 15.12 \fk Pavor irruit, \ft etc. AUG. in Quæst. Hebr. Tractand…onem.
GEN 15:13	+ \fr 15.13 \fk Scito prænoscens, \ft etc. ISID. Populus Isræl in Æg… est.
GEN 15:16	+ \fr 15.16 \fk Generatione autem, \ft etc. HIERON. epist. ad Damas.…iunt.
GEN 16:1	+ \fr 16.1 \fk Igitur Sarai uxor Abram, \ft etc. RAB. Non est adulte…aret.
GEN 16:2	+ \fr 16.2 \fk Ingredere ad ancillam, \ft etc. HIERON. Nota diligent…osus.
GEN 16:12	+ \fr 16.12 \fk Hic erit ferus homo. \ft Vel \fk rusticus, \ft secu…ibus.
GEN 16:13	+ \fr 16.13 \fk Vocavit autem Agar. \ft Recte nomen ejus ita vocavit…emur.
GEN 16:14	+ \fr 16.14 \fk Propterea appellavit puteum illum, \ft etc. HIERON. …ntur.
GEN 17:1	+ \fr 17.1 \fk Ponamque fœdus, \ft etc. In Hebræo \fk berith\ft quo…icat.
GEN 17:5	+ \fr 17.5 \fk Nec ultra vocabitur nomen tuum Abram. \ft HIERON. Dic…bere.
GEN 17:8	+ \fr 17.8 \fk Daboque tibi et semini tuo.
GEN 17:10	+ \fr 17.10 \fk Circumcidetur ex vobis masculinum, \ft etc. STRAB. T…eret.
GEN 17:11	+ \fr 17.11 \fk Carnem præputii. \ft RAB. STRAR. Circumcisio facta i…tium.
GEN 17:14	+ \fr 17.14 \fk Masculus cujus præputii caro, \ft etc. ISID. Quæritu…ntur.
GEN 17:15	+ \fr 17.15 \fk Sarai uxorem tuam, \ft etc. ISID. Declaratur promiss…stat.
GEN 17:17	+ \fr 17.17 \fk Cecidit Abraham in faciem suam, et risit in corde suo…uras.
GEN 17:19	+ \fr 17.19 \fk Constituam pactum meum, \ft etc. Pactum vero Domini …ebit.
GEN 17:20	+ \fr 17.20 \fk Super Ismæl, \ft etc. \fk Historice. \ft Ismæl popu…visa.
GEN 17:21	+ \fr 17.21 \fk In anno altero. \ft Annus alter, quo Sara genuit Isa…atum.
GEN 17:22	+ \fr 17.22 \fk Ascendit Deus ad Abraham, \ft etc. Glossa Græca. Erg…erat.
GEN 17:23	+ \fr 17.23 \fk Tulit autem Abraham, \ft etc. Non intendebat Deus ut…orum.
GEN 18:1	+ \fr 18.1 \fk Apparuit autem ei Dominus in convalle Mambre. \ft ISI… est.
GEN 18:2	+ \fr 18.2 \fk Tres viri. \ft Tres viri Christi pronuntiant adventum…erat.
GEN 18:4	+ \fr 18.4 \fk Sed afferam. \ft Ad hospitalitatis officia revertitur…abat.
GEN 18:6	+ \fr 18.6 \fk Tria sata. \ft Hæc in typum Ecclesiæ dicuntur, quæ de…ntur.
GEN 18:7	+ \fr 18.7 \fk Vitulum tenerrimum. \ft Vitulus tener et saginatus Ch…itur.
GEN 18:8	+ \fr 18.8 \fk Butyrum et lac\ft cum carne vituli apposuit, quia lac…sunt.
GEN 18:9	+ \fr 18.9 \fk Ecce in tabernaculo est, \ft etc. STRAB. Abraham fori…esse.
GEN 18:10	+ \fr 18.10 \fk Et habebit filium, \ft etc. Promittit Deus Saræ ster…runt.
GEN 18:11	+ \fr 18.11 \fk Erant autem, \ft etc. Seniorum ætas minor est quam s…Saræ.
GEN 18:12	+ \fr 18.12 \fk Voluptati operam dabo? \ft etc. GREG. lib. IX Moral.…arit?
GEN 18:15	+ \fr 18.15 \fk Non risi\ft , etc. AMBR. Vel ideo negavit se risisse,…avit.
GEN 18:17	+ \fr 18.17 \fk Num celare potero Abrahæ quæ gessurus sum. \ft Bene …idem.
GEN 18:20	+ \fr 18.20 \fk Clamor Sodomorum et Gomorrhæ, \ft etc. AUG. Q. in Ge…tate.
GEN 18:21	+ \fr 18.21 \fk Descendam et videbo, \ft etc. GREG., Moral., c. 33 M…tudo.
GEN 18:24	+ \fr 18.24 \fk Si fuerint quinquaginta justi, \ft etc. ISID. Quinqu…icat.
GEN 18:27	+ \fr 18.27 \fk Loquar ad Dominum, \ft etc. GREG. lib. XVIII Moral.,…lunt?
GEN 18:28	+ \fr 18.28 \fk Quinque fuerint. \ft Quinque civitates igneis imbrib… eis.
GEN 19:1	+ \fr 19.1 \fk Veneruntque duo angeli, \ft etc. Notandum quod tres a…esse.
GEN 19:2	+ \fr 19.2 \fk Lavate. \ft Quod hospitibus solet fieri, ut affectus …atur.
GEN 19:3	+ \fr 19.3 \fk Compulit illos. \ft ALC. Angeli quasi coacti domum Lo…idit.
GEN 19:8	+ \fr 19.8 \fk Habeo duas filias. \ft AUG., Q. in Gen. Utrum admitte…anda.
GEN 19:10	+ \fr 19.10 \fk Et introduxerunt ad se Lot. \ft GREG., l. VI Moral.,…pant.
GEN 19:11	+ \fr 19.11 \fk Percusseruntque cæcitate. \ft AUG. ubi supra. Græce,…bant.
GEN 19:14	+ \fr 19.14 \fk Egressus, \ft etc. HIER., in Q. Hebr. In sequentibus…latæ.
GEN 19:15	+ \fr 19.15 \fk Cumque esset mane, \ft etc. ISID. Mystice. Lot frate…terni
GEN 19:17	+ \fr 19.17 \fk In monte. \ft STRAB. Moraliter. Mons altitudinem vir…ebat.
GEN 19:20	+ \fr 19.20 \fk Est civitas, \ft etc. ISID. Allegorice. Sodoma inter…itur:
GEN 19:21	+ \fr 19.21 \fk Ecce etiam in hoc suscepi preces tuas, \ft quia cum … etc.
GEN 19:24	+ \fr 19.24 \fk Igitur Dominus pluit super Sodomam, \ft etc. GREG. S…sunt.
GEN 19:25	+ \fr 19.25 \fk Universos habitatores. \ft ALC. Infantes cum parenti…test.
GEN 19:26	+ \fr 19.26 \fk Respiciensque uxor ejus. \ft ISID. Mystice. Uxor, eo…emus.
GEN 19:29	+ \fr 19.29 \fk Cum enim subverteret, \ft etc. Innuit Scriptura magi…arum.
GEN 19:30	+ \fr 19.30 \fk Ascenditque, \ft etc. Sic conjugati de humilitate ac…buit.
GEN 19:31	+ \fr 19.31 \fk Dixitque major ad minorem, \ft etc. Quod pro excusat…iant.
GEN 19:32	+ \fr 19.32 \fk Veni, inebriemus, \ft etc. ALC. Didicerant duæ filiæ…tunt.
GEN 19:33	+ \fr 19.33 \fk Dederunt, \ft etc. ISID. Lot in hoc loco legem signi…atur.
GEN 19:36	+ \fr 19.36 \fk Conceperunt ergo, \ft etc. HIER. Moab interpretatur …meus.
GEN 19:37	+ \fr 19.37 \fk Vocavit nomen ejus Moab, \ft etc. THEOD. Videtur hæc… mei.
GEN 20:1	+ \fr 20.1 \fk Profectus inde, \ft etc. Cades, \fk fons judicii; \ft…ntia.
GEN 20:2	+ \fr 20.2 \fk Dixitque de Sara, \ft etc. AUG. Quæri solet quomodo i…cata.
GEN 20:7	+ \fr 20.7 \fk Orabit pro te, \ft etc. CHRYSOST., hom. 45 in Gen. Sc…bunt.
GEN 20:12	+ \fr 20.12 \fk Alias autem, \ft etc. HIERON. Quoniam in Hebræo habe… Lot.
GEN 20:13	+ \fr 20.13 \fk Postquam autem eduxit me Deus de domo patris mei, dix…ater.
GEN 20:14	+ \fr 20.14 \fk Tulit igitur. \ft Allegorice Abraham significat Chri…ptus.
GEN 20:15	+ \fr 20.15 \fk Ubicunque tibi, \ft etc. Qui aliquando terrore princ…runt.
GEN 20:16	+ \fr 20.16 \fk Mille argenteos, \ft etc. Quasi jocando loquitur: qu…inam.
GEN 20:17	+ \fr 20.17 \fk Orante autem. \ft Orante Filio Patrem, sanatur infec…orum.
GEN 21:1	+ \fr 21.1 \fk Visitavit autem Deus Saram, \ft etc. Circumcisionis f…iati.
GEN 21:4	+ \fr 21.4 \fk Circumcidit\ft etc. STRAB. Circumcisio cum ob multas …itur.
GEN 21:8	+ \fr 21.8 \fk Crevit igitur puer, \ft etc. Crescit, qui ascensiones…scam.
GEN 21:9	+ \fr 21.9 \fk Cumque vidisset Sara. \ft etc. HIER. Dupliciter hoc e…ulit.
GEN 21:10	+ \fr 21.10 \fk Ejice ancillam hanc, \ft etc. BED., c. 21; ISID., c.…dere.
GEN 21:11	+ \fr 21.11 \fk Dure accepit, \ft etc. AUG. Quæritur quare contrista…biam.
GEN 21:13	+ \fr 21.13 \fk Quia semen tuum. \ft AUG. Notandum quod et Ismæl a D…arne.
GEN 21:14	+ \fr 21.14 \fk Tollens panem. \ft etc. ALC. EX BEDA, c. 21 Cum ergo…ntur.
GEN 21:15	+ \fr 21.15 \fk Abjecit puerum. \ft etc. HIER. Quod sequitur: \fk Et…ntes.
GEN 21:17	+ \fr 21.17 \fk Exaudivit autem. \ft BED. et ISID. ubi supra. Puer e…Deus.
GEN 21:22	+ \fr 21.22 \fk Eodem tempore. \ft AUG. ubi supra. Quæri potest quan…iret.
GEN 21:23	+ \fr 21.23 \fk Jura ergo, \ft etc. Sæpe qui foris sunt, fidelium co…luti.
GEN 21:31	+ \fr 21.31 \fk Idcirco vocatus est, \ft etc. Duplex causa est cur a…ltis.
GEN 21:33	+ \fr 21.33 \fk Abraham vero, \ft etc. AUG. Abraham sicut Stephanus …runt.
GEN 22:1	+ \fr 22.1 \fk Quæ postquam, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen., tom. 3 J…scat.
GEN 22:2	+ \fr 22.2 \fk Tolle filium, \ft etc. ALC. in Gen., tom. 1 Non stati…irat.
GEN 22:3	+ \fr 22.3 \fk Asinum suum ducens, \ft etc. ISID. in Gen., c. 18 Asi…ebat.
GEN 22:4	+ \fr 22.4 \fk Die autem tertio. \ft HIER. ubi supra. Notandum quia …isti.
GEN 22:5	+ \fr 22.5 \fk Exspectate hic, \ft etc. ISID. ubi supra. Audi Aposto…erat.
GEN 22:9	+ \fr 22.9 \fk Cumque alligasset, \ft etc. ISID. ubi supra. Isaac li…gunt.
GEN 22:12	+ \fr 22.12 \fk Non peperceris, \ft etc. AUG. ubi supra. Nunquid non…icet.
GEN 22:13	+ \fr 22.13 \fk Arietem. \ft ALC. \fk Historice. \ft Aries qui pro …itur.
GEN 22:14	+ \fr 22.14 \fk Appellavitque nomen, \ft etc. HIER. ubi supra. Pro e…icet.
GEN 22:20	+ \fr 22.20 \fk Melcha. \ft HIER. ubi supra. De Melcha uxore Nachor,…saia.
GEN 23:1	+ \fr 23.1 \fk Vixit autem Sara, \ft etc. \fk Et mortua est in civit…atur.
GEN 23:7	+ \fr 23.7 \fk Surrexit Abraham, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen. Quæri…erat.
GEN 23:16	+ \fr 23.16 \fk Quod cum audisset, \ft etc. HIER., de locis Hebr. In…erit.
GEN 23:17	+ \fr 23.17 \fk Confirmatusque est ager, \ft etc. GREG., lib. VI Mor…rtur.
GEN 24:1	+ \fr 24.1 \fk Erat autem Abraham senex. Dixitque ad servum seniorem:… est.
GEN 24:3	+ \fr 24.3 \fk Ut non accipias. \ft GREG. Allegorice. Isaac de filia…iunt.
GEN 24:9	+ \fr 24.9 \fk Posuit ergo, \ft etc. HIER. in Quæst. Hebr. Tradunt H…cant.
GEN 24:10	+ \fr 24.10 \fk Ex omnibus bonis ejus, \ft etc. GREG. Quia his quæ d…rant.
GEN 24:11	+ \fr 24.11 \fk Juxta puteum. \ft GREG. Juxta fontem stetit, et ex p…mant.
GEN 24:14	+ \fr 24.14 \fk Igitur puella, \ft etc. AUG., Q. in Gen. Quærendum e…inem.
GEN 24:17	+ \fr 24.17 \fk Occurritque ei servus, et ait: Pauxillum, \ft etc. G…buit.
GEN 24:22	+ \fr 24.22 \fk Protulit vir, \ft etc. HIER. \fk Beka\ft , quod hic …ntur.
GEN 24:25	+ \fr 24.25 \fk Palearum quoque. \ft Quia Ecclesia recipiens spiritu…tate.
GEN 24:29	+ \fr 24.29 \fk Habebat, \ft etc. Quia carnales fidelibus conjuncti,…gunt.
GEN 24:33	+ \fr 24.33 \fk Non comedam. \ft Quia sunt qui doctores ex temporali…vant.
GEN 24:37	+ \fr 24.37 \fk Et adjuravit, \ft etc. AUG. ubi supra. Sententia est…reat.
GEN 24:42	+ \fr 24.42 \fk Veni ergo hodie, \ft etc. HIERON. In Hebræo scriptum…onet.
GEN 24:53	+ \fr 24.53 \fk Prolatisque, \ft etc. GREG. ubi supra. Postquam conj…nera.
GEN 24:59	+ \fr 24.59 \fk Et nutricem illius. \ft Honestum erat ut ad nuptias …etur.
GEN 24:61	+ \fr 24.61 \fk Igitur Rebecca, \ft etc. GREG. Quia Ecclesia habet s…bent.
GEN 24:62	+ \fr 24.62 \fk Eo tempore Isaac, \ft etc. GREG. ubi supra. Vivens e…orum.
GEN 24:63	+ \fr 24.63 \fk Et egressus fuerat, \ft etc. HIER. Per terram austra…inum.
GEN 24:64	+ \fr 24.64 \fk Descendit de camelo, \ft etc. GREG., lib. 1, Moral.,…tant.
GEN 24:65	+ \fr 24.65 \fk Quis est ille homo, \ft etc. GREG. apud Paterium. Re…ntur.
GEN 24:67	+ \fr 24.67 \fk Qui introduxit eam, \ft etc. GREG. ut supra. Hanc Is…bent.
GEN 25:1	+ \fr 25.1 \fk Abraham vero aliam duxit uxorem, \ft etc. ISID. Alleg…ptus.
GEN 25:3	+ \fr 25.3 \fk Filii Dadan fuerunt Assurim, et Lathusim, et Laomim. A…ones.
GEN 25:5	+ \fr 25.5 \fk Deditque Abraham, \ft etc. ISID. Quia dantur munera f…onis.
GEN 25:8	+ \fr 25.8 \fk Et deficiens mortuus est in senectute bona, provectæqu…test.
GEN 25:12	+ \fr 25.12 \fk Hæ sunt generationes, \ft etc. Hi populi ante filios…ssio.
GEN 25:13	+ \fr 25.13 \fk Et hæc nomina filiorum ejus in vocabulis et generatio…erit.
GEN 25:16	+ \fr 25.16 \fk Duodecim principes tribuum suarum. Et facti sunt anni…atis.
GEN 25:18	+ \fr 25.18 \fk Habitavit autem ab Hevila usque Sur, quæ respicit Ægy…inia.
GEN 25:20	+ \fr 25.20 \fk De Mesopotamia sororem Laban. \ft Regio sterilis, qu…quus.
GEN 25:21	+ \fr 25.21 \fk Deprecatusque sed collidebantur in utero parvuli, \ft…ruit.
GEN 25:23	+ \fr 25.23 \fk Qui respondens ait: Duæ gentes, \ft etc. AUG. Histor…ixit.
GEN 25:24	+ \fr 25.24 \fk Jam tempus, \ft etc. HIER. Ubi nos \fk pilosum\ft p…avit.
GEN 25:27	+ \fr 25.27 \fk Factus est Esau, \ft etc. GREG. Eorum vitam signific…edat.
GEN 25:29	+ \fr 25.29 \fk Coxit autem Jacob, \ft etc. HIERON. \fk Rubeum\ft v…epit.
GEN 25:31	+ \fr 25.31 \fk Cui dixit Jacob, \ft etc. ISID. Quod Esau primogenit…egni.
GEN 25:33	+ \fr 25.33 \fk Juravit Esau, \ft etc. GREG., lib. 30, Moral., c. 13…erit.
GEN 26:1	+ \fr 26.1 \fk Orta autem fame super terram, \ft etc. AUG., Quæst. i… Deo.
GEN 26:8	+ \fr 26.8 \fk Cumque pertransissent, \ft etc. ISID. A tempore Chris…obis.
GEN 26:12	+ \fr 26.12 \fk Seminavit autem Isaac in terra illa, \ft etc. HIERON…onem.
GEN 26:14	+ \fr 26.14 \fk Ob hæc invidentes, \ft etc. ISID. Isaac, Christus, q…mini.
GEN 26:17	+ \fr 26.17 \fk Et ille discedens, \ft etc. HIERON. Et abiit inde Is…ntum.
GEN 26:18	+ \fr 26.18 \fk Fodit alio puteos, \ft etc. ISID. ex Greg. Isaac apu…runt.
GEN 26:20	+ \fr 26.20 \fk Adversus pastores, \ft etc. HIERON. Aquila et Symmac…tari.
GEN 26:22	+ \fr 26.22 \fk Latitudo. \ft In Hebræo \fk Rehobot\ft , \fk latitudi…orum.
GEN 26:26	+ \fr 26.26 \fk Ad quem locum, \ft etc. HIERON. Abimelech non semper… est.
GEN 26:32	+ \fr 26.32 \fk Ecce autem venerunt. \ft HIER. Nescio quomodo in LXX…iret.
GEN 27:1	+ \fr 27.1 \fk Senuit autem Isaac, \ft etc. HIPP. mart., ex Hieron.,…abat.
GEN 27:2	+ \fr 27.2 \fk Vocavitque Esau. \ft ISID. in Gen., tom. 5 Esau venat…gimus
GEN 27:3	+ \fr 27.3 \fk Sume arma, \ft etc. Isaac diligebat Esau, quia de ven…ssit.
GEN 27:6	+ \fr 27.6 \fk Dixit filio suo Jacob: Audivi patrem tuum loquentem, \… lex.
GEN 27:14	+ \fr 27.14 \fk Paravit illa cibos, \ft etc. ISID. Mystice. Per dele…ucit.
GEN 27:15	+ \fr 27.15 \fk Et vestibus Esau, \ft etc. HIER. In hoc loco tradunt…etur.
GEN 27:20	+ \fr 27.20 \fk Quomodo, inquit, tam cito invenire potuisti, fili mi?…atur.
GEN 27:25	+ \fr 27.25 \fk Quos cum oblatos comedisset, \ft etc. Mystice. Postq…dent.
GEN 27:27	+ \fr 27.27 \fk Benedicens, ait, \ft etc. GREG., hom. 6 in Ezech. Al…itur:
GEN 27:28	+ \fr 27.28 \fk Det tibi Deus de rore cœli, \ft etc. Ros desuper et … sui.
GEN 27:30	+ \fr 27.30 \fk Venit Esau, \ft etc. Sero Esau ad patrem revertitur,…dito.
GEN 27:33	+ \fr 27.33 \fk Expavit Isaac. \ft Benedictionem repromissam repeten…ctus.
GEN 27:36	+ \fr 27.36 \fk Juste vocatum est nomen ejus Jacob: Supplantavit enim…ndit.
GEN 27:40	+ \fr 27.40 \fk Et fratri tuo servies, \ft etc. Quia Idumæi tributar…. 11.
GEN 27:41	+ \fr 27.41 \fk Dixitque in corde suo. \ft Cum Scriptura dicat, Esau…asse.
GEN 27:42	+ \fr 27.42 \fk Nuntiata sunt hæc Rebeccæ, \ft etc. Hic consequenter…orem.
GEN 28:1	+ \fr 28.1 \fk Vocavit itaque Isaac, \ft etc. AUG., Q. in Gen. Quod … etc.
GEN 28:10	+ \fr 28.10 \fk Igitur egressus Jacob, \ft etc. GREG., lib. V Moral.…inus.
GEN 28:11	+ \fr 28.11 \fk Tulit de lapidibus, \ft etc. ISID. Dormitio Jacob in…r. 11
GEN 28:12	+ \fr 28.12 \fk Viditque in somnis, \ft etc. GREG., Regist. l. 1, ep…ient.
GEN 28:13	+ \fr 28.13 \fk Ego sum Dominus Deus Abraham, \ft etc. Mystice desig…erræ.
GEN 28:16	+ \fr 28.16 \fk Cumque evigilasset, \ft etc. Quisquis post torporem …iget.
GEN 28:18	+ \fr 28.18 \fk Surgens ergo, \ft etc. AUG., Q. in Gen., tom. 3 Quod…itur.
GEN 28:19	+ \fr 28.19 \fk Appellavitque nomen urbis Bethel., \ft etc. HIER., d… etc.
GEN 28:22	+ \fr 28.22 \fk Et lapis iste, vocabitur domus Dei, \ft etc. Prophet…avit.
GEN 29:1	+ \fr 29.1 \fk Profectus ergo Jacob, \ft etc. \fk Vidit puteum in ag…onis.
GEN 29:11	+ \fr 29.11 \fk Osculatus est eam. \ft AUG. Consuetudinis fuit maxim…sset.
GEN 29:16	+ \fr 29.16 \fk Nomen majoris Lia, \ft etc. Victorinus martyr Rachel…nxit.
GEN 29:20	+ \fr 29.20 \fk Servivit ergo Jacob pro Rachel septem annis. \ft Ser…atur.
GEN 29:26	+ \fr 29.26 \fk Non est in loco nostro consuetudinis, \ft etc. ID., …umen.
GEN 30:14	+ \fr 30.14 \fk Egressus autem Ruben, \ft etc. AUG., lib. XXII contr…atem.
GEN 30:32	+ \fr 30.32 \fk Gyra omnes greges tuos, \ft etc. HIER., in Quæst. He…ione.
GEN 31:1	+ \fr 31.1 \fk Postquam autem audivit, \ft etc. \fk Mutavit mercedem…itur.
GEN 31:12	+ \fr 31.12 \fk Vidi enim omnia, \ft etc. Ex hoc discimus quod Jacob…tari.
GEN 31:13	+ \fr 31.13 \fk Nunc ergo surge. \ft GREG., Moral. 30, 16 Post longa…rnem.
GEN 31:32	+ \fr 31.32 \fk Ignorabat quod Rachel furata esset idola. \ft HIERON…ptas.
GEN 31:40	+ \fr 31.40 \fk Die noctuque æstu urebar, et gelu. Fugiebat somnus ab…oris.
GEN 31:46	+ \fr 31.46 \fk Afferte lapides, \ft etc. HIERON. de Loc. Hebr. Acer…tium.
GEN 31:53	+ \fr 31.53 \fk Juravit Jacob, \ft etc. Per timorem scilicet quo tim… etc.
GEN 31:55	+ \fr 31.55 \fk Laban vero de nocte, etc. \ft Quia Laban et Jacob tr…eunt.
GEN 32:2	+ \fr 32.2 \fk Castra Dei sunt hæc. \ft Ubi \fk castra\ft posita su…itur.
GEN 32:7	+ \fr 32.7 \fk Timuit Jacob, \ft etc. AUG., Quæst. in Gen. Quæri pot…aret.
GEN 32:10	+ \fr 32.10 \fk Transivi Jordanem, \ft etc. Per baptismum conjunctus…Esau.
GEN 32:11	+ \fr 32.11 \fk Erue me de manu, \ft etc. Sic orat ut spem timore mo…emus.
GEN 32:20	+ \fr 32.20 \fk Placabo illum, \ft etc. Hæc interposita sunt a scrip…ssit.
GEN 32:28	+ \fr 32.28 \fk Nequaquam, inquit Jacob, appellabitur nomen tuum, sed…aris.
GEN 32:30	+ \fr 32.30 \fk Vocavitque Jacob, \ft etc. Illud quoque quod sequitu… sum.
GEN 33:1	+ \fr 33.1 \fk Elevans autem Jacob oculosdivisitque filios Liæ et Rac…eret.
GEN 33:10	+ \fr 33.10 \fk Sic enim vidi, \ft etc. AUG., Q. in Gen. tom. 3 Utru…lent.
GEN 33:14	+ \fr 33.14 \fk Et ego sequar, \ft etc. AUG. Quæritur si mendacium f…imus.
GEN 33:18	+ \fr 33.18 \fk Transivitque in Salem, \ft etc. HIERON. Quæstio obor…utam.
GEN 34:1	+ \fr 34.1 \fk Egressa est autem Dina, \ft etc. GREG. in Pastor., c.…ciis.
GEN 34:2	+ \fr 34.2 \fk Quam cum vidisset Sichemet dormivit cum illa, \ft etc…adat.
GEN 35:4	+ \fr 35.4 \fk Dederunt ergo ei, \ft etc. HIER. Q. in Gen., tom. 3 P…orum.
GEN 35:6	+ \fr 35.6 \fk Venit igitur Jacob Suzam, \ft etc. AUG. Notandum est …atam.
GEN 35:10	+ \fr 35.10 \fk Non vocaberis ultra, \ft etc. AUG. Quæritur cum seme…etur.
GEN 35:11	+ \fr 35.11 \fk Cresce et multiplicare. \ft Moraliter. Hæc promissio…ntur.
GEN 35:14	+ \fr 35.14 \fk Ille vero erexit titulum lapideum in loco quo locutus…bare.
GEN 35:16	+ \fr 35.16 \fk Ephratam. \ft HIERON. Ephrata et Bethleem unius urbi…ndit.
GEN 35:18	+ \fr 35.18 \fk Egrediente autem, \ft etc. ISID. Quid sibi vult quod…fk m.
GEN 35:21	+ \fr 35.21 \fk Egressus inde, \ft etc. HIERON. Hunc locum volunt es…atur.
GEN 35:22	+ \fr 35.22 \fk Abiit Ruben, \ft etc. ISID. Allegorice. Hoc crimen n…atur.
GEN 35:27	+ \fr 35.27 \fk Civitatem Arbee. \ft HIERON. Pro \fk Arbee\ft in LX…orum.
GEN 36:6	+ \fr 36.6 \fk Abiit in alteram regionem. \ft STRAB Quæri potest cur…rant.
GEN 36:20	+ \fr 36.20 \fk Isti filii Seir, \ft etc. HIERON. in Q. Hebr. tom. 3…llis.
GEN 36:22	+ \fr 36.22 \fk Erat autem soror, \ft etc. HIER. Hæc est Thamna, de …sita.
GEN 36:24	+ \fr 36.24 \fk Iste est Ana. \ft etc. STRAB. Quidam simpliciter aqu…ntur.
GEN 36:29	+ \fr 36.29 \fk Isti duces. \ft De præcedentibus ait, qui de Seir; n…sunt.
GEN 36:31	+ \fr 36.31 \fk Reges autem. \ft Sciendum quod non omnes reges comme… est.
GEN 37:2	+ \fr 37.2 \fk Joseph cum sedecim esset annorum, \ft etc., AUG. in Q…rent.
GEN 37:3	+ \fr 37.3 \fk Fecitque ei tunicam polymitam. \ft HIER. Pro \fk tuni…amus.
GEN 37:4	+ \fr 37.4 \fk Videntes autem fratres ejus, \ft etc. Fratres Christi…gura.
GEN 37:10	+ \fr 37.10 \fk Num ego, \ft etc. Quæri potest secundum litteram qua…etur.
GEN 37:12	+ \fr 37.12 \fk Cumque fratres illius, \ft etc., \fk in pascendis gr…rnem.
GEN 37:23	+ \fr 37.23 \fk Nudaverunt eum, \ft etc. ISID. Mystice. Et Judæi Chr…rnum.
GEN 37:25	+ \fr 37.25 \fk Viderunt viatores Ismælitas. \ft AUG. Quæritur quare…isse?
GEN 37:28	+ \fr 37.28 \fk Extrahentes. \ft ISID. Allegorice. Joseph de cistern…seph.
GEN 37:34	+ \fr 37.34 \fk Scissisque vestibus, \ft etc. ISID. Jacob, posterita…gnum.
GEN 37:35	+ \fr 37.35 \fk Descendam ad filium meum. \ft etc. Quæritur quomodo …orem.
GEN 38:1	+ \fr 38.1 \fk Eodem tempore, \ft etc. AUG., Q. in Gen. Quæritur quo… Sue.
GEN 38:3	+ \fr 38.3 \fk Quæ concepit, \ft etc. Genuit Synagoga principes, qui…sunt.
GEN 38:5	+ \fr 38.5 \fk Tertium quoque peperit, \ft etc. ISID. in Gen., tom. …llit.
GEN 38:13	+ \fr 38.13 \fk Ad tondendas oves. \ft STRAB. Allegorice. Venit Domi… fit.
GEN 38:14	+ \fr 38.14 \fk Quæ depositis viduitatis vestibus, \ft etc. Notandum…atur.
GEN 38:20	+ \fr 38.20 \fk Misit autem Judas. \ft Mittitur promissus hædus tanq…isit.
GEN 38:25	+ \fr 38.25 \fk Quæ cum duceretur, etc. \ft ISID. Postea vero public…atis.
GEN 38:26	+ \fr 38.26 \fk Qui agnitis, \ft etc. HIERON. \fk Cognovit autem Jud…lios.
GEN 38:27	+ \fr 38.27 \fk Instante autem, \ft etc. Quod primus, qui dicitur Za…rimi.
GEN 38:29	+ \fr 38.29 \fk Quare divisa, \ft etc. HIERON. Pro \fk maceria\ft A…enis.
GEN 39:1	+ \fr 39.1 \fk Igitur Joseph ductus est in Ægyptum, \ft etc. AUG. in…rtat.
GEN 39:7	+ \fr 39.7 \fk Post multos itaque dies injecit domina, \ft etc. GREG…avit.
GEN 39:12	+ \fr 39.12 \fk Qui, relicto in manu ejus pallio, \ft etc. Sic nos te…isit.
GEN 40:1	+ \fr 40.1 \fk His ita gestis, accidit ut peccarent duo eunuchi, \ft …isse.
GEN 40:9	+ \fr 40.9 \fk Videbam coram me vitem, \ft etc. HIERON. \fk Et ecce …\ft .
GEN 40:16	+ \fr 40.16 \fk Tria canistra. \ft AUG. Quæst. in Gen. Ubi in Latini…iore.
GEN 40:20	+ \fr 40.20 \fk Natalitius Pharaonis. \ft Pharao et Herodes diem nat…runt.
GEN 41:1	+ \fr 41.1 \fk Post duos annos vidit Pharao somnium. Putabat se stare…alia.
GEN 41:2	+ \fr 41.2 \fk De quo ascendebant septem boves, \ft etc. HIERON. Q. …runt.
GEN 41:9	+ \fr 41.9 \fk Tunc demum reminiscens pincernarum magister, \ft etc.…orum.
GEN 41:17	+ \fr 41.17 \fk Putabam me stare, \ft etc. Septem anni, qui septem s…pore.
GEN 41:33	+ \fr 41.33 \fk Nunc ergo, \ft etc. Hoc tempore gratiæ videmus imple…emus.
GEN 41:34	+ \fr 41.34 \fk Et quintam partem fructuum, \ft etc. Notandum Ægypti…ciat.
GEN 41:38	+ \fr 41.38 \fk Qui Spiritus Dei plenus sit, \ft etc. AUG. Q. in Gen…ctum.
GEN 41:41	+ \fr 41.41 \fk Dixitque rursus Pharao, \ft etc. ISID. Allegorice. J…p. 2.
GEN 41:43	+ \fr 41.43 \fk Clamante præcone, \ft etc. HIER. in Quæst. Hebr. \fk…puer.
GEN 41:45	+ \fr 41.45 \fk Et vocavit, \ft etc. HIER., ibid. Et vocavit Pharao …arum.
GEN 41:50	+ \fr 41.50 \fk Nati sunt autem Joseph filii duo, \ft etc. HIERON. O…raim.
GEN 41:56	+ \fr 41.56 \fk Aperuitque Joseph universa horrea, \ft etc. Allegori…. 18.
GEN 42:1	+ \fr 42.1 \fk Audiens autem Jacob quod alimenta venderentur in Ægypt…atia.
GEN 42:16	+ \fr 42.16 \fk Mititte ex vobis unum. alioquin per salutem Pharaonis…bitur
GEN 42:22	+ \fr 42.22 \fk Nesciebant autem, \ft etc. Aug., ibid. Quid est quod…rant.
GEN 42:27	+ \fr 42.27 \fk Apertoque, \ft etc. Fratres Joseph dant argentum, qu…ntiæ.
GEN 42:35	+ \fr 42.35 \fk Singuli repererunt, \ft etc. Fratres Joseph dederunt…acit.
GEN 42:37	+ \fr 42.37 \fk Cui respondit Ruben, \ft etc. STRAB. Ruben ait: \fk …cidi.
GEN 42:38	+ \fr 42.38 \fk Deducetis canos meos, \ft etc. AUG. Quæritur utrum i… est.
GEN 43:11	+ \fr 43.11 \fk Modicum resinæ et mellis et storacis, \ft etc. HIER.…dita.
GEN 43:23	+ \fr 43.23 \fk Deus vester et Deus patris vestri dedit vobis thesaur…ecte.
GEN 43:29	+ \fr 43.29 \fk Attollens autem Joseph oculos vidit Benjamin, \ft et…tium.
GEN 43:32	+ \fr 43.32 \fk Quibus appositis, \ft etc. Seorsum appositi sunt cib…vium.
GEN 43:34	+ \fr 43.34 \fk Biberuntque et inebriati sunt, \ft etc. AUG. Solent …uvio.
GEN 44:5	+ \fr 44.5 \fk Scyphus quem furati estis, \ft etc. ISID. Quid sibi v…icat.
GEN 44:15	+ \fr 44.15 \fk An ignoratis quod non sit similis mei in augurandi sc…bant.
GEN 44:16	+ \fr 44.16 \fk Cui Judas, \ft etc. AUG., ubi supra. Multa in narrat…ebat.
GEN 45:7	+ \fr 45.7 \fk Misit me Deus, \ft etc. AUG. Quæst. in Gen., tom. 3 Q…eret.
GEN 45:10	+ \fr 45.10 \fk Habitabis in terra Gessen, \ft etc. HIERON. In Hebræ…itur.
GEN 45:16	+ \fr 45.16 \fk Et gavisus est Pharao, \ft etc. Hæc verba Pharaonis …abit.
GEN 45:22	+ \fr 45.22 \fk Benjamin vero dedit, \ft etc. Trecenti argentei dant…eret.
GEN 46:26	+ \fr 46.26 \fk Cunctæ animæ quæ ingressæ sunt cum Jacob in Ægyptum, …uris.
GEN 46:27	+ \fr 46.27 \fk Filii autem Joseph, \ft etc. HIERON. Quæst. Hebr., t…asse.
GEN 46:28	+ \fr 46.28 \fk Misit autem Judam, \ft etc. HIER., ibid. Judam vero …mant.
GEN 46:32	+ \fr 46.32 \fk Et sunt viri pastores, \ft etc. AUG. Q. in Gen., tom…atem.
GEN 47:9	+ \fr 47.9 \fk Dies peregrinationis, \ft etc. AUG. Q. in Gen., tom. …rnum.
GEN 47:11	+ \fr 47.11 \fk Joseph vero patri et fratribus suis Ramesse. \ft Quæ…tium.
GEN 47:12	+ \fr 47.12 \fk Præbens cibaria, singulis, \ft etc. Metiebatur triti…tiam.
GEN 47:16	+ \fr 47.16 \fk Adducite pecora vestra, et dabo vobis, \ft etc. Quær…scit.
GEN 47:20	+ \fr 47.20 \fk Emit igitur, \ft etc. Non injustitiæ vel iniquitatis…isti.
GEN 47:22	+ \fr 47.22 \fk Præter terram sacerdotum, \ft etc. Hoc significat, E…ebit.
GEN 47:29	+ \fr 47.29 \fk Cumque appropinquare cerneret diem mortis suæ, \ft e…anno.
GEN 47:31	+ \fr 47.31 \fk Quo jurante. \ft AUG., ubi supra. Quod habent Latini…atus.
GEN 48:1	+ \fr 48.1 \fk His ita transactis assumptis duobus filiis Manasse et …tuit.
GEN 48:2	+ \fr 48.2 \fk Qui confortatus, \ft etc. HIERON. Et confortatus Isræ…runt.
GEN 48:5	+ \fr 48.5 \fk Duo igitur filii qui nati, \ft etc. HIERON., Quæst in…ntur.
GEN 48:7	+ \fr 48.7 \fk Mihi enim quando veniebam de Mesopotamia, mortua est R…urus.
GEN 48:12	+ \fr 48.12 \fk Cumque tulisset eos Joseph de gremio patris, \ft etc…trum.
GEN 48:16	+ \fr 48.16 \fk Invocetur super eos nomen meum. \ft AUG. Notandum ex…sunt.
GEN 48:22	+ \fr 48.22 \fk Do tibi partem unam, \ft etc. HIERON. in Gen., tom. …ntes.
GEN 49:1	+ \fr 49.1 \ft ALBIN. In benedictionibus Jacob historia tenenda, et …enda.
GEN 49:3	+ \fr 49.3 \fk Ruben primogenitus meus, \ft etc. HIERON., Quæst. in …isti.
GEN 49:5	+ \fr 49.5 \fk Simeon et Levi, \ft etc. HIERON., ubi supra. LXX: \fk… mea.
GEN 49:8	+ \fr 49.8 \fk Juda, te laudabunt, \ft etc. HIERON., ubi supra. Quia…sita.
GEN 49:9	+ \fr 49.9 \fk Catulus leonis Juda: ad prædam, fili mi, ascendisti: r…llud.
GEN 49:10	+ \fr 49.10 \fk Non auferetur sceptrum de Juda, \ft etc. Tandiu enim…orum.
GEN 49:11	+ \fr 49.11 \fk Ligans ad vineam pullum suum, \ft etc. Gentes quas s…onem.
GEN 49:12	+ \fr 49.12 \fk Pulchriores oculi, \ft etc. ISID. Quia doctrina eoru…beri.
GEN 49:13	+ \fr 49.13 \fk Zabulon in littore, \ft etc. Ut credentibus refugium…onte.
GEN 49:14	+ \fr 49.14 \fk Issachar. \ft HIERON. Quæst. Hebr. Bonum desideravit…ndit.
GEN 49:16	+ \fr 49.16 \fk Dan judicabit populum suum, \ft etc. ISID. in Gen., …tium.
GEN 49:19	+ \fr 49.19 \fk Gad. \ft HIERON. Latrunculus latrocinabitur ante eum…gnum.
GEN 49:21	+ \fr 49.21 \fk Nephthali. \ft HIERON. Allegorice. Virgultum dissolu…oris.
GEN 49:22	+ \fr 49.22 \fk Filius accrescens Joseph, \ft etc. HIERON., ubi supr…sræl.
GEN 49:27	+ \fr 49.27 \fk Benjamin lupus rapax, \ft etc. HIERON., ibid. \fk Ma…r. 3.
GEN 49:28	+ \fr 49.28 \fk Omnes hi in tribubus, \ft etc. Quæritur cur Jacob om…rnem.
GEN 49:32	+ \fr 49.32 \fk Appositusque, \ft etc. STRAB. Quærendum de quo popul… etc.
GEN 50:1	+ \fr 50.1 \fk Quod cernens Joseph, ruittransierunt quadraginta dies.…ntis.
GEN 50:4	+ \fr 50.4 \fk Et expleto planctus tempore, \ft etc. AUG. Quod manda…etur.
GEN 50:10	+ \fr 50.10 \fk Veneruntque ad aream Atad, \ft etc. Hic locus trans …atur.
GEN 50:22	+ \fr 50.22 \fk Vixitque centum decem annis. \ft AUG., in Gen., tom.…etur.
GEN 50:24	+ \fr 50.24 \fk Asportate ossa, \ft etc. STRAB. Joseph, sicut pater …nire.
GEN 50:25	+ \fr 50.25 \fk Conditus aromatibus. \ft STRAB. Felix est anima quæ,… tuo.

Leader Counts

Footnote leader '+': 499 Footnotes: 499

Leader Counts (sorted by count)

Footnotes: 499 Footnote leader '+': 499

Freely-Given.org Bible GEN Checks